کسانى که اعمال نیکى انجام داده و سپس با ریا و منت و آزار آن را از بین می‌برند، در روزی که به نتیجه عمل خود نیاز دارند، همه را خاکستر می‌بینند. چرا که گردباد آتش‌بار ریا، منت و آزار آن را سوزانده است.
آیه 266 سوره مبارکه بقره در ادامه آیات قبلی این سوره به بیان آثار سوء ریا و ارتباط آن با از بین رفتن اعمال نیک انسان پرداخته است که شرح این آیه از جلد دوم تفسیر نمونه آیت‌الله مکارم شیرازی در پی می‌آید:
أَیَوَدُّ أَحَدُکُمْ أَن تَکُونَ لَهُ جَنَّةٌ مِّن نَّخِیلٍ وَأَعْنَابٍ تَجْرِی مِن تَحْتِهَا الأَنْهَارُ لَهُ فِیهَا مِن کُلِّ الثَّمَرَاتِ وَأَصَابَهُ الْکِبَرُ وَلَهُ ذُرِّیَّةٌ ضُعَفَاء فَأَصَابَهَا إِعْصَارٌ فِیهِ نَارٌ فَاحْتَرَقَتْ کَذَلِکَ یُبَیِّنُ اللّهُ لَکُمُ الآیَاتِ لَعَلَّکُمْ تَتَفَکَّرُونَ
آیا کسى از شما دوست دارد که باغى از درختان خرما و انگور داشته باشد که از زیر آنها نهرها روان است، و براى او در آن (باغ) از هر گونه میوهاى (فراهم) باشد، و در حالى که او را پیرى رسیده و فرزندانى خردسال دارد، (ناگهان) گردبادى آتشین بر آن (باغ) زند و (باغ یکسر) بسوزد؟ این گونه، خداوند آیات (خود) را براى شما روشن مى‌کند، باشد که شما بیندیشید.
تفسیر
یک مثال جالب براى انفاق‌هاى آلوده به ریا و منت
در این آیه مثال گویایی براى مسئله انفاق آمیخته با ریاکارى و منت و آزار و اینکه چگونه این کارهاى نکوهیده آثار آن را از بین می‌برد بیان شده است و خداوند متعال مى فرماید: آیا هیچ یک از شما دوست دارد که باغى از درختان خرما و انواع انگور داشته باشد که از زیر درختانش نهرها جارى باشد، و براى او در آن باغ از تمام انواع میوه‌ها موجود باشد، و در حالى که به سن پیرى رسیده و فرزندانى (خردسال و) ضعیف دارد، ناگهان در این هنگام گردبادی شدید که در آن آتش سوزانى است به آن برخورد کند و شعله‌ور شود و بسوزد «أَیَوَدُّ أَحَدُکُمْ أَن تَکُونَ لَهُ جَنَّةٌ مِّن نَّخِیلٍ وَأَعْنَابٍ تَجْرِی مِن تَحْتِهَا الأَنْهَارُ لَهُ فِیهَا مِن کُلِّ الثَّمَرَاتِ وَأَصَابَهُ الْکِبَرُ وَلَهُ ذُرِّیَّةٌ ضُعَفَاء فَأَصَابَهَا إِعْصَارٌ فِیهِ نَارٌ فَاحْتَرَقَتْ».
ترسیمى است بسیار زیبا از حال این گونه اشخاص که با ریا و منت و آزار، خط بطلان بر انفاق خویش می‌کشند، پیر مرد سالخورده‌اى را در نظر مجسم مى‌کند که فرزندان خردسال و کوچکى اطراف او را گرفته‌اند و تنها راه تامین زندگى حال و آینده آنان، باغ سر سبز و خرمى است با درختان خرما و انگور و میوه‌هاى دیگر، درختانى که پیوسته آب جارى از کنارش می‌گذرد و زحمتى براى آبیارى ندارد، ناگهان گردباد آتش‌بارى می‌وزد و آن را مبدل به خاکستر مى‌کند، چنین انسانى چه حسرت و اندوه مرگبارى دارد.
حال کسانى که اعمال نیکى انجام مى‌دهند و سپس با ریا و منت و آزار آن را از بین می‌برند، چنین است، زحمت فراوانى کشیده‌اند، و در آن روز که نیاز به نتیجه آن دارند، همه را خاکستر می‌بینند چرا که گردباد آتش‌بار ریا و منت و آزار آن را سوزانده است.
و در پایان آیه به دنبال این مثال بلیغ و گویا، مى‌فرماید: اینگونه خداوند آیات خود را براى شما بیان مى‌کند، شاید بیندیشید و راه حق را از باطل تشخیص دهید «کَذَلِکَ یُبَیِّنُ اللّهُ لَکُمُ الآیَاتِ لَعَلَّکُمْ تَتَفَکَّرُونَ».
آرى سرچشمه بدبختی‌هاى انسان مخصوصا کارهاى ابلهانه‌اى همچون منت گذاردن و ریا که سودش ناچیز و زیانش سریع و عظیم است ترک اندیشه و تفکر است، و خداوند همگان را به آن دعوت مى‌کند.
نکته‌ها
1 - این مثال‌هاى پى در پى که هر کدام از دیگرى گویاتر و ظریف‌تر است همه در ارتباط با مسائل زراعى است، چرا که نه تنها براى مردم مدینه که این آیات در آنجا نازل شد و مردمى زراعت پیشه بودند، بلکه براى تمام مردم دنیا که به هر حال بخشى از زندگى آنان را مسائل زراعى تشکیل مى‌دهد آموزنده بوده و هست.
2 - از جمله «الثَّمَرَاتِ وَأَصَابَهُ الْکِبَرُ وَلَهُ ذُرِّیَّةٌ ضُعَفَاء؛ صاحب آن باغ، پیر و سالخورده باشد و فرزندانى کوچک و ناتوان داشته باشد» استفاده مى‌شود که انفاق و بخشش در راه خدا و کمک به نیازمندان همچون باغ خرمى است که هم خود انسان از ثمرات آن بهره‌مند مى‌شود و هم فرزندان او، در حالى که ریاکارى و منت و آزار، هم سبب محرومیت خود او مى‌شود و هم نسل‌هاى آینده که باید از ثمرات و برکات اعمال نیک او بهره‌مند شوند محروم خواهند شد، و این خود دلیل بر آن است که نسل‌هاى آینده در نتائج اعمال نیک نسل‌هاى گذشته سهیم هستند، از نظر اجتماعى نیز چنین است زیرا محبوبیت و اعتمادى که پدران بر اثر کار نیک در افکار عمومى پیدا مى‌کنند، سرمایه بزرگى براى فرزندان آنها خواهد بود.
3 - جمله «إِعْصَارٌ فِیهِ نَارٌ؛ گردبادى که در آن آتشى باشد» ممکن است اشاره به گردبادهاى ناشى از بادهاى سموم و سوزان و خشک کننده باشد و یا گردبادى که از روى خرمن آتشى بگذرد و طبق معمول که گردباد هر چه را بر سر راه خود بیابد با خود همراه می‌برد آن را از زمین برداشته و به نقطه دیگرى بپاشد و ممکن است اشاره به گردبادى باشد که به همراه صاعقه به نقطه‌اى اصابت کند و همه چیز را تبدیل به خاکستر نماید و در هر حال اشاره به نابودى سریع و مطلق است.
