«جنوبي‌ها» معادلات «شمال» را تنظيم مي‌کنند

چند هفته پیش بود که این مدعیان جدید اقتصاد جهانی بر سر انتخاب رییس بانک جهانی لب به اعتراض گشودند و سنت نانوشته انتخاب روسای بانک جهانی و صندوق بین المللی پول را از میان امریکاییان و اروپاییان زیر سئوال بردند و حالا در اجلاس اخیر خود بطور رسمی بر ضعیف بودن مدیریت جهان تاکید می کنند.
این بار کشورهای جنوب در مقابل ناتوانی سازمان های بین المللی کنونی برای مدیریت جهانی لب به اعتراض گشوده و برای افتادن دنیا به ورطه بحرانی بزرگتر دست بالا زده اند. چنانکه نخست وزیر هند، به عنوان رییس دوره ای این اجلاس، در سخنرانی مراسم افتتاحیه در  دهلی نو گفت: موسسات مدیریت سیاسی و اقتصادی جهانی که بیش از شش دهه پیش ایجاد شده اند از سرعت تغییرات جهانی جا مانده، در این میان موسسات مالی نسبت به موسسات سیاسی بین المللی از شرایط بهتری برخوردار است چون متناسب با شرایط در حال گذار جهانی تغییراتی یافته اند.

پنج کشوری که تا 2050 برترین های دنیا می شوند

نام بریک (BRIC) در سال 2001 از سوی اقتصاد دان جیم اونیل، اقتصاددان شرکت اقتصادی Goldman Sachs مورد استفاده قرار گرفت. وی بدنبال راه عملی برای نام گذاری و هدایت تغییر وسیعی بود که بازارهای در حال ظهور در رشد اقتصاد جهانی بوجود آورده بودند. آن زمان برزیل، روسیه، هند و چین اعضای این گروه بودند و با پیوستن افریقای جنوبی در سال 2010، نام این گروه به BRICS تغییر یافت. سران کشورهای بریکس هر سال یکبار دور هم جمع می شوند و امسال پس از روسیه (2009)، برزیل (2010) و چین (2011) نوبت به هند رسیده است.

پنج کشوری که اکنون در دهلی نو جمع شده اند، شاید اندک شمار باشند اما 42 درصد از جمعیت دنیا را در خود جای داده و 26 درصد از سرزمین کره زمین را در اختیار دارند. درآمد ناخالص ملی این کشورها رویهمرفته (18 هزار و 486 تریلیون دلار) 40 درصد درآمد دنیا را شامل می شود و همچنان در حال افزایش سهم خود از درآمد دنیا هستند.
اونیل ضمن پیش بینی اینکه درآمد ناخالص ملی این بلوک از کشورها ظرف سه سال آینده بیش از ایالات متحده خواهد بود و اقتصاد چین به تنهایی، تا سال 2027 از ایالات متحده پیشی می گیرد، گفت: با وجود مسایل مختلفی که وجود دارد، چشم انداز رشد کشورهای بریکس هنوز بهتر از بیشتر کشورهای توسعه یافته است.

از سوی دیگر، در گزارش دارایی های سال 2012 (2012 Wealth Report) که از سوی دو بانک تهیه می شود، اعلام شده که تا سال 2050، هند بر چین هم پیشی می گیرد و به بزرگترین اقتصاد دنیا تبدیل می شود.

این گزارش پیش بینی کرده که در سال 2050 درآمد ناخالص ملی هند از لحاظ برابری قدرت خرید به 85.97 تریلیون دلار برسد. این در حالی است که در همان زمان، درآمد ناخالص ملی چین 80.02 تریلیون دلار خواهد بود و ایالات متحده با 30.07 تریلیون دلار درآمد، در جایگاه سوم قرار می گیرد. علاوه بر این، پیش بینی می شود که برزیل و روسیه نیز جایگاه خود را در شمار 10 کشور برتر دنیا بدست آورند.

بریکس اعلام کرده که برنامه ثابتی ندارد و در حالی که کشورهای عضو بریکس سامانه های سیاسی متفاوتی دارند، منافع ژئولپتیکی، اقتصادی و تجاری مشابهی را دنبال می کنند. این کشورها بطور مشترک موضوعات مهمی چون اصلاحات سازمان های بین المللی از جمله ملل متحد، شورای امنیت، بانک جهانی و صندوق بین المللی پول را دنبال می کند.

حذف دلار از معاملات؛ بزرگترین دستاورد اجلاس

رهبران کشورهای گروه بریکس در اجلاس 2011 سانیا توافق کرده بودند که همکاری اقتصادی بانک های توسعه خود را که بطور جداگانه فعالیت می کنند افزایش دهند.

