مردم طي قرنها براي دستيابي به سلامت به مسافرت مي پرداختند. از يونانيان و مصريان باستان كه در چشمه ها و حمام هاي آب گرم جمع مي شدند، تا اروپائيان و آمريكائيان قرن 18 و 19 كه به چشمه هاي آب معدني و استراحتگاه هاي دورافتاده مي رفتند به اين اميد كه بيماري هايي مانند سل را علاج كنند. اما جراحي كردن در كشورهاي خارجي پديده اي نسبتاً مدرن است. آمريكايي ها اولين گروه بيماران بودند كه در مواجهه با افزايش هزينه هاي بهداشتي در دهه 80 به دنبال گزينه هاي درماني در حد استطاعت مالي خود شروع به در نظر گرفتن گزينه هاي خارج از آمريكا كردند. سفرهاي آمريكائيان به كشورهاي آمريكاي مركزي مانند كاستاريكا براي بريج و روكش دندان كه آن زمان بيمه هايشان آن را پوشش نمي داد، باعث رشد سريع به اصطلاح توريسم دندان شد.
كم كم فوريت درماني در كوبا و پس از آن در تايلند رونق گرفت. به طوري كه در حال حاضر تايلند به قطبي براي همه انواع جراحي هاي پلاستيك و انجام اعمال پزشكي معمولي بدل شده است، و با راه اندازي يك مركز بين المللي بيماران كه كارهاي مربوط به ترجمه، رزرو بليت هواپيما و هتل را انجام مي دهد، از 190 كشور جهان بيمار مي پذيرد.
از مهم ترين اعمال جراحي كه در جهان بيشترين متقاضي را دارد، مي توان به پروتز مصنوعي زانو و ران، جراحي قلب، جراحي و خدمات دندانپزشكي و انواع مختلف جراحي هاي زيبايي اشاره كرد. در حال حاضر بيش از 50 كشور جهان اين توريسم را به عنوان يك صنعت ملي تلقي مي كنند و در آمد زيادي از آن به دست مي آورند.
به گفته كارشناسان محبوبيت اين نوع توريسم به سرعت در حال افزايش است. از مهم ترين فاكتورهاي مؤثر در اين ميان مي توان به هزينه هاي بالاي درماني در برخي كشورها، صف هاي طولاني انتظار براي دريافت برخي خدمات درماني، آسان تر شدن مسافرت بين كشورها و پيشرفت قابل توجه فناوري هاي نوين اشاره كرد.
در اين بين هزينه خدمات درماني مهم ترين نقش را در رونق توريسم پزشكي بازي مي كنند. براي مثال يك جراحي پيوند كبد در آمريكا نزديك به 300 هزار دلار است اما اين عمل را مي توان با 91 هزار دلار در تايلند به انجام رساند. به همين دليل است كه طبق آمار در سال 2007 نزديك به 750 هزار آمريكايي براي دريافت خدمات پزشكي به خارج از اين كشور سفر كرده اند و تخمين زده مي شود تا سالهاي بعد اين رقم به بيش از 2 برابر افزايش يابد.
100 ميليارد دلار گردش مالي توريسم درماني
خبر آنلاين پيش بيني كرده است: گردش مالي اين صنعت تا سال 2012 به رقم 40 تا 100 ميليارد دلار در سال برسد. در اين بين كشورهاي پاناما، برزيل، مالزي، كاستاريكا و هندوستان 5 مقصد برتر صنعت سلامت در جهان شناخته شده اند. قيمت خدمات پزشكي در اين كشورها بين 40 تا 70 درصد كمتر از آمريكاست. اگرچه هنوز هم اين قيمت از برخي كشورهاي آسيايي بيشتر است، اما استفاده از تجهيزات مدرن پزشكي و به كارگيري نيروهاي متخصص بسياري از بيماران را از آمريكا و ديگر كشورهاي جهان به سمت خود جذب كرده است. در اين بين برزيل هم يكي از مهم ترين مقاصد جهان براي جراحي هاي زيبايي است. اين كشور به قدري در اين زمينه پيشرفت كرده كه بعد از آمريكا دومين قطب جراحي زيبايي جهان به شمار مي آيد. اين كشور سرمايه گذاري هاي زيادي را در بحث توريسم سلامت انجام داده است و بزودي به مهمترين مركز توريسم سلامت جهان تبديل خواهد شد.
كشور مالزي هم از اين نظر پيشرفت فوق العاده اي داشته است. تعداد بيماران خارجي اين كشور از 75 هزار نفر در سال 2001 به بيش از 297 هزار نفر در سال 2006 رسيده است كه مهم ترين عامل آن نيز ارائه سرويسهاي پيشرفته پزشكي است. هندوستان نيز با فراهم كردن امكانات بالا با هزينه كم، تلاش زيادي براي جذب هر چه بيشتر بيماران از سراسر جهان دارد. تعداد بيماران خارجي اين كشور از 150 هزار نفر در سال 2002 به بيش از 500 هزار نفر در سال 2006 رسيده كه رشد فوق العاده اي را نشان مي دهد.
