مختار ثقفی که بود ؟

نام : مختار, نام پدر: ابو عبيد ثقفي , قبيله اش ثقيف , كنيه اش ابو اسحاق است . لقب مختار كيسان مي باشد. و فرقه كيسانيه به مختار منسوب هستند. مختار در سال اول هجرت متولد شد و جنگجوئي شجاع بود. او به همراه پدرش , در سيزده سالگي در يكي از جنگ ها شركت كرد. مختار مردي عابد و زاهد بود. پدر او در يكي از جنگها به شهادت رسيد و تحت سرپرستي عمويش سعد قرار گرفت . خانواده او به سرپرستي عمويش به كوفه هجرت كردند. علي (ع ) كوفه را مركز خلافت قرار داد. آن حضرت عموي مختار را استاندار مدائن كرد و مختار نيز در كنار عمويش در آن جا ساكن شد. مختار پس از شهادت علي (ع ) به بصره رفت و مدتي در آنجا ماند. پس از مدتي دوباره به كوفه آمد. وقتي كه مسلم بن عقيل از سوي امام حسين (ع ) به كوفه رفت , در منزل مختار سكونت كرد و به خاطر همكاري با مسلم بن عقيل به زندان انداخته شد.
عبدالله عمر خواهر مختار, صفيه را به زني گرفت و به اين ترتيب مختار فاميل عبدالله بن عمر شد. مختار در زمان وقوع حادثه كربلا در كوفه زنداني بود و بواسطه او از زندان ابن زیاد آزاد شد .

قیام مختار

پس از مرگ يزيد با عبدالله بن زيبر كه به طلب خلافت دست به قيام برداشت، بيعت كرد و در بسياري از جنگها براي او مبارزه كرد. و پس ازپنج  سال پس از قیام کربلا و یکسال پس از نهضت توابین  از او اجازه خواست تا به كوفه رفته و مردم را براي بيعت او تشويق كند امّا او در كوفه به داعيه انتقام و خونخواهي قاتلان امام حسين (ع) برخواست  .

عاقبت کسانی که در حادثه کربلا دست داشتند

وپس از آن فرمان جنگ اعلام شد  و در ميان آنان هر كس كه در حادثه كربلا دست داشت , مجازات مي شد. از ميان 248 نفر از عوامل حادثه كربلا بودند. فرمان اعدام اين 248 نفر صادر شد. همه را گردن زدند.
پس از اين ماجرا آنان كه در قتل امام حسين (ع ) دست داشتند مخفي شدند. مختار فرمان داد, قاتلان امام حسين را تعقيب كنيد. در پي اين فرمان عمليات تعقيب و دستگيري قاتلان كربلا شروع شد. ده نفر از قاتلان حادثه كربلا كه بر بدن امام حسين اسب تاخته بودند دستگير و به پشت خوابانده شدند. آنان را به زمين ميخ كوب كردند و اسب ها را با نعل آنقدر بر آنان تاختند كه به هلاكت رسيدند. شمر شتر امام حسين را كه مخصوص امام حسين بود, به عنوان غنيمت به كوفه آورده و آن را به شكرانه كشتن امام حسين ذبح كرده و بين دشمنان اهلبيت تقسيم كرده بود. به دستور مختار آن خانه ها شناسائي شدند و خراب كردند و كساني را كه با آگاهي از گوشت آن شتر حضرت خورده بودند, اعدام كردند. 
به روايتي شمر بن ذي الجوشن در حال فرار زخمي و اسير شد. مختار دستور داد او را گردن زدند و بعد بدن او را در روغن جوشان افكندند. بجدل بن سليم كه انگشتر امام را از دست امام در آورده و غارت كرده بود, دستگير شد. مختار دستور داد انگشتانش را قطع كردند, دو پايش را هم قطع كردند و در همان حال مرد. خولي كه سر امام حسين را به كوفه برده بود, دستگير شد. مختار دستور داد كه او را در مقابل خانه اش كشتند و جسدش را آتش زدند. سنان بن انس كه روز عاشورا بر بدن امام حسين نيزه مي زد و مي توان گفت كه يكي از قاتلان اصلي امام حسين است , دستگير شد. او را دست بسته نزد مختار آوردند. مختار دستور داد: اول انگشتان او را ببريد, سپس دو دستش را, سپس دو پايش را و زنده زنده داخل روغن جوشان بيندازيد.
حكيم بن طفيل كه امام را با تير مي زد و قاتل حضرت عباس است , دستگير شد و نيروهاي انقلابي خودشان او را تيرباران كردند چون ترسيدند كه عدي از مختار عفو او را بخواهد. حرمله كه علي اصغر را كشته بود, دستگير و نزد مختار آورده شد, مختار دستور داد اول دو دست او را قطع كردند, سپس دستور داد دو پايش را هم بريدند و پس از آن او را آتش زدند و به اين ترتيب قاتلان امام حسين هم كيفر خود را ديدند.
 

