روزه ، تمرینِ جهاد
پیام امام موسى صدر در آستانه آغاز ماه مبارک رمضان در تاریخ 21/10/1971 میلادی ، مطابق با 18/7/1350
بسم اللَّه الرحمن الرحیم. برادران مؤمن، بار دیگر ماه رمضان با شبهاى الهام بخش، روزهاى سراسر پند، فضاى معطر، و خاطرات و درس هایش، در حالى که انسان را به سوى حزم و نظم و انضباط و استوارى فرا مىخواند، به ما روى آورده است.
بار دیگر روزه مىگیریم، شب زنده دارى مى کنیم و شعایر دینى را بزرگ مى داریم و سرانجام با شادمانى و خشنودى عید را با هم جشن مى گیریم سپس به زندگى عادى باز مى آییم و به همین ترتیب، سالها، یکى پس از دیگرى مىآیند و یادها و خاطرات ما بیشتر و بیشتر مىگردد. بیم آن مىرود که ماهِ رمضان به عادتِ بىروحى تبدیل شود که شعایرِ آن تنها عادتها و رسومى سرگرم کننده باشد و از همه معانى اصلى و روح حقیقىِ خود تهى گردد. با یک نگاه گذرا در مى یابیم که این مصیبت، یعنى مصیبتى که روزه و رمضان به آن مبتلا شدهاند، مصیبتى است که بر همه عبادات و مناسک دینى سایه افکنده است.
این بیمارى به عبادات و مراسم دیگر هم سرایت کرده و به اماکن مقدس، شعایرِ دینى و همه رهنمودهاى آسمانى حمله ور شده است. در لبنان درد و اندوه مضاعف است؛ دردِ دین و تعالیم دینى است. این فاجعه پس از آن رخ داد که به آموزههاى آسمانى قالبهاى زمینىِ محدود و معین داده شد، همه چیز کمى شد و براى آن اندازهگیرى و درجه بندى وضع گردید. ببینید آیا کارایی دین و تأثیرِ تعالیمِ آن را در زندگىِ خود از دست ندادهایم؟ آیا نقش راهبردى آن در هدایتِ انسان به پایان نرسیده است و به پارهاى آئینها، یادگارها و سرگرمی ها تبدیل نشده است؟ شاید گمان مىرود اساسا دین متعلق به روزگارى است که مشکلات و محنتهاى گوناگون سراسرِ زندگى انسان را فرا گرفته بود و آموزههاى دینى نقش تقویت روحى و روحیه دادن و تسلى بخشیدن به چنان انسانى را داشت و امروز که بشر بر بسیارى از مشکلات چیره شده است، نقش دین و رهنمودهاى آن باید کمرنگ شود.
برادرانِ مؤمن، پیش از آن که این سؤالات از سوى دیگران مطرح شود و ما را آشفته و پریشان سازد لازم است خود به طرح آنها بپردازیم. البته این پرسش ها و پاسخ آنها مطرح شده است ولى ما غفلت ورزیده و تجاهل کردهایم. از آن سخن نگفتهایم تا با واقعیت تلخ روبهرو نشویم. درنتیجه، امروز با واقعیت صریح و برهنه آنها روبهرو شدهایم.
اى دین باوران، آیا در روزه ما آثارِ روزه و در نمازمان عروج و پرواز به ملکوت آسمانها را مىتوان یافت؟ آیا در فطر و قربان جوهر و معانى این اعیاد را مىبینید؟ آیا همه ما به شعایرِ دینى عمل مىکنیم و از اماکن مقدسه تأثیر مىپذیریم؟ و آیا گستره معنایى را که در مسجد الاقصى و کلیساى قیامت براى امتِ ما به ودیعه نهاده شده، پیش از آن که با اشغال این دو فضاى مقدس ضربه بخوریم و حسرت و خسارتِ آنها را بچشیم، درک کرده بودیم؟
اینها تجارب تلخ و دردناک ما است که از واقعیتِ تلخ و دردناکمان حاصل شده است. باید با نگاه واقع نگرِ فراگیر و با شهامت و تفکر رهنمودهاى دینى را بازشناسى کنیم، باشد که بار دیگر حرکتى نو آغاز کنیم و روح حیات را در آنها بدمیم. باید با هستى و وجود خود دین و آموزههاى ارزشمندِ آن را در جایگاهِ رفیعِ آن بنشانیم و اجازه دهیم تا ابعاد وجود ما را مشخص کند و ما را در کثرتمان وحدت بخشد و تفرقه ما را به یکپارچگى بدل نماید.
