عيادت
امام جواد عليهالسلام ، وقتي خبر بيماري کسي را ميشنيد، به عيادتش ميشتافت و از او دلجويي ميکرد. روزي امام جواد عليهالسلام به عيادت يکي از ياران خود رفت. وقتي در بالين او نشست، متوجه شد بيمار گريه ميکند. حضرت فرمود: «اي بنده خدا! آيا از مرگ ميترسي؟ اگر چرک و کثافات تو را فرا گرفته و موجب ناراحتي شود و جراحات و زخمهاي پوستي در بدن به وجود آيد و بداني که شستشوي در حمام، همه ناراحتيها وامراض را از بين ميبرد، آيا دوست داري وارد حمام شده و بدنت را بشويي و از زخمها و آلودگيها پاک شوي؟» بيمار مقداري آرام شد و رو به امام کرد و گفت: البته که دوست دارم. امام فرمودند: «مرگ براي مؤمن همانند حمامي است که انسان را از تمام رنجها و سختيها رهانيده و به سوي شادکامي ميبرد». بيمار از کلام امام آرام گرفت و عافيت و نشاط پيدا کرده، نگرانياش از بين رفت.
پرهيز از تجمل
غذاي امام جواد عليهالسلام همانند جد بزرگوارش اميرمؤمنان عليهالسلام خيلي ساده و به دور از تشريفات بود. ايشان همانند تنگدستان جامعه غذا ميخورد و با ديگران هم غذا ميشد. امام جواد عليهالسلام از اين که در کاخهاي عباسيان به آسودگي و در رفاه زندگي کند و امور ديني شيعيان را به فراموشي بسپارد، راضي نبود و اگر شرايطي براي ترک اقامت در بغداد فراهم ميشد، آن شهر را ترک ميکرد. يکي از ياران امام ميگويد: در بغداد بر امام جواد عليهالسلام وارد شدم و زندگي او را مشاهده نمودم. با خود گفتم: حال که امام به اين زندگي مرفه رسيده، هرگز به مدينه باز نميگردد. امام لحظهاي سر به زير افکند و آنگاه سر برداشت. ديدم رنگ چهره امام از اندوه زرد شده است. حضرت رو به من کرد و فرمود: اي حسين! نان جوين و نمک نيمکوب در حرم رسول خدا صلياللهعليهوآله بهتر از اينهاست. به همين دليل امام در بغداد نماند و به همراه همسرش ام الفضل به مدينه بازگشت و تا سال 220 در مدينه بود.
هديه دادن
هديه دادن از آداب و رسوم زيبايي است که در اسلام نيز به آن سفارش شده و باعث ايجاد دوستي و از بين رفتن کينه وکدورت ميشود. امامان معصوم نيز براي خشنود کردن ديگران، به آنان هديه ميدادند. هنگامي که امام جواد عليهالسلام از مدينه عازم عراق شد، خانواده خود را مورد لطف و مهرباني قرار داد. حضرت فرزند عزيزش امام هادي عليهالسلام را روي زانوهاي خود نشاند و فرمود: فرزندم! چه چيزي دوست داري تا از عراق برايت هديه بياورم؟. امام هادي عليهالسلام فرمودند: دوست دارم برايم شمشيري برّان بياوري. حضرت فرزند ديگرش موسي مبرقع را نيز مورد خطاب قرار داد و فرمود: تو چه ميخواهي تا هنگام برگشتن برايت هديه بياورم. او جواب داد من دوست دارم برايم اسبي بياوري.
امام جواد فرمودند: «مرگ براي مؤمن همانند حمامي است که انسان را از تمام رنجها و سختيها رهانيده و به سوي شادکامي ميبرد».
نهي از منکر
در مجلس مأمون عباسي، شخصي آوازخوان و تارزن به نام «مُخارق» بود که ريش بلندي داشت. مأمون عباسي از اوخواست تا کاري کند امام جواد عليهالسلام از حالت معنوي بيرون آمده، قلب او به امور دنيا سرگرم شود. مخارق در مقابل امام جواد عليهالسلام نشست و شروع به آواز خواني کرد. اهل مجلس اطراف او را گرفتند، ولي امام نهم توجهي نکرد. وقتي حضرت مشاهده نمود که آوازخوان از کار زشت خود دست برنميدارد، فريادي کشيد و فرمود: اي ريش بلند! از خدا بترس. مخارق از فرياد امام چنان وحشت زده شد که ساز و تار از دستش افتاد، دستش فلج شد و تا آخر عمر هم بهبودي نيافت. مأمون او را طلبيد و ماجرا را پرسيد. او گفت: هنگامي که امام جواد عليهالسلام بر سرم فرياد کشيد، آن چنان وحشت زده شدم که هنوز هم ترس و وحشت تمام وجودم را فرا گرفته است.
