مجله پزشکی : دستگاه گوارش

  هر كسی در طول عمر خود برای یك بار هم كه شده، دل درد، تهوع یا اسهال را تجربه كرده است اما در میان اختلالات مجاری گوارشی، اختلال در هضم غذا از عمومی‌ترین مشكلات گوارشی افراد جامعه به حساب می‌آید، طوری كه بیش از ۴۰ درصد افراد كشورمان به سوء‌هاضمه دچارند. با خود فكر كنید، چه دلایلی می‌تواند آمار قابل توجه مشكلات گوارشی را به بار آورده باشد.
● مضرات خواب بعد از غذا
اگر شما هم جزو آن دسته افرادی هستید كه بلافاصله بعد از خوردن غذا می‌خوابند، از این به پس سعی كنید این عادت را كنار بگذارید می‌پرسید چرا؟
دكتر اردلان نبی‌زاده، متخصص بیماری‌های گوارشی در‌ ‌گفت‌وگو با یكی از خبرگزاری‌های كشور اعلام كرده است: <مهم‌ترین دلیل ابتلا به اختلالات گوارشی عادات‌ ‌غذایی نادرست از جمله تند غذا خوردن یا خوابیدن پس از غذاست.> نبی‌زاده در ادامه گفت: <اغلب رفلاكس با سوزش همراه‌ ‌است و چنانچه برگشت محتویات معده به مری به طور متناوب صورت پذیرد، می‌تواند باعث بروز تغییراتی در بافت پوششی شده و سرطان ایجاد كند.>
این متخصص با اعلام این كه افراد باید با مشاهده‌ ‌احساس سوزش در ناحیه بین مری و معده به پزشك مراجعه كنند، گفت: <تشخیص‌ ‌سریع و درمان به موقع این اختلال می‌تواند از بروز مشكلات جدی مانند سرطان پیشگیری‌ ‌كند.> وی پرهیز از خوابیدن پس از صرف غذا را كه علاوه بر‌ ‌ایجاد رفلاكس باعث پیچش روده می‌شود، مهم ترین عامل پیشگیری از مشكلات فوق‌الذكر‌ ‌اعلام كرد، به این ترتیب كه خواب و دراز كشیدن باید به ۲ و ۳ ساعت پس از صرف غذا موكول شود.
دكتر نبی‌زاده همچنین پرهیز از مصرف سیگار و مصرف زیاد نوشیدنی‌های كافئین‌دار وانواع ادویه و نیز پرهیز از پوشیدن لباس تنگ‌ ‌هنگام صرف غذا را در پیشگیری از اختلالات گوارشی مهم ارزیابی كرده و گفت: <لازم است افراد برای جلوگیری از ابتلا به اختلالات گوارشی، مصرف غذاهای چرب و سرخ‌ ‌شده را محدود كنند چرا كه این عامل باعث شل شدن دریچه انتهای مری شده و تولید اسید معده را افزایش‌ ‌می‌دهد.>
● چرا مشكلات گوارشی؟
برای بروز هر یك از این مشكلات گوارشی علل متعددی وجود دارد. بیماری‌های مربوط به لوزالمعده و اشعه درمانی در ناحیه بالای شكم ممكن است روی قدرت جذب و دفع غذا در دستگاه گوارش و عمل طبیعی آن اثر بگذارد. بعضی داروها از جمله داروهای مسكن و آرام‌بخش اغلب موجب كند شدن حركات روده و ایجاد یبوست می‌شوند.
برخی داروها یا اشعه ممكن است موجب سوزش و تحریك روده و یا كاهش حركات آن و یبوست و یا برعكس، افزایش حركات روده و بروز اسهال شوند.موادی كه برای درمان به كار می‌روند و كاهش فعالیت‌های بدن، موجب تجمع گاز و احساس نفخ می‌شوند.اسهال و به هم خوردن وضعیت مزاجی نیز می‌تواند ناشی از درمان باشد. قسمتی از روده كه موجب هضم لاكتوز( قند موجود در شیر) می‌شود، ممكن است دچار عارضه شود و در صورتی كه چنین فردی شیر مصرف كند مبتلا به اسهال و مجبور می‌شود شیر و غذاهای حاوی آن را برای مدتی از رژیم غذایی خود حذف كند تا بیماری‌ وی بهبود یابد.
● اگر اسهال گرفتید
اسهال هم مانند سایر مشكلات گوارشی برای هر كسی حداقل یك بار اتفاق افتاده است. برای كاهش علائم این مشكل گوارشی بهتر است، از مواد غذایی حاوی فیبرهای گیاهی كمتر استفاده كنید.فیبرها تركیباتی هستند كه در سبزی‌ها و میوه‌های خام، سبوس غلات و حبوبات به وفور یافت می‌شوند. این الیاف در دستگاه گوارشی انسان هضم نمی‌شوند و وجود آنها در غذاها موجب می‌شود كه غذا به سرعت از روده‌ها عبور كند. اگر روده‌های فردی تحت اشعه درمانی باشد، حتی یك رژیم غذایی با فیبر متوسط می‌تواند برای او مشكل ساز باشد.به همین علت توصیه می‌شود كه این بیماران از خوردن میوه‌ها و سبزی‌های خام، سیر، پیاز، نان با سبوس، حبوبات و غلات موقتا پرهیز كنند.
● اگر یبوست دارید
یبوست یكی از مشكلات شایع پس از رژیم لاغری است.ممكن است این مشكل گوارشی به علت ابتلا به بیماری‌های مختلف به وجود آید یا ناشی از مصرف برخی داروها باشد و یا حتی ممكن است از خوردن غذاهای نرم و مایع بروز كند. در هر صورت برای درمان یبوست، در صورتی كه پزشك شما دستور خاصی نداده است به توصیه‌های زیر عمل كنید.غذاهای شما باید شامل موادی كه به حركات روده كمك می‌كند نظیر انواع مختلف سبزی و میوه‌های تازه یا خشك و نان سبوس دار باشد.
در این مواد مقادیر قابل توجهی فیبر وجود دارد كه می‌تواند به درمان این مشكل كمك كند.سعی كنید، حداقل روزی ۲ بار میوه میل كنید.اگر از نظر جویدن یا بلع دچار مشكل هستید، این مواد را له كنید یا در مخلوط كن به شكل نرم درآورید. می‌توانید روزی یك یا دو قاشق سبوس به غذاهای خود اضافه كنید.سبوس را می‌توان موقع پختن سوپ، تخم مرغ و سایر غذاها استفاده یا به صورت خام میل كرد.روزی ۸ تا ۱۰ لیوان آب و مایعات بنوشید. البته مایعات گرم معمولا بیشتر موجب تحریك روده‌ها می‌شوند.پس بیشتر از این نوع مایعات استفاده كنید‌.
‌ بعضی افراد برای برطرف كردن یبوست از آلوی خیسانده یا آب آن و حتی آب لیمو شیرین استفاده می‌كنند. شما هم می‌توانید این مواد را مصرف و اثر آنها را آزمایش كنید.فعالیت بدنی سبك و پیاده روی در محیط باز و یا حداقل راه رفتن در اتاق می‌تواند در رفع یبوست موثر باشد، برعكس استراحت بیش از حد در رختخواب یا نشستن و بی حركتی موجب تشدید حالت یبوست می‌شود.این نكته را فراموش نكنید كه اگر بخواهید از داروهای نرم كننده یا ملین استفاده كنید، بهتر است از قبل با پزشك مشورت كنید.
● نشانگان روده تحریك پذیر و نوشیدن قهوه
تا به حال نام نشانگان روده تحریك پذیر را شنیده‌اید یا كسی میان اطرافیانتان وجود داشته كه به این مشكل مبتلا بوده است؟ در نشانگان روده تحریك پذیر ، شدت و محل درد شكم متغیر است و این احتمال وجود دارد كه درد در هر ناحیه‌ای از شكم ایجاد شود. درد معمولا حمله‌ای است و امكان دارد بسیار خفیف، غیرقابل توجه یا بسیار شدید و آزار دهنده باشد.
علائم این بیماری را اتساع شكم، افزایش آروغ، نفخ شكم، سوزش سردل، تهوع و استفراغ اعلام می‌كنند و دادن اطمینان به بیمار و توضیح دقیق ماهیت بیماری و چگونگی اجتناب از مواد غذایی محرك، اولین قدم‌های مهم در مشاوره و تغییر رژیم غذایی بیماران مبتلا به این نشانگان است. بیماران مبتلا به نشانگان روده تحریك پذیر از مصرف موادی همچون قهوه، حبوبات و كلم باید پرهیز كنند و برای درمان دارویی می‌توان از داروهای ضد اسپاسم ۳۰ دقیقه قبل از مصرف غذا استفاده كرد و شیوه‌های جراحی برای این بیماران به هیچ عنوان توصیه نمی‌شود.     سارا حسنلو
 

  یبوست یا خشکی مزاج عارضه یی در دستگاه گوارش است که به موجب آن مواد دفعی در روده بزرگ سفت می شود و دفع آنها با درد و سختی همراه می شود. یبوست حاد ممکن است سبب بسته شدن روده شود که به نوبه خود ممکن است نیاز به عمل جراحی داشته باشد. علل بروز این عارضه ممکن است رژیم غذایی نامناسب، بر هم خوردن تعادل هورمونی، اثر جانبی داروهای مصرفی یا آناتومی بدن باشد. روش های درمان شامل اصلاح رژیم غذایی و تمرین های ورزشی است. از دلایل عمده یبوست می توان به موارد زیر اشاره کرد.
۱) کافی نبودن فیبر در غذا
- افرادی که رژیم غذایی پرفیبر دارند، کمتر دچار یبوست می شوند. شایع ترین علت یبوست، کم خوردن فیبر و مصرف زیاد چربی (مثل پنیر، تخم مرغ و گوشت) است.
- فیبرهای غذایی دو نوع است؛ محلول و غیرمحلول، که در سبزی ها، میوه ها و دانه ها وجود دارد و بدن آنها را نمی تواند هضم کند.
- فیبر محلول به راحتی در آب حل می شود و بافتی نرم و ژل مانند را وارد روده می کند.
- فیبر غیرمحلول، لوله گوارش را طی می کند، بدون اینکه کوچک ترین تغییری پیدا کند. بافت سنگین و نرم فیبر از سفت و خشک شدن مدفوع جلوگیری می کند.
- فیبر کم در غذا و مصرف غذاهای آماده باعث یبوست می شود. اکثر افراد مسن غذاهای نرم و کم فیبر را مصرف می کنند و این خود عاملی است برای یبوست.
به طور کلی توصیه شده روزانه حداقل پنج واحد میوه و سبزی بخورید. عارضه جانبی رژیم غذایی پرفیبر، افزایش گاز یا نفخ است. در روده بزرگ همه ما، باکتری وجود دارد. این باکتری، به هضم فیبر کمک کرده و آن را به ذرات کوچک تری تقسیم می کند. وقتی فیبر عملیات هضم را انجام می دهد، مقدار گاز درون معده کم می شود.
- هنگامی که مقدار زیادی فیبر مصرف می کنید، توصیه شده است همراه آن، آب زیادی بخورید.
۲) تحرک نداشتن (به خصوص در افراد مسن)
یکی از دلایل یبوست، بی تحرکی و ورزش نکردن است. حتماً شما دیده اید، کسانی که بیمار می شوند یا در اثر تصادف نمی توانند تحرک داشته باشند، غالباً دچار یبوست می شوند.
۳) کمبود نمک در بدن
کمبود نمک در بدن نیز باعث یبوست می شود. مقدار زیادی نمک به وسیله کلیه ها جذب می شود یا از طریق استفراغ از بدن خارج می شود. نمک یک ماده ضروری برای جذب بهتر مواد غذایی در روده است و کمبود آن می تواند یبوست را به وجود آورد.
۴)مصرف بعضی داروها
بعضی داروها نیز باعث یبوست می شوند از قبیل داروهای ضددرد، آنتی اسیدها یا داروهای ضداسید معده، داروهای ضدفشارخون، داروهای ضدپارکینسون، داروهای ضدگرفتگی عضله، داروهای ضدافسردگی، مکمل های آهن، مکمل کلسیم، آنتی هیستامین، داروهای ادرارآور و داروهای ضدرعشه.
۵) مصرف لبنیات پرچرب
۶)مبتلا شدن به سندرم روده تحریک پذیر (IBS)
۷) تغییر در سبک زندگی
در بارداری، به علت تغییر میزان هورمون ها و فشرده شدن رحم، یبوست ایجاد می شود. فرآیند پیری نیز روی حرکات روده اثر می گذارد. به دلیل کاهش سرعت سوخت وساز بدن در پیری، فعالیت روده و عضلات هم کم می شود. افرادی که به مسافرت می روند هم غالباً دچار یبوست می شوند، به خاطر اینکه در برنامه غذایی و برنامه روزانه آنها تغییراتی ایجاد می شود.
۸) استفاده بیش از حد از داروهای ضدیبوست
مصرف زیاد داروهای Laxatives (ملین یا ضدیبوست)، اعصاب و عضلات روده بزرگ را از کار می اندازد.
۹) بیماری به نام دیسشزیا
هماهنگی کم بین عضلات لگن و مقعد باعث بیماری به نام دیسشزیا می شود. این بیماری یکی از دلایل یبوست است.
۱۰) نادیده گرفتن دفع مزاج
برخی افراد در بیرون منزل، به دستشویی نمی روند. بعضی ها به علت داشتن استرس یا به خاطر مشغول بودن به کاری، از رفتن به توالت خودداری می کنند.
۱۱)از دست دادن آب بدن یا مصرف ناکافی مایعات
تحقیقات نشان می دهد افزایش دریافت مایعات گرچه کمکی در آسودگی دفع مزاج نمی کند، اما با این حال بسیاری از افراد با نوشیدن مایعاتی نظیر آب یا آبمیوه، از کمبود آب بدن جلوگیری می کنند و بهتر و راحت تر اجابت مزاج را انجام می دهند. نوشیدنی های کافئین دار مثل قهوه و نوشابه های سیاه خاصیت مدر (ادرارآور) دارند و باعث افزایش دفع آب از بدن می شوند، لذا یبوست را بدتر می کنند. پس بهتر است اگر نوشیدنی های کافئین دار مصرف می کنید، بعد از آن به مقدار کافی آب بنوشید تا کمبود آب را جبران کنید.
۱۲) مبتلا شدن به امراض خاص
- بیماری های عصبی مانند بیماری ام اس، پارکینسون، رعشه و آسیب نخاعی
- اختلال در سوخت وساز غدد نیز ممکن است باعث یبوست شود.
- ابتلا به بیماری هایی نظیر دیابت، اورمی، زیادی کلسیم در بدن، کمبود قند خون، کم کاری غده تیروئید، سل و بیماری پوستی
- مشکلات یا سرطان روده بزرگ و مقعد
- مشکلاتی در عملکرد روده یی نظیر یبوست مزمن بدون علت
● یبوست و درمان آن با تغذیه مناسب
یبوست حالتی است که در آن مدفوع سخت و کوچک است و برای برطرف شدن آن (اجابت مزاج) نیاز به استفاده از داروست. بعضی افراد از مسهل های مختلفی برای رفع یبوست استفاده می کنند. ولی در بیشتر مواقع با استفاده مداوم از مسهل، قدرت طبیعی کولون کاهش یافته و اجابت مزاج طبیعی و بدون استفاده از مسهل مشکل تر می شود. همچنین استفاده از مسهل مانع از بروز علائم هشداردهنده مهمی مانند یبوست و درد، هنگام اجابت مزاج می شود. بدون وجود این اخطارها، افراد همچنان به خوردن غذاهایی که واقعاً می توانند عامل خطرناکی برای به خطر افتادن سلامتی آنها باشد، ادامه می دهند. موثرترین درمان برای یبوست ایجاد یک تغییر مهم در رژیم غذایی است که البته امروزه کمتر به آن توجه می شود. اغلب انواع بیماری های دردناک روده به قسمت انتهایی روده مربوط است. برخی از این مشکلات تنها دردسرسازند. اما برخی زندگی بیمار را تهدید می کنند.
به هرحال نباید مشکلات ساده یا بیماری های خطرناک را به عنوان قسمت طبیعی از روند زندگی تحمل کرد. یبوست معنای متفاوتی برای افراد مختلف دارد. طبق بررسی های انجام شده، بعضی از افراد هر شش تا ۱۲ روز و آن هم با کمک مسهل های قوی اجابت مزاج دارند و حتی این مساله را به عنوان امری طبیعی پذیرفته اند. فعالیت و حرکت روده برای دفع، به میزان سلامتی افراد بستگی دارد. برای بعضی از افراد حرکت روده و اجابت مزاج در هر دو روز یک بار، طبیعی است در حالی که فرد دیگری ممکن است روزانه سه بار و حتی بیشتر دفع انجام دهد و هر دو آنها کاملاً سالم باشند. معمولاً وریدهای پا (رگی که خون را به قلب برمی گرداند) در افراد مبتلا به یبوست بر اثر فشار بیش از حد هنگام حرکت دشوار مدفوع در روده آسیب می بینند. در طول رگ های پا دریچه هایی به فواصل متناوب قرار دارند که به حرکت جریان خون به طرف بالا و قلب کمک می کنند. این دریچه ها تقریباً به شکل یک نردبان متحرک هستند و در برابر حرکت خون به طرف پایین بر اثر فشار جاذبه مقاومت می کنند. این دریچه ها بر اثر فشار زیادی که برای حرکت مدفوع خشک و سفت نیاز است، بیش از حد کشیده شده و صدمه می بینند و طولی نمی کشد این دریچه ها دیگر برای نگه داشتن خون، کارایی شان را از دست می دهند و اگر دریچه ها خوب کار نکنند همواره یک ستون شش اینچی از خون روی رگ های پایینی فشار می آورد. یکی از نتایج این فشار نامشهود، واریس ورید (رگ) پا است. ظهور شبکه درهم پیچیده آبی رنگ و دردناک روی پاها از علائم مشخصه واریس است. گاهی رگ ها در واریس زخم شده و موجب خونریزی می شود. چنین وضعیتی ممکن است در ناحیه مقعد نیز رخ دهد. یبوست به دلیل اختلالات روحی به وجود نمی آید یا حداقل با اطمینان می توان گفت این مساله عامل اصلی نیست اگرچه پس از عمری تحمل درد و رنج ناشی از مشکلات روده، هر کسی در مورد سلامت و قابلیت هایش، شک خواهد کرد.