رمضان تمرینِ جهاد است و آمادگى براى جنگ و آغاز بازگشت به خدا، بازگشت به سرزمینِ مقدّس خدا: قدس. این وعده حق خدا است. خدا خُلف وعده نمىکند
اى خدا باوران، اگر ما در همه ساحتهاى وجودى و ابعاد حیات خویش، در خانه و بازار، محل کار و عبادت و در همه عرصهها اندیشه دینى و تعالیم آن را تجربه کنیم، اگر حصار زندان را ببینیم و دینمان را که در معابد زندانى شده است آزاد کنیم و اجازه دهیم دین به همه قلمروهاى زندگى ما وارد شود و بایدها و نبایدها را تحقق بخشد و تأثیر بگذارد و جهت دهد، اگر به دین فرصتِ حضور و ظهور دهیم و اگر آن را محدود و کمرنگ نگردانیم و در عزلت و انزوا زندانى نکنیم، در آن صورت آثار و برکات این ثروت عظیم را در زندگانى و در ساختن تمدن خویش خواهیم یافت.
برادران، روزه ماه رمضان و سایر عبادات و شعایرِ دین فقط فعالیتهاى جسمى نیستند، بلکه همه اینها اعمالى هستند که از عقل و دل سرچشمه مىگیرند و در قالب حس مىریزند و با آن همراه مىشوند. از همین رو، هرگاه این اعمال بدون مشارکت و حضورِ دل و عقل انجام گیرد، بى روح، بىهدف، و تقلیدى مىشوند: انجام مىگیرند اما تأثیرى نمىبخشند.
در تجربه جدید، در این ماه مبارک و در فریضه روزه دارى باید عقل و دل خویش را با بدنهایمان به کار بگیریم. بر ما است که بیندیشیم و تأمل کنیم. باید، محبت بورزیم و به فکر دیگران باشیم. باید محبت و اندیشه را در عبادت روزه خود وارد نماییم. آرى، «یک ساعت تفکر از یک سال عبادت برتر است» این سخن امام صادق است. امام صادق(ع) در جای دیگر فرمود: «آیا دین جز محبت است؟»این روزه زنده مایه نجات از آتش است و یکى از ارکان اسلام به شمار مىآید(بحارالانوار،ج66 ص327). چنین روزهاى ضیافت خداوند است و گرامیداشتِ انسان. این است شأن انسان و قَدرِ او.
رمضان تنها با این اوصاف رمضانى است که فضایى ایجاد مىکند تا انسانى عزتمند و سرفراز پرورش یابد که فاتح مکه باشد و پیروزِ جنگِ بدر و سازنده تاریخ. این است رمضانى که ماهِ انس است و هنگامِ احساسِ آلامِ همنوعان، موسمِ به فراموشى سپردنِ کینهها و الفتِ جامعه، توحیدِ کلمه و نزدیکى قلبها و برانگیختن دوباره امت. روزه ماه مبارک، با این اوصاف، نخستین گام است براى پایه گذارى و ساختن تاریخ.
این رمضان تمرینِ جهاد است و آمادگى براى جنگ و آغاز بازگشت به خدا، بازگشت به سرزمینِ مقدّس خدا: قدس. این وعده حق خدا است. خدا خُلف وعده نمىکند، و اوست که مىفرماید:
و خدا هر کس را که یاریش کند، یارى مىکند و خدا توانا و پیروزمند است؛ همان کسان که اگر در زمین مکانتشان دهیم نماز مىگزارند و زکات مىدهند و امر به معروف و نهى از منکر مىکنند. و سرانجامِ همه کارها با خدا است.