اقدامات مختار

مهمترین اقدام مختار، مقابله با سپاه شام بود که درسال 67 هـ ق بین سپاه او به فرماندهی "ابراهیم بن اشترنخعی " و سپاه شام به فرماندهی "عبیدالله بن زیاد" صورت گرفت که در این جریان بعضی از اصلی ترین سرکردگان و رهبران شام که مدتها در جنگهای مختلف عراق، شرکت داشتند، مثل عبیدالله بن زیاد، حصین بن نمیرسکونی، شرجیل بن ذی الکلاع، همگی کشته شدند و بقیه سپاه نیز شکست خوردند.
ابراهيم خون ابن زياد را بريخت و سرش را به نزد محمد بن حنفيه و امام سجاد به مدينه فرستاد . شمار کشته شدگان در قیام مختار را بر 3000 نفر گفته اند از جمله: عمربن سعد و پسرش ؛  شمربن ذی الجوش، حکیم بن طفیل، زیادبن مالک، خولی، منقذبن مره، عبدالله بن اسید، سنان، زیدبن رقاد، مالک بن بشر، حرمله، عمروبن حجاج، ربیعة بن مخارق (فرمانده نیروهای ابن زیاد).

سرانجام کار مختار

مختار به سرزمین و مناطقی چون موصل، حلوان (نزدیک سرپل ذهاب)، مدائن، بلاد ارمنیه، اران، آذربایجان، حوران، ماهیان، ری و اصفهان که اینها شمال عراق بود، مسلط شد و فقط شهر بصره به دست آل زبیر و زبیریان بود. زبیریان از نیروهای مختار خواستند که با عبدالله بن زبیر، به عنوان امیرالمومنین بیعت و دست از جنگ بردارند، و یاران مختار خواستند تا آنها با مختار بیعت و خلافت را به «آل رسول» واگذارند که در این میان جنگی صورت گرفت و مصعب بن زبیر حاکم بصره و برادر عبدالله بن زبیر سپاه مختار را شکست داد و مختار و بسیاری را کشت و یاران او را اسیر کرد و به بغض اینکه بیشتر آنها از «عجم» بودند آنها را از دم تیغ گذراند. مدت حکومت مختار، یکسال و نیم (18 ماه ) بود و در 14 رمضان سال 67 هجری قمری در سن 67 سالگی از دنیا رفت. قبر او، در رواق راهرو مرقد حضرت مسلم بن عقیل در کوفه است.

مختار بن ابی‌عبید ثقفی از شخصیت‌های سیاسی صدر اسلام است. مختار از مردم طائف است. وی در سال یکم هجرت متولد شد. مختار هنگامی‌که سیزده سال بیش نداشت همراه با پدر خویش در جنگ «یوم الجسر» علیه سپاه ساسانی شرکت كرد. پدر مختار، ابوعبیدبن مسعود ثقفی است که در اوایل خلافت عمر از طائف به مدینه آمد و در آنجا ساکن شد. وی یکی از سرداران بزرگ جنگ با ارتش کسری (ایران) در زمان عمر بود. مختار در زمره یاران حضرت علی بود.

پيش از قيام

او در زمره کسانی بود که از کوفه به حسین بن علی نامه نوشت. خانه مختار محل ورود مسلم بن عقیل بود. اما با ورود مزوّرانه و غیرمنتظره ابن زیاد به کوفه، ناگهان اوضاع به هم ریخت و مسلم صلاح دید از خانه مختار به خانه هانی بن عروه نقل مکان کند. هنگام دستگیری مسلم و هانی، مختار در کوفه نبود و او برای جذب نیرو به اطراف شهر (منطقه خطرنیّه) رفته بود. او در تمام مدتی که جریان کربلا رخ داد، در زندان عبیدالله بن زیاد بود و یک چشم خود را به دلیل شلاق‌هايی که به دستور ابن زیاد به او زده شد، از دست داد. او با وساطت عبدالله بن عمر شوهرخواهر خود از زندان آزاد شد و پس از مدتی به طائف و سپس مکه رفت و با عبدالله بن زبیر حاکم مکه بیعت کرد. در همان زمان مکه مورد محاصره سپاه شام قرار گرفت. مختار نیز در کنار دیگر مسلمانان بشدت از حرم دفاع کرد تا اینکه سپاه شام (به علت مرگ یزید) بازگشتند. پس از پایان محاصره، مختار به کوفه بازگشت. در این زمان کوفه به دست طرفداران عبدالله بن زبیر افتاده بود. ورود او به کوفه مصادف با آمادگی توابین به فرماندهی سلیمان بن صرد خزاعی برای خروج از شهر بود، اما هیچ فعالیتی (حتی مشورت) در کمک به سلیمان بن صرد و قیام توّابین نکرد. پس از خروج توابین از شهر، قاتلان حسین بن علی که از ناحیه مختار هراس زیادی داشتند، حاکم زبیری کوفه (عبدالله بن یزید) را وادار کردند تا مختار را زندانی کند. مختار دوباره زندانی شد. در این هنگام خبر شکست و بازگشت توابین به کوفه رسید. مختار پس از مدتی با شفاعت عبدالله بن عمر نزد ابن زبیر آزاد گردید. مختار خود را نماینده محمد بن حنفیه در کوفه معرفی کرد.