● توصیه های تغذیه یی مناسب در درمان یبوست
۱) رژیم غذایی متکی بر کربوهیدرات به همراه سبزیجات و میوه جات مطمئن ترین درمان برای یبوست است.
۲) تقریباً اکثر مردم، اثرات مثبت آلو را در مورد یبوست می شناسند. آلو می تواند به فرد مبتلا به یبوست کمک کند. به این طریق که تغییراتی در افزایش فعالیت قسمت های پایینی روده داده و به یبوست پایان می دهد.
۳) مصرف حبوبات (حبوبات حاوی انواع فیبرها به خصوص فیبرهای بسیار جاذب آب، یعنی سلولز و همی سلولز هستند) می تواند به اجابت مزاج تا حد زیادی کمک کند.
۴) نوشیدن روزانه بین ۸ تا ۱۲ لیوان آب     نیلوفر اسمعیلی مرکیه

  هپاتیت یعنی التهاب كبد كه در میان مردم به یرقان مشهور است. مهم ترین عوامل ایجاد كننده این بیماری ویروس ها هستند. البته علت های دیگری هم چون داروها، بیماری های ارثی و مصرف الكل می تواند سبب هپاتیت شود. از مهم ترین ویروس هایی كه موجب هپاتیت می شوند می توان ویروس های هپاتیت نوع D،C،B،A و ... را نام برد. بیماری هپاتیت را به دو نوع هپاتیت A و هپاتیت B تقسیم و از یكدیگر تفكیك می كنند.
هپاتیت A
این بیماری، یرقان همه گیر نیز نامیده می شود. بیماری واگیرداری است كه به وسیله ویروس هپاتیت A ایجاد می شود. بیماران منبع اصلی انتشار عفونت هستند و بیماری از طریق آب و مواد غذایی آلوده، دست و لوازم آلوده بیمار (ظروف) قابل انتقال است. ویروس به مدت یك تا دو هفته پیش از آغاز بیماری و تا چهار هفته پس از آن از طریق مدفوع دفع می شود كه خطر انتقال به دیگران وجود دارد. هپاتیت A بندرت از طریق خون و فرآورده های خونی منتقل می شود.
پیشگیری
- رعایت بهداشت فردی شامل شستن دست ها قبل و بعد از غذا خوردن.
- ضد عفونی كردن میوه ها و سبزیجات قبل از مصرف.
- ضد عفونی كردن وسایل بیمار.
- دفع بهداشتی فاضلاب جهت جلوگیری از آلودگی آب، میوه ها، سبزیجات و خوراكی ها.
هپاتیت B
هپاتیت B ، هپاتیت سرم نیز نامیده می شود. یك عفونت حاد عمومی است كه بیشترین آسیب آن به كبد وارد می شود. نزدیك به۵ تا۱۵ درصد بیماران، مبتلا به بیماری مزمن كبد می شوند و كمتر از۱۰ درصد بالغین آلوده، حامل بیماری هستند. بیماری در مناطقی كه افراد دچار فقر اقتصادی، اجتماعی می باشند شیوع بیشتری دارد. گروه هایی كه بیشتر در معرض خطر ابتلا به هپاتیت B هستند پزشكان، جراحان، پرستاران، كاركنان بخش دیالیز و آزمایشگاه، معتادان تزریقی و همجنس بازان می باشند. سایر افراد در صورت عدم رعایت بهداشت فردی نیز در معرض خطر هستند. در مجموع هپاتیت B خطرناك تر از هپاتیت A است.
عامل بیماری
ویروس هپاتیت B ، عامل بیماری و انسان تنها میزبان طبیعی این ویروس است. ویروس می تواند مدت ها در محیط زیست زنده بماند و كاملاً پایدار است. در دوره پنهانی بیماری و در مرحله حاد آن، ویروس در خون وجود دارد. از خصوصیات این ویروس دوره نهفتگی طولانی بین۶ هفته تا۶ ماه است. ویروس در خون، سرم، ادرار و مایعات بدن (بزاق، ترشحاتِ واژن و اسپرم) وجود دارد.
ناقلین هپاتیت B باید چه نكاتی را بدانند؟
ناقلین هپاتیت B باید بدانند كه با گذشت زمان ممكن است ویروس از بدنشان پاك و خارج شود ولی ممكن است ویروس مجدداً فعال شده و سبب آسیب كبد شود. در چنین شرایطی اقدامات خاصی مورد نیاز است. با توجه به این كه امكان فعال شدن ویروس در بدن ناقلین هپاتیت B وجود دارد به همین دلیل باید هر۶ ماه در مورد آنها بررسی لازم به عمل آید تا درصورت شناخت آن اقدامات لازم انجام شود. تا به امروز درمانی جهت ناقلین B وجود نداشته و از آنجا كه عملكرد كبد آنها خوب است نیازی به درمان وجود ندارد.درمان حمایتی با برخی داروها فقط در مبتلایان به هپاتیت مزمن صورت می گیرد. مادران باردار برای جلوگیری از انتقال بیماری به نوزاد خود باید پزشك را از وجود بیماری در بدن خود آگاه سازند.
ناقل هپاتیت B چه كسی است؟
ناقل هپاتیت B به كسانی گفته می شود كه ویروس هپاتیت B بیش از۶ ماه در خونش وجود داشته باشد، حال عمومی خوبی داشته و در بررسی آزمایشگاهی اختلالی در كار كبدشان مشاهده نشود.
در چنین شرایطی ویروس به صورت مسالمت آمیز در داخل بدن وجود داشته ولی آسیبی به كبد وارد نمی كند. امكان آلودگی با ویروس هپاتیت A بسیار و آلودگی با ویروس هپاتیت B شایع تر است.
راههای عمده انتقال هپاتیت B كدام است؟
در ناقلین هپاتیت B ، ویروس به صورت نهفته در بدن باقی می ماند و آنچه اهمیت دارد خطر انتقال ویروس به دیگران است.
راههای انتقال متعدد است. مهم ترین راهها عبارتند از:
- انتقال خون و فرآورده های خونی
- تماس با خون آلوده
- به كار بردن سرنگ، سوزن و وسائل آلوده جراحی در پزشكی، داندان پزشكی، خال كوبی، سوراخ كردن گوش، ختنه اطفال.
- به كار بردن تیغ، مسواك و حوله به صورت مشترك.
- استفاده از سرنگ مشترك در معتادان تزریقی.
- انتقال از مادر آلوده به ویروس هپاتیت B ، به نوزاد، هنگام زایمان یا از طریق بزاق آلوده از راه چشیدن غذای نوزاد.
- انواع ترشحات بدن: بزاق، ادرار، اسپرم و ترشحات واژن حاوی ویروس است، بنابراین آلودگی از راه بوسیدن و آمیزش جنسی منتقل می شود. انتقال بیماری از راه بند پایان (پشه و ساس) مشكوك است.
در ناقلین هپاتیت B ، ویروس به صورت نهفته در بدن وجود دارد، آنچه اهمیت دارد خطر انتقال ویروس به دیگران است پس بایستی احتیاط لازم صورت گیرد.
ناقلین هپاتیت B باید به چه نكاتی توجه داشته باشند؟
- برای بررسی وضعیت كار كبد، معاینات و انجام آزمایش هر۶ ماه یك بار به پزشك مراجعه كنند.
- كلیه اعضاء خانواده (همسر، فرزندان و كلیه كسانی كه در یك مكان با ناقلین زندگی می كنند) باید علیه هپاتیت B واكسینه شوند.
- در صورت مراجعه به دندانپزشك، آزمایشگاه، پزشك و اصولاً هر جای دیگر كه خطر انتقال ویروس به دیگران وجود دارد حتماً آنان را از وجود آلودگی به ویروس هپاتیت B آگاه كنند.
- تلاش كنند تا به وزن مناسب دست یابند.
- از وسایل و لوازم شخصی چون مسواك، ریش تراش، و ... به صورت مشترك استفاده نكنند.
- مشروبات الكلی سبب تشدید بیماری می شود. جداً بایستی از مصرف آنها پرهیز كنند.
- ناقلین هپاتیت می توانند مثل بقیه مردم زندگی كنند، ورزش كنند و هیچ گونه محدودیتی در رژیم غذایی آنها وجود ندارد. خوشبختانه تماس های عادی و روزمره نظیر دست دادن، در یك اتاق كار كردن، معاشرت با دوستان، همكلاسی ها و افراد فامیل خطری برای دیگران ندارد. هدف برنامه ایمن سازی علیه هپاتیت B پیشگیری از حالت ناقل شدن است.
هشدار و رهنمود
- ناقلین هپاتیت B می توانند ازدواج كنند ولی همسر آنان باید بر علیه بیماری واكسینه شده و از تاثیر مثبت واكسن نیز باید مطمئن بود.
- تمام خانم های باردار بایستی از نظر هپاتیت B بررسی شوند تا درصورت شناسایی عفونت از انتقال بیماری به نوزاد پیشگیری شود.
- امكان حاملگی برای خانم های ناقل هپاتیت B وجود دارد ولی آنچه مهم است خطر انتقال هپاتیت به نوزاد است. برای كاهش خطر باید بلافاصله پس از تولد و زیر نظر پزشك به نوزاد سرم ایمنوگلوبولین و واكس هپاتیت B تزریق كرد.
- خانم های ناقل هپاتیت اگر به تعداد كافی فرزند دارند از حاملگی بیشتر پرهیز كنند. مناسب ترین روش پیشگیری از بارداری در این شرایط روش های دائمی (وازكتومی یا توبكتومی) هستند.بایستی كلیه نوزادان، خانواده افراد مبتلا به هپاتیت B ، شاغلین حرفه پزشكی و سایر افراد در معرض خطر علیه این نوع هپاتیت واكسینه و ایمن شوند.
پیشگیری
برای هپاتیت B هیچ درمان ویژه ای نیست، بنابراین ایمن سازی كودكان و نوزادان پیش از مواجهه با ویروس جهت پیشگیری از حالت حامل بودن در نوزادان زاده شده از مادران مبتلا به هپاتیت B از اهمیت ویژه ای برخوردار است.
- واكسیناسیون گروههای در معرض خطر.
- شناسایی مادران آلوده به ویروس.
- بیماریابی در گروههای در معرض خطر.
- ضدعفونی كردن كلیه لوازم جراحی داندانپزشكی، پزشكی.
- استفاده از سرنگ و سوزن استریل.
- آزمایش خون كلیه اهداء كنندگان خون.
- جلوگیری از خال كوبی و ختنه اطفال به صورت سنتی.
- هرگز از حوله، مسواك و تیغ صورت تراشی به صورت مشترك استفاده نشود.
- جلوگیری از بی بند و باری های جنسی و پایبندی به اخلاق خانواده.    
 

  ● چرا كودك من استفراغ می كند و من چگونه می توانم به او كمك كنم؟
استفراغ در كودكان بعلل مختلفی بوجود می آید. ذیلا هفت علت شایع و راههای درمان آن می آید:
● اشكال در نحوه تغذیه
در ماههای اول احتمالا استفراغ به علت اشكال در تغذیه نظیر غذا دادن بیش از حد، سوء هاضمه و یا آلرژی نسبت به پروتئین موجود درشیر مادر یا شیر خشك است. شما براحتی می توانید استفراغ كردن را از بیرون دادن غذا (كاری كه كودك زیاد انجام می دهد) افتراق دهید زیرا میزان مایع دفع شده در استفراغ خیلی بیشتر است. وقتی كودك غذا را بیرون می دهد تنها حجمی معادل ۲ تا سه قاشق چایخوری از دهانش بیرون آمده و روی چانه براه می افتد. استفراغ برای كودك ترسناك نیز هست بنابراین به احتمال زیاد گریه هم می كند.
▪ راه چاره:
اگر كودك شما به فاصله كمی بعد شیر خوردن مقداری از آنرا فقط بیرون می دهد، سعی كنید تعداد دفعات غذا را بیشتر كنید و از مقدار آن در هر نوبت بكاهید. بلع هوا و افزایش فشار معده می تواند باعث پس زدن شیر شود بنابراین به او كمك كنید تا هوای معده را تخلیه كند. در ضمن تا نیم ساعت پس از غذا دادن، بازی های شدید با او نكنید و او را كاملا مستقیم نگه دارید تا غذا فرصت هضم شدن داشته باشد.
● بازگشت غذا از معده یا ریفلاكس
اگر كودك شما بلافاصله پس از غذا خوردن بالا می آورد به احتمال زیاد در حركت غذا از معده به مری اختلال دارد. ریفلاكس زمانی پیش می آید كه عضلات بین مری و معده به درستی كار نكنند و در نتیجه محتویات معده به حلق باز می گردد. كودك احتمالا دچار دل درد و سوزش یا تحریك سینه و حلق است ولی قادر به ابراز ناراحتی نیست. این اختلال در اكثر موارد تا اولین سالگرد تولد از بین می رود زیرا تا آن زمان عضلات تقویت می شوند.
▪ راه چاره:
نوزاد را می توانید به مدت ۳۰ دقیقه پس از غذا در حالت نیمه نشسته قرار دهید؛ مانند وضعیتی كه در صندلی اتومبیل یا كاریر دارد. وی می تواند در همین حال بخواب رود. اگر او را كاملا سر پا نگه دارید ممكن است به شكمش فشار وارد آید و مجددا بالا بیاورد. نوزاد را تكان تكان ندهید و اجازه ندهید پس از غذا فعالیت زیادی داشته باشد.
بعضی از نوزادان كه دچار ریفلاكس هستند وقتی روی شكم و یا بر روی پهلوی چپ درحالیكه تخت تا ۳۰ درجه بالا آورده شده است خوابانده می شوند، كمتر استفراغ می كنند. قبل از اقدام به انجام این عمل با پزشك مشورت كنید زیرا خوابیدن بر روی شكم احتمال خطر سندرم مرگ ناگهانی كودك را افزایش می دهد. بنابراین بهتر است در مورد مزایا و خطرات این روش با پزشك صحبت كنید.
اگر ریفلاكس در پایان سال اول از بین نرود باید با پزشك كودك مشورت كرد. ادامه ریفلاكس باعث كاهش وزن، كاهش آب بدن و سایر بیماریها می شود. ممكن است پزشك برای درمان، جراحی را پیشنهاد كند.
● عفونت معده
ویروس ها در كودك چند ماهه شایعترین علت استفراغ محسوب می شوند بخصوص اگر او به مهد كودك برود و یا خواهر و برادر بزرگتری داشته باشد كه ویروس را به خانه می آورند. با مجبور ساختن تمام اعضای خانواده به شستشوی دست ها پس از رفتن به دستشویی یا تعویض پوشك كودك می توانید از انتشار ویروس پیشگیری كنید. تا آنجا كه ممكن است دستهای كودك را تمیز نگه دارید. كودكی كه مبتلا به بیماری ویروسی معده است ممكن است علاوه بر استفراغ، به اسهال، از دست دادن اشتها و تب نیز دچار شود.
▪ راه چاره:
كودك با هر نوبت استفراغ میزان زیادی آب از دست می دهد و جایگزین كردن آن حائز اهمیت شایانی است. كاهش آب بدن می تواند برای كودك مشكل جدی بحساب آید. برای این منظور می توانید از دستور العمل زیر پیروی كنید:
وقتی كه كودك به مدت ۲ تا ۳ ساعت استفراغ نداشت هر نیم تا یك ساعت یكبار ۳۰ تا ۶۰ سی سی از محلول الكترولیت (مثل ORS) به او بخورانید. معمولا تحمل محلول الكترولیت از شیر مادر یا شیر خشك راحت تر است. اگر كودك فقط از شیر مادر تغذیه می كند می توانید محلول را با قطره چكان یا فنجان كوچك به او بدهید تا دچار مشكل شناسایی سر پستانك نشود.
اگر تا ۴ نوبت متوالی بتواند محلول الكترولیت را تحمل كند و بالا نیاورد یك نوبت (۳۰ تا ۶۰ cc )دیگر نیز به او بدهید. پس از ۳۰ دقیقه cc ۳۰ شیر مادر یا شیر خشك همراه با ۳۰ سی سی محلول الكترولیت به او بدهید.
بعد از آنكه دو نوبت مخلوط شیر و محلول الكترولیت را تحمل كرد و استفراغ نكرد شیر مادر یا شیر خشك خالص به او بدهید و میزان آن را تا ۹۰ تا ۱۲۰ سی سی در هر ۳ تا ۴ ساعت افزایش دهید.
زمانی كه استفراغ به مدت ۱۲ ساعت متوقف شود می توانید برنامه غذایی عادی او را از سر بگیرید.
خوابیدن نیز ممكن است به تنظیم بدن او كمك كند؛ معمولا در طول زمان خواب محتویات معده به روده تخلیه شده و استفراغ كم می شود. اگر كودك قادر است به پهلو بغلتد و یا بطور طبیعی بر روی شكم می خوابد این حالت برای او راحت تر از خوابیدن به پشت است. اگر هنوز قادر به غلتیدن نیست او را به پشت بخوابانید تا احتمال خطر سندرم مرگ ناگهانی كودك كاهش یابد. اگر هنوز با هر نوبت غذا دادن پس از مدت طولانی استفراغ می كند به پزشك اطلاع دهید. ممكن است كودك شما نیاز به تزریق سرم های داخل وریدی داشته باشد تا از خطر كاهش آب بدن در امان باشد.
