خبرگزاری بین المللی زنان (وفا) : نصیحت های مشفقانه و هشدارهای مادرانه بانوی بانوان همه عوالم در این خطبه را که در کنار تبیین سیره فاطمی قرار می دهم، به این نتیجه ساده و مهم می رسم که «ام ابیها» کانون پاسداری از دین پیامبر(ص) است...
وقتی برای گفتگو با خطیب فاطمی حرم مطهر امام رضا(ع) از صحن کوثر می گذرم، چشمم به فرازهایی از خطبه فدکیه فاطمه زهرا(س) می افتد که دور تا دور این صحن نقش بسته است.
نصیحت های مشفقانه و هشدارهای مادرانه بانوی بانوان همه عوالم در این خطبه را که در کنار تبیین سیره فاطمی قرار می دهم، به این نتیجه ساده و مهم می رسم که «ام ابیها» کانون پاسداری از دین پیامبر(ص) است...
گفتگوی ما با را با حجة الاسلام والمسلمین حسن عرفان، مدرس حوزه و دانشگاه و پژوهشگر بخوانید:
***
*شما در یکی از سخنرانی های خود در این ایام، «ام ابیها» را بالاترین لقب حضرت فاطمه زهرا(س) خوانده بودید. مقصودتان چه بود؟
**واژه «ام» در زبان عربی هم به معنای مادر به کار می رود که معنی حقیقی آن است و هم معانی مجازی گوناگونی دارد که یکی از آن معانی مجازی، کانون یا هسته مرکزی است. به فاطمه زهرا(س) «ام الاسماء»، «ام الحسنین»، «ام الائمه» و «ام ابیها» اطلاق شده است که بدون تردید این لقب آخر در میان سایر القاب ایشان بسیار قابل تمجید است. یک معنای ام ابیها معنی عاطفی است، بدین معنا که پیغمبر اکرم(ص) بدون پدر و مادر بزرگ شده بودند و پس از بعثت با بحرانها، چالشها، درگیری های شدید و غربتهای عظیم روبه رو شدند. در آن موقعیت حضرت فاطمه زهرا(س) دختر بودند، ولی برای پدر خود نقش مادری را ایفا می کردند.
در جنگ خندق فاطمه زهرا(س) در جبهه حضور یافتند و برای پیامبر اکرم(ص) نان بردند. در جنگ احد هم ایشان در جبهه حضور پیدا کردند و زخم پیشانی حضرت رسول اکرم(ص) را درمان کردند. در سراسر زندگی در برابر هجمه هایی که به پیغمبر اکرم(ص) وارد می شد، فاطمه زهرا(س) بر زخمهای ایشان مرهم می گذاشتند و کار یک مادر را انجام می دادند و اینجا موقعیت عاطفی یک مادر را برای پیغمبر(ص) پیدا کردند. معنای دیگر این است که حضرت فاطمه زهرا(س) کانون نسل حضرت رسول(ص) است؛ یعنی پیامبر اکرم(ص) زنان مختلفی داشتند، ولی آن همسران یا بچه دار نشدند یا فرزندانشان از دنیا رفتند.
تنها و تنها نسل عظیم پیامبر(ص) به وسیله حضرت فاطمه(س) برقرار شده و ده ها میلیون سیدی که از نسل رسول خدا(ص) در تاریخ هستند، همه به یک کانون منور می رسند که همان حضرت زهرا(س) است. پس ریشه نسل پیامبر اکرم(ص) حضرت فاطمه زهرا(س) است. معنای دیگری که برای ام ابیها ذکر کرده اند، این است که کانون صیانت از دین پیامبر اکرم(ص) حضرت زهرا(س) و فرزندانشان بودند. آنها بودند که این فرهنگ را حفظ کردند، این ایدئولوژی را پاس داشتند و نظام ولایت را اجرا کردند و اجرا خواهند کرد. در پایان هم فرزند حضرت زهرا(س) هستند که مدیریت دنیا را بر عهده می گیرند، عدالت را بر بشر حاکم می کنند و بشریت را به سعادت می رسانند.
