متاسفانه برخي بازيگران كه هنوز در اين عرصه به درجه پختگي لازم نرسيدهاند، اظهار علاقهمندي به حرفه كارگرداني ميكنند يا بعضي افراد كه در چند اثر محدود به عنوان دستيار در كنار كارگردانان قرار داشتهاند هم به يكباره وارد عرصه كارگرداني ميشوند. مسلما اين روند بيضابطه گاهي به آثاري منتهي ميشود كه چندان مطلوب نبوده و جزو آثار ضعيف قرار گرفته و مورد توجه مخاطبان قرار نميگيرد.
البته بايد به حضور بازيگراني همچون شهره لرستاني هم اشاره كرد كه بعد از سالها تجربه موفق در عرصه بازيگري و گذراندن تحصيلات آكادميك توانست در كارگرداني هم خوش بدرخشد و آثار مناسبي هم توليد كند كه مورد توجه مخاطبان قرار گرفت. اين نمونه بازيگران كم نيستند، اما در كنار اين بازيگران موفق در عرصه كارگرداني هم شاهد بازيگران درجه 2 يا 3 هستيم كه بعد از ورود به عرصه كارگرداني نتوانستند موفقيتي از آن خود كنند و آثارشان بعد از مدتي پخش به دليل ضعفهاي بيش از اندازه متوقف شده است.
عليرضا اسحاقي كه مديريت گروه فيلمهاي تلويزيوني شبكه يك را به عهده دارد، درباره ورود بيرويه برخي بازيگران درجه 2 يا 3 و دستيار كارگردانان به عرصه كارگرداني ميگويد: به نظرم ما در سينما و تلويزيون به يك سازمانبندي منطقي نرسيدهايم، به همين دليل به لحاظ ارتقاي سطح نيروهاي انساني با خلأهايي روبهرو هستيم. در گذشته اين روال وجود داشت كه هر كسي طرح يك اثري را ميآورد اين طرح از آن او بود و بعد از تصويب هم خودش كار ميكرد. در واقع طراح، صاحب طرح بود و جدا كردن او از اثرش كار سختي بود، ولي در حال حاضر اين روند تغيير كرده و هر كسي طرح ميآورد اينطور نيست كه خودش هم بايد الزاما آن را كار كند، چرا كه از او سابقه كارگرداني ميخواهيم.
اسحاقي ميافزايد: پرورش نيروي انساني همواره بايد مورد توجه قرار بگيرد و بايد فضاي كار براي جوانان فراهم شود. گرچه ممكن است با فراز و فرودهايي رو به رو شوند، اما بايد بهترين روش را براي آزمون و خطا انتخاب كرد. البته شبكه يك به اين شكل نگاه نميكند. وقتي كسي طرحي را ارائه ميكند، نگاه ميكنيم كه آيا در گذشته كارهاي مورد قبول انجام داده يا نه؟ و در اين صورت است كه كار به او داده ميشود.
وي تاكيد ميكند: البته منظورم اين نيست كه شبكه يك براي جوانان مستعدي كه قصد دارند تجربه كنند، فضا فراهم نميكند؛ بلكه تلاش ميكند اين فضا شكل درست به خود بگيرد. همان طور كه ميدانيد شبكه يك، شبكه سراسري است و بايد كساني كه در اين شبكه كار ميكنند امتحان خودشان را به نحو مطلوبي پس داده باشند. به عنوان نمونه چند كار قابل قبول بايد براي جاهاي ديگر انجام داده باشند تا متوجه شويم فرد اشراف لازم را در كارگرداني دارد و ميتوان به او كاري را سپرد.
مدير گروه فيلمهاي تلويزيوني شبكه يك معتقد است در سينما و تلويزيون بايد توانايي آدمها طبقهبندي شوند و براساس سطحشان، كار به آنها سپرده شود.
تجربهاندوزي، شرط ورود به عرصه كارگرداني
هميشه اين سوال مطرح است كه آيا هر بازيگري ميتواند كارگردان خوبي هم باشد يا نه؟ و آيا اين توانمندي را براي حضور در يك عرصه جديد هم دارد؟
اسحاقي در اين باره ميگويد: نميتوان مانع رشد بازيگر شد، اما اين مساله به اين شرط است كه آن بازيگر تحصيلات آكادميك را در رشته كارگرداني گذرانده باشد و اينطور نباشد كه بعد از چند سال كار بازيگري ناگهان كارگرداني را تجربه كند.
لرستاني: برخي مواقع شاهد هستيم بازيگري كه وارد حوزه كارگرداني شده از پشتوانه لازم تخصصي در اين حرفه برخوردار نيست، به همين دليل به مدير تصويربرداري و ديگر عوامل تكيه ميكند. مسلماً اين اتفاق درست نيست. كارگردان بايد اشراف كامل به كارش داشته باشد
وي با اشاره به زماني كه خودش كارگرداني را تجربه كرده، ميگويد: من قبل از اينكه وارد عرصه كارگرداني شوم، سالها بازيگر، دستيار كارگردان، منشي صحنه و... بودم و با كارگردانان با تجربه كار كردم. از سوي ديگر تحصيلات آكادميك من هم در رشته فيلمنامهنويسي و كارگرداني است. در واقع بعد از طي كردن همه اين موارد، وارد مقوله كارگرداني شدم. بايد بازيگر به پختگي لازم برسد و بعد وارد يك تجربه جديد شود، چرا كه در اين صورت موفقيت لازم را كسب نميكند و به عنوان يك چهره شكست خورده در عرصههاي مختلف مطرح خواهد بود.