● سرما خوردگی یا سایر عفونت های تنفسی
التهاب یا عفونت تنفسی نیز می تواند به استفراغ منجر گردد زیرا خلط زیاد در كودكان باعث استفراغ می شود.
▪ راه چاره:
سعی كنید كه از تجمع خلط در بینی كودك بكاهید. ترشحات را با كمك سرنگ های حباب دار از بینی او خارج سازید بدون اینكه به مخاط بینی آسیب بزنید. از پزشك متخصص كودكان در مورد مصرف داروهای ضد احتقان به منظور كاهش ترشحات سوال كنید.
● گریه یا سرفه بیش از حد
گریه یا سرفه به مدت طولانی موجب تحریك واكنش استفراغ می شود.
▪ راه چاره:
علیرغم آنكه استفراغ برای كودك و مادر ناراحت كننده است ولی خطر جدی ندارد. اگر بعد از گریه یا سرفه، كودك استفراغ كرد سریعا او را تمیز كنید، او را به تخت بازگردانید و سعی كنید موضوع را زیاد بزرگ نكنید. توجه بیش از حد به كودك پس از این نوع استفراغ به او یاد می دهد كه این روش خوبی برای پیشبرد اهدافش است. اگر كودك از سایر جنبه ها سالم است دلیلی برای نگرانی وجود ندارد.
● مواد سمی
ممكن است علت استفراغ خوردن موادی نظیر دارو یا گیاهان سمی یا مواد شیمیایی باشد.
▪ راه چاره:
اگر مشكوك هستید كه كودك ماده ای سمی خورده است و حتی اگر فكر می كنید كه از نوع ماده مصرف شده اطلاع دارید (مثلا اگر یك شیشه داروی خالی پیدا كردید) فورا با اورژانس تماس بگیرید.
● عفونت یا بیماریهای خطرناك
گاهی استفراغ می تواند نشانه ای از عفونت دستگاه تنفسی، دستگاه ادراری یا حتی گوش باشد. استفراغ حتی ممكن است در موارد نادر علامت پنومونی، مننژیت یا سندرم ری باشد. اگر كودك شدیدا بیمار به نظر می رسد و یا سایر علائم بیماریهای فوق الذكر را دارد ممكن است استفراغ او به علت یك بیماری خطرناك باشد.
▪ راه چاره: بلافاصله به پزشك اطلاع دهید.
● چگونه می توانم بفهمم كه علت استفراغ كودك، یك بیماری جدی است؟
استفراغ می تواند نشانه ای از یك بیماری جدی باشد. در صورتیكه كودك علاوه بر استفراغ دارای یكی از علائم زیر است بلافاصله به پزشك اطلاع دهید:
شكم متورم و حساس. این ممكن است علامت تجمع مایع و گاز در اثر انسداد روده یا مشكلات دیگری در دستگاه گوارشی باشد.
تشنج. تشنج در اثر افزایش تكانه های الكتریكی مغز به وجود می آید و ممكن است در اثر تب شدید، عفونت خطرناك و یا صرع ایجاد شود.
استفراغ شدید و تكرار شونده و یا استفراغی كه هنوز پس از ۲۴ ساعت متوقف نشده است. اگر كودك دچار استفراغ های منظم و شدید است ولی در فواصل استفراغ ها علائمی از هیچ نوع بیماری ندارد ممكن است علت آن صرع باشد. اگر كودك تنها در مكانهای خاصی نظیر مطب پزشك یا مهدكودك استفراغ می كند علت آن احتمالا استرس است.
نشانه های كاهش آب بدن از جمله كاهش ادرار (كمتر از ۵ یا ۶ پوشك در روز خیس می كند)، خشكی دهان و لب ها، گریه بدون اشك (توجه: بعد از تولد ۲ تا ۳ هفته طول می كشد كه نوزاد هنگام گریه اشك بریزد )، گودی چشم ها، خواب آلودگی بیش از حد و فرورفتگی فونتانل (ملاج) قدامی و وجود خون یا صفرا (ماده ای سبز رنگ) در محتویات استفراغ. میزان كم خون در استفراغ معمولاً مسئله نگران كننده ای نیست و به علت فشار بازگشت مواد و یا پارگی كوچك در جدار عروق دیواره مری ایجاد می شود. در اثر بلع خون به علت بریدگی در دهان و یا خون دماغ در ۶ ساعت گذشته نیز ممكن است محتویات استفراغ قرمز رنگ باشد. اگر استفراغ خونی ادامه یابد و یا میزان آن اضافه شود باید به پزشك اطلاع دهید. خون ممكن است از قرمز روشن تا قهوه ای تیره باشد. احتمالا پزشك یك نمونه از استفراغ حاوی خون یا صفرا را خواهد دید بنابراین نمونه استفراغ را - هر چند ناخوشایند - باید نگه دارید. صفرای سبز رنگ نشان دهنده انسداد روده است و به درمان اورژانس نیاز دارد.
استفراغ شدید و مداوم در یك ساعت پس از غذا. این امر ممكن است بعلت انسداد پیلور باشد؛ بیماری نادری كه اغلب زمانی آغاز می شود كه كودك چند هفته دارد. ولی ممكن است هر زمان قبل از ۴ تا ۵ ماهگی نیز دیده شود. كودكان مبتلا به انسداد پیلور، زمانی استفراغ می كنند كه عضلاتی كه دریچه بین معده و روده را كنترل می كنند بقدری ضخیم شده باشند كه دریچه نتواند به اندازه كافی برای ورود غذا باز شود. درمان آن به راحتی با جراحی ساده امكان پذیر است ولی باید رسیدگی فوری انجام شود. هر چه سریعتر به پزشك اطلاع دهید.
خستگی بیش از حد یا تحریك پذیری شدید. با وجودیكه این علائم در شیرخواران نادرند ولی در صورتیكه همراه با استفراغ دیده شوند ممكن است دال بر مسمومیت با سرب باشند. ممكن است پزشك اطفال آزمایش خون درخواست می كند تا تشخیص مسجل شود.
آیا می توانم سرخود به او داروهایی بدهم كه حالش بهتر شود؟
هیچگونه داروی ضد استفراغ به كودك ندهید مگر زیر نظر پزشك. هرگز داروهای محتوی آسپرین به كودك ندهید. آسپرین می تواند كودك را نسبت به سندرم ری كه بیماری نادر ولی كشنده ای است، مستعد سازد.    

  ● بیماری اسهال
اسهال بیماری بسیار خطرناکی است و یکی از عوامل مهم مرگ و میر کودکان زیر ۵ سال در کشور ما می باشد. مهمترین علت مرگ ومیر ناشی از اسهال از دست دادن آب و املاح بدن است . اسهال همچنین یکی از عوامل مهم تاخیر رشد جسمی در کودکان ، سوء تغذیه و مستعد شدن در برابر سایر بیماریها است.
به دفع سه باریا بیشتر مدفوع ابکی و یا شل در شبانه روز ،اسهال می گویند . شیر خواری که فقط از شیر مادر تغذیه میشود،مدفوع نرمتر از حد عادی دارد و ممکن است روزانه ، چندین بار مدفوع نرم و نیمه آبکی دفع نماید که طبیعی است . در این شیر خواران ،اسهال به افزایش تعداد دفعات دفع و آبکی بودن مدفون ،بطوری که با دیگر مواقع فرق داشته باشد ، گفته می شود .
● مهمترین راه های پیشگیری از اسهال
▪ تغذیه با شیر مادر
مواد موجود در شیر مادر به مقاومت بدن در مقابل اسهال و سایر بیماریها کمک می کند.کودکی که در شش ماه اول زندگی ، فقط با شیر مادر تغذیه می شود ،کمتر به اسهال مبتلا میشود ودر صورت ابتلا شدت بیماری کمتر است .
استفاده از شیشه ،سر پستانک و یا پستانک به دلیل احتمال آلودگی ، میتواند موجب بروز اسهال گردد.
بنابراین اگر برای تغذیه کودک از شیر خشک یا شیر گاو استفاده می کنید، بهتر است بجای شیشه و سر پستانک ،از فنجان یا قاشق استفاده شود. در شش ماهه دوم زندگی کودک و پس از شروع غذای کمکی ،خطرابتلا به اسهال شدید ومرگ بر اثر اسهال را کاهش می دهد.
▪ رعایت بهداشت در هنگام تهیه و خوراندن غذای کودک
ـ قبل از تهیه غذاو قبل از غذا دادن به کودک ،دستهای خود را با آب و صابون بشویید.
ـ غذای کودک را خوب بپزید و حتی الامکان غذای کودک را تازه تهیه کنید. غذای اضافی را در یخچال نگه داریدو قبل از مصرف ، آن را کاملا گرم نمایید.
ـ برای تهیه غذا یا خوراندن آن ،از ظروف تمیز و بهداشتی استفاده کنید .
▪ استفاده از توالت بهداشتی
ورود میکروب موجود در مدفوع به دهان ، باعث اسهال می شود، بنابراین یکی از اقدامات برای پیشگیری از انتشار میکروب ، استفاده از توالت بهداشتی است .
برخلاف باور عمومی ، مدفوع کودکان خردسال ، به مراتب آلوده تر از مدفوع بزرگسالان است ،لذا کودکان نیز باید از توالت های بهداشتی استفاده کنند.
بعد از تمیز کردن کودکی که مدفوع کرده است و بعد از رفتن به توالت ،دستهای خود را کاملا با آب و صابون بشویید.
▪ استفاده از آب آشامیدنی سالم
استفاده از آب آلوده ، باعث اسهال میشود .خانواده هایی که از آب بهداشتی سالم استفاده می کنند کمتر دچار بیماری می شوند. آب لوله کشی سالمترین آب آشامیدنی است .در صورتی که به آب آشامیدنی دسترسی ندارید، میتوانید با جوشاندن آباز ابتلا به اسهال پیشگیری کنید .
▪ دفع صحیح زباله
میکروبها توسط مگس پخش می شوند.پس مانده های غذا ،اشغال،میوه و سبزی های مانده محیط مناسبی برای تجمع مگس ها هستند. زباله های خانگی را باید در پلاستیک مخصوص زباله جمع آوری و حمل کرد.
▪ ایمن سازی کودک علیه سرخک
اسهال واسهال خونی در کودکان مبتلا به سرخک و آنهایی که در طی چهار هفته گذشته سرخک داشته اند ،شایعتر و شدیدتر است.
▪ تغذیه مناسب
سوء تغذیه کودک ،وی را مستعد ابتلاء به اسهال مینمایدو همچنین شدت و مدت اسهال در این کودکان بیشتر است . ضمنا توجه به وضعیت تغذیه کودک در دوران ابتلا به اسهال ،می تواند از شدت بیماری بکاهدو بهبود وی را تسریع نماید. این تصور که باید تغذیه در جریان اسهال کاهش یابد ویا قطع شود ، کاملا نادرست است .
● سه قانون اصلی مراقبت از کودک مبتلا به اسهال در منزل
اگر کودک شما دچار اسهال گردید ،برای بهبود سریعتر وی و پیشگیری از کمبود آب و املاح ، اقدامات زیر را انجام دهید:
۱) برای پیشگیری از کم آبی به کودک بیشتر از قبل مایعات بنوشانید.
کودک مبتلا به اسهال ، برای جبران مایعاتی که از طریق مدفوع اسهالی و نیز استفراغ از دست میدهد، نیازمند مایعات بیشتری است .اگر سن کودک شما زیر شش ماه است و فقط از شیر مادر تغذیه می کند، افزایش دفعات تغذیه با شیر مادر میتواند آب دفع شده از بدن را جبران نماید.
اگر سن کودک بالای شش ماه است و تغذیه کمکی او را شروع کرده اید ،از مایعاتی نظیر لعاب برنج ، سوپ ، دوغ ، آر اس، استفاده نمایید. افزایش دفعات شیر دهی در اطن سن نیز می تواند کمبود آب بدن را جبران نماید. در صورتی که امکان دادن سایر مایعات در منزل نیست، از آب جوشیده شده استفاده نمایید .
استفاده از آب شیرین نظیر آب میوه های صنعتی ،چای خیلی شیرین و نوشابه های گاز دار اسهال را تشدید می کند.۲) به کودک مقدار زیادی غذای مقوی ، برای پیَشگیری از سوء تغذیه بدهید.
کودکی که در هنگام اسهال از غذا محروم می گردد، به سوء تغذیه دچار و اسهال وی شدیدتر و طولانی تر می شود .دادن مواد غذایی به کودک در هنگام اسهال ، به کم شدن اسهال او کمک می کند و وی را در مقابل اسهال ، مقاوم می نماید.
در کودک زیر ۶ماه که با شیر مادر تغذیه می شود،افزایش دفعات شیردهی ،علاوه بر تامین آب لازم،غذای مورد نیاز وی را نیز تامین می کند.
در تغذیه کودک بالای ۶ ماه ، با توجه به سن کودک می توان از مواد غذایی مختلف نظیر سبزی ها ،حبوبات و غلات ، گوشت یا ماهی ،تخم مرغ ولبنیات استفاده کرد.
۳) در صورت بروز علائم خطر در کودک ،وی را سریعا به مرکز بهداشتی درمانی ببرید.
▪ غذای کودک راخوب بپزید تا کاملا له وپخته شود زیرا این نوع غذارا ،کودک مبتلا به اسهال ،آسانتر هضم می کند.
▪ غذاهای پر حجم مثل میوه های پوست نکرده یا میوه های سفت وسخت ونیز دانه های حبوبات که دیر هضم هستند نباید به کودک داده شوند.
▪ کودک را به خوردن غذا تشویق نمائید .
▪ دفعات تغذیه کودک را ،درروز افزایش دهید(۶باردرروز)ولی حجم غذای هروعده را کم کنید .به این ترتیب ،کودک به راحتی می تواند غذای مصرفی را هضم وجذب نماید. برخی از کودکان دراین زمان بی اشتها می شوند وبرای خوردن ،حوصله مادر وابتکار وی لازم است.
▪ برای افزایش انرژی غذای کودک،یک یا دو قاشق چای خوری روغن ،به هروعده غذای وی اضافه نمایید.
▪ سوپهای خیلی رقیق ،جای غذای کودک را نمی گیرندوفقط برای رفع کمبود مایعات ، قابل مصرف می باشند.
● علائم خطر در زمان ابتلاء به اسهال
اگراسهال کودک در مدت ۳ روز بهبود نیافت ویا یکی از نشانه های:
▪ مدفوع خیلی آبکی
▪ استفراغ مکرر
▪ تشنگی شدید
▪ بی میلی به خوردن ونوشیدن
▪ تب
▪ مدفوع همراه با خون بروز کرد ،وی را هرچه سریعتر نزد کارکنان بهداشتی یا پزشک ببرید.
▪ طرز تهیه محلول ُا .آر .اس :
ـ برای تهیه محلول ُا .آر .اس اقدامات زیر را انجام دهید:
- دستهای خود را با آب وصابون بشوئید.
- یک بسته پودر رادر ظرف تمیز بریزید.
- یک لیتر آب آشامیدنی (چهارلیوان ۲۵۰ سی سی) راداخل ظرف بریزید وبا پودر ،مخلوط کنید تا کاملا حل شود.
بهتر است اول آب را بجوشانید وبگذارید سرد شود.اما اگر این امر امکان نداشت ،ازآب آشامیدنی تمیز استفاده کنید.
- هرروز باید محلول ُا .آر .اس تازه درظرف تمیز تهیه کرده و آن رادر یخچال ،خنک نگاه داشت وبه تدریج به کودک خوراند.هر مقدار محلولی که ازروز پیش باقی مانده ،باید دورریخته شود.
- اگر کودکی در هنگام خوردن محلول ُا .آر .اس ،شروع به استفراغ کند ،ده دقیقه صبر کنید و سپس محلول را به آهستگی به اوبدهید .به یاد داشته باشید که دادن محلول ُا .آر .اس به طور مرتب وبه مقدار کم (هریک تا دودقیقه یک قاشق چای خوری )دارای اهمیت است.
محلول ُا .آر .اس ،اسهال رامتوقف نمی کند اما کودک را قوی نگاه می دارد تا آنکه اسهال درعرض چند روز ،از بین برود
● تغذیه پس از بهبود اسهال :
تغذیه در تمام مدت ابتلابه انواع اسهال ،باید باحداکثر امکان ادامه یابد ودردوره نقاهت (پس از بهبود بیماری )نیز باید برای جلوگیری از اثرات نامطلوب آن ، افزایش یابد.
پس از قطع اسهال ، حداقل به مدت دو هفته ، یک یا دو وعده غذای بیشتر از معمول (با استفاده از همان غذاهای زمان اسهال که از نظر غذایی غنی هستند )به کودک خورانده شود.
● درمان اسهال در منزل
۱) دادن مایعات راافزایش دهید.
۲) غذای فراوان بدهید .
۳)درصورت مشاهده علائم خطر ،کودک را نزد کارکنان بهداشتی ببرید.
رای درمان اسهال ،از هیچ نوع دارویی نباید استفاده کرد مگر با توصیه پزشک.    

  ● شرح بیماری
اسهال‌ حاد عبارت‌ است‌ از اجابت‌ مزاج‌ شل‌، آبکی‌، به‌ دفعات‌ زیاد. اسهال‌ یک‌ علامت‌ است‌ نه‌ یک‌ بیماری‌. اسهال‌ ساده‌ در تمام‌ گروه‌های‌ سنی‌ شایع‌ است‌.
