مجله پزشکی : دستگاه گوارش

  سنگ های کیسه های صفرا ساختمان هایی بلوری دارند. که به واسطه ی ساخت و متراکم شدن اجزای طبیعی یا غیرطبیعی صفرا تشکیل می شوند. ۸۰ درصد آن ها به طور عمده از نوع کلسترولی هستند و ۲۰درصد آنها را سنگ های رنگدانه ای(پیگمانته) تشکیل می دهند که مرکب از املاح کلسیم و به ویژه بیلی روبینات کلسیم هستند.
در بسیاری از افرادی که دچار سنگ های کیسه ی صفرا می شوند میزان کلسترول موجود در صفرا بیشتراز حدی است که بتواند به حالت محلول پایداری باقی بماند. یعنی در واقع صفرا از نظر کلسترول، حالت فوق اشباع پیدا می کند و در نتیجه در صفرای فوق اشباع برخی بیماران، کریستال های میکروسکوپی کلسترول تشکیل می شود.
رسوب تدریجی کلسترول بر روی یکدیگرمنجربه پیدایش سنگ های صفراوی کلسترولی میکروسکوپی می شود. از طرفی اختلالاتی که باعث کاهش حرکات کیسه ی صفرا می شوند،( نظیر جراحی، سوختگی ها، بارداری، قرص های ضدبارداری خوراکی) ازجمله عوامل ایجاد سنگ صفرا هستند.
غذاهای حاوی کالری بسیار اندک و همچنین بارداری، به تشکیل سنگ کیسه صفرا کمک می کنند.
در طی سه ماهه ی سوم بارداری، به علت تغییر در ترکیب ذخیره ی اسید صفراوی و ظرفیت حمل کلسترول صفرا، اشباع کلسترول افزایش قابل توجهی پیدا می کند .که این خود به تشکیل سنگ کیسه صفرا کمک می کند.
همچنین بررسی او لتراسونوگرافیک نشان داده است که، انقباض کیسه ی صفرا در پاسخ به یک وعده غذا، بسیار بطئی شده و این مسئله منجر به اختلال در تخلیه ی کیسه ی صفرا می شود. همچنین دیده شده است که ۱۰تا ۲۰ درصد افرادی که به کمک غذاهای بسیار کم کالری دچار کاهش وزن سریع شده اند، گرفتار سنگ کیسه ی صفرا می شوند.
امروز شواهد زیادی حاکی از ارتباط بین کلسترول غذایی و تشکیل سنگ های صفراوی در دست است. افزایش کلسترول در برنامه ی غذایی مبتلایان به سنگ صفراوی موجب ترشح بیش تر کلسترول در صفرا می شود و همین تغییرات به عنوان زمینه ساز تشکیل سنگ های صفراوی کلسترولی شناخته شده اند.
همان طور که گفته شد علاوه بر سنگ های کلسترولی، سنگ های رنگ دانه ای نیز نوع دیگری از سنگ های صفراوی اند که بخصوص در آسیایی ها شایع بوده و اغلب با عفونت سیستم صفراوی همراه اند.
داشتن یبوست، مصرف رژیم غذایی پر چرب،مصرف بیش از اندازه تخم مرغ، و فقدان ورزش و فعایت بدنی نیز در ایجاد رسوب صفراوی موثر است.
● عوامل مستعد کننده ی ایجاد سنگ های صفراوی کلسترولی عبارت است از:
۱) چاقی ، که باعث افزایش ترشح کلسترول در صفرا می شود.
۲) کاهش وزن سریع
۳) هورمون های جنسی زنانه : هورمون استروژن، داروهای حاوی استروژن و قرص های ضدبارداری خوراکی به عنوان عوامل مستعد کننده شناخته شده اند.
۴) بیماری های روده ی کوچک و یا برداشتن آن در طی عمل جراحی
۵) افزایش سن
۶) کاهش تحریک کیسه ی صفرا به دنبال تغذیه وریدی طولانی مدت، روزه گرفتن، بارداری و ...
۷) درمان با کلوفیبرات
۸) کاهش ترشح اسید صفراوی به دنبال سیروز صفراوی اولیه
۹) رژیم غذایی پرچرب
۱۰) آسیب طناب نخاعی
همچنین دیده شده است که، داشتن یبوست ، مصرف رژیم غذایی پر چرب،مصرف بیش از اندازه تخم مرغ، و فقدان ورزش و فعایت بدنی نیز در ایجاد رسوب صفراوی موثر است.
● عوامل موثر در ایجاد سنگ های رنگدانه ای عبارت اند از:
۱) ژنیتک
۲) سیروز الکلی
۳) سن بالا
۴) عفونت مزمن سیستم صفراوی یا عفونت انگلی
● علائم بیماری
وجود دو حالت تهوع و سرگیجه با هم دیگر از بهترین علائم سنگ صفرا و به طور کلی بیماری های کیسه ی صفراست.
اغلب بیماران مبتلا به سنگ کیسه صفرا، بانوان چاق، با قدرت باروری و با شکم بزرگ و بالای چهل یا پنجاه سال می باشند. انسداد مجرا به وسیله ی سنگ موجب افزایش فشارداخل مجرا واتساع این عضو می شود. که با انقباضات مکررصفراوی بر طرف نمی شود.
نشانه ی دیگر، درد یا فشار شدید و مداوم در ناحیه ی سردل است. که اغلب به ناحیه ی بین دو کتف و کتف راست یا شانه انتشار می یابد. شروع دردها معمولاً ناگهانی است و در عرض چند دقیقه شدت آن بالا رفته و به حد ثابت می رسد. همچنین می تواند با شدت زیادی ۱ تا ۴ ساعت ادامه یابد و سپس به تدریج یا به سرعت بر طرف شود.
این دردها ممکن است به دنبا ل مصرف یک غذای چرب و خوردن مقادیر زیادی غذا بعد از یک دوره گرسنگی طولانی و حتی گاهی به دنبال یک غذای معمولی ایجاد شود. به طور معمول،درد در سه الی پنج ساعت بعدازصرف غذا شروع می شود ولی گاهی بلافاصله بعد از مصرف غذا هم ظاهر می شود و خود را به شکل زخم های اثنی عشر نشان می دهد، منتها با این تفاوت که با خوردن غذا بهتر نمی شود و تنها با استفراغ کردن آرام می گیرد. درد با تهوع و دل به هم خوردگی و استفراغ همراه است. بسیاری اوقات با مصرف غذاهای چرب و سنگین، تخم مرغ، شکلات، کاکائو، شیرینی های خامه ای، ، درد شروع شده یا شدت می یابد.
وجود دو حالت تهوع و سرگیجه با هم دیگر از بهترین علائم سنگ صفرا و به طور کلی بیماری های کیسه ی صفراست. نفخ و آروغ زدن و عدم تحمل غذاهای چرب و سوء هاضمه نیز همراه با این بیماری دیده می شود.
سنگ کیسه صفرا غالباً نامشخص و مخفی است و مدت ها بدون آن که علامت مهمی از خود نشان دهد یا مزاحمتی فراهم آورد، باقی می ماند .
از آنجا که عامل ایجاد حدود ۹۰ درصد سنگ های صفراوی، کلسترول است. بنابراین رژیم کم چربی و کم کلسترول توصیه می شود.البته در مواردی که چربی مسبب بروز علائم نباشد، نیاز به رژیم فوق نیست. در حملات حاد سنگ کیسه ی صفرا، جهت کاهش انقباضات کیسه و کاهش درد نیز، از رژیم کم چربی استفاده می شود. کلسترول ، به واسطه ی تغذیه، به ویژه غذاهایی مثل تخم مرغ و چربی های حیوانی به بدن می رسد.
کلسترول صفرا پس از ریخته شدن به روده (جهت هضم مواد چرب) مجدداً جذب می شود و به کبد برمی گردد تا دوباره برای ساخت صفرا استفاده شود. بدین ترتیب کلسترول صفرا بین کبد و روده ها در چرخش است.
چربی های مواد غذایی حیوانی مانند، خامه، کره، کلیه ی گوشت ها و... دارای کلسترول می باشند. ولی غذاهای گیاهی به هیچوجه کلسترول ندارند. یعنی کلیه ی چربی های گیاهی مثل روغن زیتون، آفتاب گردان، سویا ، و کلیه ی مغزها مثل گردو، بادام و ... بدون کلسترول اند.
در صورتی که کیسه ی صفرا تنبل شده باشد، دریافت متوسط چربی برای تحریک انقباض آن و ممانعت از رکود صفرا، مطلوب خواهد بود.
گوشت های حیوانی دارای چربی هایی به صورت مخفی در بین لایه های خود هستند که در بطور ظاهری به نظر نمی آیند. گوشت ماهی جزو گوشت های کم چرب بوده و کلسترول آن نسبت به گوشت مرغ و گوشت های قرمز کم تر است.
کلیه ی چربی های گیاهی و دانه های گیاهی کلسترول ندارند.
برای مثال در این جا مقدار کلسترول در چند ماده ی غذایی برای آگاهی شما آورده شده است:
▪ پنیر چدار: دارای ۱۰۵ میلی گرم کلسترول در هر ۱۰۰ گرم است.
▪ یک زرده ی تخم مرغ کامل دارای ۱۶۰۲ میلی گرم کلسترول است (برعکس سفیده ی تخم مرغ که کلسترول ندارد).
▪ شیر ۲درصد چربی: حاوی ۸ میلی گرم کلسترول و شیر کامل دارای ۱۴ میلی گرم کلسترول در هر ۱۰۰ گرم است.
▪ ماست کم چرب: حاوی ۶ میلی گرم کلسترول در هر ۱۰۰ گرم است.
▪ کره ی حیوانی: حاوی ۲۱۹ میلی گرم کلسترول در هر ۱۰۰ گرم است.
همان طور که گفته شد، کلیه ی چربی های گیاهی و دانه های گیاهی کلسترول ندارند.
در صورتی که کیسه ی صفرا تنبل شده باشد، دریافت متوسط چربی برای تحریک انقباض آن و ممانعت از رکود صفرا، مطلوب خواهد بود.
● رعایت نکات تغذیه ای زیر برای افراد مبتلا به سنگ کیسه صفرا مفید می باشد:
۱) افراد دارای سنگ کیسه صفرا و یا مستعد به ابتلا، بهتر است از چربی های گیاهی و غیراشباع به ویژه روغن زیتون به عنوان جایگزینی برای چربی های حیوانی استفاده کرده، وغذاهای گیاهی را به میزان بیشتری در رژیم غذایی خود بگنجانند.
۲) مصرف سبزیجات فراوان و میوه ها به دلیل فیبربالای آن ها برای تمام این افراد توصیه می شود.
۳) غلات کامل، سبوس و نان های سبوس دار باید در رژیم غذایی این افراد گنجانده شود، زیرا سبوس این خاصیت را دارد که به مواد صفراوی ریخته شده به روده متصل شده و سپس آن ها را از بدن دفع کند همانطورکه توضیح داده شد، در حالت عادی کلسترول موجود در مواد صفراوی پس از ریخته شدن به روده، دوباره به سمت کبد برگشته تا در ساخت اسید صفراوی به طور مجدد شرکت کند. در این حالت کبد مجبور است از کلسترول موجود در خون برداشت کند، که این خود باعث کاهش کلسترول خون از یک طرف و کاهش کلسترول موجود در صفرا از طرف دیگر می شود.
۴) از مصرف غذاهای سرخ کرده، آجیل، سس، آب گوشت، نیمرو، کره، خامه و سایر غذاهای پرچرب باید پرهیز شود. بهترین راه تامین چربی عبارت است از استفاده از چربی های گیاهی، گوشت لخم، شیر و گوشت و ماهی.
۵) چربی های قابل رویت باید به طور کامل از گوشت پاک شود و غذاها بیش تر از طریق پخت کردن و برشته کردن تهیه شوند.
۶) سوسیس، ماهی کنسرو شده در روغن، سس های خامه دارومایونز نیز باید محدود شود.
۷) پروتئین دریافتی نیز باید از طریق شیرکم چرب، پروتئین های گیاهی، سفیده ی تخم مرغ، گوشت های کم چرب (مثل ماهی )، تامین شوند.
۸) امروزه ثابت شده است که،مصرف ویتامین های گروه B به ویژه B۶، اسیدفولیک و B۱۲ نقش مهمی در حذف چربی ها در بدن بازی می کنند.

  در روش ایلئوستومی ، روده کوچک ( قسمت انتهایی روده کوچک ) به پوست وصل می شود و معمولاً این روش برای بیمارانی به کار می رود که دچار جراحت شدید روده بزرگ و از بین رفتن روده بزرگ یا نیازمند جراحی بروی روده بزرگ هستند یا مبتلا به بیماریهای التهابی روده کوچک و بزرگ می باشند . در این روش دهانه روده کوچک در قسمت تحتانی طرف راست شکم قرار می گیرد .
● نکات بهداشتی و ملاحظات طبی :
▪ زمان تخلیه کیسه :
برای احتیاط می توان وقتی یک سوم کیسه پر شد ، آنرا تخلیه نمود . بهترین زمان برای تخلیه صبح زود قبل از نهار و موقع خواب میباشند .
▪ تعویض کیسه :
پس از آن که کیسه از دهانه باز شد دهانه بوسیله گاز پوشیده شود و پوست اطراف را با آب و صابون به ملایمت شستشو داده و پس از خشک شدن پوست کیسه جدید قرار داده شود .
▪ نحوه مراقبت از دهانه و پوست اطراف :
بیمار باید در طی هر تعویض کیسه ، دهانه و پوست اطراف با آب گرم و صابون بدقت و آرامی شستشو دهد و با کوچکترین تحریک پوست از پمادهای موضعی مثل اکسیددوزنگ ( Zine oxid) جهت کاهش التهاب استفاده کند. هرگز از انگشت برای کنترل انسداد نسبی و یا جهت کنترل تنگی دهانه ایلئوستومی استفاده نکنید .
● رژیم غذایی مناسب :
نوع تغذیه بیشتر تحت تأثیر آداب و سنن جاری قرار می گیرد ولی در عین حال افراد دارای ایلئوستومی ، میبایست الگوهای تغذیه و رژیم غذائی خود را مناسب با شرایط جدید تغییر دهند و رژیمهایی که گاز روده ای کمتر و بوی نامطبوع کمتر دارند مورد استفاده قرار دهند . به نظر میرسد یک غذای پرفیبر ( گیاهان ،‌سبزیجات خوراکی ) منطقی باشد و برای کاهش بوی بد و سلامت هر چه بیشتر پرهیز از مواد غذائی نفخ آور مثل حبوبات ، ذرت ، کلم ، گل کلم ، آجیل ، دوغ و نوشابه های گازدار مفید است . از سریع خوردن غذا و جویدن آدامس بدلیل تولید بیش از حد گاز روده پرهیز شود . بهتر است از خوردن ماهی و تخم مرغ بدلیل تولید بوی بد اجتناب شود .
● خصوصیات ایلئوستومی طبیعی :
▪ مخاط روده صورتی متمایل به قرمز و شفاف باشد .
▪ پوست اطراف دهانه طراوت داشته ، بدون هیچگونه قرمزی و تورم باشد .
▪ هیچگونه ترشحی در موضع وجود نداشته باشد .
▪ تخلیه منظم و تا حدودی از قبل پیش بینی شده باشد .
▪ مخاط مختصری از سطح پوست اطراف برجستگی داشته باشد .
● عوارض ایلئوستومی :
▪ انسداد ایلئوستومی :
بعنوان یک اورژانس پزشکی مطرح است . عدم دفع گاز و مدفوع بمدت طولانی بهمراه تهوع و استفراغ و بی اشتهائی و ... معمولاً از نشانه های انسداد روده است و مراجعه سریع به پزشک الزامی است .
سوراخ شدن مخاط روده بعنوان یک فوریت پزشکی مطرح است . این عارضه در اثر بی احتیاطی در شستشو و یا اقدامات تشخیصی ایجاد می شود . برای درمان این مورد مراجعه سریع به پزشک و مداخله جراحی الزامی است .
▪ تنگی دهانه ایلئوستومی :
این حالت ممکن است با دل درد و اسپاسم روده ها ( قولنج ) مشخص شود . برای پیشگیری از این عارضه واردنمودن سرسوند فولی چرب شده با مواد لوبریکانت استریل در دهانه ایلئوستومی هر چندوقت یکبار به اتساع دهانه و عدم پیشرفت تنگی کمک می کند .
▪ بیرون زدگی روده ( پرولاپس مخاط ) :
در این مورد مخاط روده بیش از حد طبیعی از دهانه ایلئوستومی بیرون زدگی دارد و بایستی به پزشک مراجعه شود و احتیاج به مداخله جراحی دارد .
▪ زخمهای مخاطی :
نقاط خونریزی دهنده و زخمهای مخاط بدلایل مختلف ایجاد می شود ، بهترین کار شستشوی مداوم و کم کردن تحریکات می باشد .
▪ حساسیت ( اگزمای ) پوست اطراف دهانه ایلئوستومی :
این عارضه بدلیل التهاب ناشی از تماس با مواد دفعی خصوصاً هنگامیکه املاح صفرا در آن زیاد باشد پدید می آید . بهترین درمان محدود کردن تحریکات و استفاده از پمادهای ضدالتهاب موضعی مثل اکسیددوزنگ ( Zine oxid ) می باشد .
▪ فتق های کنار دهانه ایلئوستومی :
در این موارد بیرون زدگی محتویات شکم از کنار محل ایلئوستومی وجود دارد و مداخله جراحی الزامی است .
▪ عفونت پوست اطراف ایلئوستومی :
این عارض شایع می باشد و برای درمان این عارضه قارچی از داروهای ضدقارچ مثل نیستاتین استفاده می شود .
▪ سنگ ادراری :
بیماران با ایلئوستومی بدلیل دفع بیش از حد آب و الکترولیت ها معمولاً ادراری غلیظ توام با کریستال ادراری دارند . لذا بیشتر مستعد ابتلا به سنگ های ادراری هستند . برای پیشگیری از ایجاد سنگ در سیتسم ادراری نوشیدن مایعات فراوان ترجیحاً آب خالی بطوریکه رنگ ادرار همواره نزدیک به رنگ آب باشد ، بهترین کار است .
▪ سنگ صفراوی :
بیمارانی که سابقه تشکیل سنگهای صفراوی دارند به منظور تجویز رژیمهای دارویی و غذایی پیشگیری کننده از تشکیل مجدد سنگ و شناسایی عوارض احتمالی سنگ می بایست مراجعات ادواری به پزشک متخصص جراحی داشته باشند .
▪ اختلالات جنسی :
وجود کیسه بوی بد و دفع گاز روده از جمله عواملی هستند که ممکن است در برخی موارد به نوعی در رابطه جنسی مطلوب اختلال ایجاد کنند . این افراد باید قبل از نزدیکی کیسه مخصوص ایلئوستومی را کاملاً تخلیه نموده یا تعویض کنند . قرار دادن یک پوشش نرم بر روی کیسه و شکم اقدام مناسبی به نظر می رسد .
● ملاحظات بالینی :
در هنگام بروز اسهال بدلیل از دست دادن سریع آب و املاح بدن بایستی سریعاً به پزشک مراجعه کرد و تحت درمان قرار گرفت .    