*ام ابیها در معنای اصل و ریشه پیامبر(ص) ممکن است برداشتهایی را به وجود بیاورد که مقام حضرت فاطمه(س) از خود پیامبر اکرم(ص) هم بالاتر است...
**ابداً این گونه نیست و ما باید این تصور را بزداییم و به برادران اهل تسنن و همه خاورشناسان هم گوشزد کنیم. بعضی از عزیزان غیر شیعه یا خاورشناس گاهی تصور می کنند که ما برای امیرالمؤمنین(ع)، حضرت فاطمه(س) یا امام حسین(ع) مقامی بالاتر از پیامبر(ص) قایلیم.حال آنکه در بینش اعتقادی ما شیعیان هیچ کس مقامش به اندازه مقام پیامبر اکرم(ص) نیست. خود امیرالمؤمنین(ع) می فرمایند، من یکی از بندگان و بردگان رسول خدا (ص) هستم. ما معتقدیم در عالم هستی پس از خداوند متعال هیچ کس به شرافت و ارجمندی حضرت محمد مصطفی(ص) نمی رسد و همه اینها با همه عظمتی که دارند، مقامشان فرودست تر از پیامبر اکرم(ص) است.
*با این اوصاف حدیث قدسی «لولاک لما خلقت الافلاک...» را چگونه می توان تفسیر کرد؟ چون در فراز آخر خداوند به پیامبر اکرم(ص) می فرماید، اگر فاطمه(س) نبود، تو و علی(ع) را خلق نمی کردم.
**اینها به عنوان کامل کننده نظام خلقت هستند؛ یعنی اگر علی(ع) نبود، اگر فاطمه(س) نبود، نظام خلقت ناقص می شد. چون ناقص می شد، من پیغمبری را که اشرف مخلوقات است، نمی آفریدم. چون آنها کامل کننده نظام تکوین هستند و اگر جزء نباشد، کل هم ناقص است، ما کل را نمی آفریدیم.
برای روشن شدن این مطلب مثال ساده ای می زنم. مثل این است که به کسی بگوییم اگر بنا بود تو دست و پا نداشته باشی، تو را نمی آفریدیم. معنای این حرف این نیست که مقام دست و پای تو از خودت یا از مغزت بالاتر است. این جمله یعنی اگر دست و پا برای اجرای فرمانهای مغز وجود نداشته نباشد، مغز هم با همه عظمتش کاربردی نخواهد داشت.
معنای این حدیث به هیچ وجه این نیست که مقام حضرت زهرا(س) از امیرالمؤمنین(ع) یا پیغمبر(ص) بالاتر است. معنایش این است که اینها جزو نظام هستی بوده اند و هستی با اینها کامل می شد و اگر این اجزا نبودند، پیغمبر(ص) را با چنان مقامی نمی آفریدم، چون وجود او بدون این اجزا ناقص بود. مثال دیگر اینکه به مدیر مدرسه ای بگوییم اگر دانش آموزان یا معلمان نبودند، ما تو را مدیر نمی کردیم. معنای این جمله این نیست که مقام دانش آموزان و معلمان از مدیر بالاتر است؛ معنایش این است که نظام آموزش و پرورش بدون دانش آموز و معلم شکل نمی گیرد.
