آب انبارها ، آسیاب هاو یخچال های استان یزد
آب انبار گلشن
آب انبار گلشن واقع در محله "گازرگاه" شهر یزد، از بناهای دوران معاصر است. این آب انبار دو پاشیر و پلکان جداگانه برای استفاده مسلمانان و زرتشتیان دارد. آب انبار دارای چهار بادگیر است که در فواصل یکسان در کنار مخزن دایره ای شکل آب انبار قرار دارند. ارتفاع بادگیرها از سطح زمین سیزده متر و حجم مخزن آن دو هزار متر مکعب است.
آب انبار شش بادگیری
این آب انبار در محله ای به همین نام در شهرستان یزد قرار دارد. این بنا دارای دو ورودی (یکی در شمال و دیگری در جنوب مخزن)، شش بادگیر و مخزن بزرگی به حجم دوهزار متر مکعب است. این آب انبار پنجاه و پنج پله دارد. ورودی آب انبار در قسمت جنوبی است و بین پله های بیست و پنج و بیست و شش آن، از بالا یک هشتی با سنگ فرش آجری قرار دارد و طاق آب انبار بعداز هشتی شروع می شود. شیر آن نیز در قسمت ورودی شمالی است. ورودی شمالی نسبت به مخزن شیر، قرینه ورودی جنوبی است. آب انبار دارای گنبد تخم مرغی شکل است. ارتفاع مخزن آب آن 12/6 متر و ارتفاع بادگیرها ده متر است.
آب انبار میان راهی مسیر چک چک
این آب انبار مجاور نیایشگاه زرتشتیان یزد، در فاصله هفتادو پنج کیلومتری شهر یزد قرار دارد. با توجه به نحوه ساخت آن، می توان گفت که این بنا متعلق به دوره قاجار است. آب انباراز نوع میان راهی است و در مسیر فرعی جاده یزد- طبس قرار دارد. این آب انبار از آجر و به شکل یک اتاق چهار گوش است و دارای یک ورودی باقوس هلالی است و در دو طرف ورودی آن، دو سکو برای نشستن قرار دارد. نقشه مخزن آن مدور و دارای یک فضای چهارگوش در جلو برای دسترسی به آب است.
آب انبار وزیری
این بنا در اواخر قرن هشتم میلادی توسط "سیدرکن الدین ثانی" در محله مسجد جامع شهر یزد ساخته و دارای چهار بادگیر بر روی مخزن است که آب را خنک می کرده است. این آب انبار دارای یک در قدیمی و سی وهفت پله است.
آب انبار وقت و ساعت
این آب انبار توسط "خواجه شاه امیر استرآبادی" در محله "وقت و ساعت" شهر یزد ساخته شد. سنگ مرمر سردر بنا، تاریخ 1121 هـ.ق را نشان می دهد. این آب انبار دارای چهل و نه پله و چهار بادگیر بر روی مخزن است.
آسیاب هاآسیاب رستاق
این آسیاب در بیست کیلومتری جنوب شرقی جاده اصلی "رستاق" قرار دارد. با توجه به سبک معماری، نوع تزیینات مقرنس کارهای صحن اصلی و نوع مصالح به کار رفته در آن، می توان گفت که این بنا مربوط به قرن هشتم هـ. ق و در زمان "سید رکن الدین قاضی" (متوفی در سال 732 هـ. ق) است.
این بنا در عمق هفت متری زمین، دارای دالان شیب داری است. راه ورود به صحن اصلی پنجاه و شش متر طول و 480 متر عرض دارد. صحن اصلی آسیاب به شکل هشت ضلعی است که چهار ضلع آن هر کدام 80/4 متر و چهار ضلع دیگر آن هر یک، 75/2 متر طول دارند. هر یک از اضلاع کوچک، غرفه ای به عمق یک متر دارد. در دو ضلع شرقی و غربی دو اتاق با جلوخانی تعبیه شده است.
غرفه جنوب صحن، محل دستگاه آسیاب یعنی "دول" و "آخوره" است. سقف صحن آسیاب گنبدی شکل است. کاربندی آجری آن از هشت شروع و به سه ودو ختم می شود. مصالح آسیاب تماماً از آجر و ترکیب سقف و مقرنس کاری های صحن اصلی آن، از ابتکارهای جالب توجه این نوع معماری است.
آسیاب دو سنگی بیابان "محمد آباد میبد"
این آسیاب کم نظیر، در عمق چهل متری زمین و در مسیر قنات "قطب آباد" احداث شده و هیچ گونه مصالح ساختمانی در ساخت آن به کار نرفته است. چاه هایی به عمق چهل متر، روشنایی فضای داخل و تهویه هوا را تامین می کنند.
قدمت این آسیاب بالغ بر صد و پنجاه سال است. راهروی ورودی آسیاب مرتفع و برای عبورحیواناتی نظیر شتر هم مناسب است. طویله ای در داخل آسیاب برای نگهداری چهارپایان دیده می شود.
آسیاب اشکذر
این آسیاب در قرن دوازدهم هـ. ق ساخته شد و یکی از بزرگ ترین آسیاب های ایران به شمار می رود. سنگ این آسیاب با آب قنات "همت آباد" می چرخیده که ساعتی سی و پنج "من شاه" یعنی 210 کیلوگرم آرد از زیر سنگ های پرقدرت آن به دست می آمد.
دالان شب دار راه ورودی به صحن اصلی آسیاب، پنجاه و شش متر طول و 4/1 متر عرض دارد. مصالح آسیاب تماماً از آجر و ترکیب سقف و مقرنس کاری صحن اصلی بان نقوش هندسی آن، از ابتکارهای جالب توجه معماری ایرانی است.
آسیاب آبی تفت
این آسیاب تنها آسیاب باقی مانده از هفده آسیاب دایر بر روی قنوات شش گانه شهرستان اهرستان است. قدمت آسیاب را بالغ بر دویست سال ذکر کرده اند.
پخچال میبد
ساختمان عظیم این یخچال خشتی از چهار قسمت اصلی: حوض یخ بند، دیوارهای سایه انداز، گنبد اصلی و مخزن یخ تشکیل شده است. این بنا مخصوص ساخت و نگهداری یخ بوده و با توجه به شرایط جغرافیایی منطقه، یکی از نشانه های تمدن مردم این منطقه به شمار می رود. این یخچال یکی از معدود یخچال های به جای مانده از یخچال های متعدد یزد است.
یخچال ابرقو
این بنا مخروطی شکل در حدود دوازده متر ارتفاع دارد و قدمت آن به دوره قاجاریه می رسد. این مکان محل تولید و انبار کردن یخ در گذشته بود. تنها راه ورودی آن دریچه کوچکی است که از آن برای استخراج یخ در فصل تابستان نیز استفاده می شد.