صمغ رزيني است كه در ايران در مناطق مختلفه «باريجه» ، «باليجه» و «بالنبو» و در كتب طب سنتي با نام «بارزد» و به عربي «قنه» و به تركي «قاسي» و «قاصني» نامبرده مي شود. به فرانسوي به آن Galbanum و به انگليسي نيز آنرا Galbanum مي گويند. اين صمغ از گياهي گرفته مي شود كه از خانوادة umbelliferae و نام علمي آن Ferula galbaniflua Boiss. Et Buhse و مترادف آن Ferula gommosa Boiss مي باشد . در بازار هند اين گياه را به نام جواشير مي شناسند.
مشخصات گياه
گياهي است چند ساله بلندي آن تا 2 متر، برگهاي آن شبيه چنار ولي با بريدگي هاي بيشتر با چند بار تقسيم به رنگ سبز غباري و پوشيده از تار. گلهاي آن زردرنگ. ساقة آن باريك و استوانه اي. از ساقة اين گياه در اثر نيش حشره اي شيره اي خارج مي شود كه به تدريج در مجاورت هوا سفت شده و به رنگ قهوه اي يا زرد مايل به سبز يا قرمز در مي آيد كه همان صمغ رزيني باريجه است. البته به طور طبيعي در اثر نيش حشره شيره به مقدار كم خارج مي شود و براي توليد تجارتي معمولاً در ساقه شكاف وارد كرده و يا ساقه را قطع مي كنند كه شيره بيشتر و سريعتر خارج مي شود.
گياه باريجه در ايران در مناطق وسيعي از دامنه هاي مرتفع البرز، در بندسرو دماوند، در خراسان، كوپه داغ بين كوشان و لطف آباد و جادة الله اكبر در ارتفاعات 1800 متر و در كوههاي ساوجبلاغ بين تهران و قزوين و دره خرقان ساوه و در جادة شيراز نزديك ده گردون شناسايي شده است. نام محلي آن در اين مناطق «بالنبو» مي باشد.
علاوه بر گونة فوق از گونه هاي ديگري از اين خانواده نيز صمغ باريجه گرفته مي شود ا زجمله گونة F.rubricaulis Boiss كه در مناطق جنوب و شمال ايران در اشتران كوه و كوه ساس و كوه پرو در كرمانشاه فراوان ديده مي شود.
مشخصات صمغ باريجه
صمغ باريجه نيز مانند اغلب صمغها در بازار به دو صورت اشكي Galbanum en larmes و توده اي G.en sorte عرضه مي شود. نوع اشكي آن به رنگ سفيد مايل به سبز يا قرمز از نظر ابعاد در حد يك فندق و مقطع آن اگر شكسته شود به رنگ زرد شفاف است كه در مجاورت هوا تيره مي شود. اگر به آتش گذارند گداخته مي شود و مانند كندر مي سوزد. طعم آن گس و تلخ وگزنده با بوي قوي و نامطبوع است. اگر با اب مخلوط شود به سهولت تبديل به امولسيون مي شود و نوع توده اي آن به شكل قطعات نامنظم و بزرگتر به رنگ سفيد كثيف و مخلوط با مواد خارجي و ناخالص است.
تركيبات شيميايي
از نظر تركيبات شيميايي شيرة گياه خيلي شبيه به انغوزه است و در لاتكس يا شيرابة گياه در حدود 75-63 درصد رزين و 5/19-10 درصد اسانس و در حدود 10-5 درصد صمغ يافت مي شود. رزين آن شامل: گالبانو رزيتو تانول و اومبلي فرون است.
خواص – كاربرد
صمغ باريجه در هند به عنوان محرك ، ضدعفوني كننده و داروي سينه و در موارد برونشيتهاي مزمن و آسم و براي تقويت رحم تجويز مي شود.
از نظر طبيعت طبق رأي حكماي طب سنتي خيلي گرم و خشك است و از نظر خواص معتقدند كه ملين و گرم كننده و محلل گازها و نفخ است. براي تنگي نفس و سرفه كهنه و نرم كردن سينه و اختناق رحم و صرع و بواسير و بيماري هاي عصبي و ضعف معده و كبد و سپرز نافع است. قاعده آور مي باشد و اگر مخلوط با عسل خورده شود براي خرد كردن سنگ مثانه و كليه و باز كردن انسداد كليه و تسهيل زايمان و دفع سموم مفيد است. اگر مخلوط با سركه رقيق و مرمكي خورده شود براي خارج كردن جنين مرده و مشيمه نافع است و اگر با اب مخلوط كرده و بخورند براي رفع سوزش مجراي ادرار و بواسير مفيد است و اگر تا سه روز خورده شود بكلي رفع مي شود. اگر با روغن زنبق مخلوط با باريجه براي كزاز و ضماد آن براي تسكين درد پهلو و كمر و تحليل دملها و خنازيرو ضماد آن كه بر پشت زهار گذارده شود براي تسكين درد رحم مفيد است. باريجه براي اشخاص گرم مزاج مضر است و در مناطقگرم و فصول گرم نيز تجويز نمي شود و اگر لازم باشد ، مصرف شود بايد با روغن بنفشه و كافور مصرف شود. مقدار خوراك آن تا 3 گرم و براي دفع سموم كشنده تا 15 گرم است . جانشين آن ا زنظر خواص نصف وزن آن سكنجبين است.
هر وقت قصد خوردن صمغ باريجه باشد، توصيه اين است كه آن را در روغن بادام تلخ و يا در آب سداب حل كنند و قبل از مصرف باريجه، اگر از نوع توده اي و مخطوط با خار و خاشاك باشد، بايد آن را ابتدا در آب گرم بيندازند تا باز شود و فقط قسمت روغن و صاف آن را كه روي آب مي آيد بگيرند و با پارچه اي بدون فشار صاف كنند و مصرف نمايند در صنعت از باريجه چسبي تهيه مي شود كه بي رنگ است و براي چسباندن شيشه، الماس و سنگهاي قيمتي به كار مي رود
