فوتبال از پاك‌ترين مشاغل است

در مسير چنين حركتي، بسياري از چهره‌هاي فوتبال اعم از بازيكن و مربي به يكباره از صحنه ليگ برتر ما محو شده و پس از مدتي جنجال‌هاي پياپي، به عرصه اين ليگ برگشتند!

اين اتفاقات و صحبت‌هاي فراواني كه پيرامون آنها به وجود آمده است، ضوابط، چرايي تشكيل و ديگر موارد بعضا مسكوت مانده مربوط به ستاد منشور اخلاقي، انگيزه‌اي براي گفت‌وگويي بلند با حجت‌الاسلام عليرضا عليپور دبير اين ستاد بود در حالي كه خود عليپور از روند جاري به هيچ وجه راضي نبود و در گفته‌هايش تحولي بسيار جدي‌تر و همه‌جانبه‌تر در برخورد با معضلات نوميدكننده فوتبال ايران خواستار مي‌شد.

با عليپور در مورد زمزمه‌هاي پايان فعاليت ستاد منشور اخلاقي، نارسايي‌هاي ستاد در شفاف‌سازي پرونده‌هايش، برخوردهاي ضعيف با متهمان رسانه‌اي، كمبود روش‌هاي ايجابي، نبود ساز و كار لازم براي رفع معضل دلالي و تسري هرچه بيشتر اين پديده، مرزبندي حيطه وظايف ستاد با كميته انضباطي فدراسيون و...

پرسش‌هايي مطرح كرديم تا پاسخ وي را به اين پرسش‌ها بشنويم.

به نظر مي‌رسد از حجم فعاليت‌هاي ستاد منشور اخلاقي كاسته شده و حتي گمانه‌زني‌هايي مبني بر پايان فعاليت آن به گوش مي‌رسد. اين موضوع را تاييد مي‌كنيد؟

در مورد برخورد با خبرنگاران و رسانه‌اي‌هاي منحرف از مسير حرفه‌اي خود بايد بگويم عمده شرح وظايف ما به اعضاي حقيقي و حقوقي خانواده فوتبال مربوط مي‌شود و همه اعضاي خانواده فوتبال مشمول اين آيين‌نامه‌ها هستند. مثلا خبرنگاري كه وارد عرصه واسطه‌گري و نقل و انتقالات مي‌شود و از ابزارش به ناحق و آن‌طور كه شايسته نيست در جهت پيشبرد مقاصد مادي و شخصي خود استفاده مي‌كند و مثلا يك بازيكن، مربي يا مدير را آن‌طور كه وجود ندارد جلوه مي‌دهد متخلف است و ما اين تخلفات را در وهله اول به نهادي كه صلاحيت مواجهه با اين تخلفات را دارد گزارش مي‌كنيم يعني مطبوعاتي‌ها را به معاونت مطبوعاتي وزارت ارشاد و صدا و سيمايي‌ها را به شوراي سياستگذاري ورزش و حراست اين سازمان معرفي مي‌كنيم. اين كه آنها چه برخوردهايي متناسب با آن تخلفات انجام دهند، مربوط به خودشان مي‌شود و كاري كه ما مي‌توانيم انجام دهيم اين است كه جلوي ورود اين افراد به اماكن حوزه فوتبال را بگيريم و در اين راستا، 47 نام را اعلام كرده‌ايم كه برايشان پروانه ورود به ورزشگاه‌ها صادر نشود. اين كار، هم در تهران و هم در استان‌هاي ديگر انجام مي‌گيرد.