  فشار زیاد و طولانی هنگام اجابت مزاج در توالت های ایرانی یكی از عوامل پارگی مقعد است.فیشر نام علمی شقاق مقعد است كه در ناحیه مقعد اتفاق می افتد.به عبارت دیگر شقاق شكافی دردناك در ناحیه مقعد بوده كه معمولاً به علت عبور مدفوع سفت در اثر یبوست شدید و یا اسهال طولانی اتفاق می افتد.این زخم اكثراً در قسمت خلفی مقعد ایجاد شده و بسیار دردناك می باشد و موجب اسپاسم (انقباض) عضله داخلی ناحیه مقعد شده و درد و سوزش آن تا چند ساعت پس از اجابت مزاج نیز ادامه می یابد كه با تكرار و ادامه یبوست این چرخه معیوب ادامه یافته و فیشر به فرم مزمن در می آید. این بیماری بسیار شایع است. درباره بیماری شایع شقاق با دكتر محسن نصیری طوسی فوق تخصص گوارش، كبد و بیماری های داخلی و دكتر امیر عباس شادمان یزدی پزشكان انجمن حمایت از بیماران كبدی گفت وگویی انجام داده ایم كه در پی می آید:
* علت ایجاد فیشر مزمن چیست؟
- دكتر نصیری طوسی :علت اصلی یبوست مزاج است. یعنی عبور مدفوع سفت و خشك، در مواقع اجابت مزاج و طولانی شدن فاصله اجابت مزاجها است.
* مهم ترین علل یبوست چیست؟
- دكتر شادمان: عادت نامنظم اجابت مزاج.
- طولانی شدن فاصله بین اجابت مزاج ها به دلایل متفاوت (مثل مسافرت طولانی، بیماری منجر به بستری شدن طولانی در بستر و...)
- مصرف بیش از حد غذاهای یبوست زا.
- عدم تحرك كافی.
- عدم مصرف میوه جات، سبزیجات، مایعات
یبوست می تواند حاد یا مزمن باشد. یبوست حاد زمانی است كه فرد برای اولین بار دچار شده و پس از رفع آن دیگر یبوست تكرار نشده است. یبوست مزمن زمانی است كه فرد به طور مكرر و معمولاً به طور طولانی و بیش از سه روز اجابت مزاج با زور زدن های طولانی مدت همراه است.
* علایم فیشر چیست؟
- دكتر نصیری طوسی: درد شدید به هنگام اجابت مزاج و درد به هنگام نشستن روی یك جسم سخت، حتی كودكان مبتلا ممكن است از اجابت مزاج امتناع كنند.
- دیدن خون روشن بر روی مدفوع یا دستمال توالت، لباس زیر، یا پوشك بچه.
- به ندرت خون بر روی كاسه توالت دیده می شود.
- تشدید و ادامه درد و اسپاسم تا چند ساعت پس از اجابت مزاج و ممكن است درد دوباره با اجابت مزاج بعدی برگردد.
- خارش اطراف مقعد.
* در صورت بروز چنین علایمی چه اقدامی می بایستی انجام داد؟
- دكتر شادمان: برای تشخیص قطعی بایستی به جراح متخصص مراجعه كرد تا با معاینه دقیق بیماری تشخیص داده شود.
- استفاده از آب گرم جهت شست وشو موقع اجابت مزاج.
- درمان علت زمینه ای.
- مراجعه به جراح عمومی، جهت معاینه و ادامه درمان لازم.
* عوامل افزایش دهنده یبوست چیست؟
- دكتر شادمان:
- بارداری های متعدد
- سرطان خون
- بیماری كرون
- بیماری های نقص ایمنی.
* چگونه می توان از این بیماری پیشگیری كرد؟
- دكتر شادمان: می توانید جلوی بروز یبوست را با اقدامات زیر بگیرید:
- روزانه حداقل ۸ لیوان آب بنوشید.
- غذای پرفیبر مصرف نمایید.
- در صورت لزوم، از داروهای شل كننده مدفوع یا مسهل ها استفاده نمایید
- به هنگام اجابت مزاج، فشار بیش از اندازه وارد نیاورید
* عواقب مورد انتظار این كار چیست ؟
- دكتر نصیری طوسی:اغلب بزرگسالان در عرض ۶-۴ هفته با درمان خوب می شوند، به نحوی كه دیگر به جراحی نیازی نخواهد بود. اغلب شیرخواران و كودكان كم سن، بعد از شل كردن مدفوع بهبود می یابند.
* عوارض احتمالی این كار چیست؟
- دكتر نصیری طوسی:- تشكیل جوشگاه در محل زخم به نحوی كه دفع مدفوع را با مشكل روبه رو كند.
* انواع فیشر كدامند؟
- دكتر نصیری طوسی: ۱- فیشر حاد: وقتی است كه برای اولین بار، فیشر ایجاد شده و درد شدید پس از اجابت مزاج سفت داشته در معاینه زخم تازه مشاهده می شود.
۲- فیشر مزمن: زمانی است كه فیشر حاد درمان مناسب انجام نشده و یا بیمار رعایت نكات درمانی را نكرده باشد، ایجاد شده و با تكرار متناوب علایم موجب مزمن شدن زخم ناحیه مقعد می شود كه در این شرایط اقدامات جراحی نیز ضروری می باشد.* درمان مناسب چیست؟
- دكتر شادمان:برای رد سایر علل خونریزی مقعدی یا خونریزی از مقعد و راست روده با وسایل مخصوص (آندوسكوپ، سیگموئیدوسكوپ) بررسی می شوند.
پیش از اجابت مزاج باید مقعد به آرامی با آب وصابون شسته شود. برای برطرف كردن اسپاسم عضلانی و درد در اطراف مقعد، باید حوله گرم روی محل گذاشته شود.
نشستن در لگن حاوی آب گرم نیز درد را تخفیف می دهد. ارتفاع آب در لگن باید حدود ۲۰ سانتی متر باشد. روزانه ۳-۲ بار و هر بار برای ۲۰-۱۰ دقیقه از این روش استفاده شود.
اگر درمان های فوق مؤثر نبود، امكان دارد نیاز به جراحی باشد. در جراحی، زخم به طور كلی برداشته می شود. با این كه در عضلات كه با انقباض خود باعث عدم بهبود زخم می شوند تغییراتی داده می شود.
در صورتی كه اولین بار فیشر ایجاد شده باشد، درمان دارویی مناسب توسط پزشك تجویز می شود و با رعایت كامل آن می توان بهبودی كامل بدست آورد و معمولاً نیاز به درمان جراحی پیدا نمی شود.
مؤثرترین درمان جراحی است كه ۹۵-۹۰% منجر بهبودی می شود.
* آیا درمان دیگری نیز وجود دارد؟
- دكتر شادمان: درمان های جدیدی كه برای فیشر عنوان شده است، استفاده از پماد نیتروگلیسرین ۲% تا ۵% درصد و تزریق سم بوتولینیوم می باشد كه خوشبختانه نتایج خوبی داشته است.
* آیا تزریق سم بوتولیم عوارض دارد؟
- دكتر نصیری :تزریق سم بوتولیم بایستی توسط جراح كه تجربه كافی در این زمینه دارد انجام شود و حدود ۷۰% نتایج درمانی خوب دارد. این اقدام نیازی به بیهوشی ندارد.
دستورات دارویی و مراقبتی فیشرعبارتند از:
۱- رژیم پرفیبر: مصرف نان سبوسدار، میوه جات و سبزیجات از قبیل كاهو، آلو، گلابی، انجیر به میزان كافی در روز.
۲- شتشوی كافی مقعد با آب گرم پس از اجابت مزاج.
۳- نشستن در لگن آب گرم با مدت ۲۰-۱۵ دقیقه حداقل ۳ مرتبه در روز، البته برحسب شدت درد و بیماری می تواند افزایش یابد.
۴- خودداری از نشستن طولانی در دستشویی موقع اجابت مزاج.
۵- استفاده از پماد بی حس كننده (از قبیل لیدوكائین، بنزوكائین و...) طبق دستور پزشك به خصوص ۱۵ دقیقه قبل از اجابت مزاج و یا ۴-۳ مرتبه در روز
۶- استفاده از پودر پسیلیوم یا دانه اسفرزه (یك قاشق داخل لیوان آب، شكر، آب لیمو) ۳-۲ مرتبه در روز جهت نرم شدن مدفوع.
هیچ محدودیتی برای فعالیت بدنی در این بیماری وجود ندارد. فعالیت بدنی خود احتمال یبوست را كاهش می دهد.
* شقاق مقعد چیست؟
- دكتر نصیری طوسی: شقاق مقعد پارگی در خط تحتانی مقعد است كه باعث درد و سوزش هنگام اجابت مزاج می شود. این یك مشكل شایع است. شقاق مقعد منجر به شرایط خطرناكی مانند سرطان روده بزرگ نمی شود. بیشتر شقاق های مقعد با درمان های خانگی بعد از چند روز و یا چند هفته بهبود می یابند. گاهی یك شقاق، بیشتر از شش هفته طول می كشد كه در آن بیماران معمولاً نیازمند به روش های درمانی برای بهبودی هستند. برای شقاق هایی كه به وسیله دارو بهبود نیابد، ممكن است جراحی لازم باشد. شقاق های مقعد در تمامی سنین به خصوص جوانان و حتی افراد سالم دیده می شود به طور مساوی بین زنان و مردان شایع است. گاهی شقاق مقعد و هموروئید (بواسیر) در یك زمان با یكدیگر دیده می شود.
* چه چیزهایی شقاق مقعد را ایجاد می كند؟
- دكتر شادمان: شقاق های مقعد به وسیله فشار و كشش زیاد در ناحیه مقعد به وجود می آید. یك شقاق ممكن است زمانی كه شما یبوست دارید یا سعی می كنید یك توده مدفوعی بزرگ و سفت را دفع كنید، به وجود بیاید و یا گاهی بعد از اسهال های مكرر می توان شاهد به وجود آمدن شقاق باشیم. دریچه خارجی مقعد تحت كنترل ارادی شما است. ولی دریچه داخلی مقعد تحت كنترل شما نیست و این عضله تحت فشار و كشش در همه اوقات باقی می ماند. شقاق ممكن است زمانی به وجود آید كه شما فشار زیاد و طولانی مدتی را به مقعد جهت كنترل اجابت مزاج وارد می كنید. این كار منجر به كاهش جریان خون مقعد و ایجاد پارگی می شود.
ضربه نیز می تواند شقاق ایجاد كند. در حین تولد نوزاد ۱۱ درصد زنان شقاق مقعد پیدا می كنند. شقاق همچنین می تواند به علت داخل كردن انگشت (مثلاً هنگام معاینه فیزیكی و یا تخلیه مدفوع با انگشت) و یا داخل كردن جسم خارجی به وجود آید. در بعضی بیماران یك شقاق مقعد ممكن است به وسیله التهاب روده ایجاد شود. بیماری های التهابی روده (ZISS) منجر به اسهال خونی، درد شكم، تب، كاهش وزن، شقاق، یا فیستول نزدیك مقعد می شود.
یك رژیم با فیبر كم نیز ممكن است نقشی در ایجاد این بیماری بازی كند. میوه ها و سبزیجات منبع اصلی فیبرهای غذایی هستند.
* علایم شقاق چیست؟
- دكتر نصیری: شقاق مقعد درد تیز و سوزاننده در طول اجابت مزاج ایجاد می كند. دردی كه می تواند شدید باشد و برای چندین ساعت طول بكشد. شقاق ممكن است احساس خارش ایجاد كند. این بیماری معمولاً به مقدار كم خونریزی می دهد. همچنین می تواند باعث ترشح موادی زرد رنگ شود. شما ممكن است یك لكه كوچك از خون قرمز روشن را روی توالت ببینید یا چند قطره خون قرمز روشن روی توده مدفوعی. باید توجه داشت خون جدا از مدفوع است و خونی كه با مدفوع مخلوط باشد، نشان دهنده بیماری های دیگر مثل بیماری های التهابی روده و یا سرطان كولون است. شما باید در این موارد با یك متخصص تماس بگیرید. گاهی یك شقاق مقعد ممكن است زخم بدون درد داشته باشد و بهبود نیابد و به طور متناوب خونریزی كند و یا حتی هیچ گونه علامتی نداشته باشد.
* یك شقاق مقعد چگونه تشخیص داده می شود؟
- دكتر شادمان: بسیاری از متخصصان می توانند شقاق را از روی علایم و نگاه كردن به مقعد تشخیص دهند. یك متخصص ممكن است از انگشت با دستكش (معاینه ركتوم با انگشت) و یا یك وسیله تشخیصی مانند آنوسكوپ استفاده كند. در طول یك معاینه یك متخصص همچنین می تواند تشخیص دهد كه آیا مشكل دیگری باعث ایجاد شقاق شده است یا نه.اگر شما چندین شقاق در ناحیه ای از مقعد دارید كه معمولاً در آنجا شقاق اتفاق نمی افتد ممكن است مشكل دیگری به عنوان عامل ایجاد كننده شقاق داشته باشید. بیشتر شقاق ها در طول خط وسط بالا یا پایین مقعد به وجود می آید.
* شقاق چگونه درمان می شود؟
- دكتر نصیری طوسی: بیشتر شقاق های حاد نیاز به بعضی درمان های خانگی شامل نشستن در یك تشت آب ولرم برای چندین ساعت در روز، افزودن فیبر به رژیم غذایی و به كار بردن ملین یا نرم كننده های مدفوع دارند. بعضی افراد در عرض ۱ یا ۲ روز با درمان خانگی بهبود می یابند. در ضمن درد نیز از بین می رود. ممكن است شقاق چندین هفته تا بهبود كامل طول بكشد. گاهی شقاق ها بدون درمان بهبود می یابد.برای درمان سعی كنید از یبوست پیشگیری كنید. یبوست می تواند مانع بهبود شقاق شود و شقاق ممكن است شما را در هنگام اجابت مزاج دچار اضطراب كند.ممانعت از اجابت مزاج فقط یبوست را افزایش خواهد داد و باعث می شود شقاق را باز و دردناك نگه دارد. خوردن مقدار زیادی آب و دیگر مایعات مدفوع را نرم كرده و اجابت مزاج را راحت تر خواهد كرد. برعكس مصرف زیاد چای باعث افزایش یبوست می شود. شما ممكن است بخواهید از درمان های دارویی برای نرم كردن بافت مقعد استفاده كنید در این زمینه با متخصصین خود مشورت كنید. اگر یك شقاق در یك زمان طولانی باقی بماند، شما احتمالاً نیاز به تجویز دارو مانند پماد نیترو گلیسرین یا داروهایی مانند نیفیدیپین و دیلتیازم دارید. این داروهای خوراكی فشار استراحت عضله داخلی مقعد را كاهش می دهند و این امكان را فراهم می آورند تا لبه های شقاق به هم نزدیك شوند و بهبود یابند. سم بوتولنیم كاربرد وسیع تری به عنوان یك درمان برای شقاق مزمن مقعد دارد.اگر دارو نتواند علایم شما را برطرف كند ممكن است نیاز به عمل جراحی داشته باشید كه معمولاً در این موارد اسفنكتروتومی عضله داخلی انجام می شود.

ن. توكلی    
  روزنامه همشهری
 

  فشار زیاد و طولانی هنگام اجابت مزاج در توالت های ایرانی یكی از عوامل پارگی مقعد است.فیشر نام علمی شقاق مقعد است كه در ناحیه مقعد اتفاق می افتد.به عبارت دیگر شقاق شكافی دردناك در ناحیه مقعد بوده كه معمولاً به علت عبور مدفوع سفت در اثر یبوست شدید و یا اسهال طولانی اتفاق می افتد.این زخم اكثراً در قسمت خلفی مقعد ایجاد شده و بسیار دردناك می باشد و موجب اسپاسم (انقباض) عضله داخلی ناحیه مقعد شده و درد و سوزش آن تا چند ساعت پس از اجابت مزاج نیز ادامه می یابد كه با تكرار و ادامه یبوست این چرخه معیوب ادامه یافته و فیشر به فرم مزمن در می آید. این بیماری بسیار شایع است. درباره بیماری شایع شقاق با دكتر محسن نصیری طوسی فوق تخصص گوارش، كبد و بیماری های داخلی و دكتر امیر عباس شادمان یزدی پزشكان انجمن حمایت از بیماران كبدی گفت وگویی انجام داده ایم كه در پی می آید:
* علت ایجاد فیشر مزمن چیست؟
- دكتر نصیری طوسی :علت اصلی یبوست مزاج است. یعنی عبور مدفوع سفت و خشك، در مواقع اجابت مزاج و طولانی شدن فاصله اجابت مزاجها است.
* مهم ترین علل یبوست چیست؟
- دكتر شادمان: عادت نامنظم اجابت مزاج.
- طولانی شدن فاصله بین اجابت مزاج ها به دلایل متفاوت (مثل مسافرت طولانی، بیماری منجر به بستری شدن طولانی در بستر و...)
- مصرف بیش از حد غذاهای یبوست زا.
- عدم تحرك كافی.
- عدم مصرف میوه جات، سبزیجات، مایعات
یبوست می تواند حاد یا مزمن باشد. یبوست حاد زمانی است كه فرد برای اولین بار دچار شده و پس از رفع آن دیگر یبوست تكرار نشده است. یبوست مزمن زمانی است كه فرد به طور مكرر و معمولاً به طور طولانی و بیش از سه روز اجابت مزاج با زور زدن های طولانی مدت همراه است.
* علایم فیشر چیست؟
- دكتر نصیری طوسی: درد شدید به هنگام اجابت مزاج و درد به هنگام نشستن روی یك جسم سخت، حتی كودكان مبتلا ممكن است از اجابت مزاج امتناع كنند.
- دیدن خون روشن بر روی مدفوع یا دستمال توالت، لباس زیر، یا پوشك بچه.
- به ندرت خون بر روی كاسه توالت دیده می شود.
- تشدید و ادامه درد و اسپاسم تا چند ساعت پس از اجابت مزاج و ممكن است درد دوباره با اجابت مزاج بعدی برگردد.
- خارش اطراف مقعد.
* در صورت بروز چنین علایمی چه اقدامی می بایستی انجام داد؟
- دكتر شادمان: برای تشخیص قطعی بایستی به جراح متخصص مراجعه كرد تا با معاینه دقیق بیماری تشخیص داده شود.
- استفاده از آب گرم جهت شست وشو موقع اجابت مزاج.
- درمان علت زمینه ای.
- مراجعه به جراح عمومی، جهت معاینه و ادامه درمان لازم.
* عوامل افزایش دهنده یبوست چیست؟
- دكتر شادمان:
- بارداری های متعدد
- سرطان خون
- بیماری كرون
- بیماری های نقص ایمنی.
* چگونه می توان از این بیماری پیشگیری كرد؟
- دكتر شادمان: می توانید جلوی بروز یبوست را با اقدامات زیر بگیرید:
- روزانه حداقل ۸ لیوان آب بنوشید.
- غذای پرفیبر مصرف نمایید.
- در صورت لزوم، از داروهای شل كننده مدفوع یا مسهل ها استفاده نمایید
- به هنگام اجابت مزاج، فشار بیش از اندازه وارد نیاورید
* عواقب مورد انتظار این كار چیست ؟
- دكتر نصیری طوسی:اغلب بزرگسالان در عرض ۶-۴ هفته با درمان خوب می شوند، به نحوی كه دیگر به جراحی نیازی نخواهد بود. اغلب شیرخواران و كودكان كم سن، بعد از شل كردن مدفوع بهبود می یابند.
* عوارض احتمالی این كار چیست؟
- دكتر نصیری طوسی:- تشكیل جوشگاه در محل زخم به نحوی كه دفع مدفوع را با مشكل روبه رو كند.
* انواع فیشر كدامند؟
- دكتر نصیری طوسی: ۱- فیشر حاد: وقتی است كه برای اولین بار، فیشر ایجاد شده و درد شدید پس از اجابت مزاج سفت داشته در معاینه زخم تازه مشاهده می شود.
۲- فیشر مزمن: زمانی است كه فیشر حاد درمان مناسب انجام نشده و یا بیمار رعایت نكات درمانی را نكرده باشد، ایجاد شده و با تكرار متناوب علایم موجب مزمن شدن زخم ناحیه مقعد می شود كه در این شرایط اقدامات جراحی نیز ضروری می باشد.* درمان مناسب چیست؟
- دكتر شادمان:برای رد سایر علل خونریزی مقعدی یا خونریزی از مقعد و راست روده با وسایل مخصوص (آندوسكوپ، سیگموئیدوسكوپ) بررسی می شوند.
پیش از اجابت مزاج باید مقعد به آرامی با آب وصابون شسته شود. برای برطرف كردن اسپاسم عضلانی و درد در اطراف مقعد، باید حوله گرم روی محل گذاشته شود.
نشستن در لگن حاوی آب گرم نیز درد را تخفیف می دهد. ارتفاع آب در لگن باید حدود ۲۰ سانتی متر باشد. روزانه ۳-۲ بار و هر بار برای ۲۰-۱۰ دقیقه از این روش استفاده شود.
اگر درمان های فوق مؤثر نبود، امكان دارد نیاز به جراحی باشد. در جراحی، زخم به طور كلی برداشته می شود. با این كه در عضلات كه با انقباض خود باعث عدم بهبود زخم می شوند تغییراتی داده می شود.
در صورتی كه اولین بار فیشر ایجاد شده باشد، درمان دارویی مناسب توسط پزشك تجویز می شود و با رعایت كامل آن می توان بهبودی كامل بدست آورد و معمولاً نیاز به درمان جراحی پیدا نمی شود.
مؤثرترین درمان جراحی است كه ۹۵-۹۰% منجر بهبودی می شود.
* آیا درمان دیگری نیز وجود دارد؟
- دكتر شادمان: درمان های جدیدی كه برای فیشر عنوان شده است، استفاده از پماد نیتروگلیسرین ۲% تا ۵% درصد و تزریق سم بوتولینیوم می باشد كه خوشبختانه نتایج خوبی داشته است.
* آیا تزریق سم بوتولیم عوارض دارد؟
- دكتر نصیری :تزریق سم بوتولیم بایستی توسط جراح كه تجربه كافی در این زمینه دارد انجام شود و حدود ۷۰% نتایج درمانی خوب دارد. این اقدام نیازی به بیهوشی ندارد.
دستورات دارویی و مراقبتی فیشرعبارتند از:
۱- رژیم پرفیبر: مصرف نان سبوسدار، میوه جات و سبزیجات از قبیل كاهو، آلو، گلابی، انجیر به میزان كافی در روز.
۲- شتشوی كافی مقعد با آب گرم پس از اجابت مزاج.
۳- نشستن در لگن آب گرم با مدت ۲۰-۱۵ دقیقه حداقل ۳ مرتبه در روز، البته برحسب شدت درد و بیماری می تواند افزایش یابد.
۴- خودداری از نشستن طولانی در دستشویی موقع اجابت مزاج.
۵- استفاده از پماد بی حس كننده (از قبیل لیدوكائین، بنزوكائین و...) طبق دستور پزشك به خصوص ۱۵ دقیقه قبل از اجابت مزاج و یا ۴-۳ مرتبه در روز
۶- استفاده از پودر پسیلیوم یا دانه اسفرزه (یك قاشق داخل لیوان آب، شكر، آب لیمو) ۳-۲ مرتبه در روز جهت نرم شدن مدفوع.
هیچ محدودیتی برای فعالیت بدنی در این بیماری وجود ندارد. فعالیت بدنی خود احتمال یبوست را كاهش می دهد.
* شقاق مقعد چیست؟
- دكتر نصیری طوسی: شقاق مقعد پارگی در خط تحتانی مقعد است كه باعث درد و سوزش هنگام اجابت مزاج می شود. این یك مشكل شایع است. شقاق مقعد منجر به شرایط خطرناكی مانند سرطان روده بزرگ نمی شود. بیشتر شقاق های مقعد با درمان های خانگی بعد از چند روز و یا چند هفته بهبود می یابند. گاهی یك شقاق، بیشتر از شش هفته طول می كشد كه در آن بیماران معمولاً نیازمند به روش های درمانی برای بهبودی هستند. برای شقاق هایی كه به وسیله دارو بهبود نیابد، ممكن است جراحی لازم باشد. شقاق های مقعد در تمامی سنین به خصوص جوانان و حتی افراد سالم دیده می شود به طور مساوی بین زنان و مردان شایع است. گاهی شقاق مقعد و هموروئید (بواسیر) در یك زمان با یكدیگر دیده می شود.
* چه چیزهایی شقاق مقعد را ایجاد می كند؟
- دكتر شادمان: شقاق های مقعد به وسیله فشار و كشش زیاد در ناحیه مقعد به وجود می آید. یك شقاق ممكن است زمانی كه شما یبوست دارید یا سعی می كنید یك توده مدفوعی بزرگ و سفت را دفع كنید، به وجود بیاید و یا گاهی بعد از اسهال های مكرر می توان شاهد به وجود آمدن شقاق باشیم. دریچه خارجی مقعد تحت كنترل ارادی شما است. ولی دریچه داخلی مقعد تحت كنترل شما نیست و این عضله تحت فشار و كشش در همه اوقات باقی می ماند. شقاق ممكن است زمانی به وجود آید كه شما فشار زیاد و طولانی مدتی را به مقعد جهت كنترل اجابت مزاج وارد می كنید. این كار منجر به كاهش جریان خون مقعد و ایجاد پارگی می شود.
ضربه نیز می تواند شقاق ایجاد كند. در حین تولد نوزاد ۱۱ درصد زنان شقاق مقعد پیدا می كنند. شقاق همچنین می تواند به علت داخل كردن انگشت (مثلاً هنگام معاینه فیزیكی و یا تخلیه مدفوع با انگشت) و یا داخل كردن جسم خارجی به وجود آید. در بعضی بیماران یك شقاق مقعد ممكن است به وسیله التهاب روده ایجاد شود. بیماری های التهابی روده (ZISS) منجر به اسهال خونی، درد شكم، تب، كاهش وزن، شقاق، یا فیستول نزدیك مقعد می شود.
یك رژیم با فیبر كم نیز ممكن است نقشی در ایجاد این بیماری بازی كند. میوه ها و سبزیجات منبع اصلی فیبرهای غذایی هستند.
* علایم شقاق چیست؟
- دكتر نصیری: شقاق مقعد درد تیز و سوزاننده در طول اجابت مزاج ایجاد می كند. دردی كه می تواند شدید باشد و برای چندین ساعت طول بكشد. شقاق ممكن است احساس خارش ایجاد كند. این بیماری معمولاً به مقدار كم خونریزی می دهد. همچنین می تواند باعث ترشح موادی زرد رنگ شود. شما ممكن است یك لكه كوچك از خون قرمز روشن را روی توالت ببینید یا چند قطره خون قرمز روشن روی توده مدفوعی. باید توجه داشت خون جدا از مدفوع است و خونی كه با مدفوع مخلوط باشد، نشان دهنده بیماری های دیگر مثل بیماری های التهابی روده و یا سرطان كولون است. شما باید در این موارد با یك متخصص تماس بگیرید. گاهی یك شقاق مقعد ممكن است زخم بدون درد داشته باشد و بهبود نیابد و به طور متناوب خونریزی كند و یا حتی هیچ گونه علامتی نداشته باشد.
* یك شقاق مقعد چگونه تشخیص داده می شود؟
- دكتر شادمان: بسیاری از متخصصان می توانند شقاق را از روی علایم و نگاه كردن به مقعد تشخیص دهند. یك متخصص ممكن است از انگشت با دستكش (معاینه ركتوم با انگشت) و یا یك وسیله تشخیصی مانند آنوسكوپ استفاده كند. در طول یك معاینه یك متخصص همچنین می تواند تشخیص دهد كه آیا مشكل دیگری باعث ایجاد شقاق شده است یا نه.اگر شما چندین شقاق در ناحیه ای از مقعد دارید كه معمولاً در آنجا شقاق اتفاق نمی افتد ممكن است مشكل دیگری به عنوان عامل ایجاد كننده شقاق داشته باشید. بیشتر شقاق ها در طول خط وسط بالا یا پایین مقعد به وجود می آید.
* شقاق چگونه درمان می شود؟
- دكتر نصیری طوسی: بیشتر شقاق های حاد نیاز به بعضی درمان های خانگی شامل نشستن در یك تشت آب ولرم برای چندین ساعت در روز، افزودن فیبر به رژیم غذایی و به كار بردن ملین یا نرم كننده های مدفوع دارند. بعضی افراد در عرض ۱ یا ۲ روز با درمان خانگی بهبود می یابند. در ضمن درد نیز از بین می رود. ممكن است شقاق چندین هفته تا بهبود كامل طول بكشد. گاهی شقاق ها بدون درمان بهبود می یابد.برای درمان سعی كنید از یبوست پیشگیری كنید. یبوست می تواند مانع بهبود شقاق شود و شقاق ممكن است شما را در هنگام اجابت مزاج دچار اضطراب كند.ممانعت از اجابت مزاج فقط یبوست را افزایش خواهد داد و باعث می شود شقاق را باز و دردناك نگه دارد. خوردن مقدار زیادی آب و دیگر مایعات مدفوع را نرم كرده و اجابت مزاج را راحت تر خواهد كرد. برعكس مصرف زیاد چای باعث افزایش یبوست می شود. شما ممكن است بخواهید از درمان های دارویی برای نرم كردن بافت مقعد استفاده كنید در این زمینه با متخصصین خود مشورت كنید. اگر یك شقاق در یك زمان طولانی باقی بماند، شما احتمالاً نیاز به تجویز دارو مانند پماد نیترو گلیسرین یا داروهایی مانند نیفیدیپین و دیلتیازم دارید. این داروهای خوراكی فشار استراحت عضله داخلی مقعد را كاهش می دهند و این امكان را فراهم می آورند تا لبه های شقاق به هم نزدیك شوند و بهبود یابند. سم بوتولنیم كاربرد وسیع تری به عنوان یك درمان برای شقاق مزمن مقعد دارد.اگر دارو نتواند علایم شما را برطرف كند ممكن است نیاز به عمل جراحی داشته باشید كه معمولاً در این موارد اسفنكتروتومی عضله داخلی انجام می شود.

