آمریکا تلاش کرد نظام‌های سیاسی آسیای مرکزی را تغییر دهد/ ایران در چارچوب پیمان شانگهای می‌تواند اقدا

حجت الله شریفی در گفت‌وگو با خبرنگار سیاست خارجی خبرگزاری فارس در خصوص مشکلات به وجود آمده در تاجیکستان با بیان این که کشورهای حوزه CIS جمهوری‌های استقلال یافته از شوروی سابق همگی از یک سری مشکلات مشترک رنج می‌برند عنوان کرد: اختلافات قومی، منطقه‌ای و طایفه‌ای در کل قفقاز تا آسیای مرکزی و حتی روسیه وجود دارد.

وی در خصوص ریشه این مشکلات تصریح کرد: عامل اول را اینطور می‌توان بیان کرد که در دوران شوروی سابق، ملیت‌ها نفی می‌شدند و فقط شهروند شوروی بودن رسمیت داشت و هیچ ملیتی را قبول نداشتند، اما بعدها برای اینکه نیروی‌گریز از مرکز که در این کشورها وجود داشت را از بین ببرند، بین آنها رقابت ایجاد کردند تا با همجوارهای خود اختلاف داشته باشند و در نهایت هر کدام از این کشورها برای این که موقعیتی کسب کنند بیشتر خود را به مرکز سوق دهند.

شریفی با بیان اینکه این موضوع را می‌توانیم در منطقه قفقاز ببینیم گفت: برای مثال این اختلافات و قومی گرایی‌ها را می‌توانیم در گرجستان بین گرجی‌ها و آبخازها، گرجی‌ها و آجارها و اوستی‌ها در قفقاز جنوبی بین آذری‌ها و ارمنی‌ها حتی در داخل آذربایجان، در آسیای مرکزی ترک‌هایی که از گرجستان تبعید شده بودند را بیرون کردند، ازبک‌ها با قزاق‌ها و ازبک‌ها با تاجیک‌ها که نمونه‌های این اختلاف در این کشورها به شمار می‌رود.

وی افزود: مورد دیگر این است که فساد اداری و رشوه خواری در دستگاه‌های دولتی و حاکمیتی همه این کشورها رواج دارد. قوانین شوروی سابق برچیده شد و هنور قوانین محلی به ثبات نرسیده است، تغییر سیستم از نظام تک حزبی دولتی به چند حزبی و با توجه به این که هنوز قوانین جدید وجود ندارد باعث شده است که فساد در سیستم اداری و دولتی همچنان وجود داشته باشد، به خصوص نیروهای پلیس که با مردم درگیرند بیشتر از همه آلوده هستند.

این کارشناس مسائل قفقاز در تشریح عامل سوم گفت: اغلب این جمهوری‌ها از نظر اقتصادی عقب‌مانده هستند. به لحاظ عبور از سیستم دولتی کمونیستی به سیستم بازار آزاد که توام با یک سیستم بلاتکلیف و بی‌عدالتی بوده اموال عمومی ناعادلانه تقسیم شده است. عوامل دولتی توانستند اموال عمومی را به تملک خود درآورند حتی در روسیه هم گروه‌هایی خاصی که از بیرون روسیه حمایت می‌شدند، حتی افراد خاص توانستند به امکانات فوق العاده‌ای دست پیدا کنند. در این گذار که با بی‌عدالتی توام بود مشکلات زیادی به وجود آمد.

شریفی با بیان این که کشور تاجیکستان در بین جمهور‌ی‌های شوروی سابق شرایط بدتری دارد و ضعیف‌ و فقیرترین آنهاست عنوان کرد: حتی در زمان شوروی سابق نیز همین طور بود. مثلاً جمهوری‌هایی مانند قزاقستان با وسعت اراضی بالا، صنایع فلزی، ‌صنایع هوافضا و نفت و گاز شرایط بهتری داشتند، همین طور ازبکستان که دارای نفت و گاز و اراضی کشاورزی وسیعی است، جمهوری آذربایجان که نفت و گاز دارد، اما کشورهایی مانند گرجستان، ‌ارمنستان و تاجیکستان ضعیف هستند که در این بین گرجی‌ها و ارمنی‌ها شرایط بهتری نسبت به تاجیکستان دارند. لابی ارامنه که همه جای دنیا وجود دارد و از ارمنستان حمایت می‌کنند. گرجستان نیز با توجه به موقعیت استراتژیک در منطقه قفقاز مورد توجه ناتو، ترکیه، روسیه و آمریکا است.