مدير گروه فيلمهاي تلويزيوني شبكه يك يادآور ميشود: مديران هم علاقهمند هستند فضاي رشد را براي جوانان مستعد فراهم كنند، اما بايد اين كار بعد از يك دوره مقدماتي صورت بگيرد. به عنوان مثال مهران مديري تا مقطعي بازيگر بود و بعد از آن وارد مقوله كارگرداني شد و توانست به جايگاه خوبي هم برسد. ممكن است بعضيها به دليل توانمندي بالايي كه دارند زودتر به اين مرحله برسند.
نبايد با عجله وارد يك عرصه جديد شويم. اين جريان، مكانيسم خودش را دارد و بايد درست طي شود.
اسحاقي با بيان اينكه كارگردانان هاليوود بعد از كسب تجربه فراوان وارد اين عرصه ميشوند، ميافزايد: در آنجا افراد طبقه بندي ميشوند و اين طور نيست كه فردي به طور ناگهاني وارد يك عرصه تازه همچون كارگرداني شود، در حالي كه در عالم بازيگري هم نتوانسته به موفقيت چنداني برسد.
در واقع كارگردانان خوب هاليوود هم كارشان را با دستياري در كنار كارگردانان بزرگ تجربه ميكنند.مدير گروه فيلمهاي تلويزيوني شبكه يك با اشاره به ايننكته كه ما مخالف رشد نيروي انساني نيستيم، ميگويد: معتقدم بايد در سينما و تلويزيون به يك طبقهبندي منطقي برسيم، چرا كه در غير اين صورت فقط شاهد ورود بيرويه بازيگران به عرصههاي كارگرداني و نويسندگي خواهيم بود و همين مساله باعث مخدوش شدن عرصه كارگرداني ميشود. وقتي به شكل علمي طبقهبندي صورت بگيرد در اين صورت شاهد توليد آثار ضعيف نخواهيم بود.
اسحاقي با اشاره به تعدد شبكههاي تلويزيوني ميگويد: گرچه در گذشته شبكههاي تلويزيوني محدود بود و در ساعات مشخصي هم برنامه نمايشي پخش ميكردند، ولي حالا با تعدد شبكههاي تلويزيوني و با انبوه توليدات نمايشي در ژانرهاي مختلف رو به رو هستيم و مسلما به نيروهاي تازهنفس نياز داريم تا بتوانند آثار مناسبي توليد كنند و مورد توجه مخاطب خاص و عام قرار بگيرند.
كارگرداني، ارتقاي مقام نيست
شهره لرستاني، بازيگر و كارگردان درباره ورود بيرويه بازيگران به عرصه كارگرداني ميگويد: دليل اين مساله اين است كه برخي احساس ميكنند وارد شدن به عرصه كارگرداني به نوعي ارتقاي مقام است. در حالي كه اين دو حوزه كاملا با هم فرق ميكنند. البته معتقدم بازيگر بهتر است به كارگرداني هم اشراف داشته باشد تا بتواند به كل صحنه مسلط باشد، اما اين مساله زماني بايد اتفاق بيفتد كه فرد پشتوانه و تجربه لازم را در عرصه كارگرداني داشته باشد.
وي در ادامه ميافزايد: برخي مواقع شاهد هستيم بازيگري كه وارد حوزه كارگرداني شده از پشتوانه لازم تخصصي در اين حرفه برخوردار نيست، به همين دليل به مدير تصويربرداري و ديگر عوامل تكيه ميكند. مسلماً اين اتفاق درست نيست. كارگردان بايد اشراف كامل به كارش داشته باشد؛ چرا كه در اين صورت موفق نخواهد بود. اميدوارم بازيگراني كه وارد اين عرصه ميشوند به مقوله كارگرداني به عنوان ارتقاي مقام نگاه نكنند چرا كه اين نگاه آفت كار خواهد شد.
محمد حمزهاي بازيگر و دستيار كارگرداني است كه بعد از سالها وارد عرصه كارگرداني شده است. او ساخت فيلم خوبي همچون «خراش» را در كارنامهاش به ثبت رسانده است. اين كارگردان معتقد است نميتوان زمان تعيين كرد و گفت حالا وقتش رسيده تا آن بازيگر و دستيار كارگردان وارد عرصه كارگرداني شود. اين مساله كاملاً به خواست و ديدگاه فرد بستگي دارد كه بداند آيا به مرز پختگي رسيده يا نه؟
حمزهاي در پايان ميگويد: به نظرم اين مساله ارتباطي با تحصيلات ندارد، چرا كه شاهد هستيم برخي مواقع فارغالتحصيلان رشته كارگرداني نميتوانند دو سكانس را اجرا كنند، اما يك دستيار كارگردان با بهرهگيري از تجاربش كار خوبي ميسازد.
من كارم را با بازيگري در تئاتر شروع كردم و پيش از وارد شدن به حرفه دستيار كارگرداني چند فيلم كوتاه ساختم و بعد از آن دستيار كارگرداني را تجربه كردم. حال بعد از گذشت چند سال احساس ميكنم ميتوانم خودم كاري بسازم. البته اين گفته بدان معني نيست كه هر دستيار كارگرداني ميتواند كارگردان خوبي هم شود. همان طور كه تاكيد كردم، اين مساله كاملا به ديدگاه و تواناييهاي فرد بستگي دارد.