ن. توكلی    
  روزنامه همشهری
 

  كبد به‌‌عنوان فعالترین غده بدن بیش از ۵۰۰۰ عملكرد حیاتی را به‌عهده داشته ویكی از عوامل تصفیه خون از میكروب‌ها و خنثی كننده بسیاری از مواد سمی است . در صورت التهاب و تورم كبد، هپاتیت ایجاد می‌شود كه علل آن می‌تواند داروها، الكل، ویروس‌ها و . . . باشد.
ویروس هپاتیت B یكی از جدی‌ترین انواع هپاتیت را سبب می‌شود. این بیماری شایع‌تر و ۱۰۰ برابر مسری‌تر از ایدز می‌باشد. برآورد می‌شود كه تا كنون بیش از دو میلیون نفر از مردم جهان به این بیماری مبتلا شده‌اند و هم‌اكنون حدود ۳۵۰ میلیون نفر ناقل ویروس هستند. ناقلین ویروس منبع اصلی انتشار آن در جامعه می‌باشند.
بر اثر آمار به‌دست آمده، حدودا بیش از ۲ میلیون نفر از جمعیت كشورمان ناقل هپاتیت B هستند كه حدود یكصد هزار نفر سالیانه به علت این ویروس بیمار می‌شوند و از این تعداد حدود ۵ ـ ۴ هزار نفر فوت می‌كنند. حدود سیصد هزار نفر از این ناقلین، مبتلا به هپاتیت مزمن نوع B بوده و نیازمند درمان و مراقبت پزشكی می‌باشند. مشكل عمده بهداشتی در رابطه با این بیماری این است كه اكثر افراد آلوده تا مراحل آخر بیماری بدون علامت هستند و به همین دلیل به‌راحتی این ویروس را به نزدیكان خود منتقل می‌كنند.
هپاتیت عبارت است از التهاب كبد (جگر). هپاتیت علل متفاوتی دارد. الكل، بعضی از داروها، بعضی بیماریهای ارثی، میكروبها، انگلها، ویروس ها و بالاخره بیماریهای خود ایمنی ممكن است ایجاد هپاتیت كنند. ویروس ها شاید بیشتر از بقیه علل دیگر، ایجاد هپاتیت كنند. ویروسهای متعددی می توانند التهاب كبد بوجود آورند كه مهمترین آنها ویروس هپاتیت A، ویروس هپاتیت B، ویروس هپاتیت C، ویروس هپاتیت D، ویروس هپاتیت E و ویروسهای دیگر را می توان نام برد.
هپاتیت ها را به دو گروه حاد و مزمن طبقه بندی می كنند. اصطلاح حاد نشان دهنده زمان بروز علائم و تداوم آنها است و نشان دهنده خطرناك بودن یك بیماری نیست. مثلا اگر علائم هپاتیت كمتر از ۶ ماه از بین بروند و بیمار بهبودی كامل پیدا كند، هپاتیت را حاد می گوئیم و در صورتی كه علائم هپاتیت بیش از ۶ ماه ادامه یابد، هپاتیت را مزمن می گوئیم.
هپاتیت های حاد معمولا به خودی خود بهبودی كامل می یابند و فقط درصد بسیار كمی از بیماران فوت می كنند. هپاتیت ناشی از ویروس های B یا C را بیشتر می توان در بیماران مزمن دید. هپاتیت های مزمن معمولا بهبودی كامل پیدا نمی كنند و سالها ادامه می یابند . اما چنانچه خیلی پیشرفت كنند و كبد كاملاً آسیب دیده و تخریب شود، به بیماری سیروز كبدی تبدیل می شود.
سیروز كبدی عوارض متنوع و خطرناكی دارد و امكان بهبود قطعی ندارد. گاهی برای بیماری سیروز پیشرفته كبدی، پیوند كبد انجام می دهند كه این روش هم موفقیت صد در صد ندارد. هپاتیت حاد ایجاد شده توسط ویروسهای ذكر شده درمان خاصی نداشته و بیماری خود به خود معمولا بعد از چند هفته بهبودی كامل می یابد. اگر هپاتیت حاد پس از ۶ ماه بهبودی نیافت، مزمن شده و برای تعیین نوع و میزان آسیب رسیده به كبد بایستی نمونه برداری از كبد انجام گیرد. نمونه برداری از كبد با سوزن مخصوص در بیمارستان و با بی حسی موضعی انجام می شود.
● تاریخچه
بقراط، بیماری عفونی را كه احتمالا " توسط هپاتیتهای ویروس هپاتیت ایجاد میشده، در بیش از ۲۰۰۰ سال قبل توصیف كرده‌ است . هپاتیت به فراوانی در جمعیت‌های ارتشی در جنگ ها شیوع داشتهاست ، وخیلی از اوقات اهمیت آن همسان با وبا و طاعون، بعنوان علت پاندمی در اروپا بوده ‌است . در زمانهای قدیم، بیماری‌های دیگر مثل لپتوسپیروز، تب زرد و مالاریا غیر قابل تشخیص از هپاتیت ویروسی بوده است. مطالعاتی كه در اوایل قرن حاضر صورت گرفت ، اشكال اپیدمیولوژیك یك هپاتیت‌عفونی رامعرفی كرد. اولین گزارش از این هپاتیت بوسیله Lurman در سال ۱۸۵۵ داده شد. در ۱۹۲۶، Flaum و همكاران، در سوئد گزارشی دادند كه در آن به بیماران مبتلا به هپاتیت اشاره شده بود كه بوسیله سرنگهای‌آلوده و عفونی، به بیماری مبتلا شده بودند.
در این كلینیك‌ها سرنگهایی كه بطور ناكامل استریل شده بودند ، علت انتقال هپاتیت بوده اند. در ابتدا دو عامل برای ایجاد هپاتیت ویروسی مطرح شد كه HAV و HBV بودند . پیدا كردن آنتی‌ژن ویروسی (كه‌اكنون HBsAG خوانده می‌شود). درخون بیماران با هپاتیت سرمی در ۱۹۶۰، وانتقال ویروس بهمین صورت در شمپانزه، اولین گام درشناسایی ویروسی بود كه‌اكنون ویروس هپاتیت B نامیده‌می‌شود. با ویروسی كه از مدفوع انسان مبتلا به هپاتیت ویروسی گرفته شده بود و پیدا كردن آنتی‌ژن ویروسی در مدفوع‌همین بیماران، هپاتیت A نیز كشف گردید.
● ویروس شناسی
ویروس هپاتیت B ویروس نسبتاَ مقاومی است وانتظار داریم روی سطوح محیطی (از قبیل مسواك، تیغ، سوزن، وسایل اسباب بازی، شیشه شیر بچه، ظروف غذاخوری، ابزار بیمارستان همچون اندوسكوپ و ابزار آزمایشگاهی) پایدار باقی بماند و در صورت تماس با خراش های پوستی و غشاء مخاطی باعث انتقال بیماری شود. ویروس هپاتیت B در آب جوش ١٠٠ درجه سانتی گراد به مدت ١٠ دقیقه، حرارت خشك ١٦٠ درجه سانتی گراد به مدت دو ساعت یا اتوكلاو ١٢١ درجه سانتی گراد به مدت ٢٠ دقیقه غیر فعال می شود. استفاده از محلول هیپوكلریت سدیم ٥/٠ تا ١ درصد به مدت ٢٠ دقیقه منجر به تخریب ساختار ژنی ویروس می گردد.
● مكانیسم عمل ویروس های عامل هپاتیت و ایمنی در مقابل آنها
روند بیماری به این شكل است كه ویروس ، با وارد شدن به داخل سلول های كبدی با استفاده از سیستم های زیستی سلول ، اقدام به ساخت پروتئین ها و سایر تركیبات خود می نماید و به این طریق تكثیر می یاید. سیستم ایمنی ، سلولهای آلوده كبدی را تشخیص می دهد و به منظور نابود ساختن ویروس سلول را از بین می برد تا از این طریق ویروسهای درون آن نیز كشته شوند. بنابر این در واقع آنچه باعث تخریب كبد می شود ، دفاع و سیستم ایمنی خود بیمار است كه سعی در مبارزه با بیماری دارد.
كشف آنتی بیوتیك های ضد باكتری یكی از جهش های علم پزشكی را رقم زد و با پیشرفت آنها بیماری های عفونی ناشی از باكتری ها دیگر مانند قبل به عنوان یك پدیده غیر قابل كنترل مطرح نیستند ، و لی تلاش در زمینه كشف آنتی بیوتیك های موثر ضد ویروسی تا به حال به جز در چند مورد به نتایج موفقیت آمیز و قابل توجهی نرسیده است. لذا روشهای دیگری برای مقابله با ویروسها مورد توجه قرار گرفته اند. همان طور كه می دانید ، بدن به طور طبیعی علیه ویروسها واكنش نشان می دهد. از جمله تركیباتی كه در شكل گیری این پاسخ ایمنی نقش دارند اینتر فرونها می باشند. اینترفرونها از میانجی های سیستم ایمنی هستند كه با تقویت دفاع سلولی توانایی نوعی از گلبولهای سفید موسوم به لنفوسیتهای T را در از بین بردن سلول های ناشناس و آلوده افزایش می دهند.
۳۰ نوع اینترفرون وجود دارند كه با نامهایی مثل اینترفرون آلفا، بتا و گاما نام گذاری شده اند و از بین آنها اینترفرون آلفا بیشترین تاثیر ضد ویروسی را داراست. این ماده امروزه به طور مصنوعی قابل ساخت است و می توان آن را به عنوان یك دارو برای درمان مبتلایان به هپاتیت ویروسی مزمن تجویز كرد. نتایج این درمان تاكنون رضایت بخش بوده است. اما همانطور كه عنوان شد ، نابود ساختن ویروس به خرج كشتن سلولهای كبدی خودی صورت می گیرد . بنابراین اگر بیماری شدید بوده و تعداد زیادی از سلولهای كبدی آلوده باشند اینترفرون آلفا با تحریك سیستم ایمنی سبب از بین رفتن ناگهانی حجم قابل ملاحظه ای از كبد و ایجاد نوعی از هپاتیت خطرناك می شود. برای پیشگیری از این رویداد در حال حاضر استفاده از این دارو محدود به افرادی است كه بیماری به نسبت خفیف تری دارند كه معمولا برای مدتی كمتر از ۱۸ ماه به طول انجامیده است.
● علائم بیماری هپاتیت B
اكثر افرادی كه هپاتیت B می‌گیرند علامت و یا شكایت مشخصی ندارند و در واقع مهم ‌ترین علامت این بیماری بی‌علامتی ‌آن است. اما در برخی موارد علائمی شبیه آنفلانزا، بی‌اشتهایی، تهوع و استفراغ، تب، ضعف، خستگی و درد شكم خفیف دارند و اكثر این افراد بدون آنكه از بیماری خود آگاه شوند، بهبودی پیدا می‌نمایند. لازم به ذكر است كه افراد مبتلا ، بسته به این كه مبتلا به كدام نوع هپاتیت باشند علائم بالینی متفاوت را بروز می دهند. هپاتیت B در بعضی افراد به‌طور مرموزانه پیشرفت كرده و در نهایت باعث سیروز و سرطان كبد می‌شود. بعضی افراد نیز پس از آنكه به ویروس آلوده شدند، بدون هیچ علامتی ناقل ویروس شده و می‌توانند آن را به دیگران انتقال دهند.
● راه‌های انتقال
ویروس هپاتیت B در خون و ترشحات فرد آلوده وجود داشته واز این طریق به افراد دیگر انتقال پیدا می‌كند.
▪ از جمله راه‌های انتقال عبارتند از :
ـ از مادر آلوده به نوزاد خود در زمان تولد.
ـ دریافت خون و فرآورده‌های خونی آلوده.
ـ تماس جنسی با فرد آلوده.
ـ استفاده از وسایل فرد آلوده.
ـ وسایل دندان‌پزشكی و سوراخ كردن گوش با روش‌های غیربهداشتی.
ـ استفاده مشترك از تیغ ریش‌تراش، ناخن‌گیر، مسواك و یا سرنگ آلوده و سابقه هپاتیت در خانواده و . . . . به‌یاد داشته باشید كه هپاتیت B از حیوانات به انسان منتقل نمی‌شود و تماس‌های عادی و روزمره نظیر دست دادن، معاشرت كردن، در یك كلاس حضور داشتن و در یك مكان غذا خوردن، خطر انتقال بیماری را به‌دنبال ندارد. مبتلایان به هپاتیت B می‌توانند ازدواج كنند ولی قبل از ازدواج باید همسرشان بر علیه هپاتیت B واكسینه شود.
عفونت از طریق عطسه، سرفه، غذا یا آب و استفاده از ظروف مشترك منتقل نمی شود و فرد مبتلا نباید از كاركردن و حضور در مدرسه، مهد كودك ومكان های دسته جمعی منع شود.
▪ گروههای در معرض خطر ابتلا به هپاتیت:
- معتادان تزریقی (درحال حاضر شایعترین عامل خطر ساز محسوب می شود.)
- دریافت كنندگان خون، فاكتورهای انعقادی و فرآورده های خونی آلوده.
- دریافت كنندگان پیوند اعضاء.
- بیماران همودیالیزی.
- كاركنان مراكز بهداشتی-درمانی.
- افرادی كه رفتار جنسی پرخطردارند..
- كودك متولد شده از مادر آلوده (بویژه اگر مادر مبتلا به عفونت همزمان با HIV باشد.)
افرادی كه مواد مخدر تزریق كرده اند حتی اگر سالها پیش و فقط یك بار تزریق كرده باشند، در معرض خطر بالای HCV قرار دارند. عفونت HCV به سرعت پس از تزریق ماده مخدر و در اثر اشتراك سرنگ، سرسوزن وسایر ادوات مربوط به مصرف مواد مخدر، بین افراد منتشر می شود.
هپاتیت C به آسانی توسط دفاع ایمنی میزبان سركوب نمی شود و درصورت مزمن شدن با درجات مختلف پیشرفت كرده وعوارض متعددی را ایجاد می كند.    

  ● مقایسه روده‌های بزرگ و كوچك
روده بزرگ و روده كوچك تفاوت‌های زیادی با هم دارند، از شكل ظاهری‌شان گرفته تا عملكرد و وظایفشان. نمونه‌هایی از این تفاوت‌ها را می‌توانید در جدول زیر ببینید.
● همسایه‌های روده
همسایه اصلی روده بزرگ، روده كوچك است. در واقع، روده بزرگ مانند قاب عكسی روده كوچك را احاطه كرده است. كلیه‌ها، كبد، طحال و معده دیگر اعضای مجاور روده بزرگ هستند. روده بزرگ در پایین نیز با اعضای داخل لگنی مجاورت دارد. جلوی روده هم عضلات شكمی قرار دارند. قسمتی از روده بزرگ در حفره شكمی و قسمتی از آن نیز در خلف صفاق قرار می‌گیرد.
در شکم همه‌مان یک روده راست هست
لابد شنیده‌اید كه می‌گویند فلانی یك روده راست هم در شكمش پیدا نمی‌شود؛ ولی واقعیت این است كه همه ما حداقل یك روده راست در شکممان داریم و آن هم راست‌روده است. در زبان پزشكی، به راست‌روده می‌گویند ركتوم. این عضو، دنباله كولون خاصره لگنی بوده و طولش بین ۱۲ تا ۱۵ سانتیمتر است. اما جالب این‌جا است که راست‌روده بر خلاف اسمش، آن‌قدرها هم راست نیست. از آن‌جا که این عضو در گودی استخوان خاجی جای می‌گیرد، همیشه حالتش قدری به عقب خمیده است.
راست‌روده كه در حفره لگنی قرار دارد، جایش در مردان، پشت مثانه و پروستات و در زنان، عقب رحم و مهبل است و فقط ثلث فوقانی‌اش از پرده صفاق پوشیده می‌شود. پرده صفاق در مردان بین راست‌روده و سطح فوقانی مثانه، بن‌بستی به نام بن‌بست دوگلاس ایجاد می‌كند که در زنان، این بن‌بست بین راست‌روده و رحم قرار می‌گیرد. بن‌بست دوگلاس، پایین‌ترین نقطه فضای درونی شكم است.
قسمت تحتانی راست‌روده نیز به مجرای مقعدی ختم می‌شود. این مجرا یک لوله‌ به طول ۳ سانتی‌متر و کاملاً تنگ و باریك است. عضله تنگ‌كننده مقعد، سوراخ مقعد را می‌بندد. زیر مخاط مجرای مقعدی، سیاهرگ‌های بسیاری وجود دارند که اتساع این سیاهرگ‌ها موجب پیدایش بیماری بواسیر می‌شود.
یبوست مزمن، کم‌تحرکی و زیاد نشستن، چاقی و حاملگی از مهم‌ترین علل پیدایش بواسیر هستند که درمان آن از طریق عمل جراحی صورت می‌گیرد.
وقتی مدفوع به راست‌روده می‌‌رسد، بر اثر انقباضات واكنشی كه در راست‌روده ایجاد می‌شود، ماهیچه‌های دریچه یا اسفنكتر مقعد شل می‌شود و احساس دفع به شخص دست می‌‌دهد. اسفنكترهای مقعد، ماهیچه‌های حلقوی‌شكلی هستند كه باز و بسته شدن مقعد را كنترل می‌کنند. معمولاً حدود یك تا سه روز طول می‌‌كشد كه غذا از دهان تا مقعد برسد. معمولاً تعداد دفعات اجابت مزاج از سه بار در یک روز تا هر سه روز یک‌بار طبیعی تلقی می‌شود و آن‌چه در این مورد اهمیت دارد، تغییر واضح در الگوی اجابت مزاج افراد است.
● شرح وظایف روده بزرگ
روده بزرگ یک اندام جذبی محسوب نمی‌شود. با وجود این، آبی كه برای هضم غذاها مورد استفاده قرار می‌گیرد، در روده بزرگ بازجذب و باعث می‌شود كه مدفوعی خشک و بی‌آب ایجاد شود. بیشتر مواد غذایی تا رسیدن به روده بزرگ هضم شده‌اند و تنها مقداری از غذاهای هضم‌نشده مانند سلولز، غضروف و مولكول‌های پروتئینی و مواد جذب‌نشده وارد روده بزرگ می‌شوند. باكتری‌های روده بزرگ، نشاسته را به مالتوز و گلوكز تبدیل می‌كنند. این باكتری‌ها همچنین روی مواد دیگر نیز عمل گوارشی انجام می‌دهند و مواد موجود در روده بزرگ را به حالت خمیری در می‌آورند و بعد از جذب مواد مورد استفاده نیز مواد زاید را به صورت مدفوع دفع می‌کنند.
روده بزرگ علاوه بر وظیفه جذب آب و دفع مواد زاید، تولید برخی ویتامین‌های مورد نیاز بدن را نیز بر عهده دارد. برخی از ویتامین‌های گروه B و ویتامین K نیز از جمله ویتامین‌هایی هستند كه در روده بزرگ ساخته می‌شوند. این ویتامین‌ها پس از تولید، وارد مویرگ‌های خونی و سپس وارد جریان خون می‌شوند.
● روده‌های این و آن
ـ روده در گونه‌هایی از حیوانات که غذاهای متراكمی مانند گوشت مصرف می‌کنند، كوتاه است و در جوندگان و پستانداران سم‌دار كه علف‌خوارند، دراز است.
ـ همه پستانداران گیاه‌خوار دارای یک روده كور بزرگ هستند.
ـ روده بزرگ در پرندگان عبارت است از یك روده راست نسبتاً كوتاه كه در یك مرغ بالغ فقط ۱۰ سانتی‌متر طول دارد و قطرش دو برابر قطر روده كوچك است؛ از انتهای روده كوچك شروع می‌شود و تا كلواك ادامه دارد.
ـ دستگاه گوارش شترمرغ با اسب قابل مقایسه است. این پرنده، چینه‌دان ندارد و فعالیت تخمیری غذا توسط باكتری‌ها در روده كور و روده بزرگ انجام می‌شود و شتر‌مرغ را قادر می‌سازد كه از مقادیر زیاد فیبر در غذا استفاده کند.
● IBS یا زمانی برای طغیان روده‌ها
درد شكم، نفخ، یبوست یا اسهال بدون این‌كه علت مشخصی برای آن پیدا شود. این مشكلی است كه برای بسیاری از مردم پیش می‌آید و پزشكان به آن می‌گویند: سندرم روده تحریك پذیر (IBS) یا كولون عصبی یا اسپاستیك. در آمریكا از هر ۵ نفر، یك نفر به این بیماری مبتلا است و زنان بیشتر از مردان به این بیماری مبتلا می‌شوند. علت اصلی این بیماری، ناشناخته است. این بیماران هیچ تفاوتی با سایر افراد ندارند اما به غذا و استرس، واكنش شدیدتری نشان می‌دهند. پژوهش‌ها نشان می‌دهند كه مبتلایان به این بیماری، با حركات دودی روده‌ها مشكل دارند.
این بیماری، درمان قطعی ندارد و هیچ‌وقت به یك بیماری جدی نظیر سرطان منتهی نمی‌شود و طول عمر فرد را كوتاه نمی‌كند. بیشتر این بیماران می‌توانند با تعدیل رژیم غذایی و یافتن راهی برای مدیریت استرس‌ها و گاهی با مصرف دارو، علایم بیماری خود را كنترل کنند. مسافرت، استرس، خوردن غذای حجیم و قاعدگی جزء مواردی هستند که می‌توانند علایم بیماری را تشدید كنند.
برای تخفیف علایم این بیماری، استفاده از یك رژیم غذایی سالم شامل مقادیر زیاد فیبرهای نامحلول مانند سبزی‌ها، میوه‌ها و غلات كامل یا سبوس‌دار توصیه می‌شود ولی شاید بهترین درمان، به کار گرفتن راه‌های مدیریت استرس باشد.
● و اما سرطان روده بزرگ
سرطان روده بزرگ، سومین سرطان شایع در كشورهای غربی و چهارمین سرطان شایع در جهان است. در كشورهای صنعتی نیز بعد از سرطان ریه، این سرطان دومین عامل مرگ‌و‌میر ناشی از سرطان‌ها است. سالانه ۵/۱ میلیون نفر در جهان دچار سرطان كولون و ركتوم می‌شوند. زنان و مردان تقریباً به طور مساوی گرفتار این بیماری می‌شوند و شیوع آن نیز از سن ۴۰ تا۵۰ سالگی به تدریج افزایش می‌یابد. حداكثر بروز این سرطان بعد از سن ۵۰ سالگی است.
متأسفانه در ایران، شیوع این سرطان رو به افزایش است و طبق آمار موجود، در حال حاضر چهارمین سرطان شایع در بین مردان (۵درصد) و زنان (۵/۵درصد) محسوب می‌شود. درصد ابتلا به سرطان كولون و ركتوم در افراد زیر ۵۰ سال در ایران قابل توجه است. خوشبختانه بیشتر موارد مرگ‌و‌میر ناشی از سرطان‌های كولون و ركتوم قابل پیشگیری است. در گذشته، تصور می‌شد كه سرطان كولون چپ شایع‌تر از سرطان کولون راست است ولی طی ۲۰ سال گذشته، شیوع سرطان در کولون چپ به وضوح كاهش یافته است.
● آب ریختن در آسیاب سرطان
با توجه به زندگی صنعتی امروزه و افزایش میزان شهرنشینی و بروز تغییرات واضح در رژیم غذایی، می‌توان گفت که محیط، نقش بسزایی در بروز سرطان روده بزرگ دارد.    
 