●علایم‌ شایع‌
الف) درد شکمی‌ همراه‌ با دل‌ پیچه‌
ب) اجابت‌ مزاج‌ شل‌ و آبکی‌
ج) گاهی‌ ناتوانی‌ در کنترل‌ اجابت‌ مزاج
د) گاهی‌ تب
● علل‌
‌علل‌ متعددی‌ وجود دارند، از جمله‌ علل‌ عفونی‌ (ویروسی‌، انگلی‌، باکتریایی‌)
● عوامل تشدید کننده بیماری
الف) ناراحتی‌ عاطفی‌ یا استرس حاد
ب) مسمومیت‌ غذایی‌
ج) بیماری کرون (آنتریت‌ منطقه‌ای‌)
د) نشانگان‌های‌ سوءجذب‌
و) بیماری‌ یا تومور لوزالعمده (بدخیم‌ یا خوش‌خیم‌)
هـ) دیورتیکولیت
ی) غذاهای‌ مثل‌ آلو یا حبوبات
ر) سوء مصرف‌ الکل
ز) مصرف‌ داروهایی‌ مثل‌ مسهل ها، داروهای‌ ضداسید، آنتی بیوتیک ها، کینین، یا داروهای‌ ضد سرطان‌
ژ) آلرژی غذایی
ص) اشعه درمانی برای‌ سرطان
ض) بروز یک‌ بیماری‌ اخیر
پ) نشانگان‌ روده‌ تحریک‌پذیر (کولیت‌ عصبی‌) یا بیماری‌ التهابی‌ روده‌
ت) محیط‌ زندگی‌ شلوغ‌
ث) سرکوب‌ ایمنی‌ به‌ علت‌ بیماری‌ یا داروها
س) مسافرت‌ به‌ کشورها دیگر
ش) نوشیدن‌ آب‌ نهرها، چشمه ها، یا چاه‌ها که‌ تصفیه‌ نشده‌اند
● پیشگیری‌
الف) اگر اسهال‌ مرتباً تکرار شود و بتوان‌ علت‌ آن‌ را فهمید، درمان‌ با اجتناب‌ از علت‌ اسهال‌ می‌تواند از تکرار اسهال‌ جلوگیری‌ کند.
ب) حمله‌ اسهال‌ می‌تواند گهگاه‌ در هر کسی‌ به‌ علل‌ بی‌اهمیت‌ بروز کند اما به‌ زودی‌ برطرف‌ می‌شود و اثر پایداری‌ از آن‌ بر جای‌ نمی‌ماند. غالب‌ موارد اسهال‌ حاد مدت‌کوتاهی‌ طول‌ می‌کشند و جستجوی‌ علت‌ آنها ممکن‌ است‌ ضرورتی‌ نداشته‌ باشد.
ج) از خوردن‌ غذاهای‌ خام‌ و نیم‌پزی‌ مثل‌ غذاهای‌ دریایی‌، غذاهای‌ بوفه‌ای‌ یا پیک‌نیکی‌ که‌ چندین‌ ساعت‌ در بیرون‌ رها شده‌اند، و غذاهایی‌ که‌ فروشندگان‌ دوره‌ گرد می‌فروشند خودداری‌ کنید.
● عواقب‌ مورد انتظار
‌بهبود خود به‌ خودی‌ در عرض‌ ۴۸-۲۴ ساعت‌
● عوارض‌ احتمالی‌
‌کم‌ آبی‌ بدن‌ در صورتی‌ که‌ اسهال‌ طول‌ بکشد، خصوصاً در شیرخواران‌
●‌ درمان‌
الف) اصول‌ کلی‌
۱) اقدامات‌ تشخیصی‌ ممکن‌ است‌ شامل‌ بررسی‌ آزمایشگاهی‌ نمونه‌ مدفوع‌ باشد. گرفتن‌ یک‌ شرح‌ حال‌ دقیق‌ و کامل‌ در مورد علایم‌، زمان‌ و مدت‌ اسهال‌، شدت‌ اسهال‌، و وضعیت‌ سلامت‌ عمومی‌ بیمار می‌تواند به‌ تعیین‌ علت‌ اسهال‌ کمک‌ کند. اگر شواهدی‌ دال‌ بر وجود بیماری‌ جدی‌ وجود داشته‌ باشد، امکان‌ دارد آزمایشات‌ بیشتری‌ انجام‌ شوند.
۲)اسهال‌ یک‌ علامت‌ است‌. در صورت‌ امکان‌، بیماری‌ زمینه‌ساز اسهال‌ باید درمان‌ شود.
۳)اگر فکر می‌کنید که‌ یک‌ دارو باعث‌ اسهال‌ شده‌ است‌، پیش‌ از توقف‌ مصرف‌ آن‌ با پزشکتان‌ مشورت‌ کنید.
۴)اگر دل‌ پیچه‌ وجود دارد، روی‌ شکم‌ کمپرس‌ داغ‌، شیشه‌ آب‌ داغ‌، یا صفحه‌ گرم‌کننده‌ الکتریکی‌ بگذارید.
۵)مایعات‌ زیاد بنوشید. در موارد اسهال‌ شدید ممکن‌ است‌ نیاز به‌ دادن‌ آب‌ و الکترولیت به‌ صورت‌ اورژانس‌ وجود داشته‌ باشد تا کم‌ آبی‌ جبران‌ شود.
ب)داروها
۱)در موارد خفیف‌ می‌توان‌ از داروهایی‌ مثل‌ لوپرامید و پپتوبیسمول استفاده‌ کرد.
۲)امکان‌ دارد سایر داروهای‌ ضداسهال‌ تجویز شوند.
۳)در صورت‌ شناسایی‌ یک‌ انگل‌ یا باکتری‌ به‌ خصوص‌ به‌ عنوان‌ علت‌ اسهال‌، امکان‌ دارد آنتی بیوتیک تجویز شود.
ج)فعالیت در زمان ابتلا به این بیماری
فعالیت در زمان ابتلا به این بیماری خود را تا توقف‌ اسهال‌ کاهش‌ دهید.
د) رژیم‌ غذایی‌
۱)اگر همراه‌ اسهال‌ تهوع‌ وجود داشته‌ باشد، تنها قطعات‌ کوچک‌ یخ‌ بجوید.
۲)اگر تهوع‌ ندارید، تنها مایعات‌ شفاف‌ را به‌ طور تدریجی‌ بنوشید تا زمانی‌ که‌ اسهال‌ برطرف‌ شود، مثل‌ چای، سوپ‌، یا ژلاتین
از مصرف‌ الکل، کافئین، شیر و محصولات‌ لبنی‌ خودداری‌ کنید.
۳)پس‌ از رفع‌ علایم‌، غذاهای‌ نرم‌ مثل‌ غلات‌، برنج، تخم مرغ، و سیب زمینی پخته‌ شده‌، و نیز ماست‌ به‌ مدت‌ ۲-۱ روز میل‌ کنید.
۴)دو تا سه‌ روز پس‌ از رفع‌ اسهال‌، رژیم‌ غذایی‌ عادی‌ خود را از سر گیرید. البته‌ بهتر است‌ از مصرف‌ میوه، الکل، و غذاهای‌ پر ادویه تا چند روز دیگر پرهیز کنید.
● درچه شرایطی باید به پزشک مراجعه نمود؟
۱)اگر اسهال‌ بیش‌ از ۴۸ ساعت‌ طول‌ بکشد.
۲)اگر مخاط، خون، یا کرم در مدفوع‌ ظاهر شود.
۳)اگر تب‌ به‌ ۳/۳۸ درجه‌ سانتیگراد یا بالاتر برسد.
۴)اگر درد شدیدی‌ در شکم‌ یا راست‌ روده‌ به‌ وجود آید.
۵)اگر علایم‌ کم‌ آبی‌ ظاهر شوند: خشکی‌ دهان‌، پوست‌ چروکیده‌، تشنگی‌ شدید، ادار کم‌ یا به‌ کلی‌ عدم‌ وجود ادرار .

  بحث اسهال در شیرخواران و اطفال بسیار پیچیده میباشد كه برای بصورت خلاصه به نكات مهم ان اشاره میشود .
بنا بر یك اصل در مورد اجابت مزاج شیرخواران از سه بار دفع مدفوع در یك روز تا روزی سه بار طبیعی محسوب میگردد .
بطور كلی در درمان اسهال مهمترین نكته تامین اب و الكترولیتهای بدن میباشد و تا وقتی كه مطمئن به وجود عامل عفونی در اسهال نباشیم به هیچ وجه نیاز به استفاده از انتی بیوتیك نمیباشد.
در بررسی كودك مبتلا به اسهال ابتدا باید در مورد كاهش حجم مایعات بدن كودك مطمئن شویم برای این كار باید مناطقی مانند مخاط داخل دهان را بررسی كنیم اگر دهان كودك خیس و پراب بود هنوزحجم مایعات بدن در حد قابل قبول است .
مورد بعدی گود رفتن چشم بیمار است كه در صورت وجود این حالت نشاندهنده كم ابی شدید كودك میباشد و همچنین مسئله بعدی قوام پوست كودك است كه در صورت كم ابی شدید پوستی كه با دست جمع شود به راحتی به حالت اول باز نمیگردد كه اینهم نشاندهنده كم ابی بدن كودك است
مهمترین نكته در كودك مبتلا به اسهال وجود و حجم ادرار كودك میباشد اگر كودك ادرار نداشته باشد و یا حجم ادرار شدیدا كم شده باشد نشان دهنده كمبود شدید مایعات است و نیازمند درمان پزشكی و مراجعه صددرصد به پزشك را دارد .
▪ توجه :‌ در شیرخواران مبتلا به اسهال به هیچ وجه نباید شیر مادر قطع شود بلكه باید جهت جبران مایع از دست رفته تا حد ممكن دفعات تغذیه با شیر را افزایش داد.
بسیاری از شیرخواران در هنگام دندان در اوردن دچار اسهال میشوند كه بعضی از مادران انرا ناشی از دندان میدانند در حالی كه دلیل علمی برای این مطلب وجود ندارد و تنها موردی كه میتواند در این مورد دخیل باشد به دهان بردن هر چیز از جانب كودك در این سن میباشد كه میتواند به علت الوده بودن باعث اسهال هم بشود .
● درمان
همانطور كه گفته شد مهمترین نكته در درمان اسهال تامین مایعات و املاح بدن ( كه در اثر اسهال كاهش یافته است) میباشد
اولین و شاید مهمترین دارو كه استفاده بسیار راحتی دارد او –آر- اس(ors ) میباشد
در مورد نحوه استفاده از این محلول مسائل زیادی برای مادران محترم وجود دارد . بطور كلی محلول او-ار-اس دستور العمل مشخص و واضحی دارد . یك بسته پودر را باید در یك لیتر اب ‌‌‌‌‌‌‌(معادل سه تا چهار لیوان اب بسته به اندازه لیوان ) بطور كامل حل كرد و در مدت بیست و چهار ساعت ( بسته به حجم اب از دست رفته ) انرا مصرف نمود .
مسئله مهم در ساختن او-ار-اس اینست كه محلول تهیه شده را نباید با با چیز دیگری مخلوط كرد .محلول او- ار- اس به علت مخلوط بودن شكر و نمك خوش طعم نمیباشد ولی باید با همین طعم مصرف شود و ماده دیگری با آن مخلوط نشود .
مادران محترم میتوانند در مواقع لزوم محلول فوق را با مخلوط كردن دو قاشق مربا خوری نمك و یك قاشق مربا خوری شكر در یك لیتر اب ( البته فقط در مواقع اورژانس چرا كه محلول او-ار-اس در تمامی داروخانه ها موجود است و برای تهیه ان نیازی به نسخه پزشك نمیباشد ) تهیه نمایند .
مصرف داروهای دیگر مانند انتی بیوتیكها با توجه به تنوع علت اسهال و تخصصی بودن ان بهیچ وجه بدون مراجعه به پزشك توصیه نمیگردد.
در خاتمه اگر بخواهیم بطور خلاصه در مورد اسهال جمع بندی داشته باشیم اینست كه هنگامی كودكمان مبتلا به اسهال است شدیدا مراقب كاهش حجم مایعات بدن وی باشیم ( خیس بودن دهان . چروكیده نبودن پوست – گود نرفتن چشم) و در صورت عدم شرایط فوق همراه با شروع محلول او-ار-اس به پزشك مراجعه كنیم .
● نكات پرستاری
مدفوع نوزاد و شیرخوار قوام شل داشته كه علت آن عبور سریع غذا از سیستم گوارشی می باشد . همزمان با تكامل سیستم گوارش ، مدفوع نیز تدریجا ظاهری مثل فرد بالغ پیدا می كند
نوزادان اكثرا چربیهای موجود درشیر انسان را جذب می كنند ولی در جذب چربی مربوط به شیر گاو دچار اشكال می شوند .
اسهال با آبكی بودن یا افزایش تعداد دفعات مدفوع نسبت به مدفوع طبیعی مشخص می شود . مدفوع در شیرخوارانی كه از پستان مادر تعذیه می شوند ممكن است چند بار در روز باشد در حالیكه تعذیه با شیرخشك سبب می شود روزانه و یا دو روز یكبار اجابت مزاج داشته باشند . پس دفعات اجابت مزاج با توجه به نوع تعذیه شیرخوار متفاوت است .
● عوامل ایجاد كننده اسهال
▪غذا :
‌تركیب نامناسب شیر یا شیوه تغذیه ، تغذیه بیش از حد
▪ عفونتها سیستم گوارشی :
كبوتر خانگی یا مرغ ممكن است منشاء عفونتهای سالمونلائی خانه را فراهم سازد به این دلیل كودكان پس از دست زدن به این پرندگان باید دستهای خود را حتما بشویند .
عفونتهای غیر گوارشی :‌
مثل عفونت سیستم تنفسی یا اداری یا گوش میانی
▪ مصرف آنتی بیوتیكها :
چون باكتریهای طبیعی روده را تغییر می دهند
▪ تنش عاطفی :
▪ خستگی زیاد یا هیجان
▪ حساسیتهای غذائی
▪ یكسری بیماریهای :
مثل سوء جذب (‌سلیاك ) یا عیوب روده
به مسائل زیر حتما توجه كنید .
۱) وجود خون در مدفوع
۲) وجود تب و دل درد
۳) كاهش هوشیاری    
 

  ‌● اطلاعات‌ اولیه‌
اسهال‌ خونی‌ باكتریایی‌ (شیگلوز) عبارت‌ است‌ از یك‌ عفونت‌ باكتریایی‌ در لایه‌های‌ سطحی‌ پوشاننده‌ جدار داخلی‌ روده‌ها. این‌ بیماری‌ در اثر تماس‌ نزدیك‌ فردی‌ است‌ و به‌ صورت‌ همه‌گیری‌ رخ‌ می‌دهد. از زمان‌ ورود باكتری‌ها تا ظهور علایم‌ ۴-۱ روز طول‌ می‌كشد.
● علایم‌ شایع‌
▪ دل‌ پیچه‌
▪ تب‌
▪ اسهال‌ (تا ۲۰ یا حتی‌ ۳۰ بار اجابت‌ مزاج‌ آبكی‌ در روز)
▪ وجود خون‌، مخاط‌، یا چرك‌ در مدفوع‌
▪ تهوع‌ یا استفراغ‌
▪ دردهای‌ عضلانی‌
▪ گاهی‌ در شروع‌ بیماری‌، شمارش‌ گلبول‌های‌ سفید كمتر از حد طبیعی‌ است‌.
● علل‌
یك‌ نوع‌ باكتری‌ به‌ نام‌ شیگلا كه‌ به‌ جدار روده‌ بزرگ‌ تهاجم‌ می‌كند. این‌ باكتری‌ معمولاً از طریق‌ دست‌ها، غذا، یا آب‌ آلوده‌، از یك‌ فرد به‌ فرد دیگر انتقال‌ می‌یابد.
● عوامل‌ افزایش‌دهنده‌ خطر
▪ مسافرت‌ به‌ كشورهای‌ خارجی‌
▪ محیط‌ زندگی‌ شلوغ‌ یا غیر بهداشتی‌
● پیشگیری‌
▪ دستان‌ خود را پس‌ از اجابت‌ مزاج‌ و قبل‌ از دست‌ زدن‌ به‌ مواد غذایی‌ بشویید.
▪ هر كس‌ كه‌ علایم‌ اسهال‌ خونی‌ باكتریایی‌ را دارد جداسازی‌ نمایید.
▪ لباس‌های‌ آلوده‌ و ملحفه‌جات‌ را در سطل‌های‌ پوشیده‌ و پر از آب‌ و صابون‌ قرار دهید تا زمانی‌ كه‌ بتوان‌ آنها را جوشاند.
● عواقب‌ مورد انتظار
با درمان‌ معمولاً در عرض‌ ۷ روز قابل‌ معالجه‌ است‌. اغلب‌ عفونت‌های‌ شیگلایی‌ خفیف‌ هستند و درمان‌ جدی‌ احتیاج‌ ندارند. البته‌ در موارد شدید، اگر درمان‌ موفقیت‌آمیز نباشد، از دست‌ رفتن‌ آب‌ زیاد از بدن‌ ممكن‌ است‌ مرگبار باشد (خصوصاً در شیرخواران‌ و كودكان‌ كم‌ سن‌ و سال‌).
● عوارض‌ احتمالی‌
▪ كم‌ آبی‌ بدن‌ به‌ طور خطرناك‌، خصوصاً در كودكان‌
▪ در موارد نادر، باكتری‌ها ممكن‌ است‌ از مجرای‌ گوارش‌ به‌ خون‌ وارد شوند و سایر اعضای‌ بدن‌ را درگیر سازند، مثل‌ كلیه‌ها، كیسه‌ صفرا، كبد، یا قلب‌ و مفاصل‌. این‌ حالت‌ شاید به‌ شوك‌ و مرگ‌ بیانجامد.
● درمان‌
▪ اقدامات‌ تشخیصی‌ ممكن‌ است‌ شامل‌ بررسی‌ آزمایشی‌ و كشت‌ نمونه‌ مدفوع‌ باشد. اطلاع‌ از بروز همه‌گیری‌ بیماری‌ و نیز آشنایی‌ به‌ نواحی‌ بومی‌ می‌تواند در رسیدن‌ به‌ تشخیص‌ كمك‌ كننده‌ باشد.
