پس از كش و قوسهاي فراوان، وزارت ارشاد لايحۀ عضويت در كنوانسيون برن را به مجلس ارائه كرد كه با استقبال كميسيون فرهنگي مجلس مواجه شده است. در صورت تصويب اين لايحه در مجلس، ايران عضو كنوانسيون برن ميشود و ملزم به رعايت قانون كپي رايت دربارۀ محصولات خارجي خواهد بود.
14 دليل مهم براي مخالفت با پذيرش حساب نشدۀ كپيرايت جهاني و تحميل هزينۀ گزاف به كشور
پس از كش و قوسهاي فراوان، وزارت ارشاد لايحۀ عضويت در كنوانسيون برن را به مجلس ارائه كرد كه با استقبال كميسيون فرهنگي مجلس مواجه شده است. در صورت تصويب اين لايحه در مجلس، ايران عضو كنوانسيون برن ميشود و ملزم به رعايت قانون كپي رايت دربارۀ محصولات خارجي خواهد بود. برخي از مهمترين مشكلاتي كه عضويت در كنوانسيون برن ايجاد ميكند، در ادامه ميآيد:
1. تعارض با قوانين مالكيت در اسلام: كپي رايت جهاني متفاوت با نگاه اسلام به مالكيت معنوي بوده و بيشتر در راستاي حفظ منافع شركتهاي بزرگ است. اسلام مالكيت خصوصي رادر چارچوب حد و قيود مشخص ميپذيرد(صحيفه امام، ج10، ص: 477، صحيفه امام، ج10، ص: 481، صحيفه امام، ج21، ص: 444 )، ولي سرمايهداري بي حد و حصر و انحصارات استثمار كننده و سيطره ي آن بر سرنوشت دارالاسلام را نفي ميكند.
2. نقض قاعدۀ نفي سبيل در اسلام: حاكم كردن كشورهاي ديگر بر سيستم قضائي كشور(با توجه به بندهاي معاهده مبني بر الزام دستگاه قضايي به انجام پي گيري هاي حقوقي بين المللي مربوط)، با قاعدۀ نفي سبيل در تضاد قرار ميگيرد. بر طبق اين قانون، اگر يك ايراني از كتاب يك اسرائيلي بدون اجازه استفاده كند، بايد به او غرامت پرداخت كند.
3. هزينه گزاف: با تصويب اين قانون، هزينههاي بسيار گزافي به كشور تحميل ميشود. بر اساس ماده ي اول و دوم تمام پديده هاي قلمرو ادب ، علم و هزينه هر صورت كه بيان شده باشد داخل اين مفهوم مي باشند مانند : كتابها ، جزوه ها و ساير نوشته ها ؛ خطابه ها ؛ سخنرانيها ، موعظه ها و ساير آثار از اين قيبل ؛ آثار نمايشي ، نمايش ـ موسيقي ؛ آثار هنر و نمايشهاي صامت ؛ آهنگهاي موسيقي ؛ آثار سينمايي و آثاري كه به روشي نظير روش سينمايي بيان مي شود ؛ آثار طراحي ، نقاشي ، معماري ، مجسمه سازي ، كنده كاري ، چاپ سنگي ؛ آثار عكاسي وآثاري كه به روشي نظير عكاسي بيان مي شود ، نقشه هاي جغرافيايي ، طرحها ، ترسيمها ، قالبهاي مربوط به آن ؛ نقشه نگاري معماري و علوم . همچنين است متون رسمي راجع به امر قانونگذاري يا متون مربوط به امور اداري و قضائي و ترجمه و مجموعه هايي كه از آثار ادبي و هنري ديگران فراهم مي آيد نظير دائرات المعارفها و جنگلها . دارنده ي حق مالكيت ادبي و هنري و علمي اعم است از پديد آورنده ي اثر يا كسي كه اختيار بهره برداري از ارثيه او واگذار شده يا اين حق به ارث به او انتقال يافته و يا دولتي كه بنابر قوانين داخلي به طور مطلق يا در حدود شرايط و ضوابطي قائم مقام پديد آورنده ايست كه از اتباع آن دولت مي باشد . مشكلات متعدد براي حوزه هاي مختلف علمي و فناوري، فرهنگي و.... پديد مي آورد. به صورت نمونه در صورت تسري موارد به بر اساس اين معاهده و معاهدات مرتبط (كه ظاهرا مسئولين به شوق پيوستن به WTO سوداي برداشن موانعي اين چنين را در سر مي پروارانند) مثلا براي تهيۀ نرمافزارهاي مورد استفاده در كشور، بايد هزينههاي ميلياردي پرداخت گردد. به ازاي هر ويندوز، هر آفيس، فوتوشاپ و ... بخش دولتي و خصوصي بايد هزينههاي كلاني را پرداخت كنند.