  دیابت بیماری است كه بدن قادر به تولید یا استفاده مناسب و ذخیره گلوكز (نوعی قند) نیست. در این حالت میزان گلوكز در جریان خون باقی مانده و در نتیجه قند خون بیشتر از حد طبیعی می‌شود.
● دیابت دارای دو نوع است؛‌
▪ در دیابت نوع اول تولید انسولین به طور كامل در بدن متوقف می‌شود. انسولین هورمونی است كه به بدن كمك می‌كند كه از گلوكز موجود در غذا استفاده كرده و از آن انرژی به دست آورد. افراد مبتلا به این دیابت باید به طور روزانه انسولین، به خود تزریق كنند تا دچار مشكل نشوند. این نوع دیابت معمولا در كودكان و نوجوانان بروز می‌كند اما در عین حال امكان بروز آن در كلیه سنین وجود دارد.
▪ دیابت نوع دوم نیز زمانی بروز می‌كند كه بدن قادر به تولید انسولین كافی نیست و یا نمی‌تواند به طور مناسب از انسولینی كه در بدن تولید می‌شود استفاده كند. این نوع دیابت اغلب در افراد بالای ۴۰ سال، افراد مبتلا به اضافه وزن و افرادی كه سابقه ارثی دارند بروز می‌كند.
با این وجود امروزه جوانان زیادی به این نوع دیابت نیز مبتلا می‌شوند. افراد مبتلا به دیابت اغلب علائم زیر را دارا هستند.این علایم شامل تشنگی زیاد، تكرر ادرار، كاهش وزن، گرسنگی زیاد، تار شدن بینایی، تحریك‌پذیری، كرخی و سوزش دستها یا پاها، عفونت دائمی پوست، ‌مثانه و لثه‌ها، زخم‌هایی كه هرگز بهبود پیدا نمی‌كنند و خستگی شدید است. در برخی موارد هیچ علائمی از بیماری وجود ندارد. این حالت معمولا در مورد دیابت نوع دوم اتفاق می‌افتد. در این مورد فرد مبتلا می‌تواند چند ماه و یا حتی چند سال بدون هیچ نشانه‌ای از وجود بیماری زندگی كنند. بروز این نوع دیابت آنقدر به تدریج صورت می‌گیرد كه علائم آن ممكن است هرگز مشخص نشود. هر فردی ممكن است به دیابت مبتلا شود ولیكن افرادی كه ارتباطات نزدیكی با این بیماری دارند، بیشتر در معرض ابتلا به آن هستند. سایر عوامل خطرزا شامل چاقی،‌ كلسترول بالا، فشار خون بالا و عدم فعالیت فیزیكی است؛ همچنین با افزایش سن افراد امكان ابتلای آنها به این بیماری افزایش می‌یابد. افراد بالای ۴۰ سال كه دچار اضافه وزن نیز هستند بیشتر به این بیماری مبتلا می‌شوند، اگرچه ابتلا دیابت نوع دوم در میان نوجوانان رو به افزایش است. به علاوه در زنانی كه در حین بارداری مبتلا به دیابت می‌شوند (این حالت موسوم به دیابت بارداری است) احتمال ابتلا به دیابت كامل به نسبت بیشتر است. در مورد درمان این بیماری باید گفت كه اقدامات خاصی وجود دارد كه هر فرد دیابتی چه از نوع اول و چه از نوع دوم برای سلامت بودن باید انجام دهد. آنها همچنین باید یك برنامه غذایی ویژه داشته باشند. آنها باید به میزان فعالیت فیزیكی خود در طول روز توجه داشته باشند چرا كه تحرك بدنی می‌تواند به بدن در استفاده بهتر از انسولین كمك كند بنابراین بدن می‌تواند گلوكز را برای تمام سلولهای بدن به انرژی تبدیل كند. به علاوه تمام بیماران مبتلا به دیابت نوع اول و برخی از افراد مبتلا به دیابت نوع دوم نیازمند تزریق انسولین هستند.
برخی از افراد مبتلا به دیابت نوع دوم قرص‌هایی مصرف می‌كنند كه این قرصها یا به بدن كمك می‌كنند كه انسولین بیشتر تولید كند و یا در تولید بهتر انسولین در بدن نقش دارد. برخی افراد مبتلا به دیابت نوع ۲ می‌توانند بیماری خود را بدون نیاز به مصرف دارو و تنها با رعایت رژیم غذایی مناسب و فعالیت جسمی مطلوب كنترل كنند. هر بیمار دیابتی باید حداقل هر ۶ ماه یكبار به یك پزشك متخصص مراجعه كند.
وی همچنین باید به طور دوره‌ای با سایر اعضای یك تیم درمان دیابت از جمله یك مربی پرستاری دیابت و یك متخصص تغذیه برای كمك به تهیه برنامه غذایی ملاقات داشته باشد.همچنین بهتر است به یك متخصص فیزیولوژی برای كمك به تهیه یك برنامه ورزشی و نیز به یك مددكار اجتماعی، روانشناس یا هر متخصص بهداشت روانی دیگر برای مواجهه و كنترل استرس و چالش‌های ناشی از زندگی كردن با یك بیماری مزمن مراجعه كند. از سوی دیگر هر بیمار دیابتی باید به طور منظم وضعیت بینایی خود را آزمایش كند (حداقل سالی یكبار) به طوری كه مطمئن شود هر نوع مشكل بینایی مربوط به بیماری وی در مراحل اولیه تشخیص داده شده و قبل از اینكه جدی شود، اقدام به درمان آن نماید. به علاوه بیماران دیابتی باید یاد بگیرند كه چطور میزان گلوكز خون خود را اندازه‌گیری كنند. اندازه‌گیری و ارزیابی روزانه مشخص می‌كند كه برنامه غذایی، برنامه ورزشی و برنامه دارویی تا چه حد در متعادل نگه داشتن میزان گلوكز خون بیمار مؤثر بوده است. علت با اهمیت بودن این ارزیابی‌ها و آزمایش‌های دقیق و دوره‌ای این است كه عدم كنترل و یا كنترل نامناسب می‌تواند منجر به مشكلات و ناراحتی‌های بلند مدت مانند حملات قلبی، سكته‌های مغزی، نابینایی، مشكلات كلیوی، آسیب رگ‌های خونی، آسیب سلول‌های عصبی و عقیم شدن در مردان شود. اما خوشبختانه، مطالعات انجام شده در بیش از ۱۰ سال نشان داده است كه اگر افراد گلوكز خون خود را تا حد امكان در سطح طبیعی نگهدارند، می‌تواند خطر ابتلا به این مشكلات را تا ۵۰ درصد یا بیشتر كاهش دهند. محققان معتقدند كه شاید روزی بتوان از ابتلا به این بیماری جلوگیری كرد. دیابت نوع هم یكی از شایعترین انواع دیابت است كه هنوز دلایل آن به طور كامل درك و شناسایی نشده‌اند. با این حال تحقیقات اخیر نشان می‌دهد برخی عوامل و اقدامات هستند كه می‌توانند مانع از بروز این نوع دیابت شود. مطالعات نشان می‌دهد كه برخی تغییرات در نحوه زندگی می‌تواند از بروز دیابت نوع سوم در افرادی مستعد ابتلا به این بیماری هستند جلوگیری كند و یا آن را به تعویق بیندازد.مهمترین این فاكتورها كاهش متعادل وزن بین ۵ تا ۱۰ درصد و انجام فعالیت‌های فیزیكی ملایم به مدت ۳۰ دقیقه در روز هستند.پزشكان توصیه می‌كنند كه هر فرد بالای ۴۵ سال بویژه با BMI بالای ۲۵ واحد باید تست دیابت بدهند و در صورت سالم بودن هر ۳ سال یكبار این آزمایش را تمدید كنند.
برخی از افراد مبتلا به دیابت نوع دوم قرص‌هایی مصرف می‌كنند كه این قرصها یا به بدن كمك می‌كنند كه انسولین بیشتر تولید كند و یا در تولید بهتر انسولین در بدن نقش دارد. برخی افراد مبتلا به دیابت نوع ۲ می‌توانند بیماری خود را بدون نیاز به مصرف دارو و تنها با رعایت رژیم غذایی مناسب و فعالیت جسمی مطلوب كنترل كنند. هر بیمار دیابتی باید حداقل هر ۶ ماه یكبار به یك پزشك متخصص مراجعه كند. وی همچنین باید به طور دوره‌ای با سایر اعضای یك تیم درمان دیابت از جمله یك مربی پرستاری دیابت و یك متخصص تغذیه برای كمك به تهیه برنامه غذایی ملاقات داشته باشد.همچنین بهتر است به یك متخصص فیزیولوژی برای كمك به تهیه یك برنامه ورزشی و نیز به یك مددكار اجتماعی، روانشناس یا هر متخصص بهداشت روانی دیگر برای مواجهه و كنترل استرس و چالش‌های ناشی از زندگی كردن با یك بیماری مزمن مراجعه كند. از سوی دیگر هر بیمار دیابتی باید به طور منظم وضعیت بینایی خود را آزمایش كند (حداقل سالی یكبار) به طوری كه مطمئن شود هر نوع مشكل بینایی مربوط به بیماری وی در مراحل اولیه تشخیص داده شده و قبل از اینكه جدی شود، اقدام به درمان آن نماید. به علاوه بیماران دیابتی باید یاد بگیرند كه چطور میزان گلوكز خون خود را اندازه‌گیری كنند. اندازه‌گیری و ارزیابی روزانه مشخص می‌كند كه برنامه غذایی، برنامه ورزشی و برنامه دارویی تا چه حد در متعادل نگه داشتن میزان گلوكز خون بیمار مؤثر بوده است. علت با اهمیت بودن این ارزیابی‌ها و آزمایش‌های دقیق و دوره‌ای این است كه عدم كنترل و یا كنترل نامناسب می‌تواند منجر به مشكلات و ناراحتی‌های بلند مدت مانند حملات قلبی، سكته‌های مغزی، نابینایی، مشكلات كلیوی، آسیب رگ‌های خونی، آسیب سلول‌های عصبی و عقیم شدن در مردان شود.
اما خوشبختانه، مطالعات انجام شده در بیش از ۱۰ سال نشان داده است كه اگر افراد گلوكز خون خود را تا حد امكان در سطح طبیعی نگهدارند، می‌تواند خطر ابتلا به این مشكلات را تا ۵۰ درصد یا بیشتر كاهش دهند. محققان معتقدند كه شاید روزی بتوان از ابتلا به این بیماری جلوگیری كرد. دیابت نوع هم یكی از شایعترین انواع دیابت است كه هنوز دلایل آن به طور كامل درك و شناسایی نشده‌اند. با این حال تحقیقات اخیر نشان می‌دهد برخی عوامل و اقدامات هستند كه می‌توانند مانع از بروز این نوع دیابت شود. مطالعات نشان می‌دهد كه برخی تغییرات در نحوه زندگی می‌تواند از بروز دیابت نوع سوم در افرادی مستعد ابتلا به این بیماری هستند جلوگیری كند و یا آن را به تعویق بیندازد.مهمترین این فاكتورها كاهش متعادل وزن بین ۵ تا ۱۰ درصد و انجام فعالیت‌های فیزیكی ملایم به مدت ۳۰ دقیقه در روز هستند.پزشكان توصیه می‌كنند كه هر فرد بالای ۴۵ سال بویژه با BMI بالای ۲۵ واحد باید تست دیابت بدهند و در صورت سالم بودن هر ۳ سال یكبار این آزمایش را تمدید كنند.

  ● شرح بیماری
بیماری‌ دیورتیکولی‌ دیورتیکولوز یا همان‌ بیماری‌ دیورتیکولی‌ عبارت‌ است‌ از وجود بیرون‌زدگی‌های‌ کوچک‌ کیسه‌ مانند (دیورتیکول‌) در دیواره‌ روده‌ بزرگ‌. وجود این‌ دیورتیکول‌ها ممکن‌ است‌ علامتی‌ به‌ همراه‌ نداشته‌ باشد. دیورتیکولیت‌ نیز یعنی‌ التهاب‌ دیورتیکول‌. دیورتیکولوز مسری‌ یا سرطانی‌ نیست‌. در ۴۰%ـ۳۰% افراد بالای‌ ۵۰ سال‌ این‌ دیورتیکول‌ها وجود دارند. با گذشت‌ هر دهه‌ از زندگی‌ به‌ تعداد آنها افزوده‌ می‌شود.
● علایم‌ شایع‌
الف) علایم‌ دیورتیکولوز:
▪ معمولاً بدون‌ علامت‌ است‌.
▪ دل‌ پیچه‌ یا حساسیت‌ به‌ لمس‌ در طرف‌ چپ‌ شکم‌، که‌ با دفع‌ گاز یا اجابت‌ مزاج‌ بهبود می‌یابد.
گاهی‌ در مدفوع‌ خون‌ قرمز روشن‌ وجود دارد. دیورتیکول‌های‌ غیرعفونی‌ گاهی‌ خونریزی‌ می‌کنند و گاهی‌ یبوست‌.
ب) علایم‌ دیورتیکولیت‌:
▪ درد شکمی‌ همراه‌ دل‌پیچه‌ به‌ صورت‌ متناوب‌ که‌ پس‌ از مدتی‌ دایمی‌ می‌شود. امکان‌ دارد درد از همان‌ اول‌ ناتوان‌کننده‌ باشد یا شاید تا چندین‌ روز ناتوان‌ کننده‌ نباشد.
▪ تب‌
تهوع‌
▪ حساسیت‌ به‌ لمس‌ در همان‌ قسمتی‌ که‌ دیورتیکول‌ در روده‌ بزرگ‌ وجود دارد.
● علل‌
▪ ناشناخته‌ هستند، اما تا حدی‌ ارثی‌ است‌.
▪ شواهد تازه‌ ارایه‌ شده‌ نشان‌ می‌دهند که‌ رژیم‌ غذایی‌ کم‌ حجم‌ حاوی‌ مواد غذایی‌ فرآوری‌ و پالایش‌ شده‌ (غذاهای‌ فرنگی‌) شاید در تشکیل‌ دیورتیکول‌ موثر باشد. به‌ علت‌ کم‌ حجم‌ بودن‌ غذا، در قسمت‌ سیگمویید روده‌ بزرگ‌ اسپاسم‌ ایجاد می‌شود و فشار داخل‌ این‌ قسمت‌ از رود بزرگ‌ بالا می‌رود. سرانجام‌ به‌ علت‌ وارد آمدن‌ فشار زیاد، بافت‌ پوششی‌ داخل‌ روده‌ بزرگ‌ به‌ شکل‌ کیسه‌هایی‌ کوچک‌ از دیواره‌ روده‌ بزرگ‌ بیرون‌ می‌زند.
● عوامل تشدید کننده بیماری
▪ رژیم‌ غذایی‌ نامناسب‌ که‌ فیبر غذایی‌ کمی‌ دارد.
▪ سابقه‌ خانوادگی‌ دیورتیکولوز
▪ بیماری‌ رگ‌های‌ قلب‌ یا بیماری‌ کیسه‌ صفرا
▪ سن‌ بالای‌ ۵۰ سال‌
▪ چاقی‌
● پیشگیری‌
▪ در حال‌ حاضر نمی‌توان‌ از آن‌ پیشگیری‌ به‌ عمل‌ آورد، اما خطر را می‌توان‌ با رعایت‌ موارد زیر کم‌ کرد:
الف) خوردن‌ غذایی‌ پر فیبر در تمام‌ طول‌ زندگی‌
ب) نوشیدن‌ مایعات‌ زیاد
ج) زور نزدن‌ به‌ هنگام‌ اجابت‌ مزاج‌
د) حفظ‌ آمادگی‌ قلبی‌ ـ عروقی‌ مناسب‌. این‌ بیماری‌ ممکن‌ است‌ با اختلات‌ عروقی‌ ارتباط‌ داشته‌ باشد.
● عواقب‌ مورد انتظار
▪ با شناسایی‌ زودهنگام‌ و درمان‌ عوارض‌، سرانجام‌ بیماری‌ خوب‌ است‌.
▪ دیورتیکولوز تنها زمانی‌ خطرناک‌ به‌ شمار می‌رود که‌ عفونی‌ شود یا خونریزی‌ داشته‌ باشد. دیورتیکولیت‌ نیز با جراحی‌ قابل‌ معالجه‌ است‌.
● عوارض‌ احتمالی‌
اگر دیورتیکول‌ها عفونی‌ شوند، ممکن‌ است‌ شدیداً خونریزی‌ کنند یا سوراخ‌ شده‌ و به‌ بروز پریتونیت‌ (عفونت‌ و التهاب‌ پرده‌ صفاق، پرده‌ پوشاننده‌ سطح‌ داخل‌ شکم‌ و احشاء)بیانجامند.
● درمان‌
الف) اصول‌ کلی‌
▪ اقدامات‌ تشخیصی‌ ممکن‌ است‌ شامل‌ موارد زیر باشند: عکسبرداری‌ به‌ کمک‌ اشعه‌ ایکس‌ و تنقیه‌ باریم‌، از قسمت‌ پایینی‌ لوله‌گوارش‌؛ سیگموییدوسکپی‌ (روش‌ برای‌ بررسی‌ راست‌ روده‌ و قسمت‌ پاینی‌ روده‌ بزرگ‌ با یک‌ وسیله‌ که‌ سر آن‌ منبع‌ نور قرار دارد).
▪ اگر علامتی‌ وجود نداشته‌ باشد، درمان‌ معمولاً ضرورتی‌ ندارد. در موارد خفیف‌، تغییر در رژیم‌ غذایی‌ و استفاده‌ از نرم‌کننده‌ مدفوع‌ ممکن‌ است‌ کافی‌ باشد. در موارد شدیدتر، ممکن‌ است‌ نیاز به‌ استراحت‌ در رختخواب‌، دارو، و جراحی‌ باشد.
▪ سعی‌ کنید که‌ هر روز سر یک‌ ساعت‌ معین‌ اجابت‌ مزاج‌ داشته‌ باشید. حداقل‌ ۱۰ دقیقه‌ صبر کنید و زور نزنید.
▪ اجابت‌ مزاج‌ را روزانه‌ از نظر خونریزی‌ کنترل‌ کنید. اگر اجابت‌ مزاج‌ سیاه‌ است‌ نمونه‌ای‌ را برای‌ آزمایش‌ ببرید.
▪ برای‌ رفع‌ درد و اسپاسم‌ خفیف‌، یک‌ صفحه‌ گرم‌کننده‌ را روی‌ شکم‌ قرار دهید.
▪ بستری‌ شدن‌ در بیمارستان‌ تنها به‌ هنگام‌ بروز عوارض‌
▪ در صورت‌ عفونی‌ شدن‌ دیورتیکول‌ یا خونریزی‌ شدید از آن‌، عمل‌ جراحی‌ برای‌ برداشتن‌ قسمتی‌ از روده‌ بزرگ‌ انجام‌ خواهد شد.
ب) داروها
▪ آنتی‌بیوتیک‌ در صورتی‌ که‌ دیورتیکول‌ها عفونی‌ شده‌ باشند.
▪ امکان‌ دارد مصرف‌ نرم‌کننده‌های‌ مدفوع‌ توصیه‌ شود.
▪ در صورتی‌ که‌ نتوانید رژیم‌ غذایی‌ پرفیبر داشته‌ باشید، داروهای‌ مسهل‌ از نوع‌ حجیم‌کننده‌های‌ مدفوع‌ ممکن‌ است‌ تجویز شوند. توجه‌ داشته‌ باشید که‌ از مصرف‌ داروهای‌ مسهل‌ مگر به‌ دستور پزشک‌ باید خودداری‌ کرد.
ج) فعالیت در زمان ابتلا به این بیماری
اگر تب‌ یا درد شدید دارید، در رختخواب‌ استراحت‌ کنید. با روبه‌ بهبود گذاشتن‌ علایم‌، فعالیت در زمان ابتلا به این بیماری های‌ عادی‌ خود را تدریجاً از سر گیرید.
د) رژیم‌ غذایی‌
یک‌ رژیم‌ غذایی‌ متعادل‌ که‌ فیبر زیاد، نمک‌ کم‌، و چربی‌ کم‌ داشته‌ باشد.
● درچه شرایطی باید به پزشک مراجعه نمود؟
▪ اگر شما یا یکی‌ از اعضای‌ خانواده‌تان علایم‌ دیورتیکولوز یا دیورتیکولیت‌ را دارید.
▪ اگر علی‌رغم‌ درمان‌، درد شدید ادامه‌ دارد.
▪ اگر در اجابت‌ مزاج‌ خون‌ ظاهر شده‌ است‌.
▪ اگر تب‌، استفراغ‌، یا تورم‌ شکمی‌ به‌ هنگام‌ درمان‌ رخ‌ دهند.    