▪ درمان‌ شامل‌ جایگزینی‌ مایعات‌ از دست‌ رفته‌، غذای‌ كم‌ حجم‌، و نیز گاهی‌ دارو می‌شود.
▪ بیمار را از بقیه‌ جدا نمایید.
▪ برای‌ تخفیف‌ درد، یك‌ صفحه‌ گرم‌ كننده‌ یا شیشه‌ آب‌ داغ‌ را روی‌ شكم‌ قرار دهید.
▪ بیمار باید مرتباً مایعات‌ دریافت‌ كند.
▪ بستری‌ كردن‌ بیمارانی‌ كه‌ شدیداً مریض‌ احوالند (خصوصاً كودكان‌ كم‌ سن‌ و سالی‌ كه‌ كم‌آبی‌ دارند). بیمار جدا از بقیه‌ بستری‌ می‌شود و مایعات‌ تكمیلی‌ از راه‌ سرم‌ به‌ وی‌ رسانده‌ خواهد شد.
● داروها
▪ امكان‌ دارد آنتی‌بیوتیك‌ تجویز شود.
▪ از مصرف‌ تركیبات‌ ضد اسهال‌ خودداری‌ كنید مگر اینكه‌ با نظر پزشك‌ تجویز شده‌ باشند. این‌ تركیبات‌ ممكن‌ است‌ بیماری‌ را طولانی‌ كنند. اگر تا كنون‌ مورد استفاده‌ قرار می‌گرفته‌اند بلافاصله‌ مصرف‌ آنها را متوقف‌ كنید.
● فعالیت‌
تا حداقل‌ ۳ روز پس‌ از رفع‌ تب‌، اسهال‌، و سایر علایم‌، استراحت‌ در رختخواب‌ ضروری‌ است‌ مگر برای‌ توالت‌. البته‌ پاها را در رختخواب‌ باید مرتباً ورزش‌ داد.
● رژیم‌ غذایی‌
مایعات‌ یا جامدات‌ نرم‌ تا زمانی‌ كه‌ اسهال‌ متوقف‌ شود، سپس‌ رژیم‌ عادی‌.
● در این‌ شرایط‌ به‌ پزشك‌ خود مراجعه‌ نمایید
▪ اگر شما یا كودكتان‌ علایم‌ اسهال‌ خونی‌ باكتریایی‌ را دارید.
▪ اگر یكی‌ از موارد زیر هنگام‌ درمان‌ رخ‌ دهد:
▪ تب‌ ۹/۳۸ درجه‌ سانتیگراد یا بیشتر
▪ گلودرد، سردرد، یا گوش‌ درد
▪ تنگی‌ نفس‌ یا سرفه‌ شدید
▪ رگه‌ خون‌ در خلط‌ سینه‌
▪ درد یا تورم‌ شدید شكم‌
▪ خونریزی‌ گوارشی‌ از مقعد
▪ درد در ساق‌ پا یا تمام‌ پا
▪ تورم‌ مفاصل‌
▪ علایم‌ كم‌ آبی‌ بدن‌ (بی‌حالی‌، فرورفتگی‌ چشم‌ها، كاهش‌ وزن‌ سریع‌، یا خشكی‌ پوست‌) ظاهر شوند.    

  ● اطلاعات‌ اولیه‌
اسهال‌ مزمن‌ غیراختصاصی‌ دوران‌ كودكی‌ عبارت‌ است‌ از اسهال‌ (بیش‌ از ۵ بار اجابت‌ مزاج‌ آبكی‌ یا شل‌ در روز) به‌ طور مزمن‌ در یك‌ كودك‌ سالم‌. در كودكان‌ ۵/۳-۵/۱ ساله‌ رخ‌ می‌دهد.
● علایم‌ شایع‌
اجابت‌ مزاج‌ شل‌ به‌ دفعات‌ زیاد كه‌ غالباً حاوی‌ فیبرهای‌ سبزیجات‌ هضم‌ نشده‌ یا مخاط‌ است‌ و عمدتاً در صبح‌ رخ‌ می‌دهد.
● علل‌
▪ ناشناخته‌ هستند.
● عوامل‌ افزایش‌دهنده‌ خطر
▪ سابقه‌ خانوادگی‌ مشكلات‌ روده‌ای‌.
● پیشگیری‌
▪ در حال‌ حاضر نمی‌توان‌ از آن‌ پیشگیری‌ به‌ عمل‌ آورد.
● عواقب‌ مورد انتظار
علی‌رغم‌ اسهال‌ مزمن‌، كودكان‌ مبتلا رشد و نموی‌ طبیعی‌ دارند و هیچ‌ علامتی‌ از سوءتغذیه‌ نشان‌ نمی‌دهند. در حقیقت‌، اسهال‌، اهمیت‌ خاصی‌ ندارد. نهایتاً نیز حركات‌ روده‌ و الگوی‌ اجابت‌ مزاج‌ به‌ حالت‌ طبیعی‌ باز می‌گردد، ولی‌ این‌ امر ممكن‌ است‌ ۳-۲ سال‌ طول‌ بكشد.
● عوارض‌ احتمالی‌
احتمال‌ تمركز روانی‌ بیش‌ از اندازه‌ به‌ اجابت‌ مزاج‌ به‌ علت‌ توجه‌ زیاد به‌ والدین‌ به‌ این‌ مسأله‌.
● درمان‌
كودك‌ خود را به‌ خاطر این‌ مشكل‌ سرزنش‌ نكنید. انتظار نداشته‌ باشید كه‌ توانایی‌ كنترل‌ اجابت‌ مزاج‌ و رفتن‌ به‌ توالت‌ به‌ همان‌ سرعت‌ كودكان‌ دیگر حاصل‌ شود. با كودك‌ مثل‌ كودكان‌ دیگر رفتار كنید و سعی‌ كنید كه‌ این‌ مشكل‌ را بزرگ‌ نكنید. از بروز تنش‌ اجتناب‌ نمایید، زیرا اگر كودك‌ در مورد مشكل‌ خود دچار اضطراب‌ و ناراحتی‌ شود، اسهال‌ ممكن‌ است‌ بدتر شود یا ممكن‌ است‌ مشكلات‌ روانی‌ به‌ وجود آید.
● داروها
برای‌ این‌ اختلال‌ معمولاً دارو مورد نیاز نیست‌. به‌ كودك‌ خود داروی‌ ضداسهال‌ ندهید، زیرا اثرات‌ جانبی‌ آن‌ ممكن‌ است‌ زیانبار باشند.
● فعالیت‌
محدودیتی‌ برای‌ آن‌ وجود ندارد. كودك‌ خود را تشویق‌ به‌ فعالیت‌ طبیعی‌، درست‌ مانند كودكان‌ هم‌سن‌ نمایید.
● رژیم‌ غذایی‌
▪ رژیم‌ خاصی‌ توصیه‌ نمی‌شود، اما استفاده‌ از مكمل‌های‌ ویتامینی‌ و معدنی‌ ممكن‌ است‌ كمك‌كننده‌ باشد.
▪ كودك‌ باید روزانه‌ حداقل‌ ۸-۶ لیوان‌ آب‌ بنوشد تا مایع‌ از دست‌ رفته‌ جبران‌ شود
● در این‌ شرایط‌ به‌ پزشك‌ خود مراجعه‌ نمایید
▪ اگر كودكتان‌ اسهال‌ مزمن‌ یا اجابت‌ مزاج‌ همراه‌ دفع‌ مخاط‌ دارد كه‌ علتی‌ برای‌ آن‌ پیدا نشده‌ است‌.
▪ اگر در مدفوع‌ خون‌ وجود داشته‌ باشد.
▪ اگر درجه‌ حرارت‌ مقعدی‌ به‌ ۹/۳۸ درجه‌ سانتیگراد یا بالاتر برسد.
▪ اگر كودكتان‌ بی‌حال‌ شود، از خوردن‌ غذا خودداری‌ كند، یا با صدای‌ بلند و به‌ طور مداوم‌ گریه‌ كند و با نوازش‌ نیز گریه‌ وی‌ قطع‌ نشود.
▪ اگر رشد و نموی‌ كودكتان‌ طبیعی‌ نباشد.

  تقریبا" ۲۰ الی ۵۰ درصد مسافرین نواحی گرمسیری و نیمه گرمسیری دچار اسهال می شوند . بدین ترتیب اسهال مسافرتی شایع ترین مشکل طبی مسافرین است و از آنجا که می تواند به نحو قابل توجهی کار آیی ورزشکار را کاهش دهد ، پیشگیری از آن در این گروه از اهمیت بسیار زیادی برخوردار است .
اسهال مسافرتی در افرادی که به برخی از نواحی مکزیک و آمریکای لاتین ، خاورمیانه و آسیا و آفریقا سفر می کنند ، شایع است .
● علــل :
▪ باکتریها ( ۸۰ درصد موارد )
▪ ویروس ها
▪ تغییرات غذائی
▪ استرس
▪ سموم باکتریایی
● عـــــلائم :
▪ دفع مدفوع شل ۳ بار یا بیش از ۳ بار در روز
▪ معمولا" ۳ الی ۵ روز به طول می انجامد.
▪ درد شکم
▪ زور پیچ
▪ تهوع
▪ استفراغ
▪ تب
▪ دفع مدفوع خونی ( درکمتر از ۲۰ درصد موارد )
▪ افزایش صداهای شکم
▪ درد عضلانی
▪ علائم ۱۲ تا ۷۲ ساعت پس از خوردن آب یا غذای آلوده ایجاد می شود
شدت علائم متغیر است ( خفیف تا شدید )
● پیشگیری :
شعار " بجوشان ، بپز ، پوست بکن ، یااصلا" فراموشش کن "
شعار معروفی است که برای پیشگیری از اسهال مسافرتی مطرح شده است
▪ شست و شوی دست ها با آب و صابون قبل از غذا خوردن.
▪ نوشیدن آب بهداشتی از بطریهای در بسته
● روشهای موثر تصفیه آب :
▪ جوشاندن
▪ استفاده از تنتورید ( توسط فرد آموزش دیده )
▪ استفاده از کلر ( توسط فرد آموزش دیده )
● تصفیه کننده های تجاری آب :
▪ آب لوله کشی توصیه نمی شود
▪ یخ نباید مصرف شود
▪ حتی برای شست و شوی دندان ، نباید از آب تصفیه نشده لوله کشی استفاده کرد
▪ یکی از اشتباهات رایج این است که آب موجود در یخچال هتل ها پاکیزه درنظر گرفته شود
● خوردن غذهای بهداشتی :
▪ غذا باید پخته شده باشد و تا وقتی که هنوز داغ است خورده شود
▪ سبزیجات باید خوب پخته و جوشانده شده باشند
▪ فقط میوه جاتی که توسط خود فرد پوست گرفته می شوند ، قابل استفاده خواهند بود
▪ شیر و سایر فرآورده های لبنی غیر پاستوریزه توصیه نمی شود
● آنتی بیوتیک : مور دبحث است ( درتصمیم گیری باید بیماری های زمینه ای ، اهمیت سفر ، تبعیت مسافر از رهنمودهای بهداشتی ، خواسته های مسافر و وضعیت بهداشتی کشور مقصد درنظر گرفته شوند)
پیشگیری با آنتی بیوتیک برای ورزشکارانی که جهت انجام مسابقه به نواحی پرخطر سفر می کنند ، توصیه می شود. قبل از عزیمت بهتر است یک دوز به مسافر داده شود تا از عدم وقوع حساسیت و آلرژی اطمینان حاصل گردد.
● درمـــان :
▪ علائم در اغلب موارد خود به خود بهبود می یابند
▪ جایگزینی مناسب آب و الکترولیت ها
▪ درمان علامتی
▪ داروهای کم کننده حرکات روده ای در افراد تب دار ، دارای مدفوع خونی وکودکان کم تر از ۲ سال ممنوع است .
▪ درصورت اسهال شدید ، دل پیچه یا اسهالی که بیشتر از ۴۸ ساعت طول کشیده باشد ، درمان آنتی بیوتیکی طبق نظر پزشک
● اسهال مزمن :
اسهال مزمن ممکن است پس از سفر به کشورهای جهان سوم ایجاد شود
● عـلل :
▪ غیرمیکروبی
▪ نشانگان روده تحریک پذیر( کولیت عصبی )
▪ عوامل عفونی ، باکتری ها ، انگل های تک یاخته ای ، کرم ها
● آزمایشات لازم :
▪ آزمایش کامل خونی
▪ الکترولیت ها
▪ تست های عملکرد کبدی
▪ آزمایشات مرتبط سرولوژی
▪ دید مستقیم مدفوع    

  افزایش‌ دفعات‌ اجابت‌ مزاج‌ در طول‌ روزاصطلاحا (اسهال‌) نامیده‌ می‌شود كه‌ علت‌ آن‌عدم‌ عملكرد طبعی‌ روده‌ و اختلال‌ در جذب‌ ودفع‌ روده‌ها می‌باشد كه‌ در اثر ویروس‌ها،باكتری‌ها، انگل‌ها یا سموم‌ بعضی‌ از میكروب‌هاایجاد می‌شود. شایع‌ترین‌ عامل‌ ایجاد كننده‌اسهال‌ در كودكان‌ ویروس‌ها هستند، به‌ همین‌علت‌ است‌ كه‌ كودكان‌ مبتلا به‌ اسهال‌ در اكثرموارد بدون‌ دخالت‌ دارویی‌ یا آنتی‌ بیوتیك‌هادر عرض‌ ۲ تا ۶ روز خود به‌ خود خوب‌ می‌شوند.اسهال‌ علامت‌ مهمی‌ است‌، چون‌ باعث‌ از دست‌دادن‌ آب‌ بدن‌ كودك‌، سوءتغذیه‌ و حتی‌ دربعضی‌ موارد منجر به‌ مرگ‌ می‌شود. كم‌ آب‌ شدن‌بدن‌ كودكان‌ نسبت‌ به‌
افراد بالغ‌ شایع‌تر است‌،چون‌ كودكان‌ كمتر از بالغین‌ احساس‌ تشنگی‌ وگرسنگی‌ می‌كنند. اسهال‌ علل‌ غیرعفونی‌ نیز داردكه‌ شامل‌ مصرف‌ بی‌رویه‌ آنتی‌ بیوتیك‌ها،سوءتغذیه‌ و بیماری‌های‌ زمینه‌ای‌ كودكان‌می‌باشد. در صورتی‌ كه‌ علت‌ عفونی‌ مطرح‌ باشد،میكروب‌ از فرد به‌ فرد، با دست‌های‌ آلوده‌ وگاهی‌ از طریق‌ بزاق‌ و از طریق‌ مصرف‌ غذا یا آب‌آلوده‌ و عدم‌ رعایت‌ بهداشت‌ قابل‌ انتقال‌ است‌.به‌ همراه‌ اسهال‌ علائم‌ دیگری‌ مثل‌ تب‌، درد شكم‌،بی‌اشتهایی‌، بی‌ حالی‌ و استفراغ‌ نیز می‌تواندوجود داشته‌ باشد. عواملی‌ كه‌ باعث‌ تشدید اسهال‌و از دست‌ دادن‌ مقدار زیاد آب‌ و نمك‌(الكترولیت‌ها) می‌شود، شامل‌ سن‌ پایین‌ كودك‌،همزمانی‌ با ابتلای‌ به‌ سرخك‌، سوءتغذیه‌ دركودك‌، مسافرت‌ به‌ مناطقی‌ كه‌ بیماری‌های‌ ایجادكننده‌ اسهال‌ در آن‌ها شایع‌ است‌، عدم‌ تغذیه‌ باشیر مادر، تماس‌ با زباله‌ها و فضولات‌ انسانی‌،حضور در مهد كودك‌، مصرف‌ غذا و آب‌غیربهداشتی‌ و آلوده‌، سطح‌ پایین‌ تحصیلات‌ مادرو عدم‌ آگاهی‌ او می‌باشند.
● علائم‌ كم‌ آبی‌ در كودك‌
اطلاعاتی‌ كه‌ مادر باید در مراجعه‌ به‌ پزشك‌ دراختیار او بگذارد، شامل‌ اطلاعاتی‌ در مورد مدت‌اسهال‌ كودكان‌ و دفعات‌ آن‌، كیفیت‌ و قوام‌، وجودخون‌ در مدفوع‌، همراهی‌ اسهال‌ با تب‌، وضعیت‌ادرار كودك‌ مثل‌ تعداد دفعات‌ ادرار كردن‌،حجم‌ و رنگ‌ آن‌ می‌باشد.
در صورتی‌ كه‌ علائم‌ كم‌ آبی‌ در كودك‌ وجودداشت‌ یا سن‌ كودك‌ كمتر از ۶ ماه‌ بود یا درمدفوع‌ خون‌ وجود داشت‌ یا استفراغ‌های‌ تكرارشونده‌ و عدم‌ تحمل‌ خوراكی‌ و تب‌ بالا به‌ همراه‌اسهال‌ بود، كودك‌ دل‌ درد غیر معمول‌ داشت‌ و یااسهال‌ كودك‌ بیشتر از یك‌ هفته‌ طول‌ كشیده‌ بود،مادر باید فورا كودك‌ را نزد پزشك‌ ببرد. كم‌آبی‌ناشی‌ از اسهال‌ در كودكان‌ خفیف‌، متوسط یاشدید می‌تواند باشد.
