نگاهي کوتاه به شهرستان چناران

شهرستان چناران، با پهنه اي بيش از 4هزار كيلومترمربع، در شمال خاوري استان خراسان‌رضوي قرار دارد. در سرشماري سراسري سال 1375 جمعيت شهرستان چناران 107270 نفر بر آورد شده است كه از اين تعداد 32064 نفر در مركز اين شهرستان زندگي مي‌‌‌كردند. هنر فرش‌بافي در‌‌ چناران و پيرامون آن رايج است اين فرش ها با طرح‌هاي مشهد و نقش هاي افشان، لچك، ترنج، محرابي‌و خشتي عرضه مي‌شود. شهر منيجان، ‌مسجد جامع پيشين شهر و ميل رادكان از جمله مهم ترين مناطق ديدني و تاريخي شهرستان چناران به شمار مي‌آيند.

وجه تسميه و پيشينه تاريخي
نام اين ناحيه در گذشته هاي بسيار دور «رادكان» بوده و سپس «ارداك» خوانده شده و ظاهرا از سال 1338 هـ . ش، به چناران تبديل يافته و مركز آن رادكان تعيين شده است. از آن جا كه در دوران پيش از اسلام و هم چنين سده هاي نخست اسلامي «رادكان» بسيار آباد و پر رونق بوده و يكي از شهرهاي چهارگانه توس به شمار مي رفته و مرداني جوانمرد، نيك انديش و شجاع داشته است، آن را «رادكان» به معني جايگاه جوانمرد خوانده‌اند. واژه «ارداک» نيز داراي معاني گوناگوني چون مکان مردان بزرگ، قرارگاه سپاهيان‌و نيز نام شخصي خاص است. بناي ارداك (چناران) را به اردا، موبد اردشير بابكان، كه پارسيان او را پيامبر دانسته اند و پدرش ويراف بوده نسبت مي دهند. شايد اين موبد، موكل آتشكده اين ناحيه بوده و به همين جهت به آن ارداك گفته اند.
تمامي سرزمين خراسان، از جمله ناحيه چناران در روزگار خلفاي راشدين گشوده شده و پس از آن، امويان و عباسيان بر آن حكومت كرده اند. در 129 هـ . ق، ابومسلم خراساني از شهر مرو برخاست و خراسان از جمله رادكان و چناران را گشود. سپس طاهريان، صفاريان سيستان، سامانيان، غزنويان، سلجوقيان و خوارزمشاهيان بر اين ديار حكم رانده اند. آلب ارسلان سلجوقي در سال 463 هـ . ق، فرزند خود ملكشاه را به وليعهدي خويش برگزيد و از خوارزم به رادكان آمده بزرگان، حاكمان و سرداران را در آن جا گرد آورد. وي با ساختن تختي از زر سرخ فرزند و وليعهد خويش را بر فراز آن نشانيد و فرمان داد كه بار ديگر، اميران و بزرگان با او بيعت كنند.
با چيره گي مغولان بر سراسر خراسان در سال 617 هـ . ق، سنتباي بهادر به دستور چنگيز مغول در 617 هـ . ق، از راه توس، رهسپار رادكان شد و چون از النگ رادكان (چمن رادكان) خوشش آمد، آسيبي به ساكنان آن نرسانيد؛ تنها شماري سرباز در آن جا گذاشت و رهسپار خبوشان (قوچان) شد. بر اساس منابع تاريخي، هلاكوخان مغول نيز چند گاه به رادكان و چناران آمده و در آن جا اردو زده است. از سال 641 هـ . ق، به بعد نيز حکومت هاي بزرگ و کوچکي چون ملك كرت در هرات، امراء سربداري (737 هـ . ق) در سبزوار، طغا تيموريان (737 هـ . ق) در جرجان، امراء جغتايي (769 هـ . ق) در بلخ، تيموريان (781 هـ . ق) و نيز اوزبك ها و صفويان بر اين سرزمين حكومت داشته اند. شاه عباس بزرگ صفوي (996- 1038 هـ . ق) براي جلوگيري از تاخت و تاز تركان و اوزبكان، کردان جنگجو را از ولايت هاي باختري ايران به خراسان كوچ داد و پنج ولايت كرد نشين در مرز، از استرآباد تا چناران تشكيل داد.
نادرشاه افشار‌ (1148- 1160 هـ . ق)، در روزگار فرمانروايي خود، خراسان، ‌از جمله چناران را در دست داشت و جانشينانش تا سال 1217 هـ . ق، بر اين سرزمين حكومت كردند. نادرشاه در چناران، مركزي براي پرورش اسب ايجاد كرده بود، كه از نژاد اسب عربي و ماديان خراساني، بهترين اسب را پرورش مي دادند. پس از افشاريان، تا سال 1248 هـ . ق، سرزمين پهناور خراسان به گونه ملوك الوايفي اداره مي گشت و چندين طايفه از كردان، بر بخشي از آن، از جمله چناران و قوچان حكومت مي كردند. ناصرالدين شاه قاجار نيز دوبار در فاصله سال هاي 1283 و 1300 هـ . ق به رادكان آمده و در اين زمان حاكم آن، محمد رضا خان رادكاني بوده و چناران تابع بلوك رادكان بوده است. 

مشخصات جغرافيايي
شهرستان چناران، با پهنه اي بيش از 4هزار كيلومتر مربع، در شمال خاوري استان خراسان رضوي قرار دارد. اين شهرستان ازشمال به شهرستان درگز، از باختر به شهرستان قوچان، از خاور به 
شهرستان مشهد و از جنوب به شهرستان هاي نيشابور و مشهد محدود است. اين شهرستان با قرار گرفتن در ميانه دشت توس و كوه هاي هزار مسجد و بينالود، فاقد ناهمواري است. هواي چناران معتدل و خشك است، و بيش ترين درجه حرارت در تابستان ها به 37 درجه بالاي صفر و كم ترين آن،‌ در زمستان ها به 15 درجه زير صفر مي رسد. ميانگين بارندگي ساليانه اين شهر‌250 ميلي‌متر است