بانک مقالات شیعه شناسی

يكي از محوري ترين موضوعات در اديان و مذاهب عالم، حتي در مكاتب و نحله هاي فكري- فلسفي جهان، موضوع نجات بخشي است؛ چه اينكه هر دين و مذهبي، طريقه اعتقادي و عملي خود را تنها طريقه نجات و رستگاري مي دانسته است. يهود تنها راه نجات را دين برگزيده خود مي داند. در درون اين دين نيز فرقه هاي متعدد آن هر يك با نفي نجات از طريق غير خود، تنها عقيده و عمل خود را راه سعادت معرفي كرده است. در اديان ديگر همچون مسيحيت و اسلام و حتي اديان غير توحيدي نيز همين ادعا وجود داشته است.
نوشتار حاضر ضمن اشاره به ادعاي نجات بخشي در مذهب شيعه، به عقلانيت حقانيت آن مي پردازد و سعي مي كند زواياي اين موضوع را روشن سازد؛ بنابراين براي بررسي و تحليل اين ادعا، ابتدا به ذكر برخي مستندات اسلامي در اثبات آن مي پردازد، سپس با يادآوري چند اصل منطقي و ديني غيرقابل ترديد، و تبيين و تحليل عقلاني آنها، زواياي موضوع را روشن مي سازد. آن گاه با طرح بحث عدم انفكاك دنيا و آخرت در مرحله حق يابي و انفكاك آن در قدرت عمل از يك سو و تفكيك ولايت باطني و ولايت ظاهري از سوي ديگر، امكان وصول به حقانيت را منحصر در دنيا ندانسته است؛ لذا در عين حال كه عقلانيت اعتقاد شيعه در نجات بخشي را اثبات مي كند، امكان وصول به رستگاري را براي پيروان اديان و مذاهب ديگر هم نفي نمي كند.

 نسخه قابل چاپ

 نسخه قابل چاپ

تشيع از جرياناتي است كه همزمان با ظهور اسلام و توسط پيامبر اكرم (صلي اله عليه و آله) شكل گرفت. شواهد معتبر تاريخي و روايي چون حديث يوم الدار، منزلت، غدير و... صحت اين مطلب را تاييد مي نمايد؛ از همين روست كه گروهي از اصحاب پيامبر (صلي اله عليه و آله) همانند سلمان، مقداد، ابوذر و عمار ياسر در همان عصر رسالت به شيعه علي (عليه السلام) معروف بودند.
جريان تشيع در عصر نبوي داراي ويژگي هاي بارزي چون تعبد و تسليم در برابر نصوص وارد شده از سوي پيامبر (صلي اله عليه و آله)، زهد و پارسايي و ساده زيستي، شجاعت و جنگجويي در ميدان هاي نبرد، ايمان و اعتقاد راسخ و... بود كه در پرتو اين ويژگي ها از ديگر جريانات بازشناخته مي شد.

 نسخه قابل چاپ

با توجه به واقعيت پديده نامطلوب وضع حديث در تاريخ اسلام و آثار سوء و مخرب آن بر فكر و عمل مومنين كه به نوعي هزينه دين و ايمان مردم به پاي منافع مادي يا غير مادي فردي يا گروهي نوشته مي شود، هر يك از فرق اسلامي از ديرباز سعي كرده خود را از آن مبرا بداند و ديگران را بدان متهم سازد. متاسفانه در اين ميان از سوي برخي از فرق مسلمان، شيعيان بيشتر در مظان اتهام قرار گرفته اند. در اين مقاله سعي شده تا با مراجعه به منابع معتبر و پيگيري ادله و شواهد موجود، آشكار گردد: آيا براي وضع حديث آغازگراني وجود دارد؟ و اگر وجود دارد، اين افراد چه كساني مي باشند.
ماحصل آن است كه نمي توان به آساني از آغازگراني خاص براي وضع حديث در تاريخ اسلام سخن گفت، هر چند مي توان گروه هايي را در دامن زدن و تشديد آن بر شمرد كه به طور قطع، ميان آنها شيعيان برخلاف نظر برخي از دانشمندان اهل سنت، حضور ندارند.

