بيمه باربري يكي از رشته‌هاي بيمه‌اي است كه صنعت بيمه كشورمان از آن به عنوان رشته سودده نام مي‌برد و داراي ضريب خسارت پاييني است. هر چند در اين نوع بيمه تمامي خسارات ناشي از حمل و نقل كالا بدون كسر فرانشيز به جز موارد استثنا شده جبران مي‌شود و به صورت شرايط A، B و C كه از نظر تعهدات و پوشش‌هاي ارائه شده متفاوت هستند، عرضه مي‌شود؛ اما اكثر بيمه‌گذاران خريدار شرايط C و به قولي ارزان‌ترين بيمه باربري با پايين‌ترين تعهدات هستند.

نصرت‌ا... نوربخش، مديرعامل شركت خدمات بيمه‌اي جنوب شرق از اين مساله به عنوان دليل اصلي پايين بودن ضريب خسارت نام برد.

نوربخش گفت: رشد اقتصادي جهان در سال‌هاي اخير و افزايش قيمت‌هاي انرژي و توليدات جانبي از نفت، گاز و تكنولوژي روز باعث شده حجم گردش مالي و اقتصادي در جهان به ارقامي كه تاكنون سابقه نداشته افزايش يابد.

او افزود: توليدات جهاني و جابه‌جايي آنها در قالب واردات و صادرات و حمل‌ونقل در درون كشورها ارزش كل مبادلات تجاري را به قريب 10هزار تريليون دلار رسانده است كه در نقاط مختلف دنيا و به وسيله وسايط نقليه زميني، دريايي، هوايي و ريلي حمل مي‌شود.

به گفته نوربخش، در مسير حمل‌ونقل و از نقاط مختلف تخليه كالا همواره خطرات فراواني اين كالاها را تهديد كرده و با بروز هر يك از آنها ارقام سنگيني خسارت به بار آمده است، او افزود:صنعت بيمه در رشته بيمه باربري و با شرايطي كه كميته شرايط لويدز لندن هر چند سال يك بار آنها را تدوين مي‌كند، اين حجم عظيم جابه‌جايي كالا را تحت پوشش بيمه قرار مي‌دهد و خسارات رخ داده را جبران مي‌كند.تصور اين كه تجارت كالا بدون داشتن بيمه باربري مناسب مقدور باشد، دور از ذهن است و طبعا هيچ تاجري بدون آن كالاي خود را حمل نمي‌كند.

او گفت: هر چند كه تجار ايراني به دليل داشتن شرايط كم‌اهميت نسبت به بيمه باربري و عدم مقايسه شرايط مختلف اين نوع بيمه معمولا از ارزان‌ترين نوع آن استفاده مي‌كنند كه در تجربه ثابت شده زيان‌هاي ناشي از نداشتن پوشش كافي در بيمه باربري بسيار فراتر از مبلغ صرفه‌جويي شده در حق بيمه زمان صدور بيمه‌نامه بوده است.

مديرعامل شركت خدمات بيمه جنوب شرق يادآور شد: بيمه باربري كالا به چند قرن قبل بر مي‌گردد و شايد بتوان ادعا كرد كه اين نوع بيمه در واقع مادر انواع بيمه امروز است و در زمره اولين پوشش‌هاي بيمه در جهان به ثبت رسيده است.

قهوه‌خانه لويدز كه بعدها تبديل به بازار بزرگ بيمه لويدز لندن شد -كه امروز در جهان نقش اساسي دارد- در مكاني بود كه نه به صورت امروزي بلكه در قالب ابتدايي آن بيمه باربري را براي محصولات كشتي‌هاي مختلف بيمه مي‌كرد.

نوربخش افزود: در گذشته نه حجم ارزشي محصولات به ارزش امروز بود و نه خطرات تهديد كننده با امروز مطابقت داشت و به همين لحاظ با توجه به حجم قابل ملاحظه ارزش كالاها و خطرات، اهميت اين رشته از بيمه بيشتر نمايان مي‌شود.

اين كارشناس بيمه ادامه داد: اتاق بازرگاني در تهران و شهرستان‌ها و عرضه كنندگان اين نوع بيمه با هماهنگي بيمه مركزي مي‌توانند با برنامه‌ريزي اصولي نكات مهم اين نوع بيمه را به مردم ذي‌نفع از بيمه باربري كه عمدتا واحدهاي صنعتي، تجار و دولت مي‌باشند، آموزش دهند چون احتمال زياد وجود دارد كه مبناي خريد بيمه‌نامه براساس ارزان‌ترين و طبيعتا كم پوشش‌ترين نوع بيمه‌نامه انجام شود.

او ادامه داد: خريد بيمه‌نامه ناقص در قالب بيمه‌هاي شخص ثالث به دفعات در نشريات و مصاحبه‌ها و سخنراني‌ها مورد استفاده و اشاره قرار گرفته و مضرات آن گوشزد شده است، ولي تا به حال هيچ وقت چنين صحبتي در مورد بيمه‌هاي باربري مطرح نشده و آموزش داده نشده است.

او ادامه داد: براي بيمه‌هاي باربري وارداتي معمولا در بانك‌هاي گشايش كننده اعتبار و به لحاظ ارتباط كاركنان و يا خود بانك با يك شركت بيمه اين اجازه داده نمي‌شود كه بخش گشايش‌كننده اعتبار اسنادي (براي واردات) و يا دريافت‌كننده اعتبار اسنادي (براي صادرات) بيمه‌نامه‌اي را ضميمه اسناد كنند.