قيام مختار

مختار پنج سال بعد از واقعه کربلا پس از قيام توابين در چهارشنبه ۱۶ ربيع‌الثاني ۶۶هجری با شعار «یا منصورُ اَمِت؛اى پیروز، بمیران» و «یا لثارت الحسین» به خونخواهی حسین بن علی و یارانش در کوفه به پاخواست و با تجهیز و جمع‌آوری سپاهی، با کمک ابراهیم بن مالک اشتر عامل عبدالله بن زبير را از كوفه بيرون كرد و قلمرو كوفه را تا موصل گسترش دادومناطقی چون حلوان(نزدیک سر پل ذهاب)، مدائن، و همچنین بلاد ارمنیه، آذربایجان، اران، حوران، ماهیان، ری و اصفهان زیر سلطه عراق قرار گرفت. لشكر عبيدالله بن زياد را در موصل شكست داد كه عبيدالله نيز كشته شد. و قاتلان و مسببان واقعه کربلا را به سزای اعمال خویش ‌رساند تا این که ۱۸هزار نفر از آن‌ها را در دوران حکومتش که هیجده ماه بوده‌است کشت.

سرانجام قیام مختار

می‌گفت: «از دینمان نیست که بخوریم و بیاشامیم در حالی‌که قاتلین سید الشهداء زنده باشند»، همچنین از او نقل شده‌است که می‌گفت: «بخدا قسم اگر سه چهارم قریش کشته شوند مساوی یک بند انگشت سید الشهداء نخواهد بود». سرانجام به دلیل پشتیبانی موالی (اسیران آزاد‌شده که عمدتاً ایرانی معروف به جند الحمراء یا لشكر سرخ بودند) خصوصاً اسیران دیلمی کوفه و نیز خیانت کوفیان پشتیبانی بزرگان عرب را از دست داد، ابراهیم در محاصره سپاه عبدالملک بن مروان بود و نمی‌توانست به یاری مختار بیاید. سرانجام سپاهی اندک به مصاف مصعب بن زبیر رفت و دلیرانه جنگید و در حالی‌که یاران وی یکی پس از دیگری به خاک می‌افتادند، کوچه به کوچه دشمن را به گریز وا می‌داشت، در حالی‌که بی‌وفایان کوفی همراه با زنان و کودکان از پشت بام‌ها به سویش سنگ پرتاب می‌کردند. سرانجام کشته شد. نقلی است كه ابراهیم بن اشتر از مختار کناره گرفت و به اشراف کوفه در بصره پیوست.ابن اعثم سخن صریحی را از زبان مختار آورده که چشم به کمک ابراهیم دوخته، می‌گوید: «عجب مصیبتی است امروز، ای کاش ابراهیم در کنارم بود؛ اما او مرا رها کرد و من چاره‌ای جز تن دادن به مرگ ندارم». پس از او دو همسرش، یکی دختر نعمان بن بشیر انصاری و دیگری دختر سمره بن جندب، مورد بازجویی زبیری‌ها قرار گرفتند. دختر سمره درباره مختار گفت که هرچه شما درباره او عقیده دارید من نیز عقیده‌ام همان است!اما دختر نعمان درباره مختار گفت: «انه کان عبدا من عباد الله الصالحین»، او بنده‌ای از بندگان صالح خداوند بود. مصعب بن زبیر او را نیز به قتل رساند.