وی افزود: تاجیکستان سرزمینی کوهستانی و محروم است. منابع شناخته شده ندارد و اگر مردم این کشور به عنوان کارگر راهی روسیه نشوند درآمدی ندارد، این کشور پس از استقلال تا سال 1997 نیز درگیر یک جنگ داخلی بوده و شرایط بسیار آسیب پذیری دارد.

شریفی گفت: استان بدخشان در شرق این کشور کوهستانی و محروم است. مردم این منطقه عموماً خود را تاجیک نمی‌دانند و بلکه پامیری می‌دانند. مذهب‌ اکثریت شیعه اسماعیلیه است. شرایط اقلیمی و آب و هوایی این منطقه سخت دارد. این منطقه از طریق گذرگاه‌های صعب العبور با افغانستان و چین هم مرز است.

این کارشناس مسائل آسیای میانه در تشریح درگیری‌های اخیر  استان بدخشان عنوان کرد: نیروهای دولتی و محلی در این منطقه قوم و خویش هستند. افراد ثروتمند اقتصاد این منطقه را در اختیار دارند و با دولت مرکزی و پلیس نیز در ارتباط هستند و طبیعتاً مسائل رشوه خواری نیز وجود دارد.

وی افزود: شهر "خاروغ" مرکز استان بدخشان در دره‌ باریکی قرار دارد که رودخانه مرغاب در آن جریان دارد و این دره مرز بین افغانستان و تاجیکستان محسوب می‌شود. این منطقه گذرگاهی است و از طریق منطقه بدخشان افغانستان مردم محلی می‌توانند اسلحه، سیگار، کالا و مواد مخدر را قاچاق ‌کنند و عوامل قدرتمند محلی نیز تجارت این منطقه را بر عهده دارند. حال هر تجارتی که غیر قانونی باشد قاچاق محسوب می‌شود.

شریفی عنوان کرد: نظراف به عنوان معاون کمیته امنیت بدخشان از دوشنبه به این منطقه منتقل می‌شود شخصی که در دوشنبه با نفوذ بود. حال با حضور وی در این منطقه که عمده تجارتش نیز به نوعی بر اساس قاچاق است، توازن قدرت بهم می‌خورد و از سوی عده‌ای ناشناس با چاقو کشته می‌شود. حال ممکن است وی را قاچاقچیان و یا رقبا به قتل رسانده باشند.

این کارشناس مسائل آسیای میانه با تاکید بر این که نظراف در دوشنبه فرد بانفوذی بود تصریح کرد: رفقای وی در کمیته امنیت به دولت فشار آوردند و فضا را بحرانی کردند تا نیروهای دولتی در این منطقه با شدت عمل وارد شوند که این برخورد با اعتراض مردم روبرو شد به طوریکه پس از کشته شدن تعدادی، مردم در شهر میدان خاروغ جمع شدند و "قادر قاسم‌اف" استاندار بدخشان با مقامات بالا تماس گرفت و به این ترتیب امامعلی رحمان دستور توقف عملیات را داد.

شریفی در خصوص نقش دیگر کشورها در این درگیری‌ها گفت: برخی معتقدند عواملی از افغانستان و نیروهای آمریکایی در این موضوع دخیل هستند که این احتمال هم وجود دارد، چرا که آمریکا مدت‌هاست در افغانستان مستقر شده و به دنبال اهداف خود است و در این راستا دست به ایجاد بحران هم می‌زند. افغانستان با کشورهای حساس منطقه هم مرز است. بعید نیست آمریکایی‌ها از طریق عوامل خود دست به تحریک زده باشند که موجب عکس‌العمل دوشنبه شود.

وی افزود: برخی دیگر از دخالت گروه‌های اسلام گرا و تندرو سخن می‌گویند. معتقدم این امر بعید است، چرا که این منطقه این قابلیت را ندارد که گروه‌های معترض بتوانند در پنهان شوند. به علاوه منطقه جمعیتی ندارد. شاید این امر را به این دلیل عنوان کردند که روسیه از سوریه حمایت می‌کند. به این ترتیب می‌خواهند کشورهای آسیای مرکزی را که همیشه از فعالیت گروه‌های تندرو اسلامی مانند سلفی‌ها در هراس بودند را بترسانند.

