|
امروزه آمار اختلالات روانی هموطنان قابل تامل است تا آنجا که در اواخر سال ۱۳۹۰، مصطفی معین رییس کرسی یونسکو در آموزش سلامت ایران از شیوع بالای اختلالات روانی در کشورمان خبر داده است هرچند «مجید ابهری» آسیب شناس اجتماعی چنین آماری را رد کرده است اما اعداد و ارقام و آمارهایی که روان شناسان و روانپزشکان در این زمینه ارایه داده اند به گفته های دکتر معین نزدیک تر است. تمام متخصصان بر این اعتقادند که سلامت روانی مانند سلامت جسمی نیاز و خواسته همه انسان هاست و بیش از آنکه امری شخصی باشد مساله اجتماعی است چرا که فردی که از سلامت روانی برخوردار نباشد برای جامعه شخصی خطرناک به حساب می آید. شادابی، نشاط، لذت بردن از زندگی و هدفمندی از شاخصه های مهم افرادی است که دارای شخصیت سالم هستند. در تمامی کشورها سلامت روانی به عنوان یکی از معیارهای تعیین کننده سلامت عمومی شناخته شده است. در زمینه معیار و ویژگی افرادی که از سلامت معمول روانی برخوردارند و اوضاع و احوال جامعه ایران در این مورد و آمار ارایه شده با دکتر «المیرا علیجانی»،متخصص روان شناس بالینی و مشاور مصاحبه کرده ایم که در زیر می خوانید.
از دید شما فردی که از سلامت روانی برخوردار است باید دارای چه ویژگی ها و معیارهایی باشد؟
در یکی از سمینارهایم که قرار است در خارج از ایران برگزار شود،۲۰ اصل را به عنوان معیارهای سلامت روانی برگزیدم که جهانشمول است و مخصوص به یک کشور یا ایدئولوژی یا قومیت و... نیست که به طور خلاصه آنها را شرح می دهم:
۱ توجه به سلامت فیزیکی: فردی که از سلامت فیزیکی مناسب برخوردار نباشد سلامت روانی اش به دلایل مختلف در معرض تهدید قرار دارد.
۲ فرد آرمان خواه: منظور افرادی هستند که یک سیستم باوری دارند و با آگاهی و درک به این باورها رسیده اند. این دسته افراد نظرات مخالف را به راحتی گوش می دهند. در واقع می توان گفت افرادی انتقادپذیر هستند.
۳ فردی که به اصول اخلاقی و قانون های جامعه پایبند باشد: یعنی اینکه باید و نباید هایی را که چه در خانواده و چه در جامعه برقرار است قبول داشته باشد.
۴ شخصی که به حرمت و حیثیت انسانی پایبند باشد: منظور اینکه فرد به این باور برسد که انسانیت ارزشمند است و هر انسانی دارای حق و حقوق و حرمت و ارزش است.
۵ فردی که علم را قبول داشته باشد و موضوعات را از طریق علمی پیگیری کند و از خرافات دوری کند، به اصطلاح ما روان شناسان شخصی که از سلامت روانی برخوردار است دل به خرافات و اصول غیرعلمی نمی دهد.
۶ فردی که به عقل به عنوان یک اصل توجه دارد: یعنی به دنبال یافتن ارتباط بین علت و معلول، کشف قوانین جهان هستی است و به تعادل اعتقاد دارد.
۷ شخصی که از واقعیت فرار نمی کند.
۸ فردی که مسوولیت پذیر است. البته نباید مسوولیت را با وظیفه اشتباه گرفت. مسوولیت، حس درونی است که شما را موظف به انجام کاری می کند و وظیفه، حس بیرونی است که به وسیله جامعه و دیگران از شما خواسته می شود.
۹ فردی که از سلامت روانی برخوردار است، دارای هدف است یعنی هم مقصد و هم معنی و مفهوم کارش مشخص است.
۱۰ شخصی که برای وقت و زمان خود و دیگران ارزش قایل است.
۱۱ افرادی که امروزشان با فردایشان مساوی است یا بهتر است این گونه بگوییم که کار امروزشان را به فردا محول نمی کنند.
۱۲ فرد سالم کسی است که احتیاج به خودکفایی دارد.
۱۳ شخصی که از سلامت روانی برخوردار است نباید از لحاظ عاطفی و مالی وابسته باشد، باید استقلال شخصی خود را به رسمیت بشناسد، مستقل فکر کند و تصمیم بگیرد و مستقل زندگی کند.
۱۴ شخصی که اعتماد به نفس مثبتی داشته باشد یعنی اینکه به توانایی ها و ارزش های خود آگاهی داشته باشد از سلامت روانی برخوردار است.
۱۵ شخص سالم باید به خود و دیگران احترام بگذارد.