نقاط مبهم

مورخین، اعم از شیعه و سنی در مورد شخصیت مختار اختلاف نظر دارند برخی او را مستحق لعن و نفرین می‌دانند و گروهی او را بسیار مدح و ستایش می‌کنند. اموی‌ها و زبیری‌ها کوشیدند تا انواع و اقسام اتهامات را به او نسبت دهند. اتهاماتی چون ادعای «نبوت» برای خودش، ادعای «مهدویت» برای ابن حنفیه و تأسیس فرقه کیسانیه و شایع‌تر از همه نسبت دادن لقب «کذاب» به مختار است که اغلب این نسبت‌ها، بعد از مرگ مختار به او نسبت داده شده‌است. بسیاری از علمای شیعه، این اتهامات را ساختهٔ دشمنان مختار از زبیریان و امویان که از او ضربه خوردند دانسته‌اند، که پس از مرگش به وی نسبت داده‌اند. برخی می‌گویند مختار در باطن برای تصاحب حکومت عراق قیام کرد. مختار قاتلان امام حسین (ع) را «مثله» می‌کرد، اعضایشان را می‌برید و این کار حتی در جنگ با کفار ممنوع است. سید جعفر شهیدی نیز در این باره می‌گوید: «... از نو قتل‌گاه، بلکه قتل‌گاه‌های دیگری به راه افتاده، اما این بار قربانیان، آن پاکان و عـزیزان خدا نبودند، دژخیم‌هایی بودند که دست‌هایشان تا مرفق، در خون آزادگان رنگین شده بود. امروز وقتی ما داستان کشتار مختار، پسر ابی‌عبیده ثقفی را می‌خوانیم، اگر سری به کتاب‌های حقوقی زده باشیم، ممکن است چنان انتقامی را تا حدی خشن بدانیم و بگوییم: چرا چنان کردند؟ یکی را چون گوسفند سر بریدند و یکی را شکم پاره کردند و دیگری که تیری به فرزندی از فرزندان حسین (علیه‌السلام) افکنده و آن جوان که دست را سپر ساخته و تیر، دست و پیشانی او را شکافته بود، همان کیفر دادند، دیگری را در دیگ روغن جوشان افکندند و دست و پای آن یکی را به زمین دوختند و اسبان را روی آن گذراندند، چنانکه نوشته‌اند، تنها یکجا دویست و چهل و هشـت تن را، که در قتل حسین و یاران او شریک بودند، طعم اینگونه کیفرها چشاندند؛ ما این داستان‌ها را می‌خوانیم و در آن نوعی قساوت می‌بینیم، اما باید دانست که قضاوت مردم سیزده قرن بعد درباره کردار پیشینیان درست نیست.»[۲۹]توفیق اعلم، دانشمند معاصر، درباره انتقام مختار مى‌گوید:«تـنـهـا بـرخـورد قاطع و خونبارى كه در تاریخ از ملامت مصون مانده و عذر آن پذیرفته شده همین كار عادلانه مختار است.»

موضع امام سجاد و محمد بن حنفیه

محمد بن حنفیه از مختار به صورت سربسته و مبهم حمایت کرد. او گفت: «اما ما ذکرتم من دعاء من دعاکم الی الطلب بدمائنا فوالله لوددت ان الله انتصر لنا من عدونا بمن شاء من خلقه». در مورد آنچه گفتید که کسی شما را دعوت کرده تا انتقام خون اهل بیت را بگیرید، به خدا من دوست دارم تا خداوند به دست هر کس که خود از بندگانش خواهد، انتقام ما را بگیرد. امام سجاد خطاب به محمد بن حنفیه: «یا عم لو ان عبدا زنجیا تعصب لنا اهل البیت لوجب علی الناس موازرته و قد ولیتک هذا الامر فاصنع ماشئت; عموجان! اگر برده سیاهی به حمایت از ما برخاست بر مردم واجب است که او را کمک کنند و من مسئولیت این امر «ورود در قیام مختار را» به تو واگذار کردم هر گونه که خواستی عمل کن.» در روایتی آمده‌است: هیچ زن هاشمیه‌ای بعد از شهادت امام حسین موهایش را شانه و خضاب نکرد تا زمانی که مختار سر ابن زیاد را برای امام سجاد (ع) فرستاد. چون امام سر عبیدالله را دید، گفت دوزخ جای او باد! بعضی گفته‏اند علی بن حسین (ع) را پس از مرگ پدرش جز آن روز خندان ندیدند. و ابن عبدریه نوشته‌است: «سر عبیدالله را هنگامی نزد علی بن حسین (ع) آوردند که نیم‌روز بود و او ناهار می‏خورد. چون سر را دید گفت: سبحان‌الله، کسی فریفته دنیا نمی‏شود مگر آنکه حق نعمت خدا در گردنش نباشد وقتی سر پدرم را نزد ابن زیاد آوردند غذا می‌خورد.» در نقلی دیگر آمده است که سر به سجده نهاد و فرمود: «حمد و سپاس خداوندی را که انتقام مرا از دشمنم گرفت؛ خداوند پاداش نیک به مختار عنایت فرماید.» در روایتی دیگر امام باقر فرمود: «به مختار ناسزا نگویید چون او قاتلین ما را به سزای عمل ننگین آن‌ها نشاند و زن‌های بی‌شوهر ما را شوهر داد و در شرایط تنگدستی مختار ما را کمک کرد.»