  بیماری‌ سلیاک‌ عبارت‌ است‌ از یک‌ بیماری‌ آلرژیک‌ در روده‌ کوچک‌، که‌ توسط‌ گلوتن‌ (یک‌ نوع‌ پروتئین‌ که‌ در اغلب‌ غلات‌ وجود دارد) ایجاد می‌شود.
در این‌ بیماری‌، روده‌ کوچک‌ نمی‌تواند مواد مغذی‌ را به‌ خوبی‌ جذب‌ کند. اغلب‌ موارد بیماری‌ سلیاک‌، ارثی‌ هستند. بیماری‌ سلیاک‌ مسری‌ یا سرطانی‌ نیست‌.
این‌ بیماری‌ معمولاً به‌ هنگام‌ دوران‌ شیرخوارگی‌ یا اوایل‌ کودکی‌ (دو هفتگی‌ تا یک‌ سالگی‌) آغاز می‌شود. امکان‌ دارد علایم‌ هنگامی‌ ظاهر شوند که‌ کودک‌ اول‌ بار شروع‌ به‌ خوردن‌ غذاهای‌ حاوی‌ گلوتن‌ می‌کند.
در بزرگسالان‌، علایم‌ ممکن‌ است‌ به‌ تدریج‌ و در عرض‌ چند ماه‌ یا حتی‌ چند سال‌ پدیدار شوند.
● علایم‌ شایع‌
▪ کاهش‌ وزن‌ یا آهسته‌ شدن‌ روند وزن‌ گرفتن‌ یک‌ شیرخوار بعد از اضافه‌ کردن‌ غلات‌ به‌ رژیم‌ غذایی‌
▪ بی‌اشتهایی‌
▪ مدفوع‌ شل‌، کم‌ رنگ‌، حجیم‌ و بدبو؛ دفع‌ گاز زیاد
▪ تورم‌ شکم‌؛ درد شکم‌
▪ ظاهر عمومی‌ نشاندهنده‌ نرسیدن‌ مواد مغذی‌ به‌ حد کافی‌
▪ زخم‌ دهانی‌
▪ کم‌خونی‌ یا کمبود ویتامین‌، همراه‌ با خستگی‌، رنگ‌ پریدگی‌، بثورات‌ پوستی‌، یا درد استخوان‌
▪ قوس‌ برداشتن‌ مختصر پاها (پا پرانتزی‌) در کودکان‌
▪ خستگی‌ مبهم‌، از نفس‌ افتادن‌ زودهنگام‌
▪ تورم‌ پاها
● علل‌
بیماری‌ سلیاک‌ یک‌ بیماری‌ مادرزادی‌ است‌ که‌ به‌ علت‌ عدم‌ تحمل‌ به‌ گلوتن‌ ایجاد می‌شود. *گلوتن‌ پروتئینی‌ است‌ که‌ در اغلب‌ غلات‌ وجود دارد.
● عوامل‌ افزایش‌ دهنده‌ خطر
▪ سابقه‌ خانوادگی‌ بیماری‌ سلیاک‌
▪ حاملگی‌
▪ سایر آلرژی‌ها
● پیشگیری‌
در حال‌ حاضر نمی‌توان‌ از آن‌ پیشگیری‌ به‌ عمل‌ آورد.
● عواقب‌ مورد انتظار
با رعایت‌ یک‌ رژیم‌ سفت‌ و سخت‌ فاقد گلوتن‌، می‌توان‌ انتظار یک‌ زندگی‌ طبیعی‌ را در اغلب‌ بیماران‌ داشت‌. روند بهبود در عرض‌ ۳-۲ هفته‌ آغاز می‌شود.
● عوارض‌ احتمالی‌
در موارد نادر، حذف‌ گلوتن‌ از رژیم‌ غذایی‌ با بهبودی‌ سریع‌ همراه‌ نخواهد بود.
● درمان‌
الف) اصول‌ کلی‌
▪ تشخیص‌ قطعی‌ با نمونه‌برداری‌ مسجل‌ می‌شود. برای‌ این‌ کار، نمونه‌ بافتی‌ کوچکی‌ از روده‌ کوچک‌ برداشته‌ می‌شود. امکان‌ دارد سه‌ بار نمونه‌برداری‌ انجام‌ شود. یک‌ بار زمانی‌ که‌ گلوتن‌ در رژیم‌ غذایی‌ وجود دارد، یک‌ بار زمانی‌ که‌ گلوتن‌ از رژیم‌ غذایی‌ حذف‌ شده‌ است‌، و دفعه‌ سوم‌ زمانی‌ که‌ دوباره‌ گلوتن‌ در رژیم‌ غذایی‌ گنجانده‌ می‌شود.
▪ تنها انتخاب‌ درمانی‌، حذف‌ کردن‌ گلوتن‌ از رژیم‌ غذایی‌ است‌.
ب) داروها
▪ آهن‌ و اسیدفولیک‌ برای‌ کم‌خونی‌
▪ کلسیم‌ و مکمل‌های‌ ویتامینی‌ در صورت‌ کمبود
▪ امکان‌ دارد داروهای‌ کورتیزونی‌ خوراکی‌ برای‌ کاهش‌ پاسخ‌ التهابی‌ بدن‌ در موارد حمله‌ شدید بیماری‌ تجویز شوند.
ج) فعالیت‌
هیچ‌ محدودیتی‌ برای‌ آن‌ وجود ندارد.
د) رژیم‌ غذایی‌
رژیم‌ غذایی‌ فاقد گلوتن‌. حذف‌ کامل‌ گلوتن‌ از رژیم‌ غذایی‌ دشوار است‌. بنابراین‌ در مدتی‌ که‌ با رژیم‌ جدید به‌ تدریج‌ خو می‌گیرید صبر پیشه‌ کنید. برنامه‌ریزی‌ رژیم‌ غذایی‌ با کمک‌ متخصص‌ تغذیه‌ انجام‌ می‌پذیرد.
● در این‌ شرایط‌ به‌ پزشک‌ خود مراجعه‌ نمایید
▪ اگر شما یا کودکتان‌ علایم‌ بیماری‌ سلیاک‌ را دارید.
▪ اگر علایم‌ در عرض‌ ۳ هفته‌ پس‌ از آغاز رژیم‌ فاقد گلوتن‌ برطرف‌ نشده‌ باشند.
▪ اگر کودک‌ دوباره‌ وزن‌ از دست‌ رفته‌ را به‌ دست‌ نیاورد یا رشد و نمو مناسبی‌ مطابق‌ انتظار نداشته‌ باشد.
▪ اگر تب‌ به‌ علایم‌ اضافه‌ شود.    
 