بخشش
بخشش در راه خدا، يکي از ويژگيهاي بارز اهلبيت پيامبر صلياللهعليهوآله است و آنان براي جلب رضايت پروردگار، کمکهاي فراواني به نيازمندان ميکردند. نهمين پيشواي مسلمين حضرت جواد عليهالسلام نيز همانند اجداد بزرگوار خود به مستمندان کمک ميکرد. برنامه عملي امام جواد عليهالسلام براساس نامهاي بود که از طرف پدر بزرگوارش امام رضا عليهالسلام از خراسان براي ايشان فرستاده شده بود. امام رضا عليهالسلام در اين نامه به فرزند عزيزش نوشت: «من به خاطر حقي که بر تو دارم، از تو ميخواهم که هرگاه تصميم به خارج شدن از منزل داري، از درِ بزرگ داخل و خارج شوي. هنگامي که سوار مرکب خود ميشوي، همراه خود طلا و نقره بردارو هر کس از تو درخواست کمک نمود، به او نيکي کن...».
تشنه معرفت
حضرت عبدالعظيم حسني، از شاگردان برجسته امام جواد عليهالسلام ميگويد: به محضر مبارک امام جواد عليهالسلام رسيدم و از حضرت درخواست حديثي نمودم که از پدران بزرگوارش نقل شده باشد. حضرت فرمودند جد بزرگوارم اميرمؤمنان عليهالسلام فرمودند: «تا وقتي مردم با هم تفاوت داشته باشند، در خير و سعادت هستند و وقتي يکسان شدند هلاک ميشوند». گفتم: اي فرزند رسول خدا! باز هم بفرماييد. فرمود: اميرمؤمنان عليهالسلام فرمودند: «اگر عيب شما بر ديگري آشکار شود، همديگر را دفن نميکنيد». گفتم: باز هم بفرماييد. فرمود: امام علي عليهالسلام ميفرمايد: «همنشيني با اشرار و انسانهاي بد، سبب بدگماني به خوبان ميشود». عرض کردم: اي فرزند رسول خدا! باز هم بفرماييد. حضرت فرمودند: اميرمؤمنان فرموده است: «بدترين توشه براي سفر قيامت، ظلم و ستم کردن بر بندگان خداست». گفتم: باز هم بفرماييد. حضرت فرمودند: اميرمؤمنان علي عليهالسلام فرمود: «تدبير و انديشه قبل از اقدام به کار، تو را از پشيماني حفظ ميکند».
اميرمؤمنان عليهالسلام فرمودند: «تا وقتي مردم با هم تفاوت داشته باشند، در خير و سعادت هستند و وقتي يکسان شدند هلاک ميشوند».
شريک جرم
ستم و تجاوز به حقوق ديگران، از گناهان بزرگي است که جز با بخشيدن صاحب حق، بخشيده نميشود. در شرع مقدس اسلام مسئوليت و کيفر ظلم، افزون بر اين که متوجه ظالم است، کساني را هم که به طور غير مستقيم با آن ظلم در ارتباط بودهاند در برميگيرد. پيشواي نهم شيعيان امام جواد عليهالسلام در بياني ميفرمايد: «کسي که به شخص ستمگر کمک کند يا به ستم کردن ديگران رضايت داده و خوشحال شود، در کيفر ستم مانند ستمکاران سهيم است».
پيام رستگاري
يکي از آرزوهاي ديرينه جوامع بشري، سعادت و خوشبختي آنان در تمام زمينههاي زندگي است. اين امر، در جوامع اسلامي از اهميت زيادي برخوردار بوده و مسلمانان افزون بر نيکبختي دنيوي، خواهان سعادت اخروي و همنشيني با رهبران و اولياي الهي در جهان پس از مرگ هستند. براي رسيدن به اين مقام والا، راهنماييهايي از بزرگان دين رسيده که عمل به آنها، ضامن نيک بختي و هم نشيني با اولياي الهي شمرده شده است. اسماعيل بن سهل ميگويد: به امام جواد عليهالسلام نامه نوشته و از ايشان خواستم چيزي به من تعليم دهد تا با عمل کردن به آن، در دنيا و آخرت همراه آنان باشم و از آنان جدا نشوم. حضرت در جواب نامه نوشتند: «سوره قدر را زياد بخوان و لبهاي خود را به استغفار و طلب آمرزش تازه کن».