آرامگاه مختار

مدت زمام‌داری مختار در کوفه یک‌سال و نیم بوده است. هنگامی که کشته شد، ۶۷ سال از عمرش سپری شده بود و کشته شدنش روز چهاردهم ماه رمضان سال ۶۷ اتفاق افتاده‌است. پس از شهادت مختار توسط مصعب بن زبیر، پیکر او در دیوار قصر الاماره نزدیک مسجد کوفه مدفون شد، این قبر مخفی ماند تا اینکه آیةالله العظمی سید مهدی بحرالعلوم در زمان خود به جستجو و آشنایی با آثار و محراب‌های مسجد پرداخت، سید در آن زمان ترجیح داد مسجد کوفه با خاک پاک مدفون شود چون زمین مسجد پائین‌تر از دیگر سرزمین‌های منطقه بود و در نتیجه آبهای سطحی در آن جریان پیدا می‌كرد، پیرو دستور آیت‌الله بحرالعلوم زمین مسجد کوفه که عمق آن مساوی مقام پیامبر و خانه حضرت نوح بود با خاک پاک پر شد تا از آلودگی‌ها در امان نگه داشته شود در جای همان محراب‌ها بر روی خاک محراب‌های جدید ساخته شد همان‌گونه که اکنون هم نمایان است. در زمان بررسی‌ها جستجوی آثار مسجد که از طرف سید و جمعی از علما صورت گرفت، سید قبر شریف پنهان شده‌ای را پیدا کرد و جایگاه آن قبر انتهای راه‌رو در زیرزمین و به طرف خارج مسجد به سمت قصرالأماره بود و بر آن قبر سنگی یافتند که بر آن اسم و لقب مختار نوشته شده بود. پس از یافتن قبر، محسن الحاج عبود شلاش ساختن حرم جدید و بزرگی برای مختار را بر عهده گرفت و آن‌را به رواق حرم حضرت مسلم از سمت جنوب ملحق کرد، و برای قبر پنجره‌ای آهنین قرار داد و درب راه‌رو که در حجره‌ای در کنج مسجد کوفه قرار داشت را مسدود کرد. علامه شیخ عبدالحسین تهرانی از شاگردان برجسته صاحب جواهر و وصی امیرکبیر، وقتی برای تشرف به عتبات عالیات وارد عراق شده بود، نسبت به تعمیر و تجدید بنای مزار شریف مختار همت گماشت. علامه امینی به نقل از کتاب مزار شهید، زیارتنامه‌ای جالب برای مختار نقل می‌کند و از این زیارتنامه، که شهید آن را نقل کرده‌است، معلوم می‌شود که قبر مختار از دیرزمان، مورد علاقه شیعیان و آزادمردان بوده و ابن بطوطه نیز در سفرنامه خود به آن اشاره کرده‌است. ضریحی از چوب روی قبر او نصب شده و پنجره‌ای در زاویه شرقی به دیوار مسجد کوفه (سمت جنوب) باز می‌شود. قطعه سنگی از قرن دوم هجری به خط کوفی دارد که روی آن نوشته‌اند: «هذا قبر مختار بن ابی عبیدة الثقفی الآخذ بثارات الحسین».

نام : مختار, نام پدر: ابو عبيد ثقفي , قبيله اش ثقيف , كنيه اش ابو اسحاق است . لقب مختار كيسان مي باشد. و فرقه كيسانيه به مختار منسوب هستند. مختار معتقد به امامت ائمه معصومين (ع ) است و اين گروه , پس از مختار, خود را به او منسوب كرده اند.

مختار در سال اول هجرت متولد شد و جنگجوئي شجاع بود. او به همراه پدرش , در سيزده سالگي در يكي از جنگ ها شركت كرد. مختار مردي عابد و زاهد بود. پدر او در يكي از جنگها به شهادت رسيد و تحت سرپرستي عمويش سعد قرار گرفت . خانواده او به سرپرستي عمويش به كوفه هجرت كردند. علي (ع ) كوفه را مركز خلافت قرار داد. آن حضرت عموي مختار را استاندار مدائن كرد و مختار نيز در كنار عمويش در آن جا ساكن شد. مختار پس از شهادت علي (ع ) به بصره رفت و مدتي در آنجا ماند. پس از مدتي دوباره به كوفه آمد. وقتي كه مسلم بن عقيل از سوي امام حسين (ع ) به كوفه رفت , در منزل مختار سكونت كرد و به خاطر همكاري با مسلم بن عقيل به زندان انداخته شد.