شریفی در خصوص نقش روسیه در این حوادث گفت: باید بگویم که این کشورها پیمان مرزی با روسیه دارند و مرزبان‌های روسیه در مرزهای خارجی این کشورها حضور دارند و در صورت بروز هرگونه تحرکات در این مرزها روس‌ها را درگیر می‌کند.

وی با اشاره به این که دولت تاجیکستان امکاناتی ندارد که رفاه و شرایط اقتصادی مساعدی را برای مردم بدخشان فراهم کند تا مردم دلگرم شده و به مرکز گرایش پیدا کنند، تصریح کرد: بیشترشان در روسیه کارگری می‌کنند و آنها هم که نرفته‌اند دست به قاچاق سیگار و سنگ‌های گرانقیمت می‌زنند.

این کارشناس مسائل آسیای میانه گفت: اقتصاد مردم این شهر به این قاچاق‌ها مرتبط است. به نظرم اگر دولت مرکزی کمتر پافشاری کند برای تحویل قاتلان نظراف و خلع سلاح مردم، مشکلات برطرف می‌شود.

وی در مورد تقابل روسیه و آمریکا در منطقه آسیای مرکزی بیان داشت: باید بگویم آمریکا به دنبال نفوذ در آسیای مرکزی است و به بهانه مقابله با تروریسم وارد منطقه شده و تلاش کرد نظام‌های سیاسی در این کشورها را تغییر دهد و سیستم غربی را وارد کند. ولی عملکرد آنها در افغانستان و موضوع انقلاب رنگی در قرقیزستان موجب شد که حضورش رنگ ببازد و نتواند نفوذ کند.

شریفی افزود: مگر اینکه بخواهد با تطمیع این کشورها پایگاه‌ها را با مبالغ کلان اجاره کند. مانند پایگاه ماناس قرقیزستان، اما امروز روسیه با حضور پوتین روابط بهتری را با این جمهوری‌ها برقرار کرده است. تلاش کرده روابط نزدیک‌تری با این کشورها داشته باشد و هر جا احساس کند غرب دخالت می‌کند مانند گرجستان بی‌پروا وارد می‌شود.

شریفی با بیان اینکه غربی‌ها در شرایطی نیستند که بتوانند وارد حریم روسیه در منطقه شوند، عنوان کرد: امروز در خاورمیانه مسئله سوریه و پافشاری چین و روسیه باعث شده که غربی‌ها به دنبال استفاده از نقاط حساس برای فشار به روسیه باشند.

وی گفت: آسیای میانه منطقه‌ای است که روسیه و چین روی آن حساس هستند، به هر حال آنجا اتحادیه‌ای به نام شانگهای شکل گرفته است که در این منطقه روز به روز در حال گسترش است و از این منطقه نیز فراتر رفته است.

این کارشناس مسائل قفقاز گفت: این کشورها مجموعه‌ای جالب را تشکیل می‌دهند. خود روسیه کشوری صنعتی است و به اندازه رفع نیاز این کشورها تکنولوژی دارد. دانش و مبانی علمی این کشورها نیز روسی است. برخی از این کشورها مانند قزاقستان و ترکمنستان منابع مالی دارند و می‌توانند سرمایه گذاری کنند. این کشورها با توجه به جمعیت کم نیاز به سرمایه‌ گذاری کلان ندارند.

شریفی با بیان این که برای دگرگون کردن وضعیت تاجیکستان نیاز به سرمایه‌گذاری است، تصریح کرد: تاجیکستان از نظر توریستی فوق‌العاده مستعد است. همچنین در تولید خشکبار که همه مدیون منابع عظیم آبی است که در این کشورجریان دارد، در صورت کنترل این آب‌ها با احداث سد که ظرفیت‌های سرمایه‌گذاری این کشور محسوب می‌شوند بسیاری از مشکلات اقتصادی آن برطرف می‌شود.

وی گفت: در این راستا ایران از نظر قدرت پیمانکاری نیروی اجرایی، احداث کارخانه، نیروی کار و مدیریتی می‌تواند نقش مهمی ایفا کند و در چارچوب پیمان شانگهای تجار و تحصیلکردگان ایران اقدامات بزرگی را انجام دهند و کل منطقه از نظر اقتصادی، فرهنگی و ایجاد ثبات در منطقه نقش داشته باشد.