قيمت برخي از محصولات نرمافزاري خارجي
جديد ترين نسخۀ ويندوز، Microsoft Windows 7 Ultimate: حدود 350 هزار تومان
نرمافزار ويرايش تصاوير Adobe Photoshop CS6 Extended: حدود 1.8 ميليون تومان
مجموعۀ كامل Adobe CS6 master collection: حدود 5 ميليون تومان
جديدترين نسخۀ مجموعه آفيس Microsoft Office 2010: از حدود 150 هزار تومان تا 900 هزار تومان
ويروسياب روسي Kaspersky Internet Security: حدود 65 هزار تومان
نرم�?افزار دانلود Internet Download Manager: حدود 45 هزار تومان
نرمافزار ديدن فيلم Cyberlink Power DVD: حدود 50 هزار تومان
لغتنامۀ اسرائيلي Babylon: از 10 هزار تومان به بالا
نرمافزار گشودن فايلهاي فشرده Winrar: حدود 50 هزار تومان
براي بدست آوردن هزينۀ تقريبي تحميل شده به كشور، بايد اين رقمها را در تعداد كاربران دولتي و خصوصي استفاده كننده از آنها ضرب كرد كه نتيجه سرسامآور خواهد بود. با در نظر گرفتن فقط 10 ميليون رايانه مبتني بر ويندوز و آفيس، بيش از 3 ميليارد دلار بايد به تنهائي به مايكروسافت پرداخت شود! حتي با در نظر گرفتن برخي تخفيفهائي كه مشتريان بزرگ در نظر گرفته ميشود، هزينۀ تحميلي بسيار زياد و غيرقابل چشمپوشي است.
4. گسترش دلالي و تضعيف توليد داخل: مهمترين حاميان پذيرش كپيرايت بين المللي، نمايندگان محصولات خارجي هستند. اگر اين قانون تصويب شود، دلالي محصولات خارجي گسترش پيدا ميكند و توليد كنندگان داخلي به خاطر سود آسان فروش محصولات خارجي، از توليد محصول داخلي منصرف ميشوند. و به دلالي روي ميآورند. اين اتفاق در محصولات سختافزاري افتاده ولي با اين كار در حوزۀ توليدات نرمافزاري و كتاب نيز دچار وضعيت مشابهي ميشويم.
5. وابستگي ابدي: با توجه به ضعف ايران در توليد بسياري از محصولات، اضافه شدن اين قانون راه را براي كسب فناوري ميبندد، چون بايد حقوق توليدكنندگان خارجي تا 50 سال رعايت شود و بدين صورت ايران «حداقل» 50 سال در زمينۀ فناوري از رقباي خارجي عقب ميماند و يا بايد همواره با پرداخت حق اجازه استفاده، تا ابد وابسته به توليدكنندگان خارجي باشد.
6. ترمز بخش فناوري: با نگاهي به كشورهاي صاحب فناوري، ميتوان ديد كه همۀ آنها بلا استثناء از كپي محصولات خارجي شروع كرده و پس از مدتي به توانائي توليد محصولات پيچيده با طراحي خود رسيدهاند. در صورتي كه ما پيش از رسيدن به توانائي برتر در زمينۀ فناوري به اين كنوانسيون و معاهداتي از اين دست بپيونديم، رشد بخش فناوري به شدت تحت تأثير قرار گرفته و كند ميشود.
7. تحريم: عضويت در كنوانسيون براي كشورهائي مفيد است كه قابليت تجارت آزاد را دارند. اما ايران در شرايط تحريم است و بسياري از كشورها به صورت معمول محصولات خود را به ايران نميفروشند. قبول كپي رايت جهاني در اين شرايط، به معني مسدود كردن راههاي معدود باقي مانده براي دور زدن تحريمهاست.
8. عضويت بدون كسب امتياز: كشورهاي قدرتمندي كه در اين كنوانسيون عضو شدهاند، پس از دريافت امتيازهاي مختلف به اين كنوانسيون پيوستند. در صورتي كه ايران بدون هيچ امتيازي و به صورت داوطلبانه اين بار سنگين را پذيرا شده است. به غير از امتيازات اصلاحات قانوني مرتبط كه بر اساس معاهده پس از آن در قوانين داخلي در مواردي از اين دست، غير قابل تغيير است نيز لحاظ نگرديده است.