عبدالله عمر خواهر مختار, صفيه را به زني گرفت و به اين ترتيب مختار فاميل عبدالله بن عمر شد. مختار در زمان وقوع حادثه كربلا در كوفه زنداني بود. خاندان مختار از شيعيان مخلص اهلبيت (ع ) بودند. عموي مختار سعد بن مسعود ثقفي صحابه پيامبر و از شخصيتهاي بزرگ اسلامي بشمار مي رفت . عمويش در همه ي مراحل در كنار علي (ع ) بود. حضرت امام باقر(ع ) توجه خاصي به مختار داشت . روزي به پسر مختار فرمود: خداوند پدرت را رحمت كند, او حق ما را گرفت , قاتلين ما را كشت و به خونخواهي ما قيام كرد. امام صادق (ع ) فرمود: پس از حادثه كربلا, هيچ بانوئي از بانوان خاندان ما, خود را آرايش نكرد تا آنكه مختار سر عبيدالله بن زياد و عمر بن سعد را براي ما به مدينه فرستاد. ميثم تمار و مختار هر دو در كوفه زنداني بودند. روزي ميثم به مختار گفت : تو از زندان آزاد مي شوي و اين عبيدالله ستمگر را مي كشي و پاي خود را روي صورت او مي گذاري . ميثم و مختار هر دو به اعدام محكوم شدند ولي مختار به وساطت عبدالله بن عمر كه شوهر خواهرش بود از اعدام و زندان نجات يافت . اين , خلاصه اي است درباره خود مختار.

خروج مختار:

مقدمات قيام , قبلا" آماده شده بود و نيروهاي انقلابي در آمادگي كامل بسر مي بردند. هنگام غروب , ابراهيم اشتر كه مرد شماره ي 2 انقلاب بود, بالاي مناره ي مسجد رفت و اذان گفت . نيروهاي وفادار به انقلاب به سوي مسجد روان شدند و پشت سر ابراهيم اشتر, فرمانده نيروهاي جنگي مختار, نماز خواندند. پس از نماز به دستور ابراهيم اشتر, جمعيت حاضر در مسجد, با هم به سوي خانه مختار فرمانده كل نيروهاي انقلابي , حركت كردند. رئيس شهرباني كوفه خود را به سرعت به استاندار رساند و به او گفت : به زودي مختار قيام خواهد كرد, بايد مراقب باشي . استاندار كوفه عبدالله بن مطيع بود كه از سوي عبدالله بن زبير نصب شده بود. روز دوشنبه دوازدهم ربيع الاول سال 66 هجري قمري از سوي عبدالله بن مطيع در كوفه حكومت نظامي برقرار شد. رئيس شهرباني به همه ي نقاط حساس و مهم كوفه , نيروي نظامي اعزام كرد و مراكز مهم نظامي تحت مراقبت شديد قرار گرفت . از سوي استاندار عبدالرحمن بن سعيد مأمور حفظ ميدان سبيع شد, كعب بن ابي كعب مأمور كنترل ميدان بشر گرديد, شمر بن ذي الجوش مراقب ميدان سالم بود, عبدالله بن مخنف مسؤول حفظ ميدان صائدين شد, ابو حوشب مسؤول كنترل ميدان مراد شد و ثبث بن ربعي به خارج شهر به نقطه اي به نام شوره زار اعزام شد. اين مسؤولان هر كدام نيروهاي جنگي ورزيده اي در اختيار داشتند و به اين ترتيب همه جاي كوفه تحت كنترل اينها درآمد. ابراهيم اشتر همچنان به طرف خانه مختار در حركت بود و او مي ديد كه شهر در كنترل نيروهاي استاندار است ولي بدون هيچگونه ترس به اين عمل خود ادامه داد. حميد بن مسلم مي گويد: شب سه شنبه بود كه به طرف خانه مختار حركت كرديم . به خانه عمرو بن حريث رسيديم , تعداد ما در حدود يكصد نفر بود, همه مسلح بوديم , شمشيرهايمان زير لباسمان بود, زره هم پوشيده بوديم . حركت كرديم تا به خانه سعيد بن قيس رسيديم , از آن خانه هم گذشتيم تا به خانه اسامه رسيديم . ما به طرف باب الفيل پيش رفتيم تا به خانه مختار برسيم . ما درست به سوي قلب دشمن مي رفتيم . همچنان به پيش مي رفتيم كه ناگهان فرمانده نيروهاي دشمن راه را بر ما بست و گفت : چه كاره ايد؟ كجا مي رويد؟ ابراهيم گفت : من ابراهيم هستم فرزند اشتر. رئيس پليس گفت : اين افراد مسلح كيستند؟ شما مشكوك هستيد و نمي گذارم برويد. ابراهيم گفت : اي بي پدر برو كنار. رئيس پليس گفت : هرگز نمي شود. مردي پشت سر رئيس پليس بود به نام ابوقطن و ابراهيم با او سابقه ي دوستي داشت . ابراهيم به او گفت : اي ابا قطن بيا جلو. او فكر كرد كه ابراهيم مي خواهد از او بخواهد كه اين رئيس مانع حركت ما نشود. ابو قطن جلو آمد و ابراهيم ناگهان نيزه او را گرفت و گفت : عجب نيزه اي است ها؟! ناگهان نيزه را در گلوي رئيس پليس فرو برد و او را از پا درآورد و همراهان ابراهيم سر او را از بدن جدا كردند. نيروهاي تحت فرماندهي رئيس پليس وقتي اوضاع را چنين ديدند صحنه را ترك كردند. برخي از آن نيروها اين جريان را به اطلاع استاندارد كوفه رساندند.