فكر مي‌كنم در مورد رسانه‌اي‌ها همين توضيح كافي باشد، ولي در موارد ديگري كه اشاره كرديد بايد بگويم ما به شكل موضوعي حوزه‌هايمان را تبيين كرده‌ايم كه يكي از اصلي‌ترين اين حوزه‌ها، حوزه اخاذي و كلاهبرداري است كه چنين پرونده‌هايي بعد از تكميل بايد راهي حوزه قضايي شوند. البته هر جا قانون اجازه دهد پرونده‌اي مي‌تواند رسانه‌اي شود. به هر حال ما وظايف خود در حوزه درون‌سازماني را انجام مي‌دهيم، چون قرنطينه‌اي ايجاد كرده‌ايم تا در عين حال، تعهد خود به كنفدراسيون فوتبال آسيا و فيفا را هم انجام داده باشيم، چون آنها از ما خواسته‌اند در سه حوزه تباني، استفاده از مواد نيروزا و سوء جريان مالي قدرتمندانه برخورد كنيم و اگر اين كار را نمي‌كرديم چه‌بسا تنبيه‌هاي شديدي كه فيفا بر سر ليگ‌هاي كره جنوبي و چين اعمال كرد و حتي ليگ چين را منحل دانست بر سر ما هم اعمال مي‌شد، منتها برخي افراد كه پيشينه تباني يا دوپينگ و... داشتند با ايجاد شرايطي، سعي در شانتاژ براي تحت فشار قرار دادن‌ ما داشتند و تلاش مي‌كردند با استفاده از مافياي رسانه و فوتبال، بسياري از مسوولان را تحت فشار قرار دهند يا با حضور در چند برنامه خاص راديو، تلويزيون يا گفت‌وگو با برخي مطبوعات، به شانتاژ پرداخته و مسوولان را وادار به تسليم كنند. غافل از آن كه اين ستاد (منشور اخلاقي)‌ طي سه سال گذشته نشان داد كه تسليم شانتاژ نمي‌شود.

آنها اشكال مي‌گرفتند كه عليپور سر در گم عمل مي‌كند و چرا مربي يا بازيكني را كه از حضور در ليگ برتر محروم است، در ليگ‌هاي يك و 2 محروم نمي‌كند حال آن كه از امسال ليگ‌هاي يك و 2 هم تحت رصد ما قرار دارند و محرومين حضور در ليگ برتر، تنها با تضمين مديران عامل باشگاه‌هاي دسته اولي و دسته دومي به خدمت گرفته مي‌شوند و در صورت اعمال تخلف در آن ليگ‌ها، محروميت‌‌هايشان تشديد خواهد شد.

آنچه در حوزه كاري ما وجود دارد پيشگيري موقت است وگرنه درمان و علاج قطعي با برخوردهاي سلبي صرف به وجود نخواهد آمد. در هنجارسازي‌هاي اخلاقي، نياز به آموزش، تمرين، تكرار و ملكه ذهن شدن نزد فرد وجود دارد، ضمن آن كه در حوزه اخلاقي، ابتدا بايد تخليه ايجاد شود تا محيط پاكسازي شود و سپس نوبت به جايگزيني مي‌رسد.

بر همين اساس، در سه سال گذشته ما طي 103 هفته، مربي برتر اخلاق، بازيكن برتر اخلاق، مديران، تماشاگران و ميزبانان مبادي اخلاق را معرفي كرده و مورد تشويق قرار داده‌ايم. يعني با شناسايي، احصاء و معرفي مداوم اين موارد و برگزاري مراسم سالانه‌اي در تجليل از اين افراد، حركات مثبت را مورد تشويق و تقويت قرار داده‌ايم ولي متاسفانه جو رسانه‌اي به دلايل خاصي ـ كه از آن به سياست جذب مخاطب بيشتر به هر قيمتي ياد مي‌شود ـ كمتر به ترويج اين رفتارها پرداخت.

ما صحبت شما را قبول داريم و در همين راستا، همه جا از مربيان سالم و خوشنام و همين‌طور مديران و بازيكنان خوب كه اكثر قريب به اتفاق جامعه فوتبال ما را تشكيل مي‌دهند مورد حمايت اين ستاد قرار داده‌ايم. در آينده هم سياست‌مان، كادرسازي با منطق جايگزيني احسن و ترويج خوبي‌ها خواهد بود. مسلما وقتي خوب‌ها زياد باشند خود به خود نوبت بدها نخواهد رسيد و جامعه فوتبال به طور خودجوش آنها را دفع مي‌كند. فوتبال ما نيازمند يك الگوسازي و ارائه يك مكتب اخلاقي و رفتاري است كه شما مي‌توانيد نمونه‌هاي آن را در تيم‌هايي مثل فجر سپاسي، فولاد خوزستان، سپاهان، ذوب‌آهن، سايپا، ملوان و... ببينيد كه با اتخاذ برنامه‌اي درازمدت، حمايت همه‌جانبه، به‌كارگيري افراد شايسته و تخصيص بودجه و امكانات لازم، سعي در ازدياد و گسترش مكتب‌هاي اخلاقي با گرايش مكتب پهلواني مي‌كنند.