نصيحت
امام جواد عليهالسلام همواره در خدمت مردم بود و از هدايت آنان غفلت نميکرد. درِ خانه آن حضرت به روي تمام مردم باز بود و ايشان نيز به تمام درخواستهاي آنان پاسخ ميداد. روزي شخصي خدمت امام جواد عليهالسلام رسيد و از حضرت درخواست نصيحت و موعظه نمود. امام رو به او کرد و فرمود: آيا گفته مرا قبول ميکني تا تو را نصيحت کنم؟ سؤال کننده گفت: آري، اي فرزند رسول خدا، امام فرمود: «صبر و تحمل را بالش خود قرار بده و با تنگدستي دست به گردن شو و آرزوها و درخواستهاي نفساني را ترک کن و با هواي نفس خود مخالفت نما. بدان که در حقيقت تو هيچگاه از نظر و نگاه خداوند دور نيستي و خداي متعال تمام کارهاي تو را ميبيند و به آنها بيناست. پس مواظب باش و دقت کن که چگونه با خداي خود معامله ميکني».
اهل معروف
ابوهاشم جعفري يکي از شاگردان بزرگ امام جواد عليهالسلام ميگويد: روزي در نزد امام جواد عليهالسلام نشسته بودم. امام در ضمن بيانات خود فرمود: در بهشت، دري به نام «معروف» است که فقط اهل معروف و کارهاي شايسته از آن در وارد ميشوند. با شنيدن اين کلام، در قلب خود خداوند را حمد و ستايش کردم و از اين که ميتوانم نيازهاي مردم را برآورده کرده (و از اهل معروف باشم) خوشحال شدم. امام جواد عليهالسلام نگاهي به من کرد و فرمود: «اي اباهاشم! کساني که در دنيا اهل معروف و کارهاي نيک باشند، در آخرت هم اهل معروف هستند (و از همان در وارد بهشت ميشوند). خداوند تو را از آنان قرار داده و مورد لطف و رحمت خود قرار دهد».
صبر و تحمل را بالش خود قرار بده و با تنگدستي دست به گردن شو و آرزوها و درخواستهاي نفساني را ترک کن و با هواي نفس خود مخالفت نما. بدان که در حقيقت تو هيچگاه از نظر و نگاه خداوند دور نيستي و خداي متعال تمام کارهاي تو را ميبيند و به آنها بيناست. پس مواظب باش و دقت کن که چگونه با خداي خود معامله ميکني».
زينت
امام جواد عليهالسلام در بياني کوتاه و جامع، زينتهاي انسان را برشمرده و همگان را به زينت کردن خود به آنها توصيه ميکردند. آن حضرت ميفرمايد: «پارسايي و عفت، زينت تنگدستي و شکر، زينت توانگري است. صبر و شکيبايي، زينت بلا و گرفتاري و تواضع و فروتني، زينت حَسَب و نَسَب است. شيوايي و رسا بودن زينت کلام، و عدالت، زينت ايمان و وقار و آرامش، زينت عبادت است. فروتني، زينت علم، ادب نيک، زينت عقل، و گشاده رويي، زينت حلم و بردباري است.ترک منت، زينت معروف، و خضوع و خشوع، زينت نماز و بذل و بخشش، زينت نفس آدمي است».
روزگار رهايي
ظهور وقيام امام زمان(عج) از اساسيترين پرسشها و دغدغههاي شيعيان از دير زمان بوده و هست. شاگردان و دوستداران اهل بيت در فرصتهاي مناسب، درباره اين رويداد بزرگ اسلامي از امام سؤال ميکردند. روزي عبدالعظيم حسني، شاگرد نمونه امام جواد عليهالسلام درباره امام زمان(عج) و ظهور ايشان سؤال کرد. امام در پاسخ او فرمود: «قائم ما، مهدي است که به امر خدا مردم را به دين خدا راهنمايي ميکند. او سومين فرزند از نوادگان من است. خداوند کار ظهور او را در يک شب فراهم ميکند و جهان را پر از عدل و داد کرده و زمين را از اهل کفر پاک ميسازد. مهدي کسي است که انتظار ظهورش براي همگان واجب، و در هنگام غيبت، اطاعت از وي لازم است. اصحاب او به اندازه اصحاب بدر، 313 نفر هستند. قسم به خدا اگر از دنيا فقط يک روز بماند، آن روز آن قدر طولاني ميشود که ايشان ظهور کرده و جهان را از عدل و داد پر کند».
انتخاب همسر
امروزه بالا رفتن سن ازدواج، يکي از مشکلات مهم و اساسي جوانان است. اگرچه اين مسأله علل گوناگوني دارد، ولي انتخاب همسر مناسب، از عواملي است که فکر بيشتر خانوادهها را به خود مشغول کرده است. امام جواد عليهالسلام در پاسخ نامه ابراهيم محمد که درباره ازدواج دخترش از حضرت نظرخواهي کرده بود، معيار همسر نمونه را با استناد به روايت رسول گرامي اسلام حضرت محمد صلياللهعليهوآلهوسلم بيان کرده و ميفرمايد: اي ابراهيم! رسول خدا صلياللهعليهوآله فرمودند: «اگر خواستگاري براي دختر شما آمد که اخلاق و دينداري او مورد رضايت شما بود، دختر خود را به او بدهيد». پيامبر اسلام صلياللهعليهوآلهوسلم در ادامه اين روايت، از بالا رفتن سن ازدواج به عنوان يک آفت اجتماعي ياد کرده و ميفرمايد: «اگر دختر خود را به همسر مناسب نداديد و پسر و دختر بزرگ شده و بدون همسر باقي بمانند، فتنه و فساد بزرگي دامنگير جامعه خواهد شد».