 نسخه قابل چاپ

امروزه جهاني شدن يا جهاني سازي بسياري از كشورها را با چالش مواجه كرده است؛ زيرا جهاني شدن به مفهوم گسترش اقتصاد، فرهنگ و سياست آمريكايي در پهنه جهان است؛ از اين رو جهاني شدن با هدف تضعيف حاكميت و اقتدار كشورها و سرانجام براي از بين بردن واحدها يا كشورهاي كوچك، همچنين استحاله يا ادغام آنها در جهان غرب به كار گرفته شده است؛ البته نمي توان فرصت هايي را كه جهاني شدن پديد مي آورد، انكار كرد؛ ولي اين فرصت ها در مقابل تهديدها و چالش ها، اندك و ناچيز است؛ به عبارت ديگر، جهاني شدن رقابت بي قيد و شرط در سطح جهان است كه براي كشورهاي غني، درآمد بيشتر و براي كشورهاي فقير، فقر بيشتر به همراه مي آورد.
چهره شيطاني جهاني شدن، در مورد انقلاب اسلامي ايران چه آثار زيانباري به دنبال مي آورد؟ راهبردها و راهكارهاي مقابله با آن كدام است؟ اينها سوالاتي است كه در اين مقاله تلاش مي كنيم به بررسي و تبيين آنها بپردازيم.

 نسخه قابل چاپ

به دليل موقعيت استراتژيك عراق در منطقه خاورميانه و همچنين وجود منابع غني نفت، اين كشور مورد توجه دول استعمارگر واقع شده و طي ساليان متمادي تحت سيطره آنان بوده است؛ لذا بر اثر بيداري و آگاهي اجتماعي مردم، در قرن بيستم، شاهد به وجود آمدن قيام هايي استقلال طلبانه و آزادي خواهانه در كشورهاي مختلف به خصوص عراق بوده ايم؛ در اين ميان آنچه بيشتر مورد توجه مي باشد نقش شيعيان در اين حركت ها و جايگاه مراجع ديني در رهبري اين قيام ها در جهت دفع سلطه انگليس و ايجاد حكومتي اسلامي در عراق مي باشد؛ حركت هايي كه اگر از انسجام و سازماندهي بيشتري برخوردار بود، طي دهه هاي گذشته شاهد به ثمر نشستن آنها بوديم؛ ولي در طول مبارزات مردم عراق ملاحظه مي شود كه هر قيام يا انقلابي كه شروع شد، اگرچه باعث بيداري و تا حدودي خودباوري مردم گشت، ولي با شكست مواجه شد؛ اين امر به اين مساله باز مي گردد كه رهبران مذهبي عراق از آگاهي هاي سياسي مبسوطي برخوردار نبودند و دولت همواره عامل سركوبگر اين گروه بوده است. اين مقاله سعي دارد علاوه بر بررسي مشكلات و موانع اين حركت ها، راهكارهايي را نيز ارايه دهد.

 نسخه قابل چاپ

اين مقاله در آغاز به كلياتي درباره موضوع، از جمله ماهيت فقه القرآن، جايگاه آن، اتجاه به كار رفته در تفسير آيات الاحكام و پيشينه اين دانش به لحاظ موضوع و تدوين مي پردازد و به اين نتيجه مي رسد كه تفسير آيات الاحكام به لحاظ منهج، اجتهادي؛ به لحاظ اتجاه فقهي و به لحاظ اسلوب، موضوعي ترتيبي است. نويسنده مقاله بر اين باور است كه فقه القرآن نه فقه محض است و نه تفسير صرف، بلكه مجمع هر دو دانش است و در بعد تاريخي معتقد است: تاريخچه موضوع آيات الاحكام به زمان پيامبر (صلي اله عليه و آله) و نزول اولين آيه فقهي قرآن بازمي گردد؛ ولي پيشينه تدوين آن به عصر امام صادق (عليه السلام) مي رسد. اين مقاله در نهايت به اين ثمره علمي منتهي مي شود كه شيعه، بنيانگذار دانش فقه القرآن به عنوان يك علم مستقل است.
در ادامه اين نوشتار، به نهضت فقه پژوهي در طول تاريخ پرداخته شده است كه به هفت دوره حركت، دوره ايستايي، دوره پويايي، دوره شكوفايي، دوره ركود، دوره بازگشت و دوره رشد و رويش قابل تقسيم است؛ ضمن آنكه نويسنده براي هر كدام از اين دوره ها ويژگي هايي را همراه با آثار نگاشته شده هر دوره، بيان مي كند و در پايان به جمع بندي و بيان سهم شيعه در تفسير آيات الاحكام در جهان اسلام اشاره مي كند.