  بیماری سلیاک، نوعی بیماری گوارشی است که به پرزهای روده کوچک آسیب می‌رساند و سبب اختلال در جذب مواد مغذی می‌شود. افرادی که به بیماری سلیاک مبتلا هستند پروتئینی به نام گلوتن را که در گندم، جو، چاودار و احتمالا جودو سر وجود دارد، نمی‌توانند تحمل کنند. زمانی که بیماران مبتلا به سلیاک، غذاهای حاوی گلوتن مصرف می‌کنند، سیستم ایمنی بدن آن‌ها پاسخی را به صورت تخریب روده کوچک صادر می‌کند. این تخریب به خصوص در پرزهای انگشتانه‌ای روده که مواد مغذی داخل آنها جذب می‌شوند، ایجاد می‌شود. به دنبال آسیب پرزهای روده‌ای فرد بدون توجه به مقدار غذایی که می‌خورد، مبتلا به سوء تغذیه می‌شود. به دلیل این که سیستم ایمنی خود فرد سبب تخریب و آسیب پرزهای روده کوچک می‌شود، این بیماری، به عنوان یک بیماری خود ایمنی نامیده می‌شودو از طرف دیگر به علت این که مواد مغذی جذب نمی‌شوند، می‌تواند به عنوان یک بیماری سوء جذبی مورد نظر قرار گیرد. بیماری سلیاک هم‌چنین به نام‌های اسپروی سلیاک، اسپروی غیر حاره‌ای و آنتروپاتی حساس به گلوتن هم نامیده می‌شود. سلیاک، بیماری وراثتی است و نسلی به نسل دیگر، و در خانواده انتقال می‌یابد.گاهی اوقات این بیماری برای اولین بار به دنبال رژیم غذایی بعد از عمل جراحی”>جراحی، بارداری، تولد نوزاد، عفونت‌های ویروسی و یا استرس‌های روحی فعال می‌شود. بیماری سلیاک، افراد را به گونه‌ای متفاوت، تحت تاثیر قرار می‌دهد. در گروهی از بیماران، علائم از دوران کودکی، و در تعداد دیگر در بزرگ‌سالی بروز می‌کند.
یکی از عوامل مهمی که در زمان و نحوه شروع بیماری موثر می‌باشد، مدت زمانی است که یک فرد از شیر مادر تغذیه کرده است. هر اندازه این دوران طولانی تر باشد، علائم، دیرتر بروز می‌کنند و علائمی نیز که بروز می‌کنند، بیشتر شامل نشانه‌های معمول بیماری هستند.
از عوامل مهم دیگر، سن شروع به مصرف غذاهای حاوی گلوتن و مقدار مصرف این مواد است.
علائم ممکن است خود را به صورت گوارشی یا غیر گوارشی نشان دهند.برای مثال فردی ممکن است اسهال و دردهای شکمی داشته باشد، در حالی که فرد دیگر تحریک‌پذیر و افسرده باشد. در حقیقت تحریک‌پذیری از عمومی‌ترین علائم بیماری سلیاک در کودکان است.
به طور کلی علائم بیماری سلیاک ممکن است یک یا چند مورد از موارد زیر باشد:
▪ دردهای تکرار شونده شکمی
▪ اسهال خونی
▪ کاهش وزن
▪ اسهال چرب
▪ کم‌خونی غیر قابل توضیح
▪ نفخ
▪ دردهای استخوانی
▪ انقباضات عضلانی
▪ خستگی
▪ تاخیر رشد
▪ درد در مفاصل
▪ تشنج
▪ سوزن سوزن شدن پاها
▪ آفت‌های دردناک دهانی
▪ آسیب‌های پوستی دردناک به نام Herpetiforms
▪ تاخیر در قاعدگی یا نامنظم شدن دوران عادت ماهانه
▪ تاخیر در رشد دندان‌ها
▪ کم خونی
▪ تاخیر در رشد
▪ کاهش وزن
از علائم سوء تغذیه یعنی دریافت ناکافی مواد مغذی که این موارد به عنوان یک مشکل جدی برای تمامی افراد به خصوص کودکان، ممکن است پیش آید.
بعضی از افراد مبتلا به سلیاک هیچ علامتی ندارند، زیرا قسمت سالم روده قادر به جذب مواد مغذی کافی برای پیش گیری از بروز علائم است. با وجود این مسئله، این افراد همچنان در معرض خطر ابتلا به بیماری‌های همراه سلیاک خواهند بود.
به طور معمول تشخیص سلیاک سخت است. زیرا تعدادی از علائم آن شبیه به علائم بیماری‌های دیگر مانند نشانگان روده تحریک‌پذیر، بیماری کرون، کولیت زخمی، دیورتیکولوزیس، عفونت‌های روده کوچک، نشانگان خستگی مزمن و افسردگی است.
تحقیقات اخیر نشان می‌دهند که سطح آنتی بادی‌های خاص در خون افراد مبتلا به سلیاک بالاتر از حد طبیعی است.این آنتی‌بادی‌ها توسط سیستم ایمنی خود فرد در پاسخ به ترکیباتی که به بدن آسیب می‌رساند، ایجاد می‌شوند. بنابراین برای تشخیص بیماری سلیاک، پزشکان، سطح آنتی‌بادی‌هایی از خون را که، به گلوتن حساس هستند می‌سنجند، این آنتی‌بادی‌ها آنتی گلیادین، آنتی‌اندومیزیوم و آنتی‌رتیکولین هستند.
به دنبال تایید بیماری سلیاک توسط نتایج آزمایشگاهی و علائم موجود، پزشک ممکن است بخش کوچکی از روده کوچک را برای تعیین میزان آسیب به پرزهای روده کوچک از طریق نمونه برداری، مورد بررسی قرار دهد، زیرا نمونه برداری از روده کوچک بهترین روش برای تشخیص سلیاک است.
غربال گری برای بیمارن سلیاک روشی است که می‌توان به وسیله آن افراد بدون علامت را مشخص کرد. در این افراد نیز آزمون آنتی‌بادی‌های بیماری سلیاک در آنها تشخیص داده شده است. که باید تحت آزمایش و بررسی قرار گیرند. آمار نشان می‌دهد که در حدود ۱۰ درصد از اقوام درجه یک بیماران، مانند پدر و مادر و فرزندان آن‌ها مبتلا به سلیاک هستند. باید خاطر نشان کرد هر چه قدر طول مدت تشخیص بیماری، طولانی تر و زمان عدم درمان، مدت‌دارتر باشد شانس پیشرفت بیماری، سوءتغذیه و ایجاد بیماری‌های همراه، افزایش خواهد داشت.
● علایم سلیاک:
علایم بیماری سلیاک می تواند به شکل مشکلات روده ای و یا در اثر سوء تغذیه تظاهر یابند.
ـ نکته:۵۰ درصد افراد مبتلا به سلیاک فاقد هرگونه علایم روده ای میباشند.
۱) علایم کلاسیک:
▪ اسهال حجیم و بدبو و رنگ پریده
▪ کاهش وزن
▪ کندی رشد
▪ کوتاهی قامت
▪ خستگی مزمن
▪ سوء جذب چربی (مدفوع حجیم و روغنی میگردد)
▪ کم خونی فقر آهن
▪ درد شکم
▪ ورم شکم
▪ نفخ
▪ یبوست
▪ زخم های دهانی
▪ افسردگی
▪ گرفتگی عضلانی
▪ درد استخوان.
۲) به علت آسیب به روده درجاتی از عدم تحمل لاکتوز بروز میکند.
۳) تغییر در ساختار روده باریک جذب ریز مغذی ها، مواد معدنی و ویتامین های محلول در چربی را مختل میسازد.
۴) عدم توانایی در جذب کربوهیدراتها و چربیها میتواند به کاهش وزن،کندی رشد در نوجوانان و یا خستگی منجر گردد.
۵) کم خونی(آنمی): به علت سوء جذب آهن، فولیک اسید و ویتامین B۱۲ میتواند به کم خونی فقر آهن و کم خونی مگالوبلاستیک منجر گردد. همچنین التهاب روده باریک ممکن است به از دست رفتن میکروسکوپی خون از روده کوچک بیانجامد.
۶) پوکی استخوان: سوء جذب ویتامین D و کلسیم میتواند به پوکی استخوان، نرمی استخوان، کاهش تراکم استخوانها و انقباضات عضلانی (تتانی) بیانجامد.
۷) کاهش جذب ویتامین K میتواند مکانیسم انعقاد خون را مختل کرده و به خونریزی منجر گردد.
۸) بیماری سلیاک باعث افزایش تکثیر باکتریهای روده کوچک گردیده که سوء جذب ریز مغذی ها را تشدید میکند.
۹) کمبود ویتامینهای A,D,E.
۱۰) نقص پادتن ایمنوگلوبین: در ۲ درصد بیماران مبتلا به سلیاک مشاهده میشود. همچنین این عارضه ریسک ابتلا به سلیاک را ۱۰ برابر میکند. این پادتن غشاء مخاطی دهان، مجاری هوایی و مجاری گوارش را در برابر عفونتها محافظت میکند.
۱۱) درماتیت هرپتی فرم(HERPETIFORMIS DERMATITIS): یک اختلال پوستی مزمن است که با بثورات جلدی خارش دار (در نواحی باسن، آرنج ها، زانوها) بروز مییابد. عامل آن آنزیم ترانس گلوتامیناز پوست میباشد. در ۲ درصد بیماران سلیاک مشاهده میگردد.
۱۲) کندی و یا توقف رشد، و تاخیر در بلوغ ممکن است بدون علایم بارز روده ای و یا سوء تغذیه شدید در نوجوانان تظاهر یابد.
۱۳) سقط جنین و ناباروری در زنان.
۱۴) صرع، آتاکسی(ATAXI)(عدم هماهنگی حرکتی-فرد در راه رفتن مشکل دارد) و نوروپاتی محیطی (سوزن سوزن شدن دستها و پاها)، مشکلات روماتیسمی، ضعف وسردرد های میگرنی.
۱۵) عدم درمان به موقع میتواند به سرطانهای روده کوچک منجر گردد. ۲۰ درصد بیماران مبتلا به سلیاک در صورت عدم درمان به سرطان روده کوچک دچار خواهند شد.
● علایم در کودکان:
۱) مشکلات یادگیری، رفتاری و تمرکز.
۲) تحریک پذیری
۳) اسهال
۴) استفراغ
۵) نفخ شکم
۶) کوتاهی قد و رشد ناکافی
۷) نقص در مینای دندان.
● چگونگی تشخیصی:
غربالگری سلیاک در کودکی و نوجوانی.
۱) آزمایش خون برای شناسایی پادتن های ENDOMYSIUM ،سطح آنتی بادی ضد گلیادین و سطح آنتی بادی ضد بافتی ترانس گلوتامیناز.
۲) بیوپسی (نمونه برداری از بافت) از روده کوچک برای شناسایی آسیب به پرزهای روده ای.
۳) آزمایش خون برای تشخیص کم خونی،سطوح کلسیم،آهن و فولیک اسید.
● درمان بیماری سلیاک
اساس درمان بیماری سلیاک، رژیم غذایی فاقد گلوتن است که در آن کلیه مواد غذایی حاوی گلوتن حذف می‌شوند. در بیشتر افراد، رعایت رژیم ذکر شده سبب توقف علائم می‌شود، به دنبال رعایت رژیم بدون گلوتن، آسیب‌های ایجاد شده در روده کوچک ترمیم و از ایجاد آسیب‌های بیشتر پیش‌گیری می‌شود. ترمیم پرزهای روده کوچک از زمان آغاز رعایت رژیم فاقد گلوتن شروع می‌شود و زمان دوره بهبودی، به طور معمول ۳ تا ۶ ماه خواهد بود، که البته این دوره در بزرگسالان به ۲ سال هم می‌رسد.
رژیم فاقد گلوتن، نیاز همیشگی فرد مبتلا به سلیاک است. خوردن هر نوع ماده حاوی گلوتن به هر اندازه و هر مقدار، می‌تواند به روده کوچک آسیب برساند. در رژیم فاقد گلوتن، مصرف کلیه مواد غذایی حاوی گندم، جو، چاودارواحتمالاً جودوسر ممنوع است. بیشتر حبوبات، ماکارونی، غلات و اکثر غذاهای فراوری شده، دارای گلوتن هستند. با وجود محدودیت‌هایی که وجود دارد، بیماران مبتلا به سلیاک می‌توانند رژیمی متعادل با انواع غذاها، شامل نان و ماکارونی داشته باشند. برای مثال به جای آرد گندم از آرد سیب زمینی، برنج، سویا و آرد لوبیا استفاده کنند. لازم به ذکر است که برای مصرف جو دوسر نظریات متفاوتی وجود دارد، زیرا بعضی از افراد قادر به تحمل آنها هستند و بعضی دیگر نمی‌توانند آن را تحمل کنند. تحقیقات بیشتری برای تایید مصرف یا عدم مصرف جو دوسر توسط بیماران سلیاک ادامه دارد و تا تایید کامل این مطلب، بیماران می‌توانند طبق نظر پزشک یا مشاور تغذیه‌ای خود عمل کنند.
گوشت، ماهی، برنج، انواع میوه و سبزی، فاقد گلتون هستند. بنابراین این گروه از بیماران می‌توانند به راحتی از این گروه‌های غذایی در برنامه غذایی روزانه خود استفاده کنند.
پیروی از رژیم فاقد گلوتن نیاز به دقت ویژه‌ای دارد. زمانی که در رستوران یا مدرسه و… غذا می‌خورید، باید مراقب منابع پنهانی گلوتن باشید. منابع پنهانی گلوتن شامل نگه‌دارنده‌ها و تثبیت کننده‌های استفاده شده در مواد غذایی مختلف هستند که در محصولات غذاهای تولید شده در داروها و دهان شویه‌ها وجود دارند. در صورتی که ترکیبات موجود در محصولات، بر روی آن درج نشده باشد شما می‌توانید با کارخانه تولید کننده تماس بگیرید و از وجود یا عدم وجود این مواد مطلع شوید.
ـ نکته: برنج، ذرت (بلال)، برنج وحشی، لوبیای سویا، ارزن و دانه آفتاب گردان فاقد گلوتن میباشند.
ـ نکته:جو دوسر(OATS): فاقد گلوتن است، اما گاهی اوقات در کنار سایر غلات حاوی گلوتن روییده و یا همراه با آنها آسیاب میگردد. از اینرو معمولاً آلوده به گلوتن می باشند. همچنین جو دوسر حاوی اونین(AVENIN) است که برای مخاط روده سمی بوده و میتواند آغازگر واکنش آلرژیک در بیماران مبتلا به سلیاک باشد.
پس برای درمان نکات زیر را فراموش نکنیم :
۱) تنها راه درمان این بیماری پیروی از رژیم غذایی ۱۰۰ بدون گلوتن تا پایان عمر میباشد. پس از حذف گلوتن از رژیم غذایی روده باریک بسرعت شروع به بازسازی خود میکند. اما در مواردی نیز این بازسازی انجام نگرفته و بایستی از داروهای سرکوبگر سیستم ایمنی (استروئیدها) برای بیمار تجویز گردد.
حذف گندم، جو، جو دوسر، جوی سیاه و یا چاو دار و همچنین تمام فراورده هایی که حاوی این غلات میباشد. نظیر:
ـ نانها
ـ بیسکوئیت ها
ـ کیکها
ـ کلوچه ها
ـ شیرینی ها
ـ پاستا (ماکارونی)
ـ سوپ ها
ـ سسها
ـ پیتزا
۲) مصرف مکمل های غذایی (ویتامینها و مواد معدنی) برای برطرف شدن آثار سوء تغذیه.
● شیوع بیماری سلیاک:
شیوع آن در ۱ درصد جمعیت است. به عبارتی از هر ۱۰۰ تا ۳۰۰ نفر یکی مبتلا به سلیاک است.
ـ نکته: این بیماری ارثی است و چنانچه یکی از بستگان نزدیک شما مبتلا به سلیاک باشد، احتمال مبتلا شدن شما به این بیماری ۱۰ تا ۲۰ درصد است.
ـ نکته: بسیاری از موارد این بیماری معمولاً تشخیص داده نشده، و یا به اشتباه نشانگان روده تحریک پذیر و یا بیماری کرون تشخیص داده میشوند.
ـ نکته: افرادی که مبتلا به دیابت وابسته به انسولین، کولیت روده و مشکلات تیروئید می باشند بیشتر مستعد ابتلا به سلیاک میباشند.
ـ نکته: برای اینکه فردی به بیماری سلیاک دچار گردد ۳ چیز بایستی روی دهد:
۱) به ارت بردن ژن این بیماری (داشتن زمینه ژنتیکی).
۲) مصرف گلوتن.
۳) عوامل آغازگر این ژن (استرس، تراما (عمل جراحی و یا حاملگی)، عفونتهای ویروسی)
ـ نکته :بر اساس نتایج تحقیقات دانشمندان دانشگاه منچستر، خوردن شیر مادر خطر بروز بیماری سلیاک را کاهش می دهد. به گزارش خبرنگار سایت پزشکان بدون مرز ، این دانشمندان با مطالعه رابطه شیر مادر و بیماری سلیاک دریافتند، کودکانی که به مدت طولانی تری از شیر مادر تغذیه می کنند، در صورتی که بعد از، از شیر گرفتن آنها در رژیم غذائیشان گلوتن وجود داشته باشد، ۵۲ درصد کمتر به بیماری سلیاک مبتلاء می شوند. در بیماری سلیاک، بیمار نسبت به گندم و گلوتن حساسیت دارد.
● در این‌ شرایط‌ به‌ پزشک‌ خود مراجعه‌ نمایید
▪ اگر شما یا کودکتان‌ علایم‌ بیماری‌ سلیاک‌ را دارید.
▪ اگر علایم‌ در عرض‌ ۳ هفته‌ پس‌ از آغاز رژیم‌ فاقد گلوتن‌ برطرف‌ نشده‌ باشند.
▪ اگر کودک‌ دوباره‌ وزن‌ از دست‌ رفته‌ را به‌ دست‌ نیاورد یا رشد و نمو مناسبی‌ مطابق‌ انتظار نداشته‌ باشد.
▪ اگر تب‌ به‌ علایم‌ اضافه‌ شود.
● نقش یک آنزیم در درمان مبتلایان به سلیاک
با تشخیص بیماری سلیاک در مورد هر فرد ، او باید تحت رژِیم غذایی قرار گیرد و برای همیشه از مصرف هر ماده حاوی گندم بپرهیزد اما این محدودیت به زودی به پایان می رسد. به گزارش خبرنگار سایت پزشکان بدون مرز ، محققان هلندی می گویند آنزیمی به نام AN-PEP که ابتدا برای فرآیندسازی مواد غذایی ایجاد شد ، قادر به شکستن گلوتن درمعده و قبل از رسیدن آن به روده کوچک است. این یافته حائز اهمیت است زیرا روده کوچک محل آغاز سلیاک است. استفاده از این آنزیم برای درمان سلیاک شانس بزرگی است. به گفته سرپرست این تحقیق دکتر کونیگ از دانشگاه لیدن پیش بینی اینکه آیا درمان با آنزیم فوق را می توان جایگزین رژِم غذایی فاقد گلوتن نمود یا خیر بسیار دشوار است اما لااقل بیماران می توانند گاهی بعنوان یک گزینه درمانی همراه با غذای دارای گلوتن آن را مصرف کنند.البته این آنزیم ها فعلا در آزمایشگاه ونه در انسان بررسی شده اند. هیچ مدل حیووانی هم برای بیماری سلیاک وجود ندارد بنابراین در حیوانات قابل آزمایش نیستند.
دکتر کونیگ می گوید آنزیم AN-PEP بسیار موثر بوده و کاملا پروتئین های گلوتن را به قطعاتی که دیگر باعث التهاب روده نمی شوند می شکند.
AN-PEP از آسپرژیلوس نایجر ، یک قارچ شناخته شده ، گرفته می شود. به دلیل آنکه قارچ آسپرژیلوس در فرآیندسازی مواد غذایی مورد استفاده قرار گرفته است بنظر نمی رسد درمان با آنزیم گرفته شده از آن اثرات جانبی داشته باشد. به هر حال مرحله بعدی این مطالعات بررسی آنزیم فوق در شرایط بدن انسان است.
● تاثیر شیر مادر در جلوگیری از بیماری سلیاک در کودکان
تغذیه با شیر مادر ، از کودکان در برابر عدم تحمل گلوتن که بیمای سلیک نامیده می شود ، حفظ می کند. به گزارش خبرنگار سایت پزشکان بدون مرز ، نتایج یک تحقیق نشان میدهد هرچه کودک از شیر مادر بیشتر تغذیه کند ، احتمال این بیماری در او کمتر است. اما کاملا مشخص نیست که آیا این حفاظت آشکار دائمی است و یا اینکه چطور شیر مادر چنین تاثیری را اعمال می کند. افرادی که مبتلا به بیماری سلیاک هستند یک حساسیت دائمی یاعدم تحمل نسبت به گلوتن (پروتئین موجود در غلاتی همچون گندم و جو) دارند. مطالعات متهددی نشان داده اند که نحوه تغذیه نوزادان و فاککتورهای ژنتیکی هردو در بیماری سلیاک حائزاهمیت هستند. در این مطالعه مشخص زمانی که برای اولین بار به نوزادانی که بطور مرتب از شیر مادر تغذیه کرده بودند ، غذاهای حاوی گلوتن دادند ظهور بیماری سلیاک ۵۳ درصد کاهش داشت.
محققان معتقدند برای این یافته ها ممکن است توضیحات مختلفی وجود داشته باشد و بهرحال تحقیقات بیشتر در این مورد را ضروری می دانند.وضعیت شیوع سلیاک در ایران درحالی که یک درصد ازجمعیت ‪ ۷۰‬میلیونی کشور به بیماری سلیاک مبتلا هستند اما فقط نیم درصد آنان شناسایی شده‌اند. این بیماری عمدتا ریشه ژنتیکی دارد و مبتلایان به آن نسبت به ماده گلوتن موجود در آرد گندم و جو حساسیت دارند و باید از مواد غذایی جایگزین استفاده کنند.برای شناسایی مبتلایان به این بیماری در استان اصفهان تست غربالگری از سه هزار فرد که احتمال ابتلای آنان به این بیماری داده می‌شد به عمل آمد و ‪ ۲۰۰‬بیمار مشکوک به ابتلا در استان شناسایی شده اند که پس از انجام آزمایش‌های تخصصی ابتلای ‪ ۱۲۰‬نفر آنان تایید شد.دراستان تهران نیز ‪ ۱۵۰‬مبتلا به‌این بیماری شناسایی شده‌اند و در برخی از استانهای دیگر کشور نیز اقدامات محدودی برای شناسایی مبتلایان به این بیماری انجام شده است.هزینه آزمایشهای تشخیصی این بیماری بیش از یکصدهزار تومان است و امکان انجام غربالگری با توجه به‌هزینه بالای آزمایشها در جامعه وجود ندارد و بیشتر مطالعات انجام شده برروی افرادی که احتمال ابتلای آنان به این بیماری وجود داشته انجام شده است.هزینه استفاده ازمواد غذایی جایگزین گلوتن برای بیماران مبتلا به سلیاک سنگین است این بیماری بیشتر زمینه ژنتیکی دارد و ممکن است باعوارضی مانند دیابت تیپ یک، تیروئید، بیماری‌های کبدی، ناباروی، صرع و حتی برخی سرطانهای گوارشی همراه شود. عقب ماندگی از عوارض ابتلا به این بیماری در دوران کودکی است.
● مرور سریع سلیاک
اطلاعات اولیه
توضیح کلی
بیماری سلیاک عبارت است از یک بیماری آلرژیک در روده کوچک ، که توسط گلوتن (یک نوع پروتئین که در اغلب غلات وجود دارد) ایجاد می شود. در این بیماری ، روده کوچک نمی تواند مواد مغذی را به خوبی جذب کند. اغلب موارد بیماری سلیاک ، ارثی هستند. بیماری سلیاک مسری یا سرطانی نیست . این بیماری معمولاً به هنگام دوران شیرخوارگی یا اوایل کودکی (دو هفتگی تا یک سالگی ) آغاز می شود. امکان دارد علایم هنگامی ظاهر شوند که کودک اول بار شروع به خوردن غذاهای حاوی گلوتن می کند. در بزرگسالان ، علایم ممکن است به تدریج و در عرض چند ماه یا حتی چند سال پدیدار شوند.
● علایم شایع
▪ کاهش وزن یا آهسته شدن روند وزن گرفتن یک شیرخوار بعد از اضافه کردن غلات به رژیم غذایی
▪ بی اشتهایی
▪ مدفوع شل ، کم رنگ ، حجیم و بدبو؛ دفع گاز زیاد
▪ تورم شکم ؛ درد شکم
▪ ظاهر عمومی نشاندهنده نرسیدن مواد مغذی به حد کافی
▪ زخم دهانی
▪ کم خونی یا کمبود ویتامین ، همراه با خستگی ، رنگ پریدگی ، بثورات پوستی ، یا درد استخوان
▪ قوس برداشتن مختصر پاها (پا پرانتزی ) در کودکان
▪ خستگی مبهم ، از نفس افتادن زودهنگام
▪ تورم پاها
● علل
بیماری سلیاک یک بیماری مادرزادی است که به علت عدم تحمل به گلوتن ایجاد می شود. گلوتن پروتئینی است که در اغلب غلات وجود دارد.
عوامل افزایش دهنده خطر
▪ سابقه خانوادگی بیماری سلیاک
▪ حاملگی
▪ سایر آلرژی ها
● پیشگیری
در حال حاضر نمی توان از آن پیشگیری به عمل آورد.
● عواقب مورد انتظار
با رعایت یک رژیم سفت و سخت فاقد گلوتن ، می توان انتظار یک زندگی طبیعی را در اغلب بیماران داشت . روند بهبود در عرض ۳-۲ هفته آغاز می شود.
● عوارض احتمالی
در موارد نادر، حذف گلوتن از رژیم غذایی با بهبودی سریع همراه نخواهد بود.
● درمان
▪ اصول کلی
تشخیص قطعی با نمونه برداری مسجل می شود. برای این کار، نمونه بافتی کوچکی از روده کوچک برداشته می شود. امکان دارد سه بار نمونه برداری انجام شود. یک بار زمانی که گلوتن در رژیم غذایی وجود دارد، یک بار زمانی که گلوتن از رژیم غذایی حذف شده است ، و دفعه سوم زمانی که دوباره گلوتن در رژیم غذایی گنجانده می شود.
تنها انتخاب درمانی ، حذف کردن گلوتن از رژیم غذایی است .
▪ داروها
ـ آهن و اسیدفولیک برای کم خونی
ـ کلسیم و مکمل های ویتامینی در صورت کمبود امکان دارد داروهای کورتیزونی خوراکی برای کاهش پاسخ التهابی بدن در موارد حمله شدید بیماری تجویز شوند.
● فعالیت
هیچ محدودیتی برای آن وجود ندارد.
● رژیم غذایی
رژیم غذایی فاقد گلوتن . حذف کامل گلوتن از رژیم غذایی دشوار است . بنابراین در مدتی که با رژیم جدید به تدریج خو می گیرید صبر پیشه کنید. برنامه ریزی رژیم غذایی با کمک متخصص تغذیه انجام می پذیرد.
● در این شرایط به پزشک خود مراجعه نمایید
▪ اگر شما یا کودکتان علایم بیماری سلیاک را دارید.
▪ اگر علایم در عرض ۳ هفته پس از آغاز رژیم فاقد گلوتن برطرف نشده باشند.
▪ اگر کودک دوباره وزن از دست رفته را به دست نیاورد یا رشد و نمو مناسبی مطابق انتظار نداشته باشد.
▪ اگر تب به علایم اضافه شود
● سلیاک و زایمان
محققان سوئدی می‌گویند خطر زایمان زودرس و تاخیر رشد درون رحمی جنین در زنانی که تا زمان حاملگی از بیماری سلیاک خود بی‌اطلاع هستند زیاد است.به گزارش خبرنگار سایت پزشکان بدون مرز ، تشخیص و درمان زودهنگام این زنان پیش از حاملگی عوارض حاملگی را کمتر می‌کند. با تشخیص زود هنگام بیماری در این زنان و شروع رژیم غذایی بدون گلوتن التهاب روده کوچک کم می‌شود. به این ترتیب با درمان التهاب روده کوچک از سوء جذب مواد غذایی در این زنان پیشگیری می‌شود.با درمان سوء جذب عوارض حاملگی نیز در این زنان کاهش می‌یابد.محققان بیماستان دانشگاهی اوربو در سوئد اطلاعات حاصل از ‪ ۲/۸میلیون تولد در فاصله سال‌های ‪ ۱۹۷۳تا ‪ ۲۰۰۱از مادران سالم را با ‪ ۲۰۷۸تولد از مادران مبتلا به سلیاک که بیماری فقط در ‪ ۱۱۴۹تن از آنها پیش از زایمان تشخیص داده شده بود با هم مقایسه کردند.نتایج این مطالعه که در نشریه “‪ “gastroenterologyبه چاپ رسید نشان داد تاخیر رشد داخل رحمی، تولد نوزاد کم وزن، زایمان زودرس و کاهش وزن جفت تنها در زنانی که تا هنگام حاملگی بیماری سلیاک در آنها تشخیص داده نمی‌شود دیده شد. در حالی که تشخیص زود هنگام این بیماری دستکم دو سال قبل از بارداری از بروز تمام عوارض ناخواسته مذکور پیشگیری می‌کند. این مطالعه بر تشخیص زودرس این بیماری در سال‌های اولیه عمر تاکید می‌کند. این بیماری دستکم یک تا دو سال پیش از حاملگی باید تشخیص داده شود. با شروع درمان و بهبود التهاب روده از سوء تغذیه مادر باردار پیشگیری می‌شود. در زنانی که سابقه تولد زایمان زودرس و یا تولد نوزاد کوچک دارند و از خستگی و ضعف و دردهای شکمی رنج می‌برند باید به بیماری سلیاک مشکوک شد.
● عوامل‌ افزایش‌ دهنده‌ خطردرسلیاک
▪ سابقه‌ خانوادگی‌ بیماری‌ سلیاک‌
▪ حاملگی‌
▪ سایر آلرژی‌ها
● پیشگیری‌
در حال‌ حاضر نمی‌توان‌ از آن‌ پیشگیری‌ به‌ عمل‌ آورد.
● عواقب‌ مورد انتظار
با رعایت‌ یک‌ رژیم‌ سفت‌ و سخت‌ فاقد گلوتن‌، می‌توان‌ انتظار یک‌ زندگی‌ طبیعی‌ را در اغلب‌ بیماران‌ داشت‌. روند بهبود در عرض‌ ۳-۲ هفته‌ آغاز می‌شود.
● عوارض‌ احتمالی‌
در موارد نادر، حذف‌ گلوتن‌ از رژیم‌ غذایی‌ با بهبودی‌ سریع‌ همراه‌ نخواهد بود.
● بیماری سیلیاک در کشورهای در حال توسعه
در دهه ۸۰ میلادی با استفاده از تست های ساده سرلوژیکی به تدریج مشخص شد که شیوع بیماری سیلیاک در کشور های مختلف خاورمیانه و شمال افریقا و هند( کشورهای در حال توسعه ) تقریبا به همان اندازه کشورهای غربی است . شیوع سیلیاک در مناطقی که در معرض خطر قرار دارند ۳% تا ۵% است . تظاهرت کلینیکی سیلیاک به طور مشخصی با سن و مدت گستردگی بیماری تغییر می کند . مطالعات کلینیکی نشان داده است که ظهور این بیماری در اروپا و خاور میانه با نشانه های غیر اختصاصی یا حتی بدون نشانه های معمولی همراه است که در بعضی اوقات نشانه هی هم ندارد . با توجه به انکه گندم یک غذای عمده و همگانی در اغلب کشورها بوده این امکان وجود دارد در پی استفاده زیاد نسبت به ان مقاومت و خود ایمنی پیدا کنند و موجب پدید امدن نشانههایی خفیف تر می گردد که این نشانه ها می توتنند با سندروم روده تحریک پذیر( Ibs ) یا اختلالات معدی روده ای شناخته نشده اشتباه شود. یک شاخص عمده سیلیاک (CD) در کشورهای جهان سوم توام بودن آن با اسهال مزمن یا کم خونی فقر آهن است .
بهترین روش برای تشخیص CD در بیمارانی که اسهال دارند تست سریولوژیکی (واکنش آنتی ژن – آنتی بادی ) و بیوسپی روده کوچک می باشد . با توجه به کمبود امکانات لازم برای تامین رژیم فاقد گندم (gloten Free ) در کشورهای خاورمیانه ارائه یک رژیم مداوم ومفید هم برای بیماران و هم پزشکان کار سخت است.
● ارتباط میان ابتلا به سلیاک و فصل تولد نوزاد
احتمال ابتلا به نوعی بیماری گوارشی به نام سلیاک در کودکانی که در فصل تابستان متولد شده اند بیش از سایرین است سلیاک نوعی اختلال گوارشی نسبتا شایع است که در نتیجه حساسیت به پروتئینی به نام گلوتن که در گندم و برخی مواد غذایی دیگر مانند برنج و جو وجود دارد پدید می آید و باعث پیدایش علائمی مانند دل درد , اسهال , سوئ جذب و برخی عوارض دیررس در فرد مبتلا می گردد. نتایج مطالعات ۲۴ ساله پژوهشگران سوئدی روی ۲۱۵۱ کودک مبتلا به بیماری سلیاک نشان می دهد , شیوع این بیماری درکودکانی که در فصل تابستان به دنیا آمده اند , تا پیش از سن دو سالگی به مراتب بیش از سایر همسالان آنها است. این محققان با توجه به نتایج این پژوهش تماس با برخی عوامل محیطی که میزان آنها در طول مدت سال تغییر می کند را در بروز این بیماری دخیل می دانند.
● رژیم غذایی فاقد گلوتن برای بیماران مبتلا به سلیاک
اصول رژیم غذایی فاقد گلوتن
«مقادیر بسیار جزئی گلوتن (حتی یک مولکول) به اندازة مقادیر فراوان آن مضر است» . سلیاک نوعی بیماری گوارشی مزمن است که در افراد حساس به گلوتن بروز می‏کند. گلوتن پرتئینی است که در غلاتی مثل گندم، جو، جوی سیاه و چاودار پیدا می‏شود و با تأثیر بر پرزهای روده باعث کاهش جذب غذا و در نتیجه بروز علامتهای مختلف می‏شود. تنها درمان بیماری سلیاک رژیم غذایی فاقد گلوتن برای تمام عمر می‏باشد.
مبتلایان به سلیاک لازم است بدانند که با رعایت برنامه غذایی و حذف کامل غلات غیرمجاز ذکر شده به طور کامل بهبود می‏یابند ولیکن باید تا پایان عمر در پرهیز کامل از چنین غلاتی بوده و برنامه غذایی مناسب خویش را رعایت نمایند.
این مطالب جهت کمک به افرادی که نیازمند به رعایت رژیم فاقد گلوتن می‏باشند تهیه شده است، در این جزوه غذاهای اصلی که شما می‏توانید از آنها استفاده کنید و همچنین غذاهایی که مجاز به استفاده از آنها نیستید ذکر شده است، در انتهای آن نیز طرز تهیة نان و یک نوع شیرینی فاقد گلوتن شرح داده شده است.
آنچه مبتلایان به سلیاک باید در مورد تغذیة خود بدانند
رژیم غذایی در بیماران مبتلا به سلیاک بسته به شدت بیماری از لحاظ پرهیز و نحوة استفاده سایر مواد غذایی متفاوت بوده و فرد باید همواره مورد پیگیری تغذیه‏ای نزد مشاوران تغذیه قرارگرفته و از لحاظ کفایت انرژی و مواد مغذی موجود در برنامة غذایی خود توسط مشاوران تغذیه اطمینان حاصل نماید. این افراد نیاز به انرژی مناسب براساس نیازهای شخصی خود داشته و باید از برنامه غذایی با پروتئین بالا (به میزان ۱۰۰ تا ۱۲۰ گرم روزانه برای بالغین و ۳ تا ۴ گرم به ازای هر کیلوگرم وزن بدن برای کودکان) برخوردار باشند. همچنین مایع بصورت روزانه توصیه می‏شود که مشاور تغذیه با توجه به وضعیت جسمانی بیمار به تدریج چربی رژیم غذایی به میزان بیشتری در نظر می‏گیرد.
فرد مبتلا به سلیاک لازم است بداند که نسبت به پروتئین کلیة غلاتی که بطور معمول از آنها نان تهیه می‏شود نظیر گندم، جو، جوی سیاه و چاودار، عدم تحمل دارد. لذا به هیچ وجه مجاز به مصرف چنین غلاتی نمی‏باشد مانند انواع نانهای معمولی، ماکارونی و اسپاگتی، انواع کیک و بیسکویت‏های معمولی و انواع کلوچه ها، همچنین مصرف کلیه محصولات غذایی که در تهیة آنها از اینگونه غلات استفاده شده است، ممنوع می‏باشد مانند سوسیس، کالباس و سوپهای آماده، حتی اگر مشکوک به استفاده از آرد این غلات در تهیه و پخت برخی از غذاها می‏باشد، باید از آنها استفاده ننماید بنابراین سوپهای آماده و سس‏هایی که در رستورانها عرضه می‏شوند و حتی سبزیجات پخته شده در رستورانها ممنوع می‏باشد.
بهتر است در هنگام خرید خوراکی‏ها به مواد غذایی مورد استفاده درتهیه آنها دقت نموده و آنهایی را که شامل غلات و آردهای ممنوعه هستند، استفاده نکنید.
غذاهایی که حاوی گلوتن می‏باشد و باید از آنها پرهیز کرد:
▪ تمام غذاهایی که معمولاً حاوی گندم و جو، جو دوسر و گندم سیاه یا چاودار و آرد آنها.
▪ انواع نان‏های معمولی، نان خشک، بیسکویت، باگت، نان سفید و سیاه.
▪ کلیه گوشت‏های کنسرو شده، سوسیس، کالباس، کتلت، کباب کوبیده رستورانها، شنیسل گوشت و مرغ، ماکارونی، رشته‏فرنگی، غذاهای حاوی جو، شوربا، فرنی، با آردهای فوق.
▪ سس سفید و سس گوجه فرنگی، نشاسته گندم.
▪ قهوه فوری، نسکافه، شیر شکلات، نشاسته گندم.
▪ کلیه شیرینی‏های تهیه شده با آرد گندم، گز، سوهان، حلوا، ترحلوا، شکلات و بعضی از انواع آب نبات، کمپوت و انواع مواد غذایی کنسرو شده و کلیه غذاهایی که با آرد غیرمجاز تهیه شود.
▪ چیپس سیب زمینی، کشک، مارگارین، سرکه سفید، سس‏های آماده.
▪ شکر قهوه‏ای، آجیل بو‏داده، دارچین.
▪ ویفرها و انواع بیسکویت.
ـ نکته: بهتر است در ماههای ابتدایی رعایت رژیم فاقد گلوتن از مصرف شیر و فرآورده‏های حاوی شیر جلوگیری کرد.
هرگاه به غذایی مشکوک بودید بهتر است مصرف نکنید.
ـ نکته: در صورتی که فرد مبتلا دچار اسهال می‏باشد، مصرف شیر برای دو ماه اول درمان ممنوع می‏باشد و بجای استفاده از شیر، فرد می‏تواند از ماست جهت تأمین نیازهای مواد معدنی و پروتئینی خود استفاده نماید و پس از رفع و بهبود اسهال می‏توان از شیر به تدریج در برنامه غذایی خود استفاده نماید.
چون در مبتلایان به سلیاک کمبود اسیدفولیک، آهن، ویتامین B۱۲ و نیز کلسیم شایع می‏باشد. رژیم غذایی این افراد باید از نظر دارا بودن چنین مواد معدنی و ویتامین‏هایی غنی باشد و در صورت لزوم از قرص آهن، اسید فولیک و مولتی ویتامین استفاده شود.
نمونه‏ای از رژیم فاقد گلوتن که بیمار مبتلا به سلیاک می‏تواند از آنها استفاده نماید:
۱) آشامیدنیها:
چای، آب، شیر بدون چربی و یا کم چربی، نوشابه‏های غیرالکلی
۲) نان‏ها، غلات و حبوبات:
نان ذرت یا تهیه شده با آرد ذرت، بلال، سیب‏زمینی، برنج، عدس، لوبیای قرمز و در حالت بهبود انواع حبوبات بصورت کامل (افراد مبتلابه سلیاک می‏توانند از ذرت و یا آرد برنج، انواع شیرینی‏ها و رشته را تهیه نموده و مصرف کنند که در پایان طرز تهیه ۲ مورد از آنها شرح گردیده است.)
۳) پنیر و تخم مرغ:
پنیر کم چرب و پاستوریزه، تخم مرغ به هر شکل
۴) دسرها:
میوه، بستنی خانگی، ژلاتین ساده یا با میوه، دسرهای تهیه شده با آرد ذرت
۵) میوه و سبزی:
میوه بصورت پخته و تازه در صورت تحمل و طبق توصیه مشاور تغذیه و نیز سبزی‏های پخته یا کنسرو شده (آلو، گوجه، عصارة آنها و میوه‏ها با پوست و هسته در ابتدا توصیه نمی‏شوند)
۶) گوشت‏ها:
انواع گوشت‏های بی‏چربی، کم چربی بصورت کباب شده یا بخارپز، ماهی و مرغ
۷) سوپها:
انواع سوپ‏های تهیه شده با آرد ذرت یا برنج و فرنی با آرد برنج
۸) شیرینی‏ها:
انواع شیرینی‏های تهیه شده از سیب زمینی، آرد برنج و ذرت، عسل، مربا، مارمالاد، شکر و شربت‏ها
۹) آجیل‏جات:
بادام، پسته، گردو، فندق، آفتاب‏گردان و بطور کلی تمام آنها در صورت عدم بروز اسهال و تحت نظر مشاور تغذیه
۱۰) روغن:
روغن ذرت، روغن زیتون، آفتاب‏گردان، روغن بادام زمینی، روغن مایع
ـ نکته: درمیان انواع تنقلاتی که از غلات تهیه شده‏اند، برشتوک به دلیل اینکه از ذرت تهیه شده است، مجاز می‏باشد و چیپس در صورتی که از آرد غلات ممنوعه عاری باشد نیز مجاز می‏باشد. لازم به ذکر است که خمیردندانCrest فاقد گلوتن می‏باشد.
● طرز تهیة شیرینی ذرت:
آرد ذرت به میزان ۱۱۰ گرم، شکر ۱۰۰ گرم به صورت پودر شده، تخم مرغ ۳ عدد، وانیل به میزان کم در صورتی‏که از عدم وجود غلات ممنوعه در آن مطمئن باشید و یا پوست لیموترش پودر شده یا رنده شده بجای وانیل سفیده تخم مرغ را با نصف شکر خوب هم می‏زنیم. بعد زردة تخم مرغ را با نصف شکر خوب هم می‏زنیم. سپس هر دو را کاملاً با هم مخلوط می‏کنیم و کم‏کم آرد ذرت را به آن اضافه کرده و مخلوط می‏کنیم. آنگاه قالب حاوی مخلوط حاصل را در طبقة وسط فر با درجة حرارت ۱۷۵ درجه سانتیگراد به مدت ۲۰ دقیقه قرار می‏دهیم. پس از این مدت شیرینی ذرت به دست آمده آماده مصرف می‏باشد.
● طرز تهیة نان ذرت و برنج:
شیر گرم ۲۰۰ سی‏سی، تخم مرغ ۱ عدد، آرد برنج ۳۷۵ گرم، بلغور ذرت ۷۵ گرم
(باید توجه داشته باشید که بلغور ذرت زرد رنگ است که از آن باید در تهیة این نوع نان استفاده شود زیرا در بازار آرد ذرت نیز وجود دارد که به رنگ سفید می‏باشد و برخی از فروشندگان به آن نیز بلغور ذرت می‏گویند و آنرا به جای بلغور ذرت می‏فروشند)، شکر یا پودر قند ۱ قاشق مرباخوری، نمک ۱ قاشق مرباخوری، پودر خمیر ترش از نوع ریز ۷ گرم (۱ قاشق سوپخوری)، کره نرم شده ۴۰ گرم (۳ قاشق سوپخوری)، زرده تخم مرغ و کنجد در صورت تمایل جهت تزئین روی کیک.
آرد برنج و بلغور ذرت را با پودر قند یا شکر و نمک خوب مخلوط می‏کنیم. کم‏کم کره نرم شده را به آن اضافه می‏کنیم و ضمن اضافه کردن آنرا خوب هم می‏زنیم (مخلوط الف) از طرف دیگر تخم مرغ را داخل بقیه آب گرم باقیمانده ریخته و کاملاً هم زده و مخلوط می‏کنیم (مخلوط ب). مخلوط تخم مرغ و آب گرم (مخلوط ب) را به مخلوط تهیه شده قبلی (مخلوط الف) اضافه می‏کنیم و به خوبی هم می زنیم. بعد کم کم آرد برنج را به آن اضافه نموده و ضمن اضافه کردن با هم‏زدن آنرا با خمیر تهیه شده مخلوط می‏کنیم و پس از مخلوط شدن کامل آنها شیر را نیز به تدریج به آن اضافه نموده و با قاشق به خوبی هم می‏زنیم تا خمیر مورد نظر حاصل شود. کمی آرد برنج را روی قالب شیرینی بزرگی ریخته و سطح آنرا صاف می‏کنیم و سپس خمیر به دست آمده را روی قالب شیرینی پخش می‏کنیم و قالب شیرینی را در فر با حرارت ۲۰۰ درجه سانتیگراد به مدت ۳۰ دقیقه قرار می‏دهیم تا روی نان طلایی شود. پس از طلایی شدن روی نان آن را از فر بیرون آورده و استفاده می‏کنیم.
در صورت تمایل به تزئین نان مورد نظر، قبل از قرار دادن خمیر در فر روی سطح آنرا کمی با زرده تخم مرغ و کنجد، بصورت یک لایه نازک تزئین می‏کنیم سپس در فر با همان درجة حرارت و زمان قرار می‏دهیم.    

