نماز ستون دين و تعيين كننده سرنوشت دنيا و آخرت مردم است. اين عمل عبادي از سوي پيامبر مكرم اسلام(ص) معراج مومن و گاه از جانب امام صادق(ع) وسيله جلب شفاعت اهل بيت(ع) لقب داده شده است. يقينا نياز چنداني به سخن گفتن از اهميت نماز در ايران اسلامي نيست و اين مسئله بر مردم مومن ما امري واضح است؛ اما آنچه به عنوان يك امر بديع و بسيار تاثيرگذار نيازمند توجه جدي است عبارت است از لزوم پيوند بازار به عنوان سرچشمه ارتزاق مردم با نماز. بدون اغراق مي توان از بازار به عنون تنظيم كننده فرهنگ، اقتصاد و اخلاق جامعه ياد كرد. به عبارت ديگر سرنوشت جامعه و همچنين نسبت هر جامعه با اخلاق در گرو ميزان خلوص بازار ومبري بودن آن از آسيب هايي چون ربا، كم فروشي، گران فروشي و... است. ارتباط تنگاتنگ و تفكيك ناپذير مردم و بازار و تاثيرات اساسي آن بر وجوه مختلف زندگي، ضرورت تزكيه دائمي بازار از كژي ها را مضاعف مي كند. در اين ميان انس و پيوند بازار با فريضه استثنايي نماز يكي از بهترين راه ها براي رسيدن به بازاري پاك و اسلامي است. اما پس از انس با نماز، اول وقت خواندن آن بسيار مهم است كه علاوه بر تقويت بنيان هاي اسلامي اقتصاد، تبعات فرهنگي شگرفي را درپي داشته و از اهميتي والايي برخوردار است.
دراين ميان شهرستان يزد يا همان دارالعباده را به جهت ابتكار بديع و شايسته اي كه اين روزها به خرج داده مي توان دارالصلاه نيز نام نهاد. كسبه بازار مركزي يزد در اقدامي بسيار ارزشمند و كم نظير، به هنگام اذان ظهر مغازه هاي شان را تعطيل مي كنند و ضمن نصب پارچه نوشته هايي كه حاوي احاديث اهل بيت(ع) درخصوص اهميت نماز است و اين جمله كه «مغازه به مدت 20 دقيقه براي اقامه نماز تعطيل است» به استقبال نماز جماعت مي روند. هدف از گزينش پيش رو، بررسي جوانب مختلف اين پديده زيبا و اثرگذار و اثرات ناشي از آن بر بازار و جامعه است.
هميشه پاي يك خط شكن در ميان است!
شنيده شدن صداي اذان ظهر در بازار مركزي يزد مساوي است با تعطيلي بازار و نصب پارچه نوشته هايي متحد الشكل كه يكدستي آنها شكوه و وقار خاصي را به بازار دارالعباده مي بخشد. معنويت برخاسته از اين عمل عبادي قابل توصيف نيست و بديهي است كه هدايت و راه اندازي اين حركت عظيم، بدون وجود يك با اخلاص و با اعتماد به نفس غيرممكن است. مبتكر و مجري اين ايده مسئول بسيج اصناف يزد آقاي غلامرضا حسن پور است. آقاي حسن پور درخصوص علت اجراي اين طرح مي گويد: آيه 37 سوره نور كه مي فرمايد: «مردان و زناني كه هيچ تجارت و خريد و فروشي آنها را از ذكر خدا غافل نمي كند». جرقه اين طرح را در ذهن ما برانگيخت تا كاري كنيم كه در يزد، خريد و فروش و تجارت مانع عبادت خداوند نباشد. ما اين آيه را به عنوان آيه اصناف يزد انتخاب كرده ايم.
آقاي حسن پور درخصوص نحوه اجراي اين طرح مي گويد:مردم متدين يزد و بازارهاي مومن ما رغبت بسياري به اقامه نماز داشتند. ما احساس كرديم كه در زمينه موجود از اصناف و بازاريان شهرستان بهتر مي شود؛ استفاده كرد. لذا به نظرمان رسيد با يك هماهنگي بيشتر و حركت متحد مي توانيم به جايي برسيم كه هنگام اذان مغرب بازار يزد براي اقامه نماز به طور كامل تعطيل شود. براي اين كار با تك تك بازاريان به صورت چهره به چهره گفت گو كرديم و طرح را براي آنها توضيح داديم؛ كه با استقبال بسيار گسترده آن ها و به خصوص جوان ها مواجه شديم. با علماي با نفوذ يزد و همچنين ائمه جماعت بازار نيز هماهنگ شديم و آنان نيز ما را در اين مسير ما را ياري كردند و قرار شد با لحاظ كردن تنگي وقت بازاريان، مراسم نماز جماعت مختصر و مفيد برگزار شود. بعداز آن با درنظر گرفتن ابعاد مغازه ها پارچه نوشته هايي به صورت اختصاصي براي هر مغازه طراحي شد. بيش از 1000 متر پارچه توسط يكي از هنرمندان بسيجي استان به نام «آقاي اكبر مختاري» نوشته شد و تحويل اصناف محترم بازار شد.