 نسخه قابل چاپ

از آنجا كه زندگي كوتاه حضرت فاطمه (عليها السلام) پس از رحلت نبي اكرم (صلي اله عليه و آله) از موارد عمده اختلافات بين شيعه و سني است، شخصيت و حيات آن بانوي نمونه، كمتر در آينه ادبيات و شعر فارسي منعكس شده است؛ اين نكته به ويژه در ادوار آغازين شعر فارسي كه غلبه با اهل سنت بوده است، بيشتر صدق مي كند.
ناصرخسرو شاعر قرن پنجم (متوفي 481) پس از آنكه متعاقب تحول دروني و روحي به مذهب تشيع درآمد، يكي از مضامين اصلي شعرش را ذكر مناقب اهل بيت (عليهم السلام) و ستايش آن خاندان به خصوص حضرت فاطمه (عليها السلام) قرار داد. مقام و شفاعت آن بانو در قيامت و فضايل همسر و فرزندان، و مظلوميتش در دنيا در شعر او بازتاب ويژه اي دارد.
حكيم سنايي غزنوي شاعر قرن پنجم و ششم (متوفي 535) جزو نخستين شاعران رسما سني مذهبي است كه به بيان منزلت و منقبت حضرت فاطمه (عليها السلام) پرداخته است. او حضرتش را با القاب زهرا، خيرالنسا، دختر مصطفي، بتول و مادر حسن و حسين معرفي كرده و به اين ترتيب بخشي از شخصيت، منزلت و مظلوميت وي را منعكس نموده است.

 نسخه قابل چاپ

اختلافات فرقه اي بين مذاهب اسلامي، هميشه عواقب دردناكي به همراه داشته است؛ در حالي كه از آرزوهاي بزرگان و دلسوزان امت اسلامي، وحدت امت اسلامي است. در اين مقاله درصدد اشاره به برهه اي از تاريخ اسلام هستيم كه در آن مدت، اين آرزو تا حد بسيار زيادي تحقق يافته است و آثار بسيار شيريني نيز به همراه داشته است.

 نسخه قابل چاپ

در اين نوشتار مساله خرافه و نقش پيامبر اعظم (ص) در خرافه زادايي مورد بحث قرار گرفته است.
با توجه به گستردگي دامنه خرافات، به طور کلي مي توان خرافات عصر جاهلي را در سه فصل اعتقادي، احکام، شرايع ديني و عادات و آداب اجتماعي دسته بندي کرد. از آنجا که طرح تمامي اقسام خرافه در اين نوشتار نمي گنجد، تنها نمونه هايي از خرافات مربوط به عادات اجتماعي به بحث گذارده شده است. فال نيک و بد، آويختن اشياي جادويي براي دفع چشم زخم، خوش يمني و بديمني روزها، عطسه زدن و آتش افروزي براي بارش باران، از مهم ترين جلوه هاي آداب و رسوم خرافي است که تعداد قابل توجهي از افراد جامعه جاهلي بدان پاينده بود، بعضا امروزه نيز بدان اعتقاد دارند. شيوه برخورد آن حضرت با اين قبيل خرافات و رهنمودهايي که در اين باره ارايه فرموده است، در جهت اصلاح افکار و انديشه ها بسيار موثر است.