برای رسیدن به این هدف، این اجلاس پیشنهاد داد که امکان ایجاد و عملیاتی شدن موسسات مالی همچون بانک توسعه و یا صندوق سرمایه گذاری که بتواند به توسعه بریکس و سایر کشورهای در حال توسعه کمک کند، مورد بررسی قرار گیرد.

به این ترتیب، در نخستین روز از این اجلاس، موضوع تشکیل بانک توسعه کشورهای بریکس مورد بررسی قرار گرفت و بانک های عضو شامل بانک صادرات-واردات هند، بانک BNDES برزیل، بانک توسعه چین، بانک توسعه دولتی Vnesheconom روسیه و بانک توسعه افریقای جنوبی توافقنامه ای را به امضا رساندند. بر اساس این توافقنامه، اعضای بریکس، تشکیل چنین بانکی را عملی دانسته و قرار است بررسی های مقدماتی ایجاد آن را آغاز کنند.

البته نباید در آینده بسیار نزدیک انتظار آغاز به کار این بانک را داشت، چون سودهیر ویاس، یکی از مقام های ارشد وزارت امور خارجه هند در این باره می گوید: ما هر روز یک بانک درست نمی کنیم و اجرای چنین طرح بلندپروازانه ای به طور قطع زمان بر خواهد بود.

سران بریکس معتقدند این بانک ابزار بسیار قدرتمندی است که می تواند به غلبه بر بحران اروپا کمک کند و در آن کشورهای عضو می توانند با پول های رایج خودشان تسهیلات دریافت کنند.

علاوه بر این بانک، جایگزین کردن دلار به عنوان پول اصلی مبادله تجاری میان این کشورها و ایجاد معیار شاخصی برای سهام پنج کشور عضو بریکس که این سهام هم می تواند با پول های محلی نیز خریداری شود، از دیگر توافقات این دوره اجلاس بریکس است.

نخست وزیر هند که خود اقتصاددان است در بیانیه رسانه ای پس از اجلاس روز پنجشنبه منتشر کرد گفت: امضای این توافقنامه و توسعه اعتبارها با واحدهای پول محلی، به تقویت تجارت کمک می کند.

ولادیمیر دمیتریف، رییس Vnesheconom که بزرگترین بانک دولتی روسیه است، اعلام کرد که مسکو و دهلی نو ظرف سه سال آینده تبادلات تجاری خود را با واحدهای پول خودشان به انجام می رسانند.

حجم تبادل تجاری کشورهای عضو گروه بریکس (برزیل، روسیه، هند، چین و افریقای جنوبی) اکنون 230 میلیارد دلار است که گفته می شود می تواند تا سال 2015 به بیش از 500 میلیارد دلار برسد.

تاكيد بر حل موضع سوریه و ایران از راه مذاکره

مسایل مربوط به خاورمیانه از جمله از ایران و سوریه، و امنیت انرژی از جمله موضوعاتی بود که بر اساس برنامه ها باید در این اجلاس مطرح می شد. وزرای تجارت و روسای دولت کشورهای عضو، پس از نخستین روز از برگزاری این اجلاس ضمن انتقاد نسبت به تاثیراتی که تحریم نفت ایران بر قیمت جهانی نفت گذاشته و اقتصاد همه کشورها را تحت تاثیر قرار داده، اعلام کردند که موضوع ایران و سوریه تنها از راه گفتگو حل می شود.

سران بریكس، در بخشی از بیانیه 50 بندی پایانی این نشست نیز نسبت به شرایطی که برای برنامه هسته ای ایران پیش آمده ابراز نگرانی کردند و حق ایران را برای استفاده از صلح آمیز از این انرژی محترم شمردند.

سران این پنج کشور دارای اقتصادهای در حال شکوفایی دنیا، به بحران سوریه نیز پرداختند. آنها پیشنهاداتی را برای داخل و خارج سوریه مطرح کردند که شامل تشویق دولت و همه بخش های جامعه سوریه برای آغاز روند صلح و انتصاب کوفی عنان، رییس سابق سازمان ملل متحد، به عنوان فرستاده ویژه سازمان ملل برای حل بحران این کشور شدند.

به این ترتیب، اکنون در مقابل بلوک قدرتی که در آن سوی دنیا قد علم کرده تا به عناوین مختلف، به امور سایر کشورها بپردازد، بلوک قدرت دیگری در حال نشو و نماست که بیش از هر چیز، بر احیای قدرت از دست رفته سازمان های بین المللی تاکید دارد.