سفر به دنياي كودكي

براي اين‌كه جامعه‌اي بتواند ناممكن‌ها را ممكن سازد، لازم است به نياز‌هاي دنياي كودك و نوجوان بيشتر بپردازد.

پس با الگوسازي، قهرمان‌پروري و توجه به ‌تخيل و روياهاي اين گروه سني مي‌توان به اهداف تربيتي و آموزشي برمبناي اصول اخلاقي و فرهنگي دست يافت زيرا آنها آينده‌سازان كشور هستند.

به‌همين منظور برنامه «بر بال پروانه» براي پخش از شبكه 2 سيما روز‌هاي زوج از ساعت 19 به مدت 30 دقيقه در نظر گرفته شده است.

بر بال پروانه از گروه فرهنگ، تاريخ و هنر شبكه 2 سيما، به بررسي تحولات صعودي و نزولي سينماي كودك و نوجوان مي‌پردازد.

ناصر عبداللهي‌نگار، تهيه‌كننده اين برنامه كه بيش از 25 سال است در سازمان صدا و سيما فعاليت دارد، مي‌گويد: اين برنامه در 30 قسمت توليد شده كه مروري بر سينماي كودك و نوجوان بعد از انقلاب دارد. براساس تعريف و اولويتي كه شبكه 2 سيما در زمينه كودك و نوجوان دارد، برنامه بر بال پروانه در اين شبكه ارائه مي‌شود.

اين برنامه بخش‌هاي مختلفي همچون بحث كارشناسي حول محتواي فيلمنامه، نقش خانواده‌ها در احياي سينماي كودك و نوجوان، جايگاه آموزش و تربيت، اهميت قهرمان‌پروري و موضوعاتي در مورد سينماي كودك و نوجوان دارد. به همين منظور با تهيه‌كنندگان، كارگردانان، نويسندگان، روان‌شناسان و جامعه‌شناسان اين حوزه گفت‌وگو مي‌كند.

همچنين به نقش مديريت فرهنگي كانون پرورش فكري كودكان و نوجوانان، وزارت ارشاد، حوزه هنري، بنياد سينمايي فارابي و آموزش و پرورش در احياي سينماي كودك و نوجوان نيز پرداخته مي‌شود.

عبداللهي‌نگار مي‌افزايد: چون بخش‌خصوصي راغب به سرمايه‌گذاري در ژانر كودك و نوجوان نيست، به بررسي وضعيت نابسامان اين مقوله و حيطه كاري هنرمندان اين حوزه كه چشم‌انداز روشني ندارند نيز در برنامه پرداخته مي‌شود.

بخش ديگري از برنامه به پخش بخش‌هاي كوتاهي از فيلم‌هاي اين گروه طي دهه‌هاي گذشته اختصاص دارد كه به نوعي باعث تجديد خاطره براي بزرگسالان مي‌شود. در ضمن توجه صاحب نظران به‌اين موضوع جلب مي‌شود كه نوع نياز گروه مخاطب در دهه‌هاي گذشته با گروه مخاطب امروزي متفاوت است و نياز است اين دگرگوني و تغيير شگرف را به‌تصوير كشيد.

بخش ديگر، معرفي يكي از بازيگران كودك و نوجوان در دهه‌هاي گذشته است. همچنين حوادث و اتفاقات جشنواره‌هاي گذشته نيز مرور مي‌شود.

بيان تاريخچه سينماي كودك و نوجوان در ايران و جهان، بررسي برنامه‌سازي براي مخاطب كودك و نوجوان، علاوه بر اين، گفت‌وگو با فعالان عرصه سينماي كودك و نوجوان درباره توليد فيلم و كيفيت مطلوب آن با برخي هنرمندان، مديران و متوليان گذشته و فعلي سينماي كودك هم گفت و گو مي‌شود.

در اين برنامه سعي مي‌شود با نگاهي متفاوت به ژانر كودك به تحليل و تفسير وضعيت سينماي كودك و نوجوان پرداخته شود.

