ويروسها و باكتريها بطور طبيعي در هر مكاني يافت و به انسان نيز منتقل ميشوند. در بدن انسان نيز همواره تعداد محدودي عوامل ميكربي وجود دارند كه نه تنها براي انسان ضرري ندارند بلكه مفيد نيز هستند و تنها در شرايط خاصي رشد ميكنند و بيماريزا ميشوند. از طرفي سيستم ايمني بدن به گونهاي است كه در برابر ميكربها دفاع ميكند و ميتواند فعاليت آنها را تا اندازهاي محدود كند. اي كولاي بطور طبيعي در ناحيه تحتاني دستگاه ادراري وجود دارد با اين تفاوت كه رشد آن محدود است و به مقدار خيلي كم وجود دارد.
به گفته دكتر ايرانمنش، پس از زايمان عواملي مانند بيحسي و مشكلات بافت اطراف مجاري ادراري، ميتواند راهي براي انتقال عوامل ميكربي از قسمتهاي تحتاتي به بخشهاي فوقاني دستگاه ادراري مانند مثانه شوند. بيحسي و به دنبال آن كاهش حساسيت مثانه نسبت به اتساع و پر شدن ادرار، باعث ميشود تا ادرار مدت زمان بيشتري در مثانه باقي بماند و باعث رشد ميكربها شود.
* عوامل مستعد كننده عفونت ادراري
ورود ميكربها به سيستم ادراري و رشد آنها باعث ايجاد عفونتهاي ادراري است و ممكن است به مثانه يا كليه آسيب وارد كند. عوامل ميكربي ميتوانند هر بخشي از دستگاه ادراري را مانند كليهها، حالب كه مجراي متصل كننده مثانه به كليه است، مثانه و يا مجاري تخليهكننده ادرار را آلوده كنند و باعث عفونتهاي ادراري شوند.
دكتر هما ايرانمنش، متخصص زنان و زايمان ميگويد: تغييرات فيزيولوژيك كه در دوران بارداري اتفاق ميافتد، زنان حامله را مستعد عفونتهاي ادراري ميكند. بزرگ شدن رحم در اين دوران، باعث ميشود فشار بيشتري بر مجاري ادراري وارد شود و در نتيجه ادرار بطور كامل از مثانه تخليه نشود. به دنبال آن عبور ادرار از مجاري ادراري به كندي صورت ميگيرد و باعث ميشود ادرار مدت زمان بيشتري در مجاري يا مثانه باقي بماند، به اين ترتيب احتمال رشد ميكربها افزايش پيدا ميكند. اين در حالي است كه دكتر ايرانمنش مهمترين عامل را در ايجاد عفونتهاي ادراري رعايت نكردن بهداشت و صعود عوامل ميكربي از قسمتهاي تحتاني مجاري ادراري و نواحي اطراف ميداند. تضعيف سيستم ايمني بدن در بارداري نيز از ديگر عللي است كه در بروز عفونتها مؤثر است.
دكتر فرهاد ملاهجي، متخصص اورولوژي و عضو هيئت علمي دانشگاه شيراز در اين باره ميگويد: ديابت بارداري، مصرف كم مايعات، استفراغهاي طولانيمدت و چاقي از عواملي است كه زنان را در دوران بارداري مستعد عفونتهاي ادراري ميكند. فشار ناشي از اعما و احشا در زنان چاق باعث ميشود تا مثانه به درستي تخليه و پر نشود و احتمال بروز عفونتهاي ادراري افزايش پيدا كند. بنابراين توصيه ميشود زنان قبل از باردار شدن وزن خود را كاهش دهند و روزانه حداقل دو ليتر آب بنوشند.
* عفونتهاي پس از زايمان
از شايعترين عوامل ميكربي كه عفونتهاي ادراري را به وجود ميآورند ميتوان به اي كولاي كلبسيلا و كلاميديا اشاره كرد كه تقريباً 75 تا 80 درصد از موارد عفونتهاي ادراري توسط اي كولاي به وجود ميآيد.
* عوارض ميكربها در بارداري
رشد عوامل ميكربي در هر قسمتي از دستگاه ادراري ميتواند علائم متفاوتي را به وجود آورد به صورتي كه عفونت مجاري ادراري باعث سوزش، درد و ترشح چرك خواهد شد.
به گفته دكتر ملاهجي، عفونت مثانه كه سيستيت نام دارد با سوزش، تكرر ادرار و گاهي مشاهده خون در ادرار همراه است.