9. ضرر براي همه، سود براي عدهاي معدود: عضويت در اين كنوانسيون براي تمام ايرانيان ضرر گزافي به همراه خواهد داشت، اما با توجه به محدود بودن صادرات ايران، تنها براي عدۀ معدودي كه دلال محصولات خارجي هستند، سودآور است.
10. نقض آزاديهاي فردي: براي تثبيت قانون كپيرايت، به ويژه در اينترنت و به خصوص براي محصولات خارجي، شركتهاي خارجي اجازه خواهند يافت كه به دنبال نقض كپيرايت توسط كاربران ايراني بگردند. در اين صورت و با توجه به رويكرد غربيها، شركتهاي خارجي از روشهاي غيرمعمول و ورود به حريم خصوصي كاربران براي يافتن موارد نقض كپيرايت بهره خواهند گرفت. نمونههاي متعددي از چنين رفتاري از شركتهاي غربي تا كنون در كشورهاي ديگر ثبت شده است.
11. زمينهسازي براي ادامۀ تبليغات منفي و جريمههاي سنگين: با توجه به سوء استفادۀ طرفهاي غربي از معاهدات الزامآور براي ايران، اگر ايران در مواردي از اين معاهده كوچكترين تخطي داشته باشد، با جريمههاي سنگين و اقدامات تبليغاتي منفي مواجه شده و ممكن است محدوديتهاي بيشتري بر عليه ايران اعمال شود. اگر در حال حاضر ايران عضو اين معاهده نيست، با عضويت در اين كنوانسيون توجيهي براي نقض كپي رايت وجود نخواهد داشت.
12. گسترش محتواي نامشروع: با توجه به به رسميت شمردن مالكيت خارجيها، امكان سانسور محتواي نامشروع كم شده و ممكن است با اعتراض يا ممانعت طرف خارجي مواجه شود.
13. ايجاد انحصار: يكي از مهمترين تهديدهاي عضويت در اين كنوانسيون، انحصار فناوري و دانش در دست گروههاي معدودي است كه از ارائۀ آن به ديگران، جز در قبال مبالغ كلان، ابا ميكنند. به طور مثال، برخي از كتابها امروزه در تيراژ 100 جلد يا كمتر چاپ ميشوند و بر آنها قيمت چند صد يا چند هزار دلاري گذاشته ميشود و جز برخي كتابخانهها و مراكز ثروتمند، ديگران قادر به خريداري نيستند. در اين صورت با توجه به رسميت داشتن مالكيت معنوي، اكثريت جامعۀ ايران از دستيابي به فناوري و دانش روز محروم ميشود. به طور مثال اگر موضوع فناوري پزشكي باشد، نتايج عدم دسترسي به فناوري فاجعهبار است، چون به معناي عدم دسترسي به داروها و شيوههاي درماني حياتي خواهد بود.
14. سرنگون كردن نردبان توسعه: دست آخر اين كه كشورهاي توسعه يافته، مجموعه ي سياست ها و معاهداتي را جلوپاي كشورهاي در مسير پيشرفت مي گذارند كه خود اين مسيرها را نپيموده اند و نتايج نهايي آن جز جلوگيري از پيشرفت و عقب ماندگي هميشگي اين كشورها نيست. اين كشورها بعد از طي مسير توسعه ي خود، با سرنگون كردن نردبان پيشرفت، ساير كشورها را ملزم به رعايت مسيري خلاف سير تاريخي توسعه ي خود مي كنند. به صورت نمونه ايالات متحده ي آمريكا تا سال 1988 يعني حدود 100 سال پس از نسخه ي ابتدايي معاهده ي برن و پس از تثبيت جايگاه توسعه اي خويش و پس از گرفتن امتيازات بسيار و اصلاح قوانين داخلي به گونه ي عدم متضرر شدن از اين لايجه و پس از فائق آمدن بر فطب دوم جهان دو فطبي وارد اين معاهده شد و پيوستن به معاهداتي از اين دست در كشور ما نتيجه اي جز خودتحريمي و از بين بردن مسير پيشرفت در شرايط موجود ندارد.
حسين اسلامي دانشجوي دكتراي مهندسي كامپيوتر
