به گزارش خبرنگار خبرگزاری فارس در آسیای مرکزی، از زمانی که حرکت معرفت‌پروری در قرن 19 توسط ا"حمد دانش" دانشمند، متفکر و ادیب ترقی‌خواه آسیای مرکزی شروع شد اقدام‌های روشنگرانه و پیشرو نیز در آسیای مرکزی پدیدار شدند که بدون شک چاپ "بخارای شریف"، نخستین روزنامه فارسی تاجیکی در بخارا ادامه همین اقدامات ترقی‌خواهانه بود.
در تاریخ 11 مارس سال 1912 این روزنامه با ابتکار "میرزا محی‌الدین" و "میرزا سراج حکیم" که از شخصیت‌های ترقی‌خواه بخارا بودند، منتشر شد و "میرزا جلال یوسف زاده" ادیب و محقق آذربایجانی برای سردبیری این نشریه به بخارا دعوت شد.
در این روزنامه مسائل مهم ادبی، فرهنگی، سیاسی، اجتماعی و تجارتی مورد بحث و بررسی قرار می‌گرفتند که محتوای بیشتر آنها دعوت به علم آموزی و فراگیری دانش، آشنائی با وضعیت سیاسی جهان و غیره، که بیشتر جنبه اصلاح‌طلبی داشتند، بود.
میرزا سراج حکیم که مدتی در تهران تحصیلات پزشکی را فرا گرفته بود بیشتر در زمینه حفظ سلامتی مردم، بیماری‌ها و راه‌های جلوگیری از آنها مطالب مفیدی می نوشت.
وی که به کشور های مختلف سفر کرده بود در مقاله‌های خود امارت بخارا را با این کشور ها مقایسه می‌کرد و علل و دلیل‌های ضعف و عقب‌ماندگی امارت بخارا، ضرورت آموزش زبان‌های خارجی، دست‌آوردهای علمی و صنعتی جهان را به خوانندگان عرضه می‌کرد.
روزنامه بخارای شریف که همزمان با تآسیس نخستین مدارس پیشرو در تألیف کتب درسی با زبان فارسی تاجیکی در بخارا پیش می‌رفت در رونق و شکوفائی رشته‌های مختلف، بیداری اندیشه مردم منطقه نقش مؤثری داشت و در واقع در میان مردم تحرکی در این زمینه پدید آورد.
استاد "عینی" ،پدر ادبیات نوین تاجیکی که از نزدیک نقش و تأثیر این روزنامه را احساس می‌کرد در مورد اهمیت و جایگاه "بخارای شریف" چنین می‌نویسد: این روزنامه در فکر جوانان اندیشه خواندن، نوشتن و ادبیات را وارد کرده و اندیشه تربیت فرزندان را در ذهن پدران، به وجود آورد.
در ضمن مدارس نیز از این تأثیر کنار نماندند و شاگردان مدارس در مورد دروس، خواهان اصلاحاتی بودند به طوریکه برخی مدرسین این تقاضا و درخواست شاگردان را متوجه شده و هر کدام در شیوه تدریس، دست به اصلاحات زدند.
این در حالی بود که حکومت روسیه از اینکه این نشریه در بخارا تأثیر عمیقی داشت و موجب بیداری و گسترش اندیشه های پیشرو شده بود، به هراس افتاد و در تاریخ 2 ژانویه سال 1913 نامه "پتروف" گماشته سفارت روسیه در بخارا پیرامون قطع فعالیت روزنامه به این نشریه رسید و بلاخره بخارای شریف که در حقیقت به مثابه نوری در بخارای تیره و تار طلوع کرده بود پس از 153 شماره به فعالیت خود پایان داد.
جالب این است که در خصوص زبان بخارای شریف در آن زمان بحث‌هایی میان اهل ادب بخارا به وجود آمد و برخی روزنامه‌ها و دستاندرکاران، آن را به فارسی‌گرائی متهم می‌کردند.
میرزا جلال یوسف زاده در شماره سوم "بخارای شریف" به این گروه پاسخ کوبنده‌ای داد و به آنها که ادعا داشتند باید زبان مطبوعات طبق زبان عامه باشد پاسخ داد و نوشت : "ترقی هر قوم مربوط به این است که حرف زدن و سخن گفتن خودشان را تابع نوشتن و کتابت کند نه اینکه نوشته‌های خود را تابع حرف زدن عوام‌الناس کند و امیدواریم که روزنامه ما پارسی ساده و به زبان غالب باشد ضمن آنکه از آقایان خواهش داریم در خصوص زبان و شیوه نگارش ما هر چه صلاح می‌دانند اظهار بفرمایند ما با اطمنان و تشکر قبول می‌کنیم".
به هر حال بخارای شریف برای بار نخست موضوع زبان فارسی، تاریخ، اهمیت و جایگاه آن را در منطقه مورد بحث و بررسی قرار داد که در این مباحث دانشمندان و فضلای عصر شرکت می‌کردند.
این در حالی بود که روزنامه مذکور به خاطر تثبیت جایگاه زبان و ادب فارسی اقدام به نشر و چاپ مقالاتی درباره تاریخ زبان فارسی، دستور، آموزش و نمونه‌های آثار ادبیات هزار ساله فارسی کرد و بدین وسیله نشان داد این زبان ظرفیت و توان بالقوه‌ای دارد و شایسته است با این زبان مردم فارسی زبان آسیای مرکزی نشریه‌ای داشته باشند تا به وسیله آن بتوانند افکار و اندیشه‌های خودرا بیان کنند.
نشریه‌های بعدی که در قلمرو ماوراء النهر به وجود آمدند از قبیل "آئینه" ، "بیداری تاجیک" ، "آواز تاجیک" ، "دانش و آموزگار" ، "رهبر دانش" ، "دانش- بینش" ، "شعله انقلاب" و غیره، همه از "بخارای شریف" خط‌مشی گرفتند و به نوعی ادامه‌دهندگان آن بودند.
این روزنامه به خاطر افشای نواقص و کمبود‌های امارت بخارا به مذاق امیر بخارا و درباریان وی خوش نمی‌آمد و آنها از اینکه رقیب سرسختی را در مقابل خود می‌دیدند خوشحال نبودند زیرا "بخارای شریف قبل از همه در میان طلاب و علمای مدارس بخارا که تعدادشان بسیار زباد بود و یک نیروی عظیمی محسوب می‌شدند، پخش و توزیع می شد.
در مجموع روزنامه بخارای شریف که از نشر آن صد سال می‌گذرد در تاریخ مطبوعات آسیای مرکزی و روزنامه‌نگاری این منطقه، به عنوان کلام تأثیرگذار و جسورانه و محل اندیشه‌های روشن و اصلاح‌طلبانه، نقش و رسالت خود را به جای آورد و اعلام شدن روز مطبوعات تاجیک به مناسبت چاپ نخستین شماره آن درحقیقت اقدام جالب و قابل ذکر است زیرا هر چند از چاپ نخستین شماره آن صد سال می‌گذرد ولی مطالب و مباحث که در صفحات آن درج می‌شد، هنوز هم اهمیت خود را از دست نداده بلکه جزئی از تاریخ آن روز جهان و امارت بخارا محسوب می‌شود.
انتهای پیام/م