بر بال پروانه، برنامه‌اي تركيبي است كه در كنار پاسخگويي به سوالاتي پيرامون اعتلاي سينماي كودك به چگونگي تقويت كالبد اين سينما و توليد آثار فاخر و واكاوي وضعيت سينماي كودك و نوجوان مي‌پردازد.

عبداللهي نگار معتقد است: بچه‌ها هميشه با برنامه‌هاي مخصوص به خودشان راحت‌تر و بهتر ارتباط برقرار مي‌كنند. لازم است به سليقه كودك و نوجوان بيشتر اهميت داد، زيرا خاصيت اين گروه سني را بايد در نظر گرفت.

وي در ادامه مي‌افزايد: براي پيشرفت همه جانبه كشور و داشتن جامعه‌اي مدرن بايد به كودك و نوجوان توجه ويژه داشته باشيم و براي اين نسل تلاش كنيم. زيرا آنها آينده‌سازان فرداي كشور هستند. از نظرات كارشناسان متعددي همچون پوران درخشنده، ابراهيم فروزش، فرشته طائرپور، سيروس حسن‌پور، مسعود كرامتي، حميد دهقان‌پور و ديگر دوستان نيز در اين برنامه استفاده كرده‌ايم.

در ضمن از زحمات تيم كارگرداني و عزيزاني كه در تحقيق و پژوهش اين كار همكاري كردند، سپاسگزارم.

سيروس حسن‌پور سال 1349 در 8 سالگي با بازي در فيلم عمو سبيلو به كارگرداني بهرام بيضايي وارد سينما شد. وي هم‌اكنون به كارگرداني در ژانر كودك و نوجوان مي‌پردازد. دهقان فداكار، آواز گنجشك‌ها، مرواريد سياه از جمله آثار اوست.

حسن‌پور معتقد است: گروه كودك و نوجوان از لحاظ سني، وضعيت جسمي، ويژگي‌هاي روحي و همچنين آمادگي و پذيرش ذهني در مرحله‌اي مهم از زندگي قرار دارد. شناخت و بررسي خصوصيات اين گروه بسيار حائزاهميت است. كودك شيفته هيجان و قهرمان‌پروري است كه از خصايص اصلي اين گروه سني به حساب مي‌آيد؛ بر همين اساس آثاري كه توليد مي‌شود لازم است مطابق با ويژگي‌هاي فكري و الگوهاي زيباشناسي مخاطب ساخته و ارائه شود. لذا يافتن قالب‌هاي مناسب و همچنين پرداختن به مضامين جذاب و مورد علاقه كودك و نوجوان از مسائل زير بنايي تلقي مي‌شود.

اما به‌دليل ناهماهنگي دستگاه‌ها و نهادهاي مرتبط با كودك و نوجوان و نداشتن برنامه‌اي تحقيقاتي در مورد كودك و نوجوان همواره در وادي مرز بين فيلم براي كودك يا درباره كودك مشكل داريم.

فيلم علاوه برداستان جذاب بايد از قالب و فرمي كه با سليقه اين گروه سني هماهنگ و برگرفته از مقتضيات زمان حال نيز باشد، ساخته شود.

هم‌اكنون جاي بسي اميدواري است كه شبكه 2 سيما در قالب برنامه بربال پروانه به مسائل سينماي كودك و نوجوان مي‌پردازد تا به نوعي اين بخش از سينماي كشور از انزوا و ركود خارج شود. فقط حمايت شبكه 2 تلويزيون كافي نيست بلكه همكاري ارگان‌هاي ديگر را نيز مي‌طلبد. در اين برنامه به نقاط اوج سينماي كودك و نوجوان در دهه 60 تا 70 كه زمان رونق ژانر كودك بود نيز پرداخته مي‌شود. يكي از آسيب‌هايي كه باعث ركود سينماي كودك و نوجوان شده اين است كه به دليل پرداختن به برخي مسائل از دنياي كودكان غافل شديم.