 نسخه قابل چاپ

در اين مقاله اهميت نگارش حديث از نظر اسلام مورد بررسي قرار مي گيرد و رواياتي از پيامبر (ص) و ائمه (ع) در تشويق اصحاب خود به نوشتن نقل مي گردد. آن گاه شيوه عملي شيعيان در عصر معصومين (ع) در مورد نوشتن احاديث مطرح و بيان مي شود که روايات در همان عصر توسط شيعيان ثبت و ضبط گرديده است.

 نسخه قابل چاپ

دين مقدس اسلام که خاتم الاديان است، با توجه به نوع نگاه و رويکردي فکري و عملي آن به زندگي دنيوي و اخروي بشر، رژيم حقوقي خود، از جمله جايگاه حقوقي زن و مرد را در عرصه هاي مختلف، با يک نگاه عادلانه، فرارمزي و فرامادي و فرازماني تنظيم نموده و در نصوص قرآن، سنت را به صورت يک دستورالعمل الزامي در معرض ديد جهانيان قرار داده است. مقاله حاضر، آيه «الرجال قوامون ...» را – که يکي از ده ها آيه اي است که نظام حقوقي زن و مرد را در نهاد خانواده و گستره جامعه مطرح مي نمايد – با بهره گيري از آراي ارجمند پژوهشگران فريقين در حوزه هاي تفسير، حديث فقه، تاريخ و حقوق اسلام مورد بحث و بررسي دقيق قرار داده و دستاورد و نتايج حاصله را در اختيار خوانندگان گرامي قرار مي دهد.

 نسخه قابل چاپ

زبان انگليسي به سبب بين المللي بودن و دارا بودن کتاب هاي مرجع و مورد اعتماد علمي، از موقعيتي ممتاز و منحصر به فرد برخوردار است. در اين مقاله سعي شده به بررسي مدخل «عاشورا» در شماري از کتاب هاي مرجع انگليسي پرداخته شود. دستاورد کلي اين پژوهش نشان مي دهد مفهوم «عاشورا» بيشتر از زاويه ديد اهل سنت و به عنوان روز «روزه مستحبي» معرفي شده است و تنها برخي از اين منابع، روز «عاشورا» را با تکيه بر نقطه نظر و ديدگاه شيعه تعريف کرده اند.

 نسخه قابل چاپ

يکي از حوادث مهم و بزرگ تاريخ اسلام، حادثه غدير است. اين حادثه بزرگ که در اواخر عمر پيامبر اکرم (ص)، رخ داده است، منشا بسياري از حوادث، تحولات، گرايش هاف فرهنگ ها، عقايد و ايده ها گرديد. در طول 1400 سال گذشته، محققان و انديشه مندان بسياري، به پژوهش و تجزيه و تحليل و بررسي اين واقعه تاريخي پرداخته اند، پايه همه اين بررسي ها بر فرض صحت و تحقق حادثه غدير استوار است. آيا حادثه غدير ساخته و پرداخته شيعيان است؟ آيا حادثه غدير در گفتار ديگران آمده است؟ و ده ها سوال ديگر.
در اين گفتار مختصر، يه يکي از اين جوانب، يعني غدير از منظر عالمان و منابع اهل سنت پرداخته مي شود.

 نسخه قابل چاپ

شهر حله يکي از شهرهاي عراق (ارض سواد) است. اين شهر در تاريخ پرفراز و نشيب شيعه، داراي جايگاهي ويژه است،  شهري که به مدت سه قرن مکزيک دانش ها شيعي را عهده دار بوده است؛ شهري که بزرگران تاثيرگذار در عرصه فقه، اصول و کلام شيعي همچون ابن ادريس و محقق کرکي و علامه حلي در آن ظهور کرده اند و به رشد و کمال نايل شده است، از آنجا جهان تشيع را رهبري کرده اند. روزگاري در اين سرزمين، حوزه علميه پررونقي بر پا بود که مرکزيت حوزه هاي شيعي را عهده دار بوده است، اما با تاسف فراوان، اطلاعات کمي از اين مدرسه بزرگ شيعي در دسترس است. در اين مجال، در صدد ارايه بررسي هر چند ناقص از فراز و فرود اين حوزه بزرگ هستيم.

 نسخه قابل چاپ