  سرطان معده از جمله سرطان‌هایی است که اگر در مراحل اولیه کشف و درمان شود، قابلیت بهبود دارد.
بیشتر مبتلایان به سرطان معده مرد بوده و سن آنها معمولاً بالای ۵۵ سال است. سرطان معده در بین افرادی که از جنبه اقتصادی وضعیت مناسبی ندارند، بیشتر مشاهده می‌شود.
مطلب زیر، علل و علایم سرطان معده و درمان جاری آن را شرح می‌دهد.
● معده چیست؟
معده انسان یک کیسه عضلانی و قابل ارتجاع است که در حفره شکم قرار گرفته و غذاهای خورده شده را از مری به روده باریک می‌رساند. عمل هضم از دهان یعنی زمانی که بزاق غذا را مرطوب و دندانها آن را قطعه‌قطعه می‌کنند، شروع می‌شود. وقتی که عمل بلع انجام می‌شود، غذا از مری پایین رفته و به معده می‌رسد. معده وظیفه خود را به صورت تغییر غذا و تبدیل آن به شکلهای قابل هضم‌تر انجام می‌دهد
مانند سایر قسمتهای دستگاه گوارش، معده براساس میزان غذای موجود توانایی تغییرات وسیع در اندازه و شکل خود را دارد. در انسان طول معده حدود ۳۰سانتیمتر و عرض آن حدود ۱۵ سانتیمتر است.
جداره معده از سه لایه ساخته شده است. لایه خارجی یک غشای فیبرو است. بعد از آن لایه عضلانی قرار دارد. لایه داخلی ۳۵ هزار غده را شامل می‌شود، به‌طوری که فضای داخلی معده را به صورت لانه زنبور می‌نمایاند.
این غده‌ها اسید و شیر معده را ترشح می‌کنند.
غدای خورده شده، توسط این ترشحات به صورت نیمه مایع درمی‌آید. لایه عضلانی با مخلوط کردن غذا با شیر معده، به این عمل کمک می‌کند. این مخلوط نیمه مایع، «کیموس» نامیده می‌شود. تعداد کمی از مواد غذایی مانند قندهای ساده از طریق جداره معده جذب می‌شوند ولی بیشتر مواد غذایی از طریق معده جذب نشده، بلکه این مواد به روده باریک وارد شده و در آنجا عمل جذب صورت می‌گیرد.
● سرطان معده
سرطان معده همه خصوصیات کلی سرطانها را داراست. تقریباً در تمامی موارد، سرطان از لایه داخلی دیواره معده سرچشمه می‌گیرد و با رشد بیشتر، لایه‌های مجاور را درگیر می‌کند و به خارج معده گسترش می‌یابد.
بعد از چند ماه و گاه چند سال، سلولهای سرطانی از محل تومور اولیه خارج شده، به جریان خون راه یافته و به کبد و ریه‌ها می‌رسند یا از طریق عروق لنفاوی به غدد لنفی منطقه‌ای دسترسی پیدا می‌کنند که به این حالت متاستاز می‌گویند. با گسترش مستقیم سرطان از جداره معده، اندامهای مجاور مثل لوزالمعده و طحال نیز ممکن است درگیر شوند. وقتی که تومور فقط لایه داخلی یا دو لایه داخلی جداره معده را درگیر کرده باشد، آن را سرطان اولیه و زمانی که سرطان به لایه خارجی جداره معده رسید یا اعضای دیگر را درگیر کرد، به آن سرطان پیشرفته معده می‌گویند.
● پیشگیری
رژیم غذایی می‌تواند در ایجاد سرطان معده نقش عمده‌ای داشته باشد. سرطان معده در اقشار کم‌درآمد جامعه که غذای آنها را به طور عمده مواد نشاسته‌ای تشکیل می‌دهد و میوه و سبزیهای تازه در رژیم غذایی آنها کم است، بیشتر دیده می‌شود.
همچنین روشهای آماده‌سازی و نگهداری موادغذایی نیز می‌تواند در ایجاد سرطان معده نقش داشته باشد.
سرطان معده در افرادی که غذاهای دودی بیشتر می‌خورند، شایعتر است.
افرادی که از آنمی بدخیم یا آکلریدری (فقدان اسید در شیرمعده) رنج می‌برند، بیشتر از سایرین در معرض ابتلا به سرطان معده قرار دارند. بیشتر محققان عقیده دارند که ارتباطی بین زخم معده و سرطان معده وجود ندارد. همچنین نشان داده شده است کسانی که جراحی معده داشته‌اند نیز بیشتر در معرض خطر ابتلا به سرطان معده قرار دارند.
● تشخیص
اگر سرطان معده در مراحل اولیه کشف و درمان شود، قابلیت بهبود آن بسیار بیش از مواردی است که در مراحل پیشرفته‌تر کشف شود.
قابل ذکر است شیوع سرطان معده در ژاپن بیشتر بوده، از این رو برای تشخیص زودرس سرطان معده کارهای وسیعی در آن کشور انجام گرفته است. در بعضی از مطالعات میزان بهبودی بیماری در مراحل اولیه که توسط جراحی برداشته می‌شود تا ۹۵ درصد گزارش شده است.
در کشور کانادا، بیماری در کمتر از ۱۰ درصد بیماران در مراحل اولیه تشخیص داده می‌شود.
اولین علامت قابل توجه در سرطان معده، ناراحتی گوارشی مبهم یا درد خفیف شکم، تهوع مختصر ولی دائم یا سوزش سردل است. اگر این علایم در عرض چند هفته بهبود نیافت یا چنانچه مرتباً تکرار شوند، باید با پزشک مشورت کرد.
علائم دیگر مثل وجود خون در مدفوع، استفراغ، خستگی و ضعف شدید یا کاهش وزن شدید نیز باید توسط پزشک بررسی شود.
وقتیکه وجود سرطان معده مورد تردید قرار بگیرد، دو روش کلی گاستروسکوپی و استفاده از اشعه X برای تشخیص آن وجود دارد.
گاستروسکوپی روش ساده‌ای است که حدود ۱۵دقیقه طول می‌‌کشد و با ایجاد ناراحتی کمی، بدون بیهوشی عمومی قابل انجام است. در اینگونه موارد معمولاً آرام‌بخش ملایمی برای بهتر کردن وضعیت بیمار تزریق می‌شود.
گاستروسکوپی با استفاده از یک وسیله نازک، قابل ارتجاع، توخالی و بلند که به آن گاستروسکوپ می‌گویند، انجام می‌شوند.
گاستروسکوپ از طریق دهان بیمار به سمت معده رانده می‌شود و پزشک به وسیله آن می‌تواند قسمتهای مختلف را مشاهده کند. چون گاستروسکوپ توخالی است، می‌توان برس ظریفی را از طریق آن به داخل معده فرستاده و از هر کجای معده که غیرطبیعی به نظر می‌رسد، نمونه‌برداری کرد و برای انجام آزمایش به آزمایشگاه فرستاد.
روش دیگری که برای تشخیص سرطان معده به کار می‌رود، استفاده از اشعه X است. معده بیمار با باریم مایع خوراکی پر شده و اجازه عبور اشعه X را نمی‌دهد. رادیولوژیست با استفاده از وسیله‌ای به نام فلوروسکوپ می‌تواند جریان باریم را در معده بیمار مشاهده کند. با زاویه دادن به بیمار در جهت‌های مختلف از معده بیمار عکسبرداری می‌شود تا بر مبنای آن رادیولوژیست، وضعیت موجود در معده را تشخیص دهد.
● درمان
اگر نتایج روشهای تشخیصی بیان‌کننده وجود سرطان در معده باشد، درمان آن انجام عمل جراحی است. برای برداشتن تومور تمام یا قسمتی از معده برداشته می‌شود.
گاه دیگر اعضای داخل شکم مانند طحال یا لوزالمعده هم که در نزدیکی تومور قرار دارند، برداشته می‌شوند.
ممکن است درمان دارویی (شیمی‌درمانی) یا پرتودرمانی به تنهایی یا به موازات هم مورد استفاده قرار گیرد.
حتی اگر تمام معده برداشته شود، بیشتر بیماران توانایی ادامه زندگی نسبتاً طبیعی را خواهند داشت و مشکلات گوارشی بعد از عمل با افزایش دفعات خوردن غذا قابل درمان است.
برای بعضی از بیماران رژیم غذایی با مواد قندی کم و چربی و پروتئین زیاد توصیه می‌شود و غالباً ویتامین B۱۲ تزریق می‌کنند.
▪ نکته
برای کاهش احتمال ابتلا به سرطان معده موارد زیر توصیه می‌شود:
ـ غذاهای متنوع بخورید.
ـ غلات، نان، میوه و سبزی مصرف کنید.
ـ غذاهای کم‌چربی و گوشت‌های کم‌چربی مصرف کنید و غذا را با حرارت کم بپزید.
ـ وضعیت بدنی خود را با تغذیه مناسب و ورزش به حالت ایده‌آل برسانید.
ـ ‌ نمک و قهوه زیاد و الکل مصرف نکنید.
برای کاهش ابتلا به سرطان، وضعیت بدنی خود را با تغذیه مناسب و ورزش به حالت ایده‌آل برسانید     بنیاد امور بیماری‌های خاص
 

  ● شرح بیماری
بیماری کرون عبارت‌ است‌ از یک‌ بیماری‌ التهابی‌ ایلئوم‌ (قسمت‌ پایینی‌ روده‌ کوچک‌)، روده‌ بزرگ‌ و سایر نقاط‌ دستگاه‌ گوارش‌؛ و نیز التهاب‌ گره‌های‌ لنفاوی‌ و پرده‌ پوشاننده‌ روده‌ها.
● علایم‌ شایع‌
▪ درد شکمی‌ همراه‌ با دل‌ پیچه‌ خصوصاً پس‌ از غذا. درد گاهی‌ در قسمت‌ پایینی‌ شکم‌ در سمت‌ راست‌ است‌ که‌ با آپاندیسیت‌ ممکن‌ است‌ اشتباه‌ شود.
▪ کاهش‌ اشتها و وزن‌
▪ حساس‌ بودن‌ شکم‌ به‌ هنگام‌ لمس‌؛ وجود توده‌ شکمی‌ که‌ شاید لمس‌ شود.
▪ گاهی‌ اجابت‌ مزاج‌ خون‌ آلود
▪ عقب‌ماندگی‌ رشد در کودکان‌
● علل‌
ناشناخته‌ هستند. این‌ بیماری‌ می‌تواند با بروز عفونت‌ باکتریایی‌ تشدید شود.
● عوامل تشدید کننده بیماری
▪ سابقه‌ آلرژی‌ غذایی‌
▪ سابقه‌ خانوادگی‌ بیماری‌ کرون‌
▪ شاید سیگار کشیدن‌ هم‌ یکی‌ از عوامل‌ خطر باشد.
● پیشگیری‌
در حال‌ حاضر نمی‌توان‌ از آن‌ پیشگیری‌ به‌ عمل‌ آورد.
‌● عواقب‌ مورد انتظار
▪ حملات‌ معمولاً در اوایل‌ ۲۰ سالگی‌ آغاز می‌شوند و ممکن‌ است‌ برای‌ سال‌ها ادامه‌ یابند. فواصل‌ بین‌ حملات‌ از چند ماه‌ تا چند سال‌ متغیر است‌. گاهی‌ علایم‌ فقط‌ تنها یک‌ یا دو بار بروز می‌کنند و بعد از آن‌ بیماری‌ ناپدید می‌شود.
▪ اگر برای‌ درمان‌ شما به‌ جراحی‌ نیاز پیدا شود، این‌ کار ممکن‌ است‌ وضعیت‌ شما را بهبود ببخشد و پیشرفت‌ بیماری‌ را برای‌ سال‌ها به‌ تعویق‌ اندازد. اما باید توجه‌ داشته‌ باشید که‌ علی‌رغم‌ انجام‌ جراحی‌، عود بیماری‌ شایع‌ است‌.
▪ اکثریت‌ بیماران‌ دارای‌ یک‌ زندگی‌ طبیعی‌ با کار، درآمد، بچه‌، و فعالیت در زمان ابتلا به این بیماری کامل‌ هستند؛ اما در کل‌، طول‌ عمر کم‌ می‌شود.
● عوارض‌ احتمالی‌
▪ پیدایش‌ فیستول‌ (مسیر ارتباطی‌) بین‌ روده‌ و مثانه‌
▪ افزایش‌ استعداد ابتلا به‌ سرطان‌ ایلئوم‌
▪ درد و التهاب‌ مفاصل‌؛ التهاب‌ چشم‌
▪ انسداد روده‌
▪ سوراخ‌ شدن‌ روده‌ ملتهب‌
▪ خونریزی‌ و کم‌خونی‌
▪ آبسه‌ اطراف‌ راست‌ روده‌
▪ کمبود ویتامین‌ ب‌۱۲
▪ اختلالات‌ کلیوی‌
▪ سوءتغذیه‌
● درمان‌
الف) اصول‌ کلی‌
▪ امکان‌ دارد اقدامات‌ تشخیصی‌ شامل‌ موارد زیر باشد:
۱) سیگموئیدوسکوپی‌ یا کولونوسکوپی‌ (اولی‌ عبارت‌ است‌ از دیدن‌ راست‌ روده‌ و قسمت‌ پایینی‌ روده‌ بزرگ‌ از داخل‌ با وسیله‌ای‌ مخصوص‌ که‌ سر آن‌ منبع‌ نور قرار دارد، و دومی‌ عبارت‌ است‌ از دیدن‌ داخل‌ روده‌ بزرگ‌ با یک‌ وسیله‌ فیبرواپتیک‌ انعطاف‌پذیر که‌ سر آن‌ منبع‌ نور قرار دارد)؛ عکس‌برداری‌ از روده‌ کوچک‌ و بزرگ‌ با اشعه‌ ایکس‌
۲) درمان‌ با هدف‌ بهبود علایم‌ صورت‌ می‌گیرد.
برای‌ تخفیف‌ علایم‌ می‌توان‌ از گرما استفاده‌ کرد. برای‌ این‌ کار گذاشتن‌ بالشتک‌های‌ گرم‌کننده‌ یا کمپرس‌ گرم‌ روی‌ شکم‌ مناسب‌ است‌.
۳)حمام‌ آب‌ گرم‌ نیز می‌تواند به‌ کم‌ کردن‌ ناراحتی‌ کمک‌ کند.
۴)مراقب‌ خونریزی‌ به‌ هنگام‌ اجابت‌ مزاج‌ باشید.
۵)هرگونه‌ نمونه‌ مشکوک‌ را برای‌ بررسی‌ به‌ آزمایشگاه‌ ببرید.
۶)گاهی‌ جراحی‌ (ایلئوستومی‌) برای‌ در آوردن‌ ناحیه‌ ملتهب‌ روده‌ انجام‌ می‌گیرد، اما درمان‌ غیرجراحی‌ ارجحیت‌ دارد.
ب) داروها
▪ داروهای‌ ضددرد
▪ داروهای‌ ضداسهال‌ مکمل‌های‌ ویتامینی‌ داروهای‌ ضدالتهاب‌ و سرکوب‌کننده‌ ایمنی‌ آنتی‌بیوتیک‌ها برای‌ مبارزه‌ با عفونت‌ استرویید در موارد حاد
▪ فعالیت در زمان ابتلا به این بیماری
▪ به‌ هنگام‌ حمله‌ حاد بیماری‌، روی‌ تحت‌ یا صندلی‌ استراحت‌ کنید. تنها برای‌ توالت‌، حمام‌، یا خوردن‌ از جا برخیزید.
▪ به‌ هنگام‌ فواصل‌ بین‌ حملات‌، فعالیت در زمان ابتلا به این بیماری های‌ خود را تا حدامکان‌ از سر گیرید.
ج) رژیم‌ غذایی‌
▪ معمولاً محدودیتی‌ برای‌ آن‌ وجود ندارد.
▪ کاهش‌ مقدار چربی‌ در رژیم‌ غذایی‌ ممکن‌ است‌ کمک‌کننده‌ باشد.
▪ اگر آلرژی‌ احتمالی‌ به‌ مواد غذایی‌ دارید، شیر، گندم‌، تخم‌ مرغ‌، آجیل‌ و سایر غذاهای‌ مشکوک‌ را از رژیم‌ غذایی‌ حذف‌ کنید. هر کدام‌، خصوصاً شیر، را برای‌ مدت‌ کوتاهی‌ نخورید، سپس‌ پس‌ از چند هفته‌ مجدداً آن‌ را امتحان‌ کنید.
▪ اگر مشکل‌ اسهال‌ دارید، مقدار فیبر غذایی‌ را کاهش‌ دهید.
● درچه شرایطی باید به پزشک مراجعه نمود؟
▪ اگر شما یا یکی‌ از اعضای‌ خانواده‌ تان علایم‌ بیماری‌ کرون‌ را دارید.
▪ اگر اجابت‌ مزاج‌ شما سیاه‌ و قیری‌ است‌ یا در آن‌ خون‌ وجود دارد.
▪ اگر شکم‌ شما متورم‌ شده‌ است‌.
▪ اگر درجه‌ حرارت‌ بدن‌ بالای‌ ۳/۳۸ درجه‌ سانتیگراد برود.    
  شبکه رشد
 