طي 10 سال اخير مجيد جلالي و خيلي ديگر از نخبه‌هاي فوتبالي ما مثل غلام پيرواني، علي دوستي يا محمد ياوري با هدايت مدارس فوتبالي، سعي در توليد نمونه‌هاي خوبي از فوتباليست‌هاي شايسته كردند كه همين افزايش عرضه، تعادلي در جامعه فوتبال ايجاد مي‌كند كه مانع خيلي از زد و بندها مي‌شود.

در اين مورد به شكل موقت كارهايي انجام مي‌شود. مثل:

ـ ارزشيابي عملكرد فني و اخلاقي سالانه

ـ بارم‌بندي و سيدبندي بازيكنان در گروه‌هاي مختلف

ـ تضمين قرارداد بين بازيكن و باشگاه

الان عملا قراردادهاي بالايي در فوتبال بسته مي‌شود ولي وجه آن پشتوانه‌اش نيست. يعني ارقامي كه در قراردادها مرقوم شده به بازيكنان پرداخت نمي‌شود. با توجه به استانداردسازي ليگ حرفه‌اي و صدور مجوز حرفه‌اي در ليگ قهرمانان، عملا از سال 2013، تنها باشگاه‌هايي مي‌توانند وارد ليگ شوند كه به ميزان ضمانت بانك طرف قراردادشان تامين اعتبار كنند. در حالي كه روند كنوني نه‌تنها مطلوب نيست بلكه كاملا غلط به نظر مي‌رسد و استمرار آن موجب زدوبند، هرج و مرج و واسطه‌گري است طوري كه از لحاظ فني نيز بر روند رو به رشد فوتبال ما اثر منفي خواهد گذاشت. شايد اساسي‌ترين راهكار اين باشد كه حق ليگ حرفه‌اي را در ايران به رسميت بشناسيم.

اين توضيح را اينجا ضروري مي‌بينم كه دست‌كم در ليگ ما 200 ميليارد تومان به عنوان حق رايت و پخش و تبليغات محيطي و... ديده مي‌شود و الان همه دستگاه‌ها مثل وزارت صنايع، نفت، وزارت ورزش و بخش خصوصي و... همه با ترفندهاي مختلف از منابع عمومي و خزانه كشور در فوتبال هزينه مي‌كنند. در حالي كه جا دارد اين هزينه جايي ديده و بين دستگاه‌هاي مختلف تعريف شود. مثلا دولت با صداوسيما قرارداد ببندد تا حق پخش به صداوسيما پرداخت شود. صداوسيما هم عين همان رقم را طي قراردادي به ليگ حرفه‌اي بپردازد. در آن صورت، هر فردي به تناسب مدت و تاثير حضورش امتياز گرفته و براساس آن دستمزد بگيرد.

شما مي‌دانيد كه در قرارداد باشگاه بارسلونا با تلويزيون قيد مي‌شود كه بايد همزمان مثلا ژاوي و مسي در بازي حاضر باشند و اگر اين دو در مسابقه‌اي نباشند، مثلا 10 ميليون يورو از رقم قرارداد آن شبكه تلويزيوني با باشگاه بارسلونا كسر مي‌شود. نتيجه چنين قراردادي اين مي‌شود كه:

1 ـ ليونل مسي بايد در همه بازي‌ها باشد.

2 ـ مسي براي اين منظور خوب تمرين مي‌كند.

3 ـ ميزان تاثيرگذاري او در بازي بيشتر از پيش مي‌شود.

4 ـ بيننده تلويزيوني، باز هم بيشتر مي‌شود.

5 ـ قدرت بازده اقتصادي بارسلونا زياد مي‌شود.

6 ـ باشگاه از اين طريق مي‌تواند قراردادهاي بالاتري ببندد چون پول بيشتري درمي‌آورد و درآمد بيشتري به مسي و ژاوي مي‌دهد.

آنجا دستمزدها هفتگي و به تناسب نوع تمرين و عملكرد بازيكن، عملكرد اخلاقي، مدت قرارداد و... پرداخت مي‌شود كه علاوه بر بالابردن انگيزه‌ها به شكلي واقعي‌تر و منصفانه‌تر تخصيص داده مي‌شود. بازيكني كه اين گونه دريافتي‌هاي خود را مي‌گيرد طبيعتا زودتر مي‌خوابد، از حواشي فاصله بيشتري مي‌گيرد و حتي در اوقات فراغتش عاشقانه با توپ زندگي مي‌كند يعني در حقيقت فوتبال را طفيلي، اجباري و تحميلي نمي‌داند و در نهايت به افرادي مانند مسي يا مارادونا تبديل مي‌شود.