۱۶ داشتن اوقات فراغت و داشتن تعادل در زندگی از معیار های دیگر سلامت روانی است.
۱۷ شخصی که از سلامت روانی برخوردار است از یک برنامه ریزی دقیق و صحیح در زندگی اش پیروی می کند.
۱۸ شخص سالم از منظر روانی کسی است که در روابط حساس خود اعم از عاطفی، زناشویی و خانوادگی تعادل برقرار کند.
۱۹ فردی که از سلامت روانی برخوردار است نباید خشم، عصبانیت، خودخواهی، کینه، تنفر و افکار منفی را در خود نگه دارد بلکه باید بتواند آنها را کنترل کند و از بین ببرد.
۲۰ داشتن اطمینان از آغاز زندگی به اطرافیان و جهان پیرامون، آخرین معیار سلامت روانی است.
یعنی در این تعریف شما اگر شخصی یکی، دو مورد از ۲۰ اصل سلامت روانی را نداشته باشد از منظر روانی سالم نیست؟
نبود یکی از موارد فوق بالطبع باعث به هم ریختگی در شخص می شود و احتمال اینکه سایر اصل ها را هم از دست بدهد وجود دارد و در نهایت سلامت روانی شخص در معرض تهدید قرار می گیرد.
شخصی که از سلامت روانی برخوردار نیست یا اینکه چند مورد از معیارهایی که شما برشمردید را ندارد، دچار بیماری روحی است؟
خیر، من با برچسب زدن به آدم ها موافق نیستم. بهتر است بگوییم کسی که بیماری روحی دارد مانند استرس یا افسردگی یا... بالطبع نمی تواند از سلامت روانی برخوردار باشد.
اوضاع و شرایط اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و سیاسی تا چه حد بر سلامت روانی اعضای جامعه تاثیرگذار است؟
بسیار زیاد. تمامی شرایطی که شما برشمردید تاثیر مستقیمی بر سلامت روانی دارد.
طبق نظر شما افراد متاهل از سلامت روانی بیشتر برخوردارند یا افراد مجرد؟
نمی توان در این زمینه نسخه واحدی پیچید چرا که این مساله بیشتر شخصی است تا عمومی. اگر ازدواج براساس شناخت دوطرفه در قبل از ازدواج و احترام به یکدیگر صورت بپذیرد و اینکه ازدواج برابر از همه لحاظ داشته باشند مسلما این دسته از افراد متاهل کمتر از منظر سلامت روانی دچار مشکل می شوند اما برعکس اگر ازدواج بر پایه عدم شناخت و آگاهی انجام شود و از منظر تفاوت طبقاتی و تیپ شخصیتی به هم نخورند بالطبع این دسته از افراد متاهل نسبت به مجردان از سلامت روانی مناسبی برخوردار نیستند. چون برخی از تیپ های شخصیتی وجود دارد که سلامت روانی شان متزلزل است.
کدام یک از تیپ های شخصیتی از دید شما ممکن است از منظر سلامت روانی بیشتر دچار مشکل شوند؟
از دید من چهار تیپ شخصیتی هستند که سلامت روانی آنها در معرض خطر هستند:
شخصیت های جنگجو: افرادی که دایما در حال کنترل کردن دیگران و تلاش برای تسلط بر آنها هستند.
شخصیت های طلبکار: این دسته از افراد دایما در این فکر هستند که دیگران به آنها بدهکارند.
شخصیت های مهرطلب: افرادی که با درد و رنج به دیگران مهربانی و خوبی می کنند به دلیل آنکه نگران هستند که دیگران در آینده به آنها بدی کنند یا به آنها لطمه بزنند. این دسته از افراد از اعتماد به نفس پایینی برخوردارند.
شخصیت های بیش از اندازه مهربان
با توجه به اینکه ملاک سلامت روانی در انتخاب همسر بسیار مهم است از چه طریقی می توانیم شریک آینده زندگی مان را در این امر محک بزنیم؟
اگر همسر آینده شما این ۲۰ اصول را نداشته باشد قطعا از سلامت روانی کامل برخوردار نیست. بهترین روش از دید من کمک گرفتن از مشاوره های قبل از ازدواج است.
از جایگاه یک دکتر روان شناس جامعه ایران را از منظر سلامت روانی چگونه می بینید؟
سلامت روانی اعضای جامعه ایران به دلیل فقر طبقاتی، فشار اقتصادی، بیکاری، تزلزل شغلی، نبودن هرکس در جای خود (مثلا بسیار می بینیم که شغل یک مهندس منشی است)، تفاوت های فرهنگی، سردرگمی جوانان بین سنت و مدرنیته، رفتارهای تهاجمی افراد نسبت به هم، عدم امنیت مالی، شغلی و اجتماعی و حتی وضعیت آب و هوای آلوده از وضعیت مطلوب، فاصله گرفته است.
|