ابن مطيع پسر رئيس پليس را رئيس پليس كرد. ما رفتيم تا به خانه مختار رسيديم و جريان را به او گفتيم . ابراهيم به مختار گفت : بايد همين امشب برنامه را شروع مي كنيم و مختار گفت : خداوند تو را به خير و خوبي مژده بدهد. در همان شب , قيام رسما" اعلام شد. عمليات قيام در سه مرحله خلاصه مي شد: الف . آزادسازي كوفه ب . سركوب ضد انقلاب داخلي ج . آماده سازي نيروي كافي براي جنگ با نيروهاي شام .

فرمان قيام مختار رسما" فرمان قيام را صادر كرد و مسؤوليت هر يك از فرماندهان مشخص شد. وضع شهر كوفه غيرعادي است , آثار تشنج در همه جا پيداست . فرياد »يا لثارات الحسين « به گوش مي رسد. خود مختار لباس رزم بر تن كرد. مردم از هر سو به انقلابيون مي پيوستند. گاهي در مدخل شهر درگيري پيش مي آيد. ثيث بن ربعي نزد استاندار رفت و او را به جنگ تشويق كرد. مختار دستور داد نيروهاي انقلابي بيرون بريزند و حركت كنند. نيروهاي انقلابي گروه گروه به محله ديرهند آمدند و زير پرچم مختار و ابراهيم قرار گرفتند. برخي از رؤساي قبايل اطراف داخل كوفه شدند و خود را به نيروهاي مختار رساندند. اكثر مردم عراق آن زمانها ايراني بودند. ايرانيان نيز به مختار و ابراهيم پيوستند. صبح شد, رهبر قيام مختار جلو ايستاد و نماز را به جماعت اقامه كرد. از سوي استاندار كوفه منادي ندا داد: اي مردم كوفه هر كس امشب به مسجد كوفه نيايد خونش هدر است . جمعيت زيادي به مسجد رفتند. ابن مطيع تعدادي از سران قبال كوفه را مأموريت داد تا هر كدام گروهي را فرماندهي كنند. ابن مطيع بيشتر سران و فرماندهان خود را از قاتلين كربلا انتخاب كرد و نيروهاي خود را به اين صورت سازماندهي كرد:

1. شبث بن ربعي به فرماندهي چهار هزرا نفر انتخاب شد.

2. راشد, رئيس پليس , به فرماندهي چهار هزار نفر,

3. شداد بن ابيجر به فرماندهي سه هزار نفر,

4. عكرمه بن ربعي به فرماندهي سه هزار نفر

5. عبدالرحمن بن سويد به فرماندهي سه هزار نفر.

مختار ابراهيم اشتر را با 900 پياده نظام و نعيم بن هبيره را با 900 نفر به طرف مقر فرماندهي دشمن روانه كرد. مختار به آنان گفت : برويد, با دشمن روبرو شويد, هنگامي كه به دشمن رسيديد با نيروهاي پياده درگير شويد و حمله را شروع كنيد. مواظب باشيد هدف تيراندازان قرار نگيرد. مختار تأكيد كرد: به مقر خود باز نگرديد تا پيروز شويد يا همه كشته شويد. اين 1800 نفر به جنگ راشد رفتند كه چهارهزار نفر نيرو در اختيار داشت .

مختار يزيد بن انس را با 900 نفر به سوي نيروهاي شبث بن ربعي فرستاد كه چهار هزار نفر بودند. نيروهاي مختار و ابن مطيع با هم درگير شدند. درگيريها در همه جبهه ها به شدت ادامه يافت و آخر سر نيروهاي استاندار كوفه شكست خوردند و خود استاندار شبانه به صورت مخفي و در لباس زنانه از قصر فرار كرد و به اين ترتيب كوفه تسخير شد و بسياري از نيروهاي غيرانقلابي و ضدانقلابي به نيروهاي مختار پيوستند. مختار در كوفه يك حكومت شيعي انقلابي تشكيل داد. تشكيل اين حكومت بر اساس مكتب اهلبيت و با اجازه ي آنان صورت گرفت . روز جمعه بود, همه در نماز جمعه حاضر شدند.