در نوع‌ خفیف‌، تعداد ضربان‌ قلب‌ نرمال‌ است‌.كودك‌ تشنه‌ است‌ و ادرار او كم‌ شده‌. ولی‌ علائم‌دیگری‌ وجود ندارد كه‌ این‌ حالت‌ با درمان‌های‌خانگی‌ و جایگزینی‌ مایعات‌ و الكترولیت‌ها قابل‌درمان‌ است‌. در نوع‌ كم‌ آبی‌ متوسط، ضربان‌ قلب‌تند است‌، ادرار كودك‌ كم‌ شده‌ یا ادرار نمی‌كند،كودك‌ كلافه‌ و تحریك‌پذیر است‌، چشمانش‌ گودافتاده‌، ملاجش‌ فرورفته‌، اشك‌ كم‌ شده‌، مخاطهاخشك‌ هستند و كودك‌ رنگ‌ پریده‌ و سردمی‌باشد. در نوع‌ كم‌ آبی‌ شدید، نبض‌ كودك‌ضعیف‌ و سریع‌ می‌زند، اندام‌ هایش‌ شل‌ شده‌اند.كبود و وحشت‌زده‌ به‌ نظر می‌رسد. ادرار ندارد،چشم‌ها به‌ طور واضح‌ گود افتاده‌اند، مخاطهابسیار خشك‌ هستند و پوست‌ كودك‌ چروكیده‌ وسرد می‌باشد كه‌ در این‌ موارد بیمار نیاز به‌جایگزینی‌ سریع‌ مایعات‌ از طریق‌ وریدی‌ دارد وباید سریعا به‌ پزشك‌ مراجعه‌ شود. اگر اسهال‌كودكان‌ بسیار آبكی‌ (اصطلاحا حالت‌ لعاب‌ برنج‌)پیدا كرد و همراه‌ با تب‌ خفیف‌ و علائم‌ شدید به‌هیدراتاسیون‌ یا از دست‌ دادن‌ شدید آب‌ بدن‌ وبروز تشنج‌ بود، جهت‌ درمان‌ فوری‌ و اقدامات‌تشخیصی‌ و آزمایشگاهی‌ جهت‌ تشخیص‌ یا ردبیماری‌ وبا فورا به‌ پزشك‌ مراجعه‌ فرمایید. ذكراین‌ نكته‌ ضروری‌ است‌ كه‌ بیماری‌ و با در صورت‌مراجعه‌ سریع‌ به‌ پزشك‌ به‌ راحتی‌ قابل‌ درمان‌ وپیشگیری‌ است‌.
مصرف‌ بعضی‌ غذاها، از جمله‌ غذاهای‌ حاوی‌پروتئین‌ زیاد، مرغ‌های‌ چاق‌، مخلوط تخم‌ مرغ‌ وسیب‌ زمینی‌، غذاهای‌ حاوی‌ خامه‌ و كرم‌، لبنیات‌غیر مطمئن‌ و غیر پاستوریزه‌، غذاهای‌ دریایی‌ ومیگو، غذاهای‌ چینی‌، كنسروهای‌ سبزیجات‌ وكنسرو ماهی‌ غیر استاندارد و عسل‌ در بچه‌های‌ زیریك‌ سال‌ بیشترین‌ احتمال‌ ایجاد بیماری‌ اسهال‌ دركودكان‌ را دارند.
● پیشگیری‌
جهت‌ پیشگیری‌ از اسهال‌، رعایت‌ نكات‌بهداشتی‌، بسته‌ بندی‌ مناسب‌ زباله‌ها و دفع‌ به‌موقع‌ آنها، شستن‌ مرتب‌ دست‌ها قبل‌ از غذا با آب‌و صابون‌، جلوگیری‌ از حضور كودك‌ بیمار درمهدكودك‌ و مدارس‌، شستن‌ دست‌ها بعد ازتماس‌ با كودك‌ مبتلا به‌ اسهال‌، مصرف‌ آب‌جوشیده‌ سرد شده‌. مدت‌ زمان‌ مناسب‌ جهت‌نگهداری‌ غذا در یخچال‌ (غذاهای‌ كمكی‌حداكثر تا ۲۴ ساعت‌ در یخچال‌ نگهداری‌ شوند).مصرف‌ شیر مادر حداقل‌ تا یك‌ سالگی‌ و تغذیه‌كودك‌ در شش‌ ماه‌ اول‌ زندگی‌ فقط با شیر مادر،عدم‌ مصرف‌ غذاهایی‌ كه‌ نحوه‌ تهیه‌ آنها معلوم‌نیست‌، ضروری‌ می‌باشد. جهت‌ درمان‌ نوع‌ خفیف‌اسهال‌ می‌توانید میزان‌ مایعات‌ مصرفی‌ را دركودك‌ افزایش‌ دهید، از آب‌ خنك‌، آب‌ سیب‌رقیق‌، موز له‌ شده‌ و نوشابه‌ بدون‌ قند خنك‌ برای‌كودك‌ استفاده‌ كنید. سوپ‌ رقیق‌ حاوی‌ سبزیجات‌یا گوشت‌ یا ماهی‌ پخته‌ شده‌، لعاب‌ برنج‌ یا سوپ‌مرغ‌ همراه‌ با غلات‌ به‌ كودك‌ بدهید.
تغذیه‌ با شیر مادر را به‌ هیچ‌ وجه‌ قطع‌ نكنید. درصورتی‌ كه‌ كودك‌ شیر خشك‌ می‌خورد با دو برابرمیزان‌ آب‌، شیرخشك‌ را تهیه‌ كنید. فرنی‌ غذای‌مناسبی‌ برای‌ كودكان‌ بالای‌ شش‌ ماه‌ می‌باشد. درهر سنی‌ از محلول‌ (ORS) كه‌ مخلوط پودرحاوی‌ سدیم‌، كلر، پتاسیم‌ و گلوكز به‌ علاوه‌ ۴لیوان‌ آب‌ جوشیده‌ و سرد شده‌ می‌باشد واصطلاحا سرم‌ خوراكی‌ نامیده‌ می‌شود می‌توانیداستفاده‌ كنید و آن‌ را با قاشق‌ چای‌ خوری‌ با صبر وحوصله‌ به‌ آرامی‌ به‌ كودك‌ بخورانید. اگر كودك‌بزرگتر بود و می‌توانست‌ محلول‌ را سر بكشد، بالیوان‌ به‌ كودك‌ ORS را بنوشانید. غذاها را خوب‌بپزید و له‌ یا آسیاب‌ كنید، چون‌ هضم‌ را آسانترمی‌كند. هر چند كه‌ خوردن‌ غذا ممكن‌ است‌حجم‌ اسهال‌ را بیشتر كند، ولی‌ مواد مغذی‌ آنهاجذب‌ می‌شود و این‌ باعث‌ بهبودی‌ سریع‌تر وعدم‌ كاهش‌ وزن‌ او می‌شود.
استفاده‌ از داروهای‌ ضداسهال‌ ممنوع‌ است‌.آنتی‌ بیوتیك‌ها تا حد امكان‌ لازم‌ نیستند كه‌استفاده‌ شوند، چون‌ باعث‌ طولانی‌تر شدن‌ سیربیماری‌ می‌شوند، مگر با صلاحدید پزشك‌. اكثرموارد اسهال‌ خود به‌ خود محدود می‌شوند. به‌كودك‌ چای‌ شیرین‌ و آب‌ به‌ تنهایی‌ ندهید از آب‌میوه‌های‌ تجارتی‌، نوشابه‌های‌ شیرین‌، غذاهای‌چرب‌ و پرحجم‌ و فیبردار و حبوبات‌ و غذاهای‌خیلی‌ شیرین‌ جهت‌ تغذیه‌ كودك‌ اجتناب‌ كنید.
در صورتی‌ كه‌ كودك‌ به‌ همراه‌ اسهال‌،استفراغ‌ داشت‌ و قادر به‌ تحمل‌ خوراكی‌ نبود،نیم‌ساعت‌ صبر كنید و با حوصله‌ دوباره‌ مایعات‌ را به‌او بنوشانید. شروع‌ مایعات‌ با یك‌ قاشق‌ باشد، اگرتوانست‌ تحمل‌ كند، ۵ دقیقه‌ بعد دوباره‌ با میزان‌بیشتر به‌ او مایعات‌ را بخورانید و هر ۵ دقیقه‌ این‌عمل‌ را تكرار كنید.
اگر استفراغ‌ كودك‌ علی‌رغم‌ توصیه‌ بالا ادامه‌پیدا كرد و قادر به‌ نوشیدن‌ و خوردن‌ نبود، فورا به‌پزشك‌ مراجعه‌ كنید.    
 

  ● تعریف اسهال
در اصطلاح عوام اسهال را دفع مدفوع روزانه به صورت شل یا آبكی، همراه با افزایش قابل توجه دفعات اجابت مزاج می‌دانند.
اما از نظر علمی مدفوع با حجم مایع cc ۳۰۰ با بالا در ۲۴ ساعت و وزن مدفوع بالا gr۲۰۰ در روز [با توجه به یك رژیم پرچربی و گوشت و كم‌فیبر مثل رژیم غربی] را اسهال می‌گویند.
اما یك مورد دیگر كه دفعات اجابت مزاج بالا است ولی اسهال حقیقی ندارم و این حالت را «اسهال كاذب» می‌نامند. در این اسهال خروج مكرر و متناوب حجم‌های كم مدفوع به واسطه علل مختلف داریم و به جای آن ترشحات مخاطی چسبناك و كف آلود كه گاهی به سختی با آب پاك می‌شوند دیده می‌شود.
این در واقع به خاطر یبوست، سندرم روده تحریك‌پذیر، اختلال عصبی - حركتی در عضلات و اسفنكترهای دخیل در دفع مدفوع است كه باعث تحریك ترشح مخاطی می‌شوند؛ و این ترشحات مخاطی جمع شده ایجاد فشار و احساس دفع در فرد می‌نماید و لذا او مكرر به دستشویی می‌رود ولی دفع مدفوع یا بسیار ناچیز است یا اصلاً مدفوع وجود نخواهد داشت و فقط ترشحات مخاطی داریم. اگر هم مدفوع باشد اول مدفوع ناچیز كه معمولاً هم قوام سختی دارد خارج شده و بعد تشرحات مخاطی دفع می‌گردند. به هر حال این شرایط ایجاد اسهال كاذب می‌نماید كه گاهی حتی با بی‌اختیاری مدفوع عمراه می‌شود و فرد را از نظر روانی و اجتماعی شدیداً آزرده می‌كند و بیمار با شكایت از بیماری خود به عنوان اسهال نزد پزشك می‌اید درحالی كه در واقع اسهال ندارد و اشكال در جای دیگر است.
درمان این اسهال هم رفع همان عامل زمینه‌ای است كه باعث ایجاد آن شده بود.
● انواع اسهال حقیقی
تقسیم‌بندی مختلفی برای اسهالهای حقیقی داریم كه هر یك از یك جنبه خاصی در مورد آنها به كار می‌رود. اما مهمترین جنبه تقسیم‌بندی كه خیلی از لحاظ بالینی اهیمت دارد، مدت زمان طول كشیدن اسهال است. اگر یك روند اسهالی ۲ هفته یا كمتر طول بكشد تحت عنوان «اسهال حاد» نام برده می‌شود. اگر ۲ تا ۴ هفته طول بكشد اسهال را به نام «اسهال پایا» و بالای ۴ هفته را تحت عنوان «اسهال مزمن» می‌شناسیم.
در اسهال حاد برحسب علت اسهالهای عفونی ناشی از عوامل بیماری‌زا مختلف اعم از باكتریها، ویروسها و انگلهای مختلف مطرح است. علت دیگر كه از لحاظ اهمیت در درجه دوم است. عوارض جانبی داروهای مختلف است كه به ویژه در مورد داروهای پرمصرف مثل آنتی‌بیوتیك‌ها اهمیت پیدا می‌كند علت سوم مواجه به سموم مثل حشره‌كشها و آفت‌كشها و گازهای شیمیایی جنگی است كه این عوامل با اثر روی سیستم گوارشی و سیستمهای كنترلی دیگر مثل جریان خون واعصاب ورودی به سیستم گوارشی باعی بروز اسهال می‌شوند.
اسهالهای پایا حالت بینابینی دارد یعنی هم علل اسهال حاد هم علل اسهال مزمن می‌تواند در آن دخیل باشد.
اما نواع اسهال مزمن برحسب علت ۵ دسته می‌شوند كه هریك از اهمیت بالینی و پیش‌آگهی خاص خود را دارد.
۱- اسهالهای ترشحی
اسهالهای ترشحی ناشی از اختلال در انتقال آب و الكترولیتها از مخاط روده كوچك و روده بزرگ است.
در اسهال ترشحی مدفوع آبكی و حجیم دیده می‌شود و حتی اگر فرد مدتی از غذا خوردن امتناع كند (مثل زمان روزه‌داری) باز هم اسهال تداوم خواهند داشت. در این نوع اسهال هیچگونه سوء جذب مواد محلول مثل قندها و ... نداریم لذا غلظت مدفوع از لحاظ اسمزی طبیعی است.
۲- اسهالهای اسمزی
اگر در جذب مواد محلول در آب مثل قندها به هر دلیلی اختلال ایجاد شود این مواد در فضای لوله گوارش باقی مانده و مقدار زیادی آب به سمت خود می‌كشند.
(قدرت كشش آب توسط مواد محلول را با معیار اسمولالیته می‌سنجد) لذا این اسهال را به دلیل وجود این خاصیت اسهالهای اسموتیك یا اسمزی گویند.
۳- اسهال چرب
اسهالهای چرب را اصطلاحاً اسهالهال استئاتوره‌ای هم می‌گویند. علت این اسهالها هرچه باشد نهایتاً موجب سوء جذب چربیها شده و این چربیها به ناچار داخل محتویات مدفوع می‌شوند و ظاهر گریس مانند و چسبنده به مدفوع می‌دهند.
۴- اسهالهای با علل التهابی
این اسهالها بسیار آزار دهنده هستند و علت آن همراهی اسهال با خون و چرك ناشی از ضایعات التهابی است. گاهی التهابات با تب همراه است كه باید توجه شود. در افراد مسن اگر خونریزی و التهاب وجود داشت، حتماً باید پیگیریهای بعدی انجام شود تا خدای ناكرده بدخیمی و سرطان‌های لوله گوارش از احتمالات موجود خارج گردد.
۵- اسهالهای حركتی
لوله گوارش در جدار خود عضلات احشایی دارد كه توسط سیستم عصبی خودكار بدن كنترل می‌شود. شبكه عصبی انتریك هم در جدار روده در مجاورت این عضلات قرار دارد و در واقع فرمانهای سیستم عصبی خودكار را این سیستم عصبی انتریك به عضلات منتقل می‌كند. حال اگر اشكال در این سیستم عصبی انتریك یا درخود سیستم عصبی خودكار بدن باشد و یا عضلات جدار روده تخریب شده باشد در حركات منظم لوله گوارش و روده‌ها مشكل ایجاد می‌شود.
● انواع اسهالهای حاد
بیش از ۹۰% اسهالهای حاد به واسطه عوامل عفونی بیماری‌زا ایجاد می‌شود. لذا اغلب این اسهالها با تب، درد شكم و استفراغ بروز می‌كنند. اكثر عوامل عفونی عامل اسهال بیشتر از راه مدفوعی - دهانی منتقل می‌شوند. یعنی مصرف آب یا غذای آلوده به مدفوع انسان یا حیوان مبتلا به ارگانیزم بیماری‌زا اگر توسط یك فرد سالم رخ دهد این میكروارگانیزمها وارد دستگاه گوارش فرد می‌شوند و بسته به نوع ارگانیزم بیماریهای مختلفی ایجاد می‌كنند.
● اسهال حاد عفونی در افراد با ایمنی طبیعی
اسهال در افراد سالم و با ایمنی طبیعی معمولاً توسط ارگانیزمهای بسیار قوی و مهاجم كه قادرند خود را از دام سیستم ایمنی بدن انسان به طرق مختلف برهانند و موجب بیماری‌زایی گردند ایجاد می‌شود. این اسهالها در مناطق فقیرنشین و كم‌بهره از منابع بهداشتی كه آب آشامیدنی سالم و مواد غذایی گندزدایی نشده و عاری از میكروب در اختیار ندارند، بیشتر دیده می‌شود.
● به طور كلی افراد در معرض خطر اسهالهای عفونی شامل افراد زیر می‌باشند:
الف) مسافرین؛ شاید تا به حال واژه اسهالهای مسافرتی را شنیده باشید. افراد زیادی در اثر مسافرت دچار اسهال عفونی حاد می‌شوند كه شایع‌ترین عامل آن زیادی در اثر مسافرت دچار اسهال عفونی حاد می‌شوند كه شایعترین عامل آن باكتریهای موسوم به باسیلهای گرم منفی مثل ایشرشیا كولی (E.
coli) شیگلا، سالمونلا و ... هستند.
معمولاً مسافرتها در زمان تعطیلات انجام می‌شود و چون تعطیلات فصول گرم سال و تابستان بیشتر از سایر فصول است گرمای هوا باعث رشد بهتر و بیشتر این میكروبهای بیماری‌زا و ایجاد اسهال و مسمومیت غذایی در افراد می‌شود.
ب) مصرف كنندگان مواد غذایی خاص مثل همبرگر نیم‌پز، كالباس، سبزیجات خام، تخم‌مرغ، ماهی و صدف و سایر فرآورده‌های دریایی خام و ... كه در بالا هم ذكر شد احتمال آلودگی و ابتلا به اسهال را دارا هستند. و باید حتی‌المكان مواد غذایی را پخته مصرف كنند و مواد غذایی مثل سبزیجات كه خام مصرف می‌شوند قبل از مصرف دقیقاً گندزدایی و شستشو شوند.
ج) افرادی كه در خانواده، در مهد كودكها، مدارس، پادگانها و ... به طور دسته‌جمعی كنار هم زندگی می‌كنند. این افراد به دلیل تماس نزدیك و مداوم احتمال آلودگی بیشتری دارند و یك عفونت اسهالی مثل ژیاردیا به راحتی بین آنها انتشار می‌یابد لذا رعایت بهداشت و ضدعفونی كردن تمام لباسها، ملحفه‌ها، حتی كف زمین و دیوارها و ظروف غذاخوری در این مراكز الزامی است.