به همراه آقايان نيك رفتار، اهروگي و كهدويي مسئولان صنوف آرايشگاه هاي مردانه، تعويض روغن و دستگاه هاي ارتباطي و تلفن همراه كه هرسه از بازاريان خوشنام و معتمدان اصناف يزد هستند (جالب آنكه هرسه علاوه بر رياست صنف مسئوليت فرماندهي پايگاه بسيج صنف را نيز عهده دارند) در ميزگردي به بررسي آثار و تبعات اقامه نماز اول وقت در بازار مي نشينيم.
آقاي نيك رفتار كه صنفش را پاي كارترين اصناف در اجراي اين طرح لقب مي دهد، مي گويد: از مدتها قبل، ضرورت اين مسئله را احساس مي كرديم. اما نمي دانستيم چطور آن را اجرا كنيم تا اينكه بسيج اصناف پيش قدم شد. اصناف يزد، همگي تقيد ويژه اي به اقامه نماز دارند. وقتي اين طرح را با آن ها مطرح كرديم، همگي مي گفتند «ما كه نماز را مي خوانيم چه بهتر كه سر وقت و با هماهنگي اين كار را انجام دهيم» كه استقبال زيادي از اين طرح عملياتي شد.
نماز اول وقت، جذب يا دفع مشتري؟
از دست رفتن مشتريان، دلخوري آنها را از صنوف و زيان احتمالي مي تواند به عنوان يكي از عوامل بازدارنده در اين حوزه محسوب شود. آقاي اهروگي دراين خصوص مي گويد: «من بعينه تأثير بسيار زياد اين عمل را در مشتري ديده ام. بسياري اوقات وقتي مشتري با نماز اول وقت كاسب مواجه مي شود خودش هم تحت تأثير قرارمي گيرد و مي گويد من چرا نماز اول وقت نخوانم؟ اعتماد طرفين هم افزايش مي يابد. مشتري وقتي مي بيند كه مغازه دار سروقت نمازش را مي خواند به او اعتماد بيشتري مي كند و خيالش راحت خواهدشد كه كاسب نه سر او كلاه مي گذارد و نه كم فروشي مي كند. مخصوصا در صنف ما (تعويض روغني) كه كيفيت كار خيلي قابل اندازه گيري نيست، اعتماد دوجانبه بسيار مهم است. نكته بعدي اينكه اصل اول در كاسبي اعتقاد به بركت است. مشتري كه خداوند براي كسي قرار داده امكان ندارد كه سراغ ديگري برود. ضمن اينكه مگر در 20 دقيقه چه اتفاقي ممكن است بيفتد؟»
آقاي نيك رفتار لزوم اصلاح فرهنگ مشتريان را مورد توجه قرار مي دهد: «فرهنگ مردم بايد تغيير كند. همه بايد بدانند كه در زمان نماز بازار تعطيل است. اصلا مشتري و كاسب بايد در كنار هم دست از كار و خريد بردارند و به مسجد بروند.»
استقبال پرشور جوانان
صنف تلفن همراه و كالاهاي ارتباطي صنف پويايي است كه بيشتر از قشر جوان تشكيل شده است. آقاي كهدوي مسئول اين صنف يقينا بهترين كسي است كه مي تواند استقبال جوانان را از اقامه نماز اول وقت به ارزيابي بنشيند. «بيش از 90 درصد صنف ما را جوانان تشكيل مي دهند. از آنجايي كه جوان ها به دنبال كارهاي نو و ابتكاري هستند و روحيه پرجنب و جوش و انقلابي دارند از اين طرح استقبال كردند به طوري كه خودما متعجب شديم.»
نماز اول وقت و جهاد اقتصادي
معروف است كه امام هشتم شيعيان در گذر ازشهر تاريخي يزد درمسجد فرط مدتي را اقامت داشته اند و اين مسجد به ايشان منسوب است. حجت الاسلام حاج سيدكاظم مدرسي امام جماعت مسجد فرط بعد از اقامه نماز ظهر و عصر و دقايقي سخنراني اخلاقي در خصوص رابطه نماز اول وقت بازاريان با جهاد اقتصادي گفت: «جهاد اقتصادي جلوه انسان هاي همراه با پيامبر(ص) است و اگر كسي نسبت به جهاد و پويايي اقتصادي بي تفاوت باشد بايد به صحت اعتقادش نسبت به اسلام شك كرد. يك جامعه براي رسيدن به اوج كمال به دو بال براي پرواز نيازمند است. يكي بال ارتباط با خدا و ديگري ارتباط با خلق. نماز بهترين جلوه و مهم ترين شكل ارتباط با خداست و ازسوي ديگر تلاش مجدانه براي كسب روزي حلال و بي نيازكردن جامعه اسلامي از كشورهاي بيگانه، بهترين مصداق جهاد اقتصادي و زيباترين رابطه با خلق خداست. لذا بايد گفت اقامه نماز اول وقت و جهاد اقتصادي بال هاي حركت جامعه ما به اوج كمال انساني است.»
