آزبست، پنبه کوهی یا پنبه نسوز نام گروهی از ترکیبات معدنی منیزیوم و سیلیسیوم است که بیشتر در طبیعت بهصورت الیاف معدنی و سنگ یافت میشود.
این مواد بهدلیل مقاومت زیادی که در برابر گرما و آتش دارد بهعنوان مواد نسوز بهکار میرود. در صنعت نیز بهعنوان عامل افزایشدهنده مقاومت سیمان، عامل افزایش نقطه اشتعال در منسوجات، عامل افزایش مقاومت لنتهای ترمز و کلاچ در برابر سایش، جامههای نسوز و بسیاری موارد مشابه به کار میرود.
الیاف پنبه کوهی میتواند به ذرات بسیار ریز و نامرئی تبدیل شود. این ذرات نامرئی که قطر آنها کمتر از 5/0 میکرون است، در هنگام تنفس به اعماق ریه نفوذ میکند و برای همیشه در آنجا میماند. با گذشت زمان این ذرات بر اثر تحریکات مداوم خود میتواند سبب ناراحتی در ریه به نام آزبستوزیس شود که در درازمدت میتواند سبب سرطان ریه و بیماریهای خطرناک و مرگبار دیگری شود.
تحقیقات نشان داده است که کارگرانی که در مکانهای حاوی آزبست کار میکنند حداقل 5برابر بیش از سایرین دچار سرطان ریه میشوند. این در حالی است که سرطانریه تنها یکی از نتایج مرگبار استنشاق آزبست است.
مصرف آزبست از حدود سال۱۹۸۰ میلادی در کشورهای صنعتی جهان بهشدت کاهش پیدا کردهاست. این در حالی است که در بسیاری از کشورهای در حال توسعه مصرف آن در حال افزایش است. میزان آزبست در هوای تهران حدود 30 تا 50 برابر شهرهای پاک دنیاست. در پاییز1390 بهمنظور تعیین میزان آزبست مصرفی در لنتهای ترمز موجود در بازار ایران شرکت کنترل کیفیت هوای تهران با همکاری دانشکده بهداشت دانشگاه علوم پزشکی تهران 11نوع لنت ترمز شامل 6نوع داخلی و 5نوع خارجی را مورد ارزیابی قرار دادند که نتایج همه آزمایشها مثبت بوده و همه لنتهای مورد آزمایش دارای 5 تا 30درصد آزبست بودهاند.
اگرچه مرگ و میر ناشی از آزبست در کارگران مراکز صنعتی دارای این ماده سمی دیده شده اما این احتمال وجود دارد که این ماده که هماکنون در لنت ترمز میلیونها اتومبیل در حال حرکت در کشورمان هست و با هر بار استفاده از آنها مقداری از این مواد به هوای شهر وارد میشود، بهطور بالقوه برای ساکنین شهرهای بزرگ کشورمان (بهخصوص ساکنین تهران) خطرناک باشد. در مورد میزان خطر و تعداد قربانیان این مواد در آینده به سختی میتوان نظر داد زیرا برای آزبست حداقل 10سال زمان لازم است تا عوارض خطرناک خود را در ریههای مبتلایان به آن نشان دهد. اما بهطور قطع باید گفت که این عوارض در تعداد نسبتا زیادی از ساکنین شهرهای بزرگ کشورمان دیده خواهد شد و این عوارض در عابرین مداوم مکانهای پرتردد و پرترافیک بیشتر خواهد بود.
مسئولین وزارت بهداشت، سازمان محیطزیست و سایر مراجع ذیربط باید برای توقف مصرف این محصولات که حاوی آزبست هستند اقدام فوری انجام دهند. آنها با انجام طرحهایی ضربتی مانند مواردی که در مورد محدودیت مصرف سیگار در فضاهای سربسته یا توقف خودروهای فاقد استانداردهای مورد نظرشان در گذشته انجام دادند، خواهند توانست با این خطر بالقوه برای سلامت هزاران و شاید میلیونها ایرانی بهخوبی مقابله کنند. امید است که با انجام تدابیر لازم توسط این مراجع، ساکنین شهرها و بهخصوص شهروندان تهرانی از هوایی بهتر و کمخطرتر بهرهمند شوند.
منبع: همشهری آنلاین