پاداش محبت
محمد بن وليد کرماني ميگويد: از امام جواد عليهالسلام پرسيدم: براي دوستان و خدمتگزاران شما چه اجر و پاداشي است؟ حضرت فرمود: غلام امام صادق عليهالسلام روزي مشغول نگهداري مرکب امام بود که گروهي از اهل خراسان به ديدن امام صادق عليهالسلام آمدند. يکي از آنها به غلام گفت: از امام بخواه که مرا به جاي تو به خدمتکاري قبول کند تا من غلام او باشم و در عوض تمام دارايي من مال تو باشد. غلام پذيرفت و نزد امام رفت و جريان را براي امام تعريف کرد. حضرت صادق عليهالسلام فرمود: اگر تو از خدمتگزاري ما سير شدهاي من قبول ميکنم و چون مدت زيادي همراه ما بودي نخست نصيحتي ميکنم، آن وقت اختيار با توست. بدان چون روز قيامت شود، رسول گرامي اسلام صلياللهعليهوآله به خدا تمسک ميجويد و اميرمؤمنان عليهالسلام به پيامبر اسلام صلياللهعليهوآلهوسلم و امامان عليهمالسلام به اميرمؤمنان عليهالسلام و شيعيان و دوستداران ما به امامان عليهمالسلام متوسل شده و داخل جايگاه آنان ميشوند. غلام از شنيدن اين سخن، رو به حضرت کرد و گفت: در خدمت شما ميمانم و آخرت را بر دنيا اختيار ميکنم.
رسول خدا صلياللهعليهوآله فرمودند: «اگر دختر خود را به همسر مناسب نداديد و پسر و دختر بزرگ شده و بدون همسر باقي بمانند، فتنه و فساد بزرگي دامنگير جامعه خواهد شد».
خشم زمين
علي بن مهزيار اهوازي، نماينده امام جواد عليهالسلام در اهواز و از خواص حضرت ميگويد: در شهر اهواز فراوان زلزله ميآمد تا جايي کهتصميم گرفتم آن شهر را ترک کرده و به شهر ديگري نقل مکان کنم. اما قبل از آن که تصميم خود را عملي کنم، موضوع را به وسيله نامه با امام جواد عليهالسلام در ميان گذاشتم. آن حضرت درجواب نامه من نوشت «شهر خود را ترک نکنيد، بلکه به مردم بگوييد روز چهارشنبه، پنج شنبه وجمعه را روزه گرفته و غسل کنند و در روز جمعه با لباسهاي پاک و تميز، از شهر خارج شده و به دعا و نيايش با خداوند بپردازند تا خداوند بدين وسيله، بلاي زلزله را از شما برطرف کند». علي بن مهزيار ميگويد: ما دستورات حضرت را اجرا کرديم و زلزله آرام گرفت و زندگي مردم به حالت عادي برگشت».
خورشيد زندگي
بکربن صالح از ياران امام رضا عليهالسلام و امام جواد عليهالسلام ميگويد: دامادم در نامهاي به ابوجعفر نوشت: پدري دارم که عقيده فاسدي داشته و با اهلبيت پيامبر دشمني ميورزد. او با من هم بدرفتاري کرده و مرا آزار و اذيت ميدهد. اي مولاي من! نخست از تو ميخواهم براي توفيق من دعا کني، و دوم اينکه نظر مبارک شما را در مورد پدرم بدانم؟ آيا عليه او افشاگري کرده و فساد عقيده او را به ديگران بگويم، يا اين که با او مدارا کنم؟ امام جواد عليهالسلام در جواب نامه فرمودند: «شرح حال تو را فهميدم. انشاءاللّه از دعا کردن در حق تو غفلت نميکنم. بدان که مدارا کردن با پدرت براي تو بهتر است؛ زيرا بعد از هر مشکلي، گشايشي است. صبر و حوصله داشته باش که عافيت و خير و پيروزي مخصوص پرهيزکاران است». بکر بن صالح ميگويد: «طولي نکشيد که خداوند قلب پدر دامادم را دگرگون کرد و از مخالفت با فرزند خويش و اهلبيت پيامبر دست برداشت».