آقاي كهدويي نيز مسئله صرفه جويي، قناعت و استفاده از كالاهاي داخلي را مورد توجه قرار مي دهد: «كسي كه به ياد خدا نماز اول وقت را به پا مي دارد مطمئنا از گناه بزرگي چون اسراف همواره دوري مي گزيند.»
بازار يزد متحول شده است
بازاريان يزد بر اين مطلب كه تحول در مجموعه بازار را به صورت كاملا ملموس و عيني در فعاليت هاي روزمره شان مشاهده مي كنند؛ تأكيد دارند. يكي از كسبه در اين رابطه به ما گفت: «هنگامي كه انسان با خداي خود خلوت مي كند چنان شادي و روحيه معنوي را ذخيره مي كند كه هنگام بازگشت به محل كار علاوه بر اينكه قوت بيشتري براي كاسبي اش دارد، برخوردش با مشتريان نيز به جهت شادابي و طراوت روحي اي كه از ملاقات با خدا كسب كرده بسيار صبورانه خواهد بود.»
اقامه نماز اول وقت در ساير استان ها، رويا يا واقعيت؟
در اين بين دارالمومنين يزد از عقبه فرهنگي و مذهبي بسيار عظيمي برخوردار است. آموزه هاي ديني و فرهنگ ناب اسلامي با تار و پود اجتماع يزدي ها عجين است. اين در حالي است كه بسياري از شهرها و استان هاي كشور از چنين پيشينه فرهنگي و عمق مذهبي و ديني برخوردار نيستند. سؤالي كه از دست اندركاران اقامه نماز در يزد پرسيديم اين بود كه با چنين شرايطي مي توان اميدوار بود كه روزي شاهد تعطيلي بازار ساير استان ها براي اقامه نماز اول وقت باشيم؟
آقاي حسن پور، بسيجي شجاع و مبتكر در اين خصوص مي گويد: «مسئله اصلي اين است كه ما جرئت به خرج بدهيم. بايد با جسارت وارد صحنه شد. وقتي خارج از صحنه هستيم؛ دچار توهم شده و شناخت صحيحي از عمق باورهاي ديني مردم نداريم. من به برادران عزيز بسيج اصناف در ساير استان هاكه خيلي هم زحمت مي كشند توصيه مي كنم؛ با جسارت و توكل بر خدا وارد شوند آن وقت مي بينند كه با بركتي كه خداوند عطا مي كند و با ايمان عميقي كه مردم دارند چگونه موفقيت هاي پياپي ناشي از اجراي اين طرح نصيب شان مي شود.»
آقاي نيك رفتار ترجيح مي دهد پيش از پاسخ به اين سؤال؛ مفاخر فرهنگي، سياسي و مذهبي يزد را يادآور شود: «ايمان مردم يزد نتيجه مجاهدت هاي شهيداني چون آيت الله صدوقي بزرگ، شهيد منتظر قائم (فرمانده سپاه يزد و شهيد حادثه طبس) و شهيد سيدرضا پاك نژاد (عضو حزب جمهوري اسلامي) است. اين بزرگان مردم را رشد دادند. در زمان مقابله با رژيم منحوس پهلوي همين اصناف يزد كمر رژيم را شكستند. در دفاع مقدس هم همه صنوف ما شهيد دادند و هر چه در توان شان بود به جبهه ها كمك مي كردند. آخرين صحنه اي هم كه در دفاع از انقلاب حاضر شديم همين فتنه 88 بود. درست است كه يزد عقبه ديني قدرتمندتري از برخي استان هاي كشور دارد؛ اما من يقين دارم كه مي شود اين طرح را در همه جاي كشور پياده كرد چون در همه شهرهاي ماشهدايي چون آيت الله صدوقي بزرگ وجود دارند.»
حجت الاسلام حاج سيدكاظم مدرسي امام جماعت مسجد فرط نيز قويا استان هاي ديگر را مستعد براي اقامه نماز اول وقت مي داند: «جامعه ما دين باور و خدا محور است و نظام اسلامي طي 32سال حاكميت پر بركت خود توانسته است صبغه ديني مردم را بسيار افزايش دهد. ملت رشيدي كه لياقت اين را پيدا كرده است كه ولايت فقيه بر آن حاكم باشد حتما از پس هر كاري بر مي آيد. عمده مشكل ما مسئله عدم تبيين است. اگر درست تبيين شود همه به خصوص جوان ها استقبال خواهند كرد.»