«اجلاس مكه؛ حضور يا عدم حضور ايران؟»عنوان يادداشت روز روزنامه تهران امروز به قلم حجت كاظمي است كه در آن مي‌خوانيد؛احتمال سفر رئيس جمهور به عربستان جهت شركت در اجلاس اضطراري سران كنفرانس اسلامي در مكه مكرمه، بحث هايي را در محافل مختلف در پي داشته است .در اين مباحث معمولا دو دسته از استدلال ها در خصوص مطلوب يا نامطلوب بودن چنين سفري مطرح مي‌شود. گروهي از تحليلگران بر اين اعتقادند كه اجلاس مكه موقعيتي براي طرح ديدگاههاي جمهوري اسلامي ايران و نيز رايزني پيرامون مسائل مبتلا به جهان اسلام است و سياست خارجي كشور نبايد از چنين فرصتي به راحتي عبور كند.در مقابل، مخالفان چنين سفري موضوع نامطلوب بودن سفر را در متن روابط ايران و عربستان به عنوان ميزبان و درخواست كننده برقراري نشست تحليل مي‌كنند و معتقدند كه در چنين شرايطي چنين سفري نمي‌تواند تامين كننده منافع كشور باشد.
نويسنده خود را جزو گروه دوم مي داند و باور دارد كه اقدام به چنين سفري از سوي رئيس جمهور در چنين موقعيتي نمي‌تواند مناسب ارزيابي شود. سياست خارجي و مجموعه تحركات يك كشور در حوزه خارجي معطوف به تامين منافع ملي است و از اين چشم‌انداز؛ به دلايل مختلف سفر به مكه و شركت در چنين اجلاسي نمي‌تواند تامين كننده منافع ما تلقي شود. در ادامه مي‌كوشيم تا ادله خود براي اين ديدگاه را مطرح نمائيم.
عربستان به عنوان درخواست كننده برگزاري اجلاس اضطراري و نيز ميزبان آن، با چه هدفي در پي برگزاري چنين اجلاسي است؟دو هدف اوليه و محوري اين نشست را مي‌توان از زمان تعيين شده براي برگزاري نشست و نيز موضوع محوري اجلاس دريافت.زمان درخواست برگزاري نشست در اواخر ماه رمضان، تنها فاصله زماني اندكي به برگزاري اجلاس غيرمتعهدها در تهران دارد و مي‌توان به خوبي هدف اوليه رياض از اين نشست را تحت الشعاع قرار دادن اجلاس تهران و نيز نوعي هماوردطلبي در عرصه ديپلماسي و رايزني‌هاي بين‌المللي ارزيابي كرد. طبعا عربستان تمام تلاش خود را براي برگزاري باشكوه تر نشست مكه و از سوي ديگر ترغيب ديگران براي عدم حضور يا حضور سطح پايين در اجلاس تهران به كار خواهد بست تا از معاني نمادين اين قدرت نمايي بر عليه ايران استفاده نمايد.
سوي ديگر ماجرا و هدف عربستان از برگزاري چنين نشستي را مي توان در موضوع نشست يعني بحث پيرامون سوريه مشاهده كرد.عربستان در آخرين تلاش خود عليه سوريه موفق شد همراهي 133 كشور را در مجمع عمومي سازمان ملل عليه سوريه به دست آورد.طبعا سران رياض تمايل دارند تا اجلاس مكه را به نشست كشورهاي اسلامي مخالف نظام سوريه بدل كنند و آن را مكمل قطعنامه مجمع عمومي سازمان ملل قرار دهد.شواهد و قرائن نيز نشان دهنده آن است كه به رغم وجود حامياني براي سوريه در ميان كشورهاي اسلامي، عربستان و مجموعه مخالفان در تحقق هدف خود موفق خواهند شد و نشست با صدور قطعنامه اي تند عليه سوريه به پايان خواهد رسيد.
در چنين موقعيتي حضور ما در چنين نشستي چه موضوعيتي مي تواند داشته باشد؟چنين سفري در صورتي مي توانست مطلوب باشد كه از سويي ظرفيتي براي تعامل با كشور ميزبان ايجاد نمايد و از سوي ديگر فرصتي را براي كشورمان به منظور طرح ديدگاهها و پيشبرد اهداف خود در موضوع محوري اجلاس ايجاد نمايد. مجموعه شواهد و روندهاي جاري در عرصه منطقه‌اي و جهان اسلام نشان دهنده اين است كه اقدام به اين سفر نمي‌تواند تامين كننده اهداف دوگانه فوق باشد.تجربه سفرهاي قبلي وزيرخارجه در مقاطعي چون درگذشت وليعهد عربستان نشان داد كه رياض در مقطع كنوني تمايلي به بهبود روابط و كاستن از رويكردهاي خصمانه خود عليه ايران ندارد.دليل هم مشخص است؛ سران رياض خود را در موقعيت فعلي درگير يك رقابت استراتژيك بلند دامنه با ايران مي‌دانند و بنابراين با تحركات محدودي چون سفر مقامات نمي‌توان به بهبود روابط اميدوار بود.از سوي ديگر در ماجراي سوريه نيز شواهد حاكي از آن است كه سعودي‌ها دقيقا بر مبناي يك ارزيابي از نتايج نشست در مقطع كنوني درخواست برگزاري اجلاس را داده‌اند.طبعا اگر از رهگذر اين سفر امكان تغيير در نتايج نشست وجود داشته باشد، طبيعي است كه اولويت با رفتن به مكه است؛ ولي اگر چنانكه شواهد نشان‌دهنده آن است ارزيابي دستگاه ديپلماسي ما نشان‌دهنده رقم خوردن نتايج به ضرر ماست، طبعا منفعت در عدم سفر خواهد بود.
اگر سفر را از منظر فرصتي براي طرح ديدگاههاي كشورمان فارغ از نتايج ارزيابي كنيم؛ مي‌توان از طريق فرستادن وزير امور خارجه اقدام به طرح ديدگاهها كرد و حضور رئيس دولت ضرورتي نخواهد داشت. استدلال ديگر موافقان سفر آن است كه در صورت عدم سفر، سعودي ها نيز به تحريم نشست تهران يا حداقل كاستن از سطح هيات خود اقدام خواهند كرد.در پاسخ بايد گفت تقريبا هيچ شكي وجود ندارد كه سعودي ها در شرايط كنوني با هياتي در حد رئيس كشور در اجلاس غيرمتعهدها شركت نخواهند كرد و در بهترين حالت وزير خارجه خود را به كشورمان خواهند فرستاد.برخورد سعودي ها با اجلاس تهران در شرايطي است كه در اجلاس غيرمتعهدها قرار بر طرح موضوعي عليه منافع رياض نيست.