در اين زمينه بله. اصول اخلاقي ما هم نه‌تنها منافاتي با اين حالت ندارد بلكه خيلي جاها آن را تجويز كرده است. مثلا آيه شريفه معروف «ليس للانسان الا ما سعي» يا بيت معروف:

نابرده رنج، گنج ميسر نمي‌شود

مزد آن گرفت جان برادر كه كار كرد

اگر اين گونه شود بازيكنان با تمام عشق و همت خود كار مي‌كنند و ضعف‌ها و نقايص خود را با بهانه‌هاي واهي مثل زمين بد است، توپ خوب نيست، كفش چنين و چنان است و... توجيه نمي‌كنند. چنين رويه‌اي هيچ منافاتي با فرهنگ ما كه بر خوردن نان حلال تاكيد مي‌كند، ندارد حتي سال‌ها پيش، رهبر معظم انقلاب بر لزوم توجه وافر به وجدان كاري تاكيد كردند كه اينجا هم يكي از شاخص‌هاي پرداخت و توجه به همين ارزش است.

واقعيت اين بود كه برخي اهالي فوتبال و فوتباليست‌ها در حال جدايي از جامعه بودند. آنها در مواجهه با پول خوب، خودروي گرانقيمت و خانه بالاي شهر به دام دوستان ناباب و شب‌بيداري و رفتار غيرحرفه‌اي روي مي‌آوردند كه ماحصل اين نوع رفتار با جسم و روان، ايجاد بدني ناآماده، رنجور و ضعيفي بود كه نمي‌توانست 90 دقيقه در مصاف با حريفان آماده و ياريگرشان شود. بنابراين ناچار مي‌شدند ضعف جسماني را طوري جبران كنند كه پناه بردن به مواد تكميلي اولين اقدام در اين مسير مي‌شد و سپس پناه بردن به دلالان رسانه‌اي و غيررسانه‌اي. نتيجه نهايي چنين سيكلي اين مي‌شد كه در مقابل تيم‌هاي عربي كه هميشه شكار آسان فوتبال ما بودند به مشكلات جدي برمي‌خورديم!

ما معتقديم تن، مركب از روح و جسم، امانت خدايي است كه بايد سالم نگه داشته شود. اين كار در دنياي فوتبال به اخلاق و رفتار حرفه‌اي تعبير مي‌شود.

ما براي حفظ اصول اخلاقي و ديني كشور و انطباق آن با مقررات جاري فيفا، آيين‌نامه‌اي را با عنوان آيين‌نامه منشور اخلاقي و ستادي را با عنوان ستاد منشور اخلاقي معرفي كرديم كه اين ستاد به طور موقت وظيفه ساماندهي را آغاز كرد تا بعد از مدتي با شيبي ملايم‌تر تحت عنوان اخلاق حرفه‌اي، كارها را دنبال كند و در عين حال مجري تعهدات سه‌گانه فدراسيون فوتبال به فيفا و AFC در مبارزه با سوءاستفاده مالي، مواد نيروزا و تباني باشد.

واقعا مورد خاصي در اين زمينه وجود نداشته است. البته يكي دو مورد برخي نماينده‌هاي محترم مجلس با نزديكي به زمان انتخابات از مربيان معروف و محبوب استان خود در حضور هوادارانشان جانبداري‌ها و حمايت‌هايي مي‌كردند كه پس از برخورد منطقي ما و بازگويي مستند برخي تخلفات آنها، نه تنها مخالفتي با كارهاي ما نشد بلكه از آن حمايت هم به عمل آوردند.

به غير از آن، گاه جو رسانه‌ها را هم عليه ما برمي‌انگيزند كه ما هم تسليم آن نمي‌شويم و اجازه مي‌دهيم هر چه مي‌خواهند بنويسند البته اگر حرف حقي بشنويم آن را گوش مي‌دهيم و سعي مي‌كنيم ايرادها را اصلاح كنيم ولي اگر اين‌طور نبود مسووليتي نداريم و كارمان را دنبال مي‌كنيم. ضمن اين كه از همه افراد متدين، خوش‌نام و ارزشي حاضر در عرصه فوتبال مي‌خواهيم در جريان مبارزه با مفاسد و سالم‌سازي به ما كمك كنند.