دوبي قطب جديد توريسم درماني
دوبي متعلق به كشوري است كه تا همين چند سال قبل از امكانات اوليه بهداشتي و درماني هم برخوردار نبود، با اين حال توانسته با ورود سرمايه گذاران بي شمار از نقاط مختلف جهان رشد فزاينده اي را براي خود در منطقه ايجاد كند. اين كشور تاكنون در زمينه توريسم و زير شاخه هاي آن همچون توريسم ورزشي، تجاري و... گامهاي بسياري برداشته و يكي از مهمترين آنها توريسم درماني است.
به نوشته همشهري امارات ايجاد تسهيلات جديد توريسم پزشكي و تنوع خدمات درماني آن در سال 2010 درآمدي بالغ بر 7 ميليارد در هم براي امارات در پي داشته است و اين شيخ نشين سعي دارد با ارائه خدمات متنوع درماني بيش از 11 ميليون گردشگر درمان را به خود جلب كند. به همين دليل سخت در تكاپوست تا يك شهرك بيمارستاني ويژه توريسم درماني ايجاد كند.
توريست ها در امارات در بخش خدمات پزشكي متقاضي طيف وسيعي از انواع عمليات درماني هستند كه از جراحي پلاستيك تا چشم پزشكي را دربرمي گيرد.
همچنين گفته مي شود همزمان با افزايش تعداد گردشگران از شيخ نشين هاي امارات متحده عربي مقامات گردشگري اين كشور در نظر دارد دوبي را به مهم ترين مقصد گردشگري جهان در زمينه هاي آب معدني و ارائه خدمات مرتبط با آن در تامين سلامتي و گذران تعطيلات تبديل كنند.
اين در حالي است كه اولين بيمارستاني كه در دوبي ساخته شده، بيمارستان ايرانيان بوده است و هنوز هم اين بيمارستان از بهترين و مجهزترين مراكز درماني اين شهر به شمار مي رود. حال اين سوال مطرح مي شود كشوري كه از نظر نيروي انساني متخصص قابل مقايسه با ايران نيست، چطور مي شود كه در زمينه توريسم درماني از ما جلوتر بيفتد؟
بازار كساد توريسم درماني در ايران
با وجودي كه ايران از نظر جاذبه هاي گردشگري، طبيعت، باستاني و آب و هوايي مقام هاي چهارم، پنجم و دهم را دارا است ولي از بازار توريسم درماني سهم شاخصي نبرده است. و اين دغدغه وجود دارد كه آيا اين بخش از توريسم در ايران به شكوفايي مي رسد يا علي رغم تشكيلات صوري كه براي آن در نظر گرفته شده، به فراموشي سپرده مي شود.
توريسم درماني براي اولين بار در ايران در سال 82 مورد توجه وزارت بهداشت و درمان قرار گرفت. اما آنچه در اين ميان براي وزارت بهداشت مورد توجه بود، اشتغالزايي دانش آموختگان پزشكي بود، نه رونق توريسم درماني.
در حال حاضر توريسم درماني در كشور ما موضوعي بين دستگاهي است به گونه اي كه سازمان ميراث فرهنگي و گردشگري، وزارت بهداشت، وزارت امورخارجه و وزارت رفاه از جمله دستگاه هايي هستند، كه در گسترش آن دخيل اند.
بنا به گفته كارشناسان سالانه حدود 7هزار بيمار با انگيزه گردشگري و به منظور درمان وارد كشور مي شوند كه ضمن توسعه بخش گردشگري، راهها و هتل ها مي توانند سبب رفع بخشي از مشكلات مالي سيستم درمان شوند.
اواسط سال گذشته بود كه دكتر حسن امامي رضوي معاون درمان وزارت بهداشت از آمادگي 60 بيمارستان دولتي و خصوصي كشور براي جذب بيماران خارجي خبر داده و گفته بود كه پتانسيل هاي زيادي براي جذب بيماران خارجي و گسترش گردشگري سلامت در كشور ايجاد شده است و به همين علت روز به روز شاهد افزايش بيماران خارجي در كشور براي درمان هستيم.
به گفته امامي رضوي، براي توسعه توريسم درماني كشور به برخي مراكز درماني واجد شرايط اين اجازه داده شده كه 10درصد ظرفيت خالي خود را به جذب بيماران خارجي اختصاص دهند ضمن آنكه وزارت بهداشت از جذب تسهيلات بانكي به بيمارستان هاي دولتي و خصوصي به منظور ايجاد امكانات آبرومند و استاندارد براي جذب بيماران خارجي حمايت مي كند.
معاون درمان وزارت بهداشت معتقد است كه حداقل 20 بيمارستان دولتي و خصوصي در تهران امكان جذب بيماران خارجي را دارند و حدود 50بيمارستان نيز در شهرهاي ديگر مي توانند به جذب بيمار خارجي اقدام كنند. بنابراين در حال حاضر بيش از 70بيمارستان و مركز درماني در كشور مي توانند در زمينه توريسم درماني فعال شوند كه البته ضعف هاي بسياري دارند.