با مذاكره با تعدادي از تجار و صاحبان صنايع اذعان دارند كه به دليل اينكه بيمه‌نامه به وسيله بانك تهيه مي‌شود و يا حق‌العمل كار گمرك اين كار را براي صادركننده انجام مي‌دهد. از شرايط بيمه‌نامه اطلاع ندارند و بارها خسارت‌‌ ديده‌اند. ولي چون خطر ايجادكننده خسارت تحت بيمه‌نامه بيمه نبوده، نتوانسته است خسارت خود را دريافت نمايند.

او پيشنهاد داد: بد نيست بيمه مركزي و شركت‌هاي بيمه كشور با تفكيك ميزان حق بيمه و تعداد بيمه‌نامه صادره با شرايط كلوز A و كلوز B و كلوز C جدول مقايسه كلي كشور را از اين نوع بيمه‌نامه‌ها تهيه نمايند تا معلوم شود بازار و بيمه كشور چرا حداقل ضريب خسارت به حق بيمه را در بخش باربري دارد و در سال‌هاي اخير دلايل حق‌بيمه‌ها را كاهش داده است، در حالي كه اگر پوشش‌ها كافي و مناسب بود و خسارات پوششي نداشته در بيمه‌نامه نيز تحت‌پوشش قرار مي‌داشت ضريب خسارات نرخ بيمه‌ها در رقم فعلي نبود.

نوربخش گفت: افتادن كالا از روي عرشه كشتي و يا تلف كلي هر بسته در كشتي و شناور و يا تلف كلي هر بسته به علت افتادن در هنگام بارگيري و يا تخليه كشتي و شناور در شرايط كلوز C بيمه نيست و فقط در كلوز‌هاي B و A تحت‌پوشش بيمه قرار مي‌گيرد.بارها اتفاق افتاده است كه كانتينر در حين جابه‌جايي جرثقيل و اشكال فني و يا قطع برق در حين بارگيري و تخليه به دريا افتاده و به طور كلي منهدم شده و به دليل اينكه بيمه‌نامه با كلوز C صادر شده بود، هيچ‌گونه خسارتي پرداخت نشده است.

 او ادامه داد: اين‌گونه زيان‌ها نه تنها زيان يك تاجر به شمار مي‌آيد، بلكه به عنوان زيان ملي نيز مي‌باشد و تلاش نموده از اين‌گونه وقايع رخ ندهد و يا با پوشش بيمه كافي تحت بيمه قرار گيرد.مديرعامل شركت خدمات بيمه جنوب شرق گفت: بيمه‌باربري تخصصي‌ترين رشته‌هاي بيمه به شمار مي‌آيد و بايد به شرايط آن در مقايسه كلوز‌هاي A، B، C و Total loss only در مقاله ديگري توضيحاتي ارائه كرد تا ذهن تجار، صاحبان صنايع و معادن، شركت‌هاي دولتي و دولت در اين ارتباط متوجه نكات با اهميت آن گردد.

بنابراين داشتن توجه ويژه به بيمه‌هاي باربري در شرايطي كه حجم واردات كشور براساس گزارش‌هاي منتشر شده بيش از سي‌ميليارد دلار است، ضروري مي‌باشد.

او پيشنهاد كرد:

صاحبان كالا با استفاده از صاحبنظران بيمه اقدام به خريد بيمه‌نامه متناسب با كالاي خود نمايند و از روش‌هاي متعارف كه توسط كاركنان برخي از بانك‌ها و يا حق‌العمل‌كاران گمرك اعمال مي‌شود، اجتناب ورزند، چون ارزش كالا اين روزها آنقدر گران است كه حفظ سرمايه تاجر حكم مي‌كند كه بيمه‌نامه شرايط مطلوب تهيه كند و صرفا به حق بيمه كمتر نيانديشد.

همچنين بيمه مركزي و شركت‌هاي بيمه با همكاري وزارت اقتصاد و ارائه واحد نظارت و پيشگيري از خسارات و زيان كالا كه در اثر صدمات وارده يا سرقت در بنادر و ترمينال‌ها ممكن است رخ دهد، تشكيل دهند تا با همكاري سازمان بنادر و سازمان‌ هواپيمايي كشوري و سازمان ذي‌ربط در حمل‌ونقل زميني و ريلي در جهت كاربرد بهترين تجهيزات تخليه و بارگيري و نگهداري، دستگاه‌هاي مدرن و به روز نقل و انتقال كالا در محدوده بنادر و يا مبادي ورودي، ايمن‌سازي همكاري نمايند.

او ادامه داد: با همكاري با اتحاديه بين‌المللي بيمه‌گران دريايي از توصيه‌هاي سازنده و ايمن‌سازي آنها بهره‌‌مند شده و با توجه به پيشنهاد بند 2 فوق وظيفه نظارت و بازرسي دقيق و مسوولانه به واحد نظارت محول شود و در صورت عدم انجام وظايف محوله مسووليت جبران ضرر و زيان را بپذيرند.

نوربخش گفت: همچنين ارائه اطلاعات دقيق و به موقع توسط مسوولان بنادر و مبادي ورودي و خروجي، انباردارها،‌ متصديان امور تخليه و بارگيري به جبهه‌گران و صاحبان كالاها براي تقليل زيان و يا طرح دعوي عليه متصديان حمل‌ونقل يا طرف‌هاي مسوول در زيان از اهميت زيادي برخوردار است.

اين كارشناس صنعت بيمه در خاتمه خاطرنشان كرد: با توجه به مراتب فوق و وارداتي بودن كشور به خصوص در حال حاضر كه تحولات ساختاري صنعت بيمه كشور در دست انجام است، داشتن نگاه عميق و ويژه به بيمه‌هاي باربري در جهت حفظ منافع ملي مهم ارزيابي مي‌شود.

لیلا اکبرپور