همان‌طور كه رئيس‌جمهور محترم بتازگي عنوان كرد، فوتبال ما نيازمند يك تحول اساسي است. پيشنهاد جدي من اين است كه ستادي متشكل از افرادي بسيار شايسته مركب از نمايندگان دولت، مجلس و جامعه فوتبال، اين طرح اساسي فوتبال را با مسووليت خاص وزارت ورزش طراحي كنند، نظرات نخبگان را بگيرند، معايب و محاسن را احصا كنند و براي اصلاح وضعيت موجود در قالب يك وضعيت كامل تحول مدنظر رئيس‌جمهور و مردم را به دست آورند چون با اين وضعيت فعلي به هيچ‌جا نخواهيم رسيد.

البته اميدوارم اين طرح، مثل طرح جامع ورزش، گرفتار تغيير سليقه و تغيير وزير، رئيس‌ و فدراسيون و... نشود. قطعا فوتبال ما مي‌تواند نه تنها در آسيا بلكه در دنيا از بهترين‌ها و در رديف كشورهايي چون پرتغال، آرژانتين و حتي اسپانيا قرار گيرد به دو شرط مهم و آن ارتقاي مديريت و انقلاب در آموزش است. انقلابي كه توسط مربيان و مدرسان خبره و كاربلد شدني است مشابه چيزي كه سرمربي محترم تيم ملي واليبال در جام‌جهاني اين رشته، جرقه‌‌اش را زد. با مربيان خوب، فتح قله‌هاي جهاني در دسترس ما خواهد بود. چرخه فوتبال فعلي ما با اين وضعيت هرگز براي نظام ما مطلوب و به صلاح نخواهد بود.

زمزمه‌هاي پايان فعاليت يك ستاد

حدود سه سال از تشكيل ستاد منشور اخلاقي در دل سازمان ليگ فدراسيون فوتبال مي‌گذرد؛ ستادي كه موظف به رسيدگي و اقدام در مورد انحراف‌هاي حرفه‌اي پيش آمده در جامعه فوتبال و پيشگيري و برخورد با آنهاست.

شايد تنبيه برخي مربيان و دست‌اندركاران جامعه فوتبال كه اغلب به شكل محروميت و منع از فعاليت تبلور يافته، شاخص‌ترين حركات ايجابي اين ستاد بوده است. هرچند گفته مي‌شود مرتب پرونده‌هاي مختلفي از سوءرفتار برخي اهالي جامعه فوتبال از طريق اين ستاد تكميل شده و به مراجع مختلف قضايي براي ادامه رسيدگي و صدور حكم ارسال مي‌شود.

از جهات ايجابي نيز هرازگاهي حركات محدود تشويقي به نمايش گذاشته مي‌شود و جوايزي به فلان بازيكن يا مربي يا مدير يا داور يا حتي مجري تلويزيوني تعلق مي‌گيرد بدون اين كه شاخص‌ها و مميزهاي دقيقي به اين منظور تبيين و تشريح شود.

در حقيقت هيچ گاه پاسخي مناسب، روشن و مستدل به اعتراض‌هاي تنبيه‌شدگان ستاد منشور اخلاقي منتشر نشده و در عين حال، مكانيسم دقيق و سيستماتيكي به منظور شناسايي، معرفي و تشويق افراد تشريح نشده است.

از آنجا كه هرگونه حركت مثبت يا منفي غيراصولي نمي‌تواند تداوم چنداني داشته باشد كار شايسته و توام با حسن نيت تشكيل ستاد منشور اخلاقي از آنجا كه فاقد تعريف و بررسي كارشناسانه و در عين حال ساز و كار و تشكيلات اصولي و منسجمي بوده گويا به بن‌بست رسيده، طوري كه دبير اين ستاد نيزسخني مبني برتکذيب بر زمزمه رو به پايان رفتن فعاليت آن بر زبان نمي‌آورد.

چه قرار شود اين ستاد به كار سه ساله خود پايان دهد و چه در مسير قبلي حركت كند، اميد است بر پايه بررسي‌هاي صحيح و دقيق علمي، كارشناسي و اعتقادي، حركات حساس و ظريف فرهنگي و اخلاقي انجام گيرد تا فوتبال پرحاشيه و مملو از معضل ما، از مشكلات جدي فعلي خود دور شده و به سمت و سوي ارزش‌هاي شامخ ورزش پهلواني ريشه‌دار در تار و پود فرهنگ ارزشي اين مملكت ادامه مسير دهد.

مجيد عباسقلي