مختار در خطبه هاي نماز جمعه گفت : اي مردم كوفه ! من از جانب اهلبيت پيامبر مأموريت يافته ام تا به خونخواهي امام مظلوم حسين به علي و شهداي كربلا قيام كنم و انتقام خون آن گلگون كفنان را بگيرم و تا آخرين نفس اين هدف را تعقيب خواهم كرد. پس از سخنراني مردم گروه گروه با مختار بيعت كردند. مختار پس از تصرف كوفه و عادي شدن اوضاع به سازماندهي نيروهاي انقلابي پرداخت . ابراهيم بن اشتر نخعي را فرمانده كل نيروهاي مسلح كرد, عبدالله بن كامل را رئيس كل شهرباني كرد و ابو عمره ي كياني را هم فرمانده گارد مخصوص كرد. پس از اين , عبدالله بن حارث نخعي را استاندار ارمنيه , محمد بن عمير را استاندار آذربايجان , عبدالرحمن بن سعيد را استاندار موصل , اسحاق بن مسعود را استاندار مدائن , قدامه بن ابي عيسي را فرماندار بهقباد بالا, محمد بن كعب را فرماندار بهقباد مياني , حبيب بن منفذ را فرماندار بهقباد پاييني و سعيد بن حذيفه را استاندار حلوان كرد. مختار پس از تسلط بر اوضاع خودش قضاوت مي كرد و از صبح تا غروب قضاوت مي كرد و بعد از مدتي عبدالله بن مالك را قاضي قرار داد. روزها و شب ها مي گذشت و در اين ميان نيروهاي ضدانقلابي مخفيانه خود را سازماندهي مي كردند. پس از آنكه قوت يافتند, ناگهان وضع كوفه را به هم زدند. جنگ در كوفه آغاز شد و بسيار خطرناك گرديد. مختار در محاصره قرار گرفت . ابراهيم اشتر به كوفه بازگشت و اين امر روحيه ي دشمن را ضعيف و در پايان به شكست دچار ساخت . اين بار پانصد نفر از ضدانقلاب ها اسير شدند. اين اسيران دست بسته به مقر مختار آورده شدند. آنان را از مقابل مختار عبور مي دادند و در ميان آنان هر كس كه در حادثه كربلا دست داشت , مجازات مي شد. از ميان اين پانصد نفر, 248 نفر از عوامل حادثه كربلا بودند. فرمان اعدام اين 248 نفر صادر شد. همه را گردن زدند.

پس از اين ماجرا آنان كه در قتل امام حسين (ع ) دست داشتند مخفي شدند. مختار فرمان داد, قاتلان امام حسين را تعقيب كنيد. در پي اين فرمان عمليات تعقيب و دستگيري قاتلان كربلا شروع شد. ده نفر از قاتلان حادثه كربلا كه بر بدن امام حسين اسب تاخته بودند دستگير و به پشت خوابانده شدند. آنان را به زمين ميخ كوب كردند و اسب ها را با نعل آنقدر بر آنان تاختند كه به هلاكت رسيدند. شمر شتر امام حسين را كه مخصوص امام حسين بود, به عنوان غنيمت به كوفه آورده و آن را به شكرانه كشتن امام حسين ذبح كرده و بين دشمنان اهلبيت تقسيم كرده بود. به دستور مختار آن خانه ها شناسائي شدند و خراب كردند و كساني را كه با آگاهي از گوشت آن شتر خورده بودند, اعدام كردند.

به روايتي شمر بن ذي الجوشن در حال فرار زخمي و اسير شد. مختار دستور داد او را گردن زدند و بعد بدن او را در روغن جوشان افكندند. بجدل بن سليم كه انگشتر امام را از دست امام در آورده و غارت كرده بود, دستگير شد. مختار دستور داد انگشتانش را قطع كردند, دو پايش را هم قطع كردند و در همان حال مرد. خولي كه سر امام حسين را به كوفه برده بود, دستگير شد. مختار دستور داد كه او را در مقابل خانه اش كشتند و جسدش را آتش زدند. سنان بن انس كه روز عاشورا بر بدن امام حسين نيزه مي زد و مي توان گفت كه يكي از قاتلان اصلي امام حسين است , دستگير شد. او را دست بسته نزد مختار آوردند. مختار دستور داد: اول انگشتان او را ببريد, سپس دو دستش را, سپس دو پايش را و زنده زنده داخل روغن جوشان بيندازيد.

حكيم بن طفيل كه امام را با تير مي زد و قاتل حضرت عباس است , دستگير شد و نيروهاي انقلابي خودشان او را تيرباران كردند چون ترسيدند كه عدي از مختار عفو او را بخواهد. حرمله كه علي اصغر را كشته بود, دستگير و نزد مختار آورده شد, مختار دستور داد اول دو دست او را قطع كردند, سپس دستور داد دو پايش را هم بريدند و پس از آن او را آتش زدند و به اين ترتيب قاتلان امام حسين هم كيفر خود را ديدند.

بر گرفته از کتاب  ماهيت قيام مختار بن ابي عبيد«( نوشته سيد ابو فاضل اردكاني )