  گاستریت یا ورم معده به حالتی گفته می شود كه در آن معده دچار التهاب یا عفونت خفیف در لایه مخاطی می شود و معمولا به دو حالت ورم معده شدید یا مزمن بروز می كند.
گاهی اوقات ممكن است ورم معده در صورت طولانی شدن منجر به زخم سطحی معده شود.
● چه عواملی باعث بروز گاستریت می شوند؟
كشیدن سیگار، زیاده روی در خوردن بویژه مصرف مواد غذایی كه به سادگی قابل هضم نیستند، ترشح بیش از اندازه اسید معده كه اغلب در نتیجه مصرف نوشیدنی های الكلی صورت می گیرد، ابتلا به عفونت های باكتریایی یا عفونت های ویروسی كه این نوع از ورم معده ممكن است مسری باشد، مصرف زیاد كافئین و مصرف برخی از داروها مانند: آسپرین ، داروهای ضدالتهابی غیراستروییدی ، استرس ، رژیم غذایی نامناسب ، ابتلا به برخی از بیماری ها كه باعث كاهش مقاومت می شوند، خستگی یا كار زیاد و در نهایت وجود باكتری هلیكوباكتر پیلوری در معده همگی می توانند از عوامل بروز بیماری گاستریت باشند.
همچنین گاهی اوقات گاستریت پس از انجام یك عمل جراحی مهم یا یك آسیب روحی، سوختگی یا ابتلا به عفونت های شدید بروز می كند. برخی از بیماری های خاص نیز مانند كم خونی شدید، اختلالات دستگاه ایمنی خودكار موجب ابتلا به گاستریت می شود. لازم به ذكر است كه گاهی مصرف برخی از مواد تحریك كننده مانند ادویه هایا غذاهای آلرژی زا نیز می تواند این مشكل را تشدید كند.
● علائم بیماری گاستریت كدامند؟
شایع ترین علائم این بیماری درد شكمی و دل پیچه، سیاه شدن اجابت مزاج در اثر خونریزی گوارشی ، احساس سوزش در بالای شكم و گاهی استفراغ، بی اشتهایی، تب ، ضعف ، تورم شكم، درد تند، مبهم و یا آزاردهنده در قفسه سینه، احساس اسید معده در دهان و ندرتا اسهال است. گاستریت همچنین با آروغ یا نفخ همراه است.
علاوه بر این در گاستریت حاد علائمی چون كوفتگی، احساس پر بودن معده، سر درد، سر گیجه، تشنگی شدید، تنفس تند، كشیدگی شكم، حساس و سفت شدن شكم مشاهده می شود.
در گاستریت مزمن ممكن است اختلال در حركت معده و بروز علائمی چون علائم زخم معده بروز كند.
● چگونه می توان از ابتلا به گاستریت پیشگیری كرد؟
اگرچه شما همیشه نمی توانید مانع از بروز عفونت ناشی از باكتری هلیكوباكتر پایلوری شوید اما توصیه های زیر برای كاهش خطر ابتلا به گاستریت مفید هستند. یكی از راههای مهم پیشگیری از بروز این بیماری رعایت كردن حد تعادل در خوردن و آشامیدن است. هوشمندانه غذا بخورید. اگر اغلب اوقات هضم غذا برای شما دشوارست، تعداد وعده های غذایی را اضافه كرده اما از حجم غذا در هر وعده بكاهید. از مصرف مواد غذایی كه دریافته اید معده شما را تحریك می كنند مانند غذاهای ادویه دار، مواد خوراكی اسیدی، غذاهای سرخ كرده و یا پرچرب پرهیز كنید.
همچنین به خاطر داشته باشید، بویژه كسانی كه مستعد ابتلا به ورم معده هستند نباید وعده های غذایی را فراموش كنند و باید برای هر روز برنامه غذایی منظمی را دنبال كنند. از مصرف نوشیدنی های الكلی بپرهیزید چراكه الكل باعث تحریك پذیری و ساییده شدن لایه مخاطی معده شده و در نهایت منجر به التهاب و خونریزی معده می شود. سیگار نكشید.
كشیدن سیگار در لایه محافظ معده اختلال ایجاد كرده و معده را مستعد ابتلا به گاستریت و همچنین زخم معده می كند. سیگار در عین حال اسید معده را افزایش می دهد، بهبود معده را به تاخیر می اندازد و یكی از فاكتورهای مهم خطرزا در ابتلا به سرطان معده است. حتی المقدور از مصرف داروهایی كه معده شما را ناراحت می كند، خودداری كنید. نوع داروی مسكنی كه استفاده می كنید تغییر دهید. اگر برایتان مقدور است از داروهایی چون آسپرین و ایبوبروفن استفاده نكنید. این قبیل داروها می توانند منجر به التهاب معده شده و تحریكات موجود در معده را تشدید كنند. در عوض می توانید از مسكن های حاوی استامینوفن مصرف كنید.
در مورد مصرف داروی مناسب همچنین می توانید با پزشك مشورت كنید تا بهترین راه حل را در اختیار شما قرار دهد. در صورتی كه می دانید چه عواملی می تواند در شما باعث بروز یا تشدید این حالت شود باید آن عامل را حذف كنید كه معمولا در این صورت ظرف چند روز بهبودی حاصل می شود.
● راههای درمان بیماری گاستریت كدامند؟
درمان گاستریت بستگی به عامل خاص بروز آن دارد و ممكن است شامل تغییر در نحوه زندگی، مصرف دارو و یا در موارد بسیار نادر انجام جراحی برای درمان بیماری و یا حالت خاصی كه منجر به ورم معده شده است، باشد.
تشخیص این بیماری با استفاده از روش آندوسكوپی و دیدن درون معده انجام می گیرد. در این روش یك لوله انعطاف پذیر از مری به داخل معده هدایت می شود. به هنگام آندوسكوپی امكان دارد تكه كوچكی از بافت از مخاط معده برداشته شود و برای بررسی به آزمایشگاه فرستاده شود. هدف از استفاده از این روش رفع علائم و حذف دارو یا ماده ای است كه باعث ناراحتی معده می شود.
در صورت بروز خونریزی زیاد ممكن است نیاز به بستری كردن وجود داشته باشد. برای ناراحتی و درد خفیف می توان از داروهای خنثی كننده اسید یا استامینوفن استفاده كرد اما از آسپیرین استفاده نكنید.
امكان دارد سایر داروها مثل داروهای بهبود دهنده زخم نیز تجویز شوند. در روز اول حمله ورم معده غذاهای جامد نخورید. مرتبا مایعات و ترجیحا شیر یا آب بنوشید. تدریجا رژیم غذایی عادی خود را از سر گیرید، اما از غذاهای داغ و پر ادویه ، الكل ، قهوه و غذاهای اسیدی پرهیز كنید تا زمانی كه علائم كاملا برطرف شوند. در پایان به خاطر داشته باشید كه مشكلات گوارشی ازبهم خوردگی ساده معده گرفته تا سرطان معده می توانند به دلایل بسیاری از جمله شكل زندگی كه ما انتخاب می كنیم و برایمان قابل كنترل است، بروز كنند. در مجموع باید دستگاه گوارش را سالم نگه داشت كه در این زمینه می توان از توصیه های پزشكان كمك گرفت.
مهمترین توصیه هایی كه می تواند شما را در این زمینه یاری دهد داشتن عادات تغذیه ای مناسب، نگه داشتن وزن در حالت سالم و طبیعی، ورزش كردن به اندازه كافی و البته كنترل كردن استرس و فشارهای روانی روزانه است. این تیم تحقیقاتی استرالیایی ۳۰هزار مرد و زن را مورد آزمایش قرار دادند.
محققان برای دستیابی به نتیجه تحقیق یاد شده از تعداد افراد یاد شده خواستند تا میزان خریدهایی كه در طول هفته كردند، فعالیت های كه در محل كارشان انجام می دهند و اوقات فراغتشان را به چه صورت سپری می كنند را برای آنان توضیح دهند.نتیجه این تحقیق نشان داد كه اشخاصی كه بیشتر تمایل به خواندن كتاب های داستان و تاریخی دارند و خواندن را به دیگر امور ترجیح می دهند از حافظه فوق العاده ای برخوردار هستند.
افرادی كه از نوشیدنی های الكلی به مقدار زیاد استفاده می كنند از حافظه های ضعیفی برخوردارند كه حتی برخی اوقات این افراد كم حافظه نام خود را هم فراموش می كنند. افرادی كه در هفته حداقل یك بار ماهی مصرف می كنند از حافظه خوبی برخوردار هستند و كمتر لغات را به فراموشی می سپارند. این تیم تحقیقاتی از برخی از افراد مورد آزمایش خواستند تا لیستی از خریدهایی كه در طول هفته انجام داده اند را برای آنان بازگو كنند كه افرادی كه بیشتر اقدام به خواندن كتاب های تاریخی می كنند بیشتر از بقیه افراد فعالیت هایی كه در طول هفته انجام دادند را به خاطر دارند.    
 

  از هنگامی که شروع به جویدن لقمه غذا می کنیم، هضم غذا شروع می شود و در واقع کار دستگاه گوارش آغاز می شود. دستگاه گوارش یکی از دستگاه های فعال در بدن انسان است که کار خود را در ۴ بخش بلع، گوارش، جذب و هضم انجام می دهد.
مواد غذایی پس از ورود به معده با آنزیم های درون معده مخلوط می شود تا به اجزای ساده تری تجزیه شود. سپس این مخلوط از معده خارج می شود و به روده ها می رود تا از آن جا، مواد غذایی تجزیه شده جذب جریان خون شود. موادغذایی تجزیه شده از طریق جریان خون در اختیار یاخته های بدن قرار می گیرد و مواد غذایی که جذب نمی شود، به طور طبیعی دفع می شود. دستگاه گوارش به عنوان یکی از مهم ترین دستگاه های بدن، بیماری های مربوط به خود را دارد که گریبانگیر بسیاری از افراد است.
درباره دستگاه گوارش و بیماری های مرتبط با آن با دکتر سیدامیر میرباقری متخصص گوارش و عضو هیئت علمی دانشگاه تهران گفت وگو کردیم. دکتر میرباقری در توضیح چگونگی کار دستگاه گوارش می گوید: دستگاه گوارش از دهان شروع می شود و تا انتهای روده بزرگ که محل خروج مواد دفعی است، ادامه پیدا می کند. این دستگاه شامل لوله مری است که به معده که کار آن خرد و آسیاب کردن غذاست، منتهی می شود سپس به روده باریک می رود که محل اصلی جذب غذاست.
۲ عضو در جذب به روده بزرگ کمک می کند یکی کبد که با ترشح آنزیم و صفرا باعث هضم غذا می شود و یکی لوزالمعده که وظیفه نرم کردن مواد غذایی را دارد تا مواد غذایی در معرض سلول های روده باریک قرار بگیرد و جذب شود. مازاد مواد غذایی به روده بزرگ تحویل داده می شود که کولون نام دارد. آب مواد غذایی در کولون جذب مجدد ومواد اضافی دفع می شود.
مهم ترین بیماری های دستگاه گوارش در ایران به ۲ دسته تقسیم می شود گروه اول بیماری هایی است که خطرناک نیست و گروه دوم شامل بیماری هایی می شود که خطرناک است.
در گروه اول شایع ترین بیماری در ایران و جهان رفلاکس است یا همان ترش کردن که در واقع برگشت اسید از معده به مری است. بعد از آن سندروم روده تحریک پذیر، زخم معده، اثنی عشر و بیماری های التهابی روده که همگی بیماری های خوش خیم دستگاه گوارش است از جمله بیماری های خطرناک دستگاه گوارش، سرطان ها محسوب می شود که در کشورهای مختلف شیوع زیادی دارد. در ایران، شایع ترین سرطان دستگاه گوارش، سرطان معده و سپس سرطان مری و سرطان کولون (روده بزرگ) است. در اروپا و آمریکای شمالی، شایع ترین سرطان‌ها، سرطان‌کولون است.این تفاوت به مسائل ژنتیک و نوع تغذیه ارتباط دارد. تصور ما بر این است که طی ۲۰ سال آینده شایع ترین سرطان دستگاه گوارش در ایران، سرطان کولون باشد. هم اکنون پس از بیماری های قلبی عروقی، دومین علت مرگ و میر در جهان، (اگر تصادفات و جنگ و حوادث غیرمترقبه را کنار بگذاریم) سرطان های دستگاه گوارش است. یک سری بیماری های ویژه کبد از جمله هپاتیت و یرقان هم جزو بیماری های دستگاه گوارش محسوب می شود که مبحث جداگانه ای دارد.
دکتر میرباقری درباره علت اصلی شیوع سرطان معده در ایران توضیح می دهد: در مناطقی در ایران که طی نسل ها عادت های غذایی نادرست مثل استفاده از غذاهای مانده، غذاهای پرنمک و شور و غذاهای دودی وجود دارد، سرطان معده رایج تر است هم چنین کمبود ویتامین C، گنجانده نشدن میوه و سبزیجات در رژیم غذایی، وجود میکروب هلیکو باکتری از دیگر عوامل بروز سرطان معده است. در مناطقی از ایران فرهنگ غذا خوردن، سنتی است.
مثلا غذایی را که ۲ روز قبل تهیه شده و در یخچال نگهداری نشده است، مورد استفاده قرار می دهند. طبق تحقیقات از زمان استفاده از یخچال و سردکن در بسیاری از کشورها آمار سرطان معده کاهش پیدا کرده است. در آمریکا و اروپا طی دهه های اخیر آمار سرطان معده پایین آمده است و علت اصلی آن استفاده از یخچال و نگهداری صحیح مواد غذایی است در حالی که در برخی مناطق ایران این فرهنگ هنوز جانیفتاده است.
مواد غذایی خارج از یخچال دچار فعل و انفعالات شیمیایی می شود که مصرف آن ها احتمال ابتلا به سرطان معده را در مصرف کننده زیاد می کند بنابراین استفاده از یخچال برای نگهداری از مواد غذایی یک اصل است که باید عموم جامعه را نسبت به آن آگاه کرد.
وی درباره سرطان مری که یکی از شایع ترین سرطان ها در ایران است، ادامه داد: سرطان مری بیشتر در مناطقی از ایران گزارش می شود که در این زمینه چند عامل موثر است. یکی به کمبود سلنیوم در خاک مربوط می شود، مورد دوم به نوع تغذیه برمی گردد.
طبق تحقیقات کسانی که از مواد غذایی تازه و سبزیجات استفاده می کنند بسیار کمتر از دیگران به سرطان مری مبتلا می شوند. از همه مهم تر نوشیدن و صرف غذاهای داغ است که در فرهنگ ما بسیار شایع است. غذا و نوشیدنی داغ در درازمدت به مری صدمه جدی می زند و یکی از عوامل اصلی ابتلا به سرطان مری است البته نباید عوامل ژنتیک را نادیده گرفت. در بعضی از خانواده ها، احتمال ابتلا به سرطان معده یا مری، بیشتر از دیگران است.
علت ایجاد سرطان روده در بسیاری از نقاط جهان به جز عوامل ژنتیکی، خوردن چربی حیوانی است. ثابت شده است در کشورهایی که چربی حیوانی زیادی مصرف می شود مثل گوشت قرمز چرب، استیک، همبرگر، غذاهای آماده مثل سوسیس، کالباس، سرطان روده بزرگ شایع است.
در کشورهایی که مصرف این غذاها کمتر است، سرطان روده بزرگ کمتر است. به همین دلیل است که احتمال داده می شود با روند رو به افزایش گرایش جوانان و خانواده ها به مصرف غذاهای آماده و پرچرب، طی ۲۰ سال آینده شیوع سرطان روده بزرگ در ایران بیشتر از سرطان معده و مری باشد.
استاد دانشگاه تهران درباره شیوع زخم معده و اثنی عشر می گوید: این ۲ بیماری در جهان رو به کاهش است و در ایران نیز همین روال را دارد. یکی از دلایل این است که این ۲ بیماری ارتباط مستقیمی با باکتری هلیکو باکترپیلوری دارد. این باکتری در دوران کودکی از فردی به فرد دیگر منتقل می شود و انتقال آن اجتناب ناپذیر است و خطرناک هم نیست. این باکتری در برخی افراد در دوران بزرگسالی باعث ایجاد زخم می شود. البته باید ذکر کرد که زخم اثنی عشر بسیار شایع تر از زخم معده است که علت اصلی بروز آن همان باکتری است و پس از آن مصرف قرص های مسکن بدون تجویز پزشک در درازمدت است. مصرف بروفن، آسپرین و ایندومتاسین چه در سنین جوانی برای تسکین سردرد و چه در سالمندان برای تسکین آرتروز و دردهای مفصلی در درازمدت باعث ایجاد زخم اثنی عشر می شود. زخم اثنی عشر و معده خوش خیم تبدیل به سرطان نمی شود و این شایعه که زخم معده تبدیل به سرطان می شود، کاملا نادرست است.
بیشتر این زخم ها خوش خیم است و با درمان مناسب، برای همیشه از بین می رود. به کسانی که سابقه زخم معده و اثنی عشر دارند، توصیه می شود مسکن هایی مانند بروفن را، حتما پس از صرف غذا مصرف کنند و همراه آن کپسول اوماپرازون را که برای جلوگیری از ترشح اسید معده تجویز می شود، بخورند و اصولا خوردن مسکن بدون تجویز پزشک را به هیچ کسی توصیه نمی کنیم.
دکتر میرباقری درباره توزیع جنسیتی بیماری های دستگاه گوارش می گوید: سرطان های دستگاه گوارش در مردان شایع تر است اما زخم اثنی عشر در بین زنان کمی بیشتر از مردان است. هم چنین سندروم روده تحریک پذیر در تمام دنیا در زنان بیشتر مشاهده می شود زیرا زنان حساس تر و عاطفی تر هستند و دستگاه گوارش آن ها به سرعت تحت تاثیر مسائل روحی شان قرار می گیرد.
به طور کلی در مورد بیماری های گوارشی نیز همانند دیگر بیماری ها، پیش گیری مقدم بر درمان است. به والدین توصیه می کنیم که با مصرف غذاهای خانگی، از ابتدا ذائقه فرزندانشان را با غذاهای سالم سازگاری دهند و از مصرف مداوم غذاهای آماده بپرهیزند.    

  ● شرح بیماری
پانکراتیت‌ التهاب‌ لوزالمعده. پانکراتیت‌ مزمن‌ معمولاً در پی‌ حملات‌ مکرر پانکراتیت‌ حاد بروز می‌کند زیرا لوزالمعده‌ در بین‌ حملات‌ کاملاً بهبود نمی‌یابد. لوزالمعده‌ در جریان‌ این‌ عارضه‌، به‌ تدریج‌ توانایی‌ خود در تولید آنزیم های‌ هضم‌کننده‌ و هورمون‌های‌ لازم‌ برای‌ سلامت‌ بدن‌ را از دست‌ می‌دهد.
● علایم‌ شایع‌
الف) پانکراتیت‌ حاد شدید:
▪ درد شکمی‌ شدید
▪ استفراغ‌
▪ تورم‌ و نفخ‌ شکم‌
▪ تب
▪ درد عضلانی‌
▪ افت‌ فشارخون‌
ب) پانکراتیت‌ مزمن‌:
▪ درد پایدار خفیف‌ تا شدید اغلب‌ پس‌ از غذا، در قسمت‌ فوقانی‌ شکم‌ که‌ گاهی‌ به‌ پشت‌ یا سراسر شکم‌ انتشار دارد. این‌ درد ممکن‌ است‌ حالت‌ مبهم‌، سوزشی‌، مالشی‌ یا خنجری‌ داشته‌ باشد. دوره‌های‌ درد ممکن‌ است‌ روزها یا هفته‌ها به‌ طول‌ بینجامد ولی‌ به‌ ندرت‌ کمتر از یک‌ روز ادامه‌ دارد.
▪ یرقان (زردی‌ پوست‌ و چشم‌ها) خفیف‌ (گاهی‌)
▪ کاهش‌ وزن‌ سریع‌
● علل‌
▪ اعتیاد به‌ الکل‌
▪ بیماریهای‌ کیسه‌ صفرا یا مجاری‌ صفراوی‌
▪ انسداد مجرای‌ لوزالمعده‌ در اثر سنگ‌، جوشگاه‌ تشکیل‌ شده‌ در اثر التهاب‌ یا رشد آهسته‌ سرطان (به‌ ندرت‌)
▪ آسیب‌ شکمی‌
▪ عفونت های ویروسی
▪ بالا بودن‌ چربی‌های‌ خون
▪ تومورها
▪ داروها
▪ ضربه‌ یا جراحی‌ شکم‌
● عوامل‌ افزایش‌ دهنده‌ خطر
▪ تغذیه‌ نامناسب‌؛ چاقی
▪ سوءمصرف‌ الکل
▪ مصرف‌ داروهایی‌ نظیر داروهای‌ گروه‌ سولفا، آزاتیوپرین، کلروتیازید یا داروهای‌ کورتونی‌
● پیشگیری‌
▪ عدم‌ مصرف‌ الکل
● عواقب‌ مورد انتظار
▪ پانکراتیت‌ حاد اغلب‌ با مراقبت‌های‌ ویژه‌ قابل‌ علاج‌ است‌. درمان‌ عبارتست‌ از دادن‌ استراحت‌ کامل‌ به‌ لوله‌ گوارش‌ و برقراری‌ تغذیه‌ وریدی‌. پانکراتیت‌ حاد در ۵% موارد به‌ درمان‌ پاسخ‌ نداده‌ و در نهایت‌ کشنده‌ است‌. پانکراتیت‌ مزمن‌ ممکن‌ است‌ سال‌ها باعث‌ حملات‌ مکرر پانکراتیت‌ حاد گردد.
● عوارض‌ احتمالی‌
▪ دیابت شیرین
▪ کمبود مزمن‌ کلسیم
▪ عفونت‌ ثانویه‌ باکتریایی‌ لوزالمعده‌
▪ خونریزی‌ شدید و تخریب‌ لوزالمعده
▪ تشکیل‌ کیست‌ یا آبسه‌ در لوزالمعده‌
● درمان‌
الف) اصول‌ کلی‌
▪ بررسی‌های‌ تشخیصی‌ ممکن‌ است‌ شامل‌ آزمایش‌های‌ خون‌ و ادرار، اسکن‌ رادیوایزوتوپ‌، رادیوگرافی‌ شکم‌، سی‌تی‌ اسکن‌ یا سونوگرافی‌ لوزالمعده‌، و آندوسکوپی‌ باشد
▪ در پانکراتیت‌ حاد معمولاً بستری‌ کردن‌ بیمار در بیمارستان‌ برای‌ تجویز مایعات‌ وریدی‌، کنترل‌ درد و استفراغ‌، و اصلاح‌ اختلالات‌ متابولیسمی‌ (جبران‌ کمبود کلسیم‌ و منیزیوم‌) لازم‌ است‌. جراحی‌ ممکن‌ است‌ در موارد وجود سنگ‌های‌ صفراوی‌، زخم‌ معده‌ سوراخ‌ شده‌، یا تخلیه‌ منبع‌ عفونت‌ لازم‌ باشد.
▪ درمان‌ پانکراتیت‌ مزمن‌ ممکن‌ است‌ به‌ طور سرپایی‌ با تجویز داروها، تنظیم‌ رژیم‌ غذایی‌، و منبع‌ مصرف‌ الکل‌ صورت‌ گیرد
ب) داروها
▪ مسکن ها
▪ آنزیم های‌ هضم‌کننده‌ غذا که‌ لوزالمعده آسیب‌ دیده‌ قادر به‌ تولید آنها نیست‌.
▪ آنتی بیوتیک ها، در صورت‌ بروز عفونت‌ باکتریایی‌
▪ داروهای‌ مهارکننده‌ اسید معده‌
▪ انسولین، در صورت‌ وجود دیابت
ج) فعالیت در زمان ابتلا به این بیماری
▪ در پانکراتیت‌ حاد، استراحت‌ در بستر یا، اگر در حالت‌ نشسته‌ راحت‌تر هستید، استراحت‌ به‌ حالت‌ نشسته‌ برروی‌ صندلی‌ توصیه‌ می‌شود. با برطرف‌ شدن‌ علایم‌، فعالیت در زمان ابتلا به این بیماری های‌ طبیعی‌ خود را به‌ تدریج‌ از سر بگیرد. در پانکراتیت‌ مزمن‌ محدودیتی‌ از نظر فعالیت در زمان ابتلا به این بیماری وجود ندارد.
د) رژیم‌ غذایی‌
▪ رژیم‌ کم‌ چربی‌ به‌ صورت‌ وعده‌های‌ کم‌ حجم‌ و متعدد توصیه‌ می‌شود. مصرف‌ الکل را به‌ کلی‌ قطع‌ کنید.
● درچه شرایطی باید به پزشک مراجعه نمود؟
▪ اگر شما یا یکی‌ از اعضای‌ خانواده‌ تان دارای‌ علایم‌ پانکراتیت‌ حاد باشید.
▪ بروز موارد زیر در حین‌ یا پس‌ از درمان‌:
الف) یرقان (زردی‌ پوست‌ و چشم‌ها)
ب) تب‌ ۳/۳۸ درجه‌ سانتیگراد یا بالاتر
ج) کاهش‌ وزن‌ مداوم‌
د) علایم‌ کمبود کلسیم نظیر انقباضات‌ عضلانی‌ یا تشنج.