● بیماری‌زایی و علائم بالینی اسهالهای عفونی عوامل بیماری‌زا در روده به ۳ صورت موجب اسهال می‌شوند:
۱- تهاجم مستقیم به سلولهای مخاط روده كه مسلماً در این تهاجم سلولهای مخاطی كشته شده و یا آسیب جدی می بینند ثذا سلول‌ روده‌ای عملكرد طبیعی خود را از دست می‌دهند و نتیجه آن اسهال است. به دلیل خاصیت تهاجم و آسیب سلولهای مخاطی در مخاط درواقع ایجاد زخم می‌شود یعنی اسهال همراه با خونریزی است كه اصطلاحاً اسهال خونی یا «دیاسنتری» گفته می‌شود.
۲) چسبندگی ارگانیزم به مخاط روده؛ برخی از عوامل بیماری‌زاد بدون تهاجم به مخاط روده، فقط با زوائد مولكولی سطح بدن خود به زوائد مولكولی سطح سلولهای مخاط روده متصل می‌شوند. از این قبیل ارگانیزمها می‌توان كرمهای انگلی (مثل آسكاری) و تك‌یاخته‌هایی مثل ژیاردیا و برخی باكتریها را نام برد.
۳) تولید سم: مكانیزم مهم دیگری كه در ایجاد اسهال توسط میكروارگانیزمها دخالت دارد تولید سموم است. این سموم را اصطلاحاً «توكسین» می‌گویند. توكسین‌ها دو گروه دارند ۱- توكسینهایی كه به سلولها صدمه زده و موجب مرگ سلولهای مخاطی روده می‌شوند كه به نام سیتوتوكسین معرف‌اند ۲- توكسین‌هایی كه سمیت آنها باعث اختلال عملكرد فیزیولوژیك سلولهای مخاطی روده می‌شود. سموم دسته اول علائم بالینی شبیه به اسهالهای ناشی از میكروارگانیزمهای مهاجم را دارند زیرا مثل آنها باعث مرگ و ریزش سلولهای مخاطی می‌شوند لذا اسهال دارای گلبوبهای قرمز (اسهال خونی) دیده می‌شود، سموم سویه‌های هموراژیك E.coli كه نام خود را به دلیل تولید اسهال خونی گرفته (هموراژی: خونریزی) و نوعی باكتری به نام كلستریدیوم دیفیسل كه ایجاد روده با شكل خاص له نام «كولیت با غشاء كاذب» می‌كند [این ضایعه معمولاً اسهال آبكی دارد ولی گاهی در اسهال خون (گلبول قرمز) هم یافت می‌شود] در این دسته قرار می‌گیرند.
نوع دوم توكسین‌ها گروهی هستند كه عملكرد سلولهای مخاطی روده را مختل می‌كنند لذا این سموم را اصطلاحاً «آنتروتوكسین» یا سم روده‌ای می‌نامند. یك سری از این باكتری‌ها مثل استافیولوكوك طلایی یا باسیلوس سرئوس باكتریهایی هستند كه وقتی وارد یك محیط مغذی مثلاً خامه كیك و بستنی می‌شوند. طریقه آلودگی این طور است كه مثلاً «قنادی كه مشغول تهیه كیك خامه‌ای بوده و در پوست دست و صورت خود دارای جوشهای چركی زرد زخم كه حاوی مقادیر بالای استافیلوكوك طلایی است می‌باشد ترشحات حاوی باكتری از این راه وارد خامه شده و باكتری در آنجا رشد و تكثیر می‌كند و تولید سم می‌نماید.● اسهالهای حاد غیرعفونی
این اسهالها نسبت به اسهالهای عفونی شیوع كمتری دارند ولی چندان هم ناشایع نیستند. مهمترین دسته این اسهالها، آنهایی هستند كه در اثر عوارض جانبی مصرف داروهای مختلف ایجاد می‌شوند. طیف داروهای ایجاد كننده اسهال بسیار زیاد است. از داروهای مسهل و ملین كه برای درمان یبوست به كار می‌روند تا داروهای مؤثر در بیماریهای قلبی و روانپزشكی.
● دلیل ایجاد اسهال توسط آنتی‌بیوتیك‌ها می‌تواند ۲ منشأ داشته باشد:
۱) خود دارو ساختار شیمیایی دارد كه باعث می‌شود در لوله گوارش آب را نگه دارد و به مدفوع حالت اسهال بدهد.
۲) تغییر در باكتری‌های غیر بیماریزاد روده كه اصطلاحاً «فلورنرمال» روده نام دارند كه مرگ این باكتریها در اثر آنتی بیوتیك‌ به باكتریهای مهاجم و بیماری‌زا فرصت رشد و تكثیر در روده داده و در واقع یك اسهال عفونی ثانویه به مصرف آنتی‌بیوتیك‌ در شخص ایجاد می‌گردد.
● مكانیز عمل سموم آفت‌كش و حشره‌كش
اینها تركیباتی هستند كه از لحاظ شیمیایی در خانواده سموم مصرفی در گازهای جنگی قرار دارند. گروه‌های بزرگی مثر ارگانوفسفاتها و كارباماتها كه از طریق تحریك اعصاب خودكار كه هدایت سیستم گوارشی را هم بر عهده دارد فعالیت‌های حركتی و ترشحی این سیستم را افزوده و منجر به اسهال می‌شوند.
● انواع اسهالهای مزمن
اسهالهای مزمن از لحاظ نیاز به پیگیری بالینی در اهمیت قرار می‌گیرند و باید یك بیمار سعی كند ارتباط مستمر با پزشك خود را حفظ نماید تا بتواند در كنترل این اسهالها موفق باشد.
۱- اسهالهای ترشحی
همان‌طور كه گفته شد در این اسهالها به دلیل نقص در عملكرد انتقالی سلولهای مخاطی روده‌ها به ویژه روده بزرگ، حتی در حالات روزه‌داری كه آب و غذا مصرف نمی‌شود فرد از اسهال رنج می‌برد.
ترشح بیش از حد نرمال آب به همراه املاح مهمی مثل سدیم و پتاسیم ناشی از عدم تعادل بین جذب خروج این اجزاء مهم از سلولهای مخاطی روده‌هاست. در اینجا سوء جذب مواد وجود ندارد و تمام مواد مثل قندها، چربینها و سایر مواد حتی آب و املاح به خوبی جذب می‌شوند.
● علل مهم اسهال ترشحی شامل موارد زیر است:
الف) ملین‌های ترشحی مثل روغن كرچك كه برای تخلیه محتویات روده در عكسبرداری‌های سیستم گوارشی و سایر احشا شكمی و لنگی كاربرد دارد اگر طولانی مدت و مستمر شود با تحریك مخاط روده می‌تواند باعث ترشح آب و املاح زیادی شده و اسهال حجیم و آبكی ایجاد كند كه باعث اعتلاف مقادیر قابل توجه آب و املاح از بدن شود.
ب) عامل دوم عفونتهای ویروسی هستند. ویروسهایی مل روتاویروس همان طور كه در فصل قبل ذكر شد از طریق تهاجم به سلولهای مخاطی مرگ آنها باعث اسهال حاد می‌شوند.
ج) توكسین‌ها یا سموم میكروبی: همان طور كه در فصل پیش ذكر شد می‌توانند با مكانیزمهای مختلف ایجاد اسهال نمایند. در اینجا توكسین‌هایی مدنظر است كه عملكرد فیزیولوژیك سلول مخاطی روده مختل می‌كنند. توكسین «وبا» به سرعت اثر كرده و بسیار قوی عمل می‌كند و روزانه تا ۲۰ لیتر آب به همراه املاح را بدن دفع می‌نماید لذا این یك اسهال ترشحی حاد است و باید سریع رسیدگی شود.
د) انگلها: عموماً انگلهای خارج سلولی مثل كرمهای روده‌ای كه در فضای داخل روده‌ها قرار می‌گیرند با موادی كه از بدن خود خارج می‌كنند (مثل ترشحات و فضولات بدن) موجب تحریك سلولهای مخاطی روده و ترشح زیاده از حد آب و املاح می‌گردند. در اینجا هم مراجعه به پزشك و دریافت داروهای ضد انگل مؤثر است.
و) انتروپاتی اگزوداتیو یا ترشحی: در اینجا به دلایل مختلف مثل نقصهای ژنتیكی در مولكولهای سطحی و آنزیمهای سلولی در مخاط روده این سلولها عملكرد طبیعی خود را از دست داده اسهال ایجاد می‌شود. درمانها در اینجا هم نگاهدارنده و كاهنده علائم بوده بیمار باید همواره بیماری را تحمل كند.
ز) اختلال در كاركرد سایر اعضا مرتبط با سیستم گوارش: مثلاً ترشحات آنزیماتیك و هورمونهای مترشحه از لوزالمعده و یا هورمونها و مواد ترشحی از تومورها كه به عنوان ترشحات بیجا و اضافه باعث اختلال در كاركرد سلولهای مخاطی روده‌ها می‌شوند (مثل سرطان ریه، سرطان لوزالمعده و ...) كه اینها هم باید با مراجعه به پزشك و معاینات بالینی تشخیص داده شود.
۲- اسهالهای اسموتیك
در اینجا همان طور كه در فصل اول ذكر شد یك سری مواد موسوم به مواد هیپراسمولار كه باعث جذب آب به سمت خود می‌گردند در مجرای روده باقی مانده و با كشش اب درون سلول مخاطی به مجرای روده باعث دفع زیاد آب و املاح و اسهال می‌گردند، علل مختلف شامل موارد زیر است:
الف) عفونتهای انگلی تك یاخته‌ای مثل ژیاردیا می‌تواند با چسبیدن به مخاط روده مانع جذب بسیاری ازمواد از جمله قندها شده و این مواد از جمله قندها عموماً خاصیت اسمزی بالایی دارند و باعث كشش آب به سمت خود از داخل سلولهای مخاطی و ایجاد اسهال می‌شوند كه این اسهال چون همراه سوء جذب مواد مغذی است در كودكان در حال رشد حتماً باید درمان شود وگرنه در درازمدت باعث عقب‌ماندگی جبران‌ناپذیر رشد ذهنی و جسمی كودك می‌گردد.
ب) سوء جذب مواد مختلف از جمله قندها و چربیها چه به دلیل عفونت و چه مشكلات خود سلولهای روده‌ای باعث تجمع مواد اسموتیك در مجرای روده و اسهال می‌گردد از جمله این علل نقص آنزیمهای سلولی مخاط روده‌ها و عدم جذب صحیح قندها و چربیها در اثر این نقص می‌تواند ذكر شود.
ج) نارسایی ترشحات برون‌ریز و آنزیمهای لوزالمعده كه به داخل لوله گوارش تخلیه می‌شوند باعث عدم هضم و جذب صحیح مواد مغذی گشته و این مواد هضم نشده كه عموماً خاصیت اسموتیك دارند موجب كشش آب به سمت مجرای روده از داخل سلولهای مخاطی شده اسهال ایجاد می‌شود.
د) كاهش سطح جذب روده به دلیل جراحی‌های قبلی؛ شكم و برداشت قسمتی از روده و یا عفونتهای قبلی كه این كاهش سطح جذب باعث تجمع مقدار زیادی مواد جذب نشده و اسموتیك در مجرای روده و ایجاد اسهال می‌گردد.
ه‍‌) ملین‌های هیپراسمولار مثل سوربیتول و لاكتولوز كه اینها قندهایی هستند كه به طور طبیعی به هیچ وجه در سیستم گوارش جذب نمی‌شوند در مجرای روده باقی می‌مانند و نتیجه آن كشش آب و املاح محلول در آن به سمت مجرای روده و ایجاد اسهال است.
۳- اسهالهای چرب
اگر عفونت یا التهابی مثر ژیاردیا یا بیماری التهابی روده مثل كرون مخاط روده به ویژه اوایل روده كوچك كه عمل عمده جذب چربیها است درگیر نماید این عامل مثل یك مانع و سد فیزیكی عمل كرده بین سطح مخاط و مجرای روده فاصله می‌اندازد.
نتیجه این فاصله عدم جذب چربیها است كه در مجرای روده مانده و همراه مواد دفعی وارد مدفوع شده یك قوام خاص و ظاهر چرب به مدفوع می‌دهند كه استئاتوره یا مدفوع چرب می‌گویند.
۴- اسهالهای ناشی از عوامل التهابی
در تمام این اسهالها سلولهای دفاعی بدن مثل لنفوسیت، نوتروفیل با ائوزینوفیل (كه در خون به صورت گلبولهای سفید در حركت هستند و به محض ایجاد عفونت یا صدمه به محل حادثه رفته از بدن در مقابل عامل خارجی دفاع می‌كنند) نقش اصلی بیماری‌زایی را برعهده دارند. حاصل واكنشهای دفاعی این سلولها به صورت التتهاب زخم و آسیب مخاطی در روده‌ها دیده می‌شود. از عوامل عفونی مزمن می‌توان از باكتریهایی مثل سالمونلا یا برخی ویروسها مثل ویروس هرپس (عامل تب‌خال) و یا پاپیلو ویروس (عامل زگیل) و یا تك یاخته‌ای مثل توكسوپلاسما نام برد كه در مخاط روده ایجاد التهاب و آزار می‌نمایند و این آزار باعث اختلال كاركرد سلولهای مخاطی روده و ایجاد اسهال می‌گردد.
۵- اسهالهای حركتی
در اینجا مخاط لوله گوارش سالم است ولی حركات عظلات جدار لوله گوارش مشكل دارد.
حركت سیستم گوارش اصولاً ۲ فاكتور اصلی برایتند و كند شدن و تنظیم حركات به كار می‌روند. یكی فاكتورهای عصبی و دوم فاكتورهای هورمونی.
اگر اسهال بیش از ۴ هفته ادامه یابد، ارزیابی برای رد پاتولوژیهای زمینه‌ای خطرناك الزامی خواهد بود. برخلاف اسهال حاد، اكثر علل اسهال مزمن غیرعفونی هستند. رده‌بندی اسهال مزمن براساس مكانیسمهای پاتوفیزیولوژیك، به رهیافت منطقی برای درمان كنك می‌كند.    

  روزی چند بار دست‌شویی می‌روید؟ برای خیلی‌هایمان این مساله به ظاهر کم‌اهمیت آن‌قدر در جریان زندگی‌مان گم شده است که برای یافتن پاسخ نیاز به لحظه‌ای توقف داریم اما اگر این ترتیب تقریبا منظم تنها برای چند روز به هم بخورد، تازه متوجه نعمتی خواهیم شد که چندان هم کمتر از نفس کشیدن نیست! ...
اسهال حاد در هر روز چیزی حدود ۲ تا ۷ درصد افراد جامعه را از چرخه کار و فعالیت خارج می‌کند؛ آماری که هرگز نمی‌توان به آسانی از کنارش گذشت. یبوست اما به مراتب کمتر از اسهال اتفاق می‌افتد؛ چیزی حدود ۱ درصد. هر چند دست و پنجه نرم کردن با آن هم به سادگی اسهال نیست. علاوه بر این، دکتر اسحاق حسینی زنگ خطر دیگری را هم در مورد یبوست به صدا درمی‌آورد: «در کلان‌شهرهایی چون تهران به علت زندگی بی‌تحرک و مصرف بالای فست‌فودها یبوست در حال افزایش است.»
▪ آقای دکتر! مایعات و مواد غذایی در روده‌ها، چه راهی را پشت‌سر می‌گذارند؟
ـ دستگاه گوارش در طول شبانه‌روز باید مواد اضافه موجود در غذا را دفع کند. لازمه چنین کاری هم این است که دستگاه گوارش سالم باشد و بتواند وظیفه هضم و جذب را به خوبی انجام دهد. در طول شبانه‌روز ما حدودا ۵/۱ لیتر مایع مصرف می‌کنیم و حدود ۶ لیتر هم خود دستگاه گوارش به داخل روده‌های ما ترشح می‌کند. این ترشحات شامل بزاق، اسید معده و سایر ترشحات است. از کل این مایع تنها ۵/۱ لیتر به روده بزرگ می‌رسد و روده بزرگ هم ۹۰ درصد آن را جذب می‌کند بنابراین ما حدودا ۲۰۰ سی‌سی در شبانه روز دفع داریم.
▪ پس حجم اعظم مایعی که وارد دستگاه گوارش می‌شود از ترشحات خود آن است؟
ـ بله! و نکته‌ای که حتما باید به مخاطبان شما تذکر دهم این است که لازم نیست حتما چیزی بخوریم یا بنوشیم تا اجابت مزاج داشته باشیم. سلول‌های روده باریک که وظیفه جذب را برعهده دارند هر ۳ تا ۵ روز کنده می‌شوند و می‌ریزند. علاوه بر این در روده بزرگ هم تعداد زیادی باکتری زندگی می‌کند بنابراین مدفوع شامل لاشه باکتری‌ها، سلول‌های کنده شده جدار روده و مواد دفعی غذاست. پس حتی اگر چیزی هم نخوریم باز هم دفع خواهیم داشت.
▪ به طور معمول چند نوبت دفع در شبانه‌روز باید داشته باشیم؟
ـ معمولا یک یا دو بار در روز تا دو روز یک بار ما اجابت مزاج خواهیم داشت. توجه کنید گفتم روز نه شبانه‌روز، یعنی ما نباید در شب‌ها دفع داشته باشیم. یعنی اگر کسی شب برای دفع مدفوع یا ادرار از خواب بیدار شود حتما باید به دنبال علت آن بگردیم. از طرفی دفع مدفوع اغلب صبح‌ها صورت می‌گیرد.