وي با اشاره به تاثير‌گذاري رسانه‌هاي بيگانه براين گروه سني افزود: با تلاش همه‌جانبه آموزش و پرورش، كانون پرورش فكري كودكان و نوجوانان و ديگر نهادها همگام با گسترش تكنولوژي و تغيير شيوه زندگي، انتخاب كودكان و نوجوانان نيز به همين نسبت گسترده‌تر شده است. آموزش و پرورش كه متولي تعليم و تربيت است در اين زمينه همكاري جدي نمي‌كند. براي اين كه بتوانيم سينمايي فعال از نظر كمي و كيفي در عرصه كودك و نوجوان داشته باشيم، نياز است مجموعه‌اي از عناصر و دستگاه‌هاي متولي در اين حيطه كنار يكديگر قرار گيرند و سليقه‌هاي فردي خود را فراموش كنند تا در ژانر كودك و نوجوان حرفي براي گفتن داشته باشيم.

ظرفيت توليد كارهاي جذاب و ايده‌آل در سطح بين‌المللي را داريم، اما برنامه‌ريزي هماهنگ و منسجم نداريم. هم‌اكنون جشنواره فيلم كودك تنها انگيزه برنامه‌سازان در حوزه كودك و نوجوان است. اما اتفاق جدي و خاصي طي چند روز جشنواره رخ نمي‌دهد.

شبكه 2 سيما كه چنين برنامه‌اي را توليد و پخش مي‌كند سعي دارد نظر صاحب نظران و دوستداران فرهنگي را به سمت اين موضوع مهم و اساسي جلب كند كه فيلمسازان خارجي نقطه هدف خود را كودكان و نوجوانان قرار دادند. پس نياز است ما نيز در اين زمينه بيشتر فعاليت كنيم.

مجري ـ كارشناس برنامه بر بال پروانه مرجان اشرفي‌زاده است. او كارشناس ارشد ادبيات نمايشي و از سال 78 تاكنون حدود 20 فيلم كوتاه و مستند ساخته است. همچنين تله‌فيلم‌هاي قفل يعني كليد و نامه‌‌هاي خيس از كارهاي اوست.

اشرفي‌زاده درباره برنامه بر بال پروانه مي‌گويد: به مسائل و روندي كه سينماي كودك و نوجوان در ايران طي دهه‌هاي گذشته داشته، پرداخته مي‌شود. در واقع به مشكلاتي كه در مسير اين بخش از سينماي ايران وجود دارد و بررسي دوران شكوفايي سينماي كودك و نوجوان اشاره مي‌شود. يكي از اهداف برنامه كمك به احياي سينماي كودك و نوجوان است تا به‌واسطه گفت‌وگو‌هايي كه با كارشناسان اين حيطه انجام مي‌شود، بتوان به راهكارهايي رسيد.

وي با بيان اين نكته اظهار مي‌كند: سياستگذاري يكپارچه‌اي در مورد سينماي كودك و نوجوان نداريم و سليقه‌اي عمل مي‌شود. در ضمن برخي فكر مي‌كنند كساني كه براي كودك و نوجوان كار مي‌كنند كارشان جدي نيست. به همين دليل بودجه كافي و حمايت‌هاي لازم از سينماي كودك و نوجوان به عمل نمي‌آيد. ما از سينماي كودك و نوجوان دنيا عقب هستيم. كار كودك را جدي نگرفته‌ايم. فيلم‌هاي اين طيف سني بايد آميزه‌اي از شادي، هيجان، حركت، محبت و با خلق فضاهاي زيبا همراه باشد تا بتوان نكات آموزشي و اخلاقي مناسب با فرهنگ ايراني را در آنها مطرح كرد. براي سامان بخشيدن به سينماي كودك و نوجوان، احتياج به عزم و اراده ملي داريم. آموزش كودكان مقوله مهمي است كه سينما و تلويزيون ابزارهاي قدرتمند و تاثير‌گذاري در اين مورد هستند.