*فرمودید که یکی از وجوه معنایی در ام ابیها همین معنای مصطلح مادری است، اما متأسفانه نقش مادری در جامعه امروز ما کم اهمیت تلقی می شود و زنان، اشتغال و حضور در اجتماع را مهمتر از مادری و همسری می دانند. اتفاقاً زنان مذهبی در این باره به حضور اجتماعی و سیاسی حضرت فاطمه زهرا(س) استناد می کنند. چگونه می توان نقش مهم مادری را با توجه به سیره حضرت فاطمه زهرا(س) تبیین کرد؟
**در پاسخ به این پرسش باید مقدمه ای عرض کنم. در تاریخ زندگی بشر یک انحراف عظیم به وجود آمد و این انحراف در دوران تمدن جدید و مدرنیته بود. در این دوران کارهای انحرافی بسیار غیر عقلانی انجام دادند که الان بشر دارد فراورده های آن را می بیند و متوجه می شود. یکی از این کارها، اشتغال نابسامان زنان در بیرون از خانه بود. در تمدن جدید زنان را به کارهایی مثل پلیس، راننده خودروهای سنگین، مهندس معدن و... گماردند. این اشتغال از چند جهت بسیار نابسامان بود. اول، با بیولوژی و ساختار فیزیکی زنان هماهنگ نبود. امیرالمؤمنین(ع) می فرمایند «المرأة ریحانة، لیست بقهرمانة» زن گل خوشبوست و قهرمان نیست که شما او را در شوروی سابق راننده بنز ده تن کردید. فاجعه بعدی این بود که اشتغال در بیرون از خانه به این شدت، نقش مادری و خانه داری و شوهرداری زن را کمرنگ می کرد. فاجعه سوم این بود که در اتحادیه اروپا چند میلیون زن را بر سر کار آوردند و چند میلیون مرد را بیکار کردند؛ یعنی این زنان باید کار کنند و به دولت مالیات بدهند تا دولت به مردان بیمه بیکاری بدهد که بخورند و در خانه بنشینند! به تعبیر دیگر، زن ها را از خانه بیرون کردند و مردها را در خانه نشاندند.
این چیزی است که امروز فرهیختگان جهان دارند متوجه می شوند و فریادشان به آسمان رفته است. این پیشرفت و عقلانیت نبود که مردها را خانه نشین و آنان را با بیمه بیکاری تغذیه کنید و آنان هم به تدریج دچار اعتیاد و پوچی و خودکشی شوند. عالی ترین و اولی ترین نقشی که دین مقدس اسلام به زنان می دهد؛ نقش مادری، همسری و خانه داری است. نقش مادری خیلی مهم است و امام ما هم فرمودند که از دامن زن، مرد به معراج می رود. این را هم به تمام مردم دنیا می گویم که به آن بیندیشند؛ یکی از دانشمندان یونان می گوید: در زمان قدیم زنان ما نشستند و مردان ما برخاستند و دنیا را گرفتند.
در زمان قدیم که زنان یونان خانه داری می کردند، در تاریخ یونان ارسطو، سقراط، افلاطون، ارشمیدس، جالینوس، اسکندر و... پیدا شدند. اما در 100 سال اخیر که زنان به بیرون آمده و مردان نشسته اند، یونان چند دانشمند شاخص مانند آنها تربیت کرده است؟ این یکی از پدیده های فرهنگ غرب است که دختر خجالت می کشد بگوید مادرم خانه دار است. یا زن خجالت می کشد به مأمور سرشماری بگوید من خانه دارم. در حالی که خانه داری باید برای زن مایه افتخار باشد.ما در تاریخ زندگی مردان بزرگ، زنان خانه دار را می بینیم. من می گویم که اینها را رسانه ها تحقیق کنند. پروفسور سید محمود حسابی، پدر فیزیک ایران، حضرت امام(ره)، بزرگترین مصلح قرن بیستم، شهید مطهری، فیلسوف و استاد و عارف و عالم بزرگ قرن بیستم و بسیاری از شخصیتهای دیگر مدیون همسران خانه دارشان هستند.
همسر شهید مطهری می گوید، من درد زایمان داشتم، ولی چون می دانستم که استاد در دانشگاه درس دارند، با شدت به خودم می پیچیدم که استاد با فکر راحت از خانه بیرون بروند و بعد به بچه ها می گفتم پزشک را خبر کنند. این زنان بودند که مردان بزرگ پدید آوردند. البته ما اشتغال زنان در امور فرهنگی، درمانی و آموزشی مربوط به خودشان را ضرورت می دانیم. ولی معتقدیم که اشتغال در حوزه هایی مانند متالوژی، معدن و امور نظامی، تضییع حق انسانی زنان و حق اجتماع است.
احمد عبدا...زاده مهنه