در صورتي كه ميكربها از مثانه به قسمتهاي فوقاني دستگاه ادراري صعود كنند و به بافت كليه برسند، پيلونفريت يا عفونت كليه را به وجود ميآورند كه علائمي مانند تب و درد ناحيه پهلو را به همراه دارد. همچنين گلبولهاي سفيد نيز ممكن است در آزمايش ادرار اين دسته از افراد مشاهده شود.
وي با اشاره به آنكه احتمال عفونتهاي مثانه و كليه در دوران بارداري افزايش پيدا ميكند، ميگويد: در صورتي كه عفونت كليوي بموقع درمان نشود، ميتواند عوارض خطرناكي از جمله عفونت خون، شوك عفوني و در نهايت مرگ زن باردار را به همراه داشته باشد.
از طرفي برطرف نكردن علائمي مانند سوزش ادرار و درد ناشي از عفونت مثانه ميتواند باعث پارگي كيسه اطراف جنين و سقط جنين و يا زايمان زودرس شود. برخي عفونتهاي ادراري نيز سنگهاي كليوي را به وجود ميآورند بنابراين درمان بموقع و پيگيري آن ميتواند از بسياري عوارض ناخواسته پيشگيري كند.
* عفونت ادراري بدون علامت
دكتر ايرانمنش معتقد است، نوعي عفونت ادراري وجود دارد كه باكتريوري بدون علامت نام دارد. شيوع اين بيماري دو تا هفت درصد است در حالي كه عوامل ميكربي در دستگاه ادراري وجود دارند، بيمار علامت مشخصي ندارد.
نكته قابل توجه در اين باره آن است كه 25 درصد از اين زنان پس از باردار شدن ، دچار اين علائم ميشوند به همين دليل توصيه ميشود قبل از باردار شدن، علاوه بر آزمايشات خون، ادرار نيز از نظر عفونت بررسي شود تا درصورت وجود عفونت ، نسبت به درمان بموقع آن اقدام شود و بتوان از عوارض ناخواسته پيشگيري كرد.
* درمان و پيشگيري
عفونتهاي ادراري در بارداري بايد مورد توجه زنان قرار گيرد و هرچه سريعتر نسبت به درمان آن اقدام كنند.
دكتر ايران منش شايعترين زمان بروز تكرار ادرار را سهماه اول و سوم بارداري ميداند و ميگويد: در سه ماهه اول بارداري به دليل آنكه رحم در لگن جاي گرفته با بزرگتر شدن بر مجاري ادراري تأثير ميگذارد و باعث تكرر ادرار در زنان باردار ميشود. از طرفي در سه ماهه سوم بارداري نيز رحم در داخل شكم به مثانه فشار وارد ميكند و دوباره زن باردار، دچار احساس تكرر ادرار ميشود. اين تغييرات در بارداري طبيعي هستند اما در صورتي كه با سوزش ادرار، تغيير رنگ آن و يا درد زير شكم همراه شدند بايد به پزشك مراجعه شود.
دكتر الهام نيستاني، متخصص زنان و استاد دانشگاه، تب را يك عامل مهم در عفونتهاي بارداري ميداند و ميگويد: تبكه نشانه عفونت بافت كليه است، علامت هشدار دهنده مهمي است و بايد به آن توجه بيشتري كرد.
زناني كه به دليل عفونت ادراري دچار علائمي مانند سوزش، تكرر ادرار و يا درد مثانه و پهلوها شدهاند بايد با مشاهده تب هر چه سريعتر به پزشك مراجعه كنند زيرا ممكن است نياز به بستري شدن در بيمارستان باشد.
وي بهترين راه تشخيص عفونتهاي ادراري را آزمايش كامل ادرار و كشت ميداند و در مورد پيشگيري از آن ميگويد: در صورت وجود ديابت، قند خون كنترل و از استفاده بيرويه آنتي بيوتيك پرهيز شود. درمان نيز براساس نوع ميكربي كه در كشت ادرار رشد كرده است بايد انجامشود.
طول مدت درمان بين هفت تا 10 روز است و توصيه ميشود تا آنتي بيوتيك تجويز شده بطور كامل مصرف شود.
انجام يك دوره آزمايش ادرار پس از اتمام دارو لازم است تا از برطرف شدن كامل عفونت اطمينان پيدا شود.