▪ خب، حالت‌های طبیعی را بیان کردید. چه حالت‌های غیرطبیعی یا اصطلاحا تغییرات اجابت مزاج داریم؟
ـ معمولا دو حالت شایع در تغییرات اجابت مزاج تعریف می‌کنیم: اسهال و یبوست. اسهال زمانی روی می‌دهد که حجم مدفوع زیاد و قوام آن نرم و آبکی شود و تعداد دفعات از ۳ نوبت در شبانه‌روز تجاوز کند. هر کدام از این ۳ شرط نباشد، نمی‌توان از اصطلاح اسهال استفاده کرد. مثلا بچه‌ای که فردا امتحان دارد به دلیل استرس تعداد نوبت‌های اجابت مزاجش بیشتر می‌شود اما حجم کلی مدفوع تغییری نمی‌کند. از طرف دیگر اگر مقدار زیادی مواد غذایی مصرف ‌کنیم حجم مدفوع بالا می‌رود اما قوام آن تغییری نمی‌کند. پس هیچ‌کدام از این موارد اسهال نیست. هر چند بسیاری از این حالت‌ها تحت عنوان اسهال کاذب نیاز به بررسی پیدا می‌کنند.
▪ در یک نگاه کلی علل شایع اسهال کدام‌اند؟
ـ خب! در ابتدا باید گفت که ۹۰ درصد اسهال‌های حاد به علت عوامل عفونی رخ می‌دهند. نکته مهم آن است که در اسهال‌های عفونی اصلا نیازی به درمان آنتی‌بیوتیکی نیست. درمان فقط جایگزین کردن آب و الکترولیت‌هاست. بهترین روش جایگزین کردن مایعات هم روش خوراکی است. ترکیبات ORS بسیار بهتر از سرم‌های رایج هستند و حتی جذب بهتری هم دارند. استفاده بی‌حساب و کتاب از آنتی‌بیوتیک‌ها خودش می‌تواند موجب بروز نوعی از اسهال شود که به جای کمک به درمان تنها دوره اسهال فرد را طولانی‌تر می‌کند. بخش از علل اسهال هم مربوط به نقص عملکرد دستگاه گوارش است. البته همیشه خود روده علت اسهال نیست. مثلا کمبود آنزیم‌های پانکراس باعث اسهالی می‌شود که بیشترین حجم مدفوع را هم در میان سایر علل داراست یا مثلا ممکن است جدار روده سالم باشد اما فرد کمبود آنزیم لاکتاز داشته باشد؛ مشکلی که حدود ۲۵ درصد جامعه ما به آن گرفتارند. برحسب میزان کمبود لاکتاز افراد به محض مصرف شیر دچار اسهال می‌شوند و قار و قور شکمی پیدا می‌کنند. علاوه بر این به علت آنکه اسهال آنها اسیدی است، اطراف مقعد این افراد هم زخم خواهد شد. باید یادآوری کنم که مصرف دوغ و ماست در این افراد بلامانع است. در کل اگر اسهال فرد بیشتر از ۴ هفته طول بکشد، طیف گسترده‌ای از عوامل مطرح هستند که حتما نیاز به بررسی دارد.
▪ و اما یبوست! یبوست را باید چگونه شناخت؟
ـ طبق تعریف طبی، اگر دفعات مدفوع کمتر از ۳ بار در هفته باشد یبوست داریم. البته در حالت‌های تغییر اجابت مزاج مواردی را هم داریم که به طور کلی به آنها دشواری دفع اطلاق می‌شود.شکایت بیماران در این موارد شامل فشار آوردن بیش‌از اندازه، سفتی مدفوع، احساس پری در قسمت تحتانی شکم و احساس عدم تخلیه کامل است. در مورد یبوست دو نکته یا دو باور اشتباه را حتما باید درنظر داشت: اول آنکه خیلی از افراد فکر می‌کنند اگر چیزی نخورند، یبوست آنها بهتر می‌شود. در صورتی که درست عکس این قضیه صحیح است. دوم آنکه برخلاف اسهال، به هیچ عنوان نمی‌توان بدون بررسی‌های اولیه به درمان علامتی یبوست با ملین‌ها پرداخت.
▪ پس چه موقع مجاز به استفاده از ملین‌ها هستیم؟
ـ ببینید! یبوست علل بسیار متنوعی دارد. در اکثریت موارد بعد از اخذ شرح حال دقیق توسط پزشک و رد علل خطرناک زمینه‌ای، یبوست را می‌توان با ورزش، اصلاح و افزایش فیبرهای رژیم‌ غذایی و نوشیدن آب درمان کرد.
▪ آب خودش بهترین ملین است!
ـ بله، اما در بررسی‌های اولیه باید حتما به داروهای مصرفی بیمار توجه ‌کنیم. بسیاری از داروها از داروهای ضدافسردگی گرفته یا داروهای قلبی می‌توانند یبوست بدهند.
▪ خب اگر نتوانیم داروی بیمار را قطع کنیم یا آن را تغییر دهیم، چه باید بکنیم؟
ـ اگر علت یبوست بیمار دارو بوده و بیمار مجبور به استفاده از آن باشد، سعی می‌کنیم با تغییر رژیم غذایی و اضافه کردن فیبر یا روغن زیتون مشکل بیمار را حل کنیم. در مرحله بعدی هم از ملین‌ها استفاده می‌کنیم. ملین‌ها ۴ دسته هستند. دسته اول مثل پسلیوم که ما توصیه می‌کنیم به جای آن بیماران میوه‌هایی چون آلو، انگور، انجیر یا گلابی استفاده کنند. دسته دوم محرک‌های گوارشی مثل روغن کرچک هستند که در درازمدت خودشان می‌توانند تنظیم الکترولیت‌های روده را به هم بریزند. دسته بعدی لاکتولوز و شیر منیزیم و دسته آخر روغن بادام و روغن زیتون است. نکته مهم در مورد ملین‌ها این است که استفاده درازمدت یا هم‌زمان ملین‌ها اساسا ممنوع است.
▪ و به عنوان آخرین سوال، اگر با این اقدامات تغییر اجابت مزاج بیمار برطرف نشد، چه باید کرد؟
ـ در این صورت مجبور به انجام اقدامات تشخیصی بیشتری هستیم که معمولا گران‌قیمت و نیازمند بررسی طولانی هستند اما در ۹۰ درصد موارد اصلا کار به چنین جاهایی نمی‌کشد. مضافا بر اینکه در مورد یبوست به خصوص در جوانان باید سوءمصرف مواد مخدر (تریاک) را حتما در نظر داشت. یکی از علل نسبتا شایع یبوست در جوانان تریاک است و امروزه ثابت شده که حتی مصرف کشیدنی آن هم می‌تواند یبوست ایجاد کند.
● کی برویم دکتر؟
۱) اگر اسهال شما همراه احساس تشنگی، خشکی زبان و چروکیدگی پوست شماست.
۲) اگر با گذشت ۴۸ ساعت هیچ‌گونه بهبودی در حال شما رخ نداده است.
۳) اگر اطرافیان شما هم به اسهالی مشابه با شما دچار شده‌اند.
۴) اگر درجه حرارت بدن شما به ۵/۳۸ درجه یا بالاتر رسیده یا مدفوع شما به شدت خونی شده است.
۵) اگر کودک شما دچار اسهال شده است. فراموش نکنید که اسهال ویروسی به ظاهر ساده هنوز هم شایع‌ترین علت مرگ و میر کودکان شهری و روستایی است. خردسالان به سرعت حجم آب بدن خود را از دست می‌دهند.
۶) اگر شما بالای ۵۰ سال سن دارید و اسهال شما همراه با دردهای شدید شکمی است. به خصوص اگر به تازگی از سی‌سی‌یو یا آی‌سی‌یو مرخص شده‌اید.
۷) اگر در حال مصرف کورتون یا سایر داروهای تضعیف‌کننده سیستم ایمنی هستید و دچار اسهال شده‌اید.
۸) اگر به تازگی دچار یبوست شده‌اید و سن شما بالای ۴۰ سال است.
۹) اگر یبوست شما با کاهش وزن یا خون‌ریزی از مقعد همراه شده است.
۱۰) اگر با وجود مصرف ملین‌ها یبوست شما مجددا عود کرده است.     دکتر یاشا نهرینی
 

  در ابتدای روده بزرگ یک زائده کرمی شکل کوچک قرار دارد که چسبیده است به قسمت پشتی سکوم (یک سوم ابتدایی روده بزرگ). نام این زائده آپاندیس است.
آپاندیس در لاتین به معنی ضمیمه است و در واقع این زائده کرمی شکل به روده بزرگ ضمیمه شده است. ساختار آپاندیس تقریبا شبیه بقیه روده بزرگ است. آپاندیس یک لوله توخالی نازک است که حداکثر ۱۰ سانتیمتر طول دارد. در جدار آن عضلاتی شبیه عضلات روده بزرگ دیده می‌شود، اما تفاوت آن با روده بزرگ این است که دیواره این لوله پر از سلول‌های لنفاوی است. اگر چه هنوز عملکرد اصلی آپاندیس و فایده آن برای بدن مشخص نشده است، اما حدس زده می‌شود به خاطر همین بافت لنفاوی زیاد، آپاندیس در سیستم ایمنی بدن نقش داشته باشد و تولید آنتی بادی کند. سطح داخلی آپاندیس هم مثل بقیه لوله گوارش از سلول‌هایی پوشیده شده است که ترشح مخاطی دارند و این ترشح مخاطی به آرامی از دهانه باز آپاندیس به داخل روده جریان پیدا می‌کند. در واقع آپاندیس یک کوچه باریک بن‌بست با عملکردی نامشخص در طول مسیر چندین متری لوله گوارش است که گاهی اوقات دردسرساز می‌شود.
● آپاندیسیت چیست؟
مثل بقیه مسائل آپاندیس، هنوز علت التهاب و بیماری‌های آن هم دقیقا مشخص نیست، اما مسائل مختلفی تاکنون به عنوان مقدمه آپاندیسیت یا همان التهاب آپاندیس شناخته شده‌اند. در واقع در اکثر اوقات آپاندیسیت زمانی اتفاق می‌افتد که دهانه آپاندیس به روده بزرگ بسته شود. وقتی دهانه بسته می‌شود باکتری‌هایی که به طور طبیعی در روده‌ها وجود دارند پشت این دهانه بسته محبوس می‌شوند و شروع به تکثیر می‌کنند و با افزایش تعداد این باکتری‌ها آنها به جداره آپاندیس حمله می‌کنند و باعث می‌شوند سیستم ایمنی بدن به این حمله پاسخ دهد. پاسخ سیستم ایمنی همان چیزی است که التهاب نامیده می‌شود و به وجود آمدن التهاب در آپاندیس و محیط اطراف آن در شکم علائم بیماری را به وجود می‌آورد.
بسته شدن دهانه آپاندیس در اثر اتفاقات زیادی ممکن است ایجاد شود، ممکن است به خاطر غلیظ شدن ترشح مخاطی و یا زیاد شدن آن، جلوی دهانه بسته شود و ترشحات سفت شوند و مانع خروج باکتری‌ها شوند، احتمال دیگر این است که در اثر یک عفونت سراسری در بدن و یا به علت ناشناخته دیگری، بافت لنفاوی آپاندیس شروع به تکثیر کند و متورم شود و این تورم دهانه ورودی آپاندیس را ببندد. گاهی نیز این تورم در اثر حمله خود باکتری‌های روده به آپاندیس اتفاق می‌افتد.
بسته شدن در اثر تجمع مواد دفعی روده، اجسام خارجی که در دستگاه گوارش هضم نشده‌اند و حتی کرم‌ها و انگل‌های روده گوارش هم می‌توانند جزو علت‌های انسداد دهانه آپاندیس و مقدمه آپاندیسیت باشند. در اثر شدت گرفتن التهاب، محیط اطراف آپاندیس و پرده صفاق که نقش یک پرده امنیتی را در درون شکم دارد، دور آپاندیس ملتهب، دچار التهاب می‌شوند و با تحریک اعصاب داخلی شکم ایجاد درد می‌کنند.
به طور کلی می‌شود گفت که آپاندیسیت حاد، علت اصلی ایجاد دردهای حاد شکمی است و یکی از علت‌های اصلی است که باعث می‌شود بیماران به خاطر دل‌درد به بیمارستان مراجعه کنند. طبق آمارها، ۵ درصد از افراد ممکن است به این بیماری مبتلا شوند، و احتمال ابتلا به آپاندیسیت در نوجوانان و افراد زیر ۲۰ سال بیشتر است.
● علائم آپاندیسیت چیست؟
التهاب و عفونت، علت اصلی علائم آپاندیسیت است و به همین دلیل همه چیز با علائم التهابی شروع می‌شود. در ابتدا یک درد مبهم در شکم به وجود می‌آید. درد در مراحل اول آپاندیسیت در تمام شکم منتشر است و وقتی از بیمار خواسته می‌شود جای درد را نشان بدهد معمولاً نمی‌تواند و یا دستش را روی تمام شکمش حرکت می‌دهد، درد دور نافی علامت بعدی آپاندیسیت است که بعد از مدتی به وجود می‌آید در واقع همان درد مبهم با پیشرفت التهاب آپاندیس به صورت درد دور نافی درمی‌آید و بعد به تدریج بعد از حدود ۴ ساعت از شروع علائم بیمار می‌تواند جای درد را نشان بدهد. در این موقع درد بیشتر در قسمت راست و پایین شکم جایی بین ناف و لبه خارجی استخوان لگن است علت مشخص شدن جای درد این است که التهاب به پرده صفاق می‌رسد و این اعصاب پرده صفاق است که درد را مشخص می‌کند.
تهوع و استفراغ ناگهانی هم از علائم اولیه هستند. بی‌اشتهایی از همان ساعت‌های اولیه به وجود می‌آید و حرکات روده‌ها کم می‌شود. اما از نظر تشخیص مهم‌ترین علامت همان تغییر نوع و جای درد است. بعد از نقطه‌ای شدن جای درد، علامت‌های دیگری هم به وجود می‌آید که بیشتر در معاینه مشخص می‌شوند. مثلاً حساسیت شدید شکم به لمس، که در قسمت پایین و راست شکم کوچک‌ترین فشار می‌تواند درد شدیدی ایجاد کند.
صاف کردن پا هم با تحریک عضلات شکم باعث درد می‌شود و یا چرخاندن پا با کشیدن این عضلات درد شدید به وجود می‌آورد. به همین دلیل است که بیمار ترجیح می‌دهد فقط دراز بکشد و پاهایش را درون شکمش جمع کند. از همان ابتدای شروع علائم یک تب ضعیف هم ممکن است وجود داشته باشد.
اینها علامت‌های اصلی و شایع آپاندیسیت هستند که در اکثر بیماران دیده می‌شوند اما آپاندیسیت می‌تواند در افراد مختلف علامت متفاوتی را ایجاد کند. ولی هیچ کدام از علامت‌های فوق را به همراه نداشته باشد.
در کودکان، افراد سالمند و خانم‌های حامله این مساله بیشتر اتفاق می‌افتد و علائم غیرطبیعی آپاندیسیت بیشتر در این گروه‌ها دیده می‌شود.
● آپاندیسیت چگونه تشخیص داده می‌شود؟
اولین نکته در مورد تشخیص آپاندیسیت، این است که این کار باید سریع انجام شود یعنی حتی پزشکان توصیه می‌کنند که نباید به هیچ‌وجه معطل جواب آزمایش‌ها شد و بیماری که علائم بالینی‌اش به تنهایی نشان‌دهنده آپاندیسیت است، باید به سرعت جراحی شود چون تلف کردن وقت برای قطعی کردن تشخیص، احتمال پاره شدن آپاندیس را در اثر عفونت بیشتر می‌کند.
یک ضرب‌المثل بین جراحان رواج دارد که می‌گویند آپاندیس روباه شکم است، چون به هیچ‌وجه علائم مشخصی ندارد و آن علائمی که برای بیماری گفته شد فقط در نیمی از بیماران خود را نشان می‌دهد و در بقیه می‌تواند کاملاً متفاوت باشد و یا حتی در یک فرد سالمند یا دیابتی هیچ خبری از علائم حاد نباشد. اما با این همه اولین کار برای تشخیص بیماری، توسط پزشک در یک اورژانس معاینه و گرفتن شرح حال است.
توجه به علائم اصلی آپاندیسیت و معاینه ناحیه راست و پایین شکم می‌تواند تا حدی به تشخیص کمک کند. در همان زمان ابتدای بستری در اورژانس هم از بیمار یک نمونه خون و ادرار دریافت می‌شود چون هر دوی این نمونه‌ها می‌توانند عفونت را نشان بدهند بالا رفتن گلبول سفید خون و یا وجود آن در نمونه ادرار، علامت یک عفونت است که ممکن است ناشی از آپاندیسیت باشد.
در صورت امکان از بیمار تصاویر رادیولوژی تهیه می‌شود و در عکس ساده شکمی شاید پزشک بتواند توده‌ای که انسداد به وجود آورده است را ببیند و سی‌تی‌اسکن، تصویر دقیقی از آپاندیس ملتهب در اختیار می‌گذارد.
اما یکی از روش‌های بی‌خطر و سریع تشخیص انجام سونوگرافی شکم است که در همان کنار تخت بیمار و بدون درد انجام می‌شود و از این جهت که می‌تواند علت‌های دیگر درد شکمی را هم بخصوص در یک بیمار خانم، مشخص ‌کند کمک‌کننده است. لاپاروسکوپی به عنوان یک روش تشخیصی و درمانی از روش‌های جدیدی است که برای این بیماری به‌کار می‌رود و می‌توان بعد از قطعی شدن تشخیص در همان مرحله آپاندیس را خارج کرد.
به علت رفتارهای عجیب و غریب آپاندیسیت، باید یک‌سری نکات در مورد تشخیص این بیماری به‌خاطر سپرده شود مثلاً اینکه گاهی در مواقعی که آپاندیس در عقب روده و در پشت صفاق قرار دارد ممکن است درد آن به صورت درد پهلو و یا حتی درد پشت باشد، یا وجود یک زخم محل جراحی در قسمت پایین شکم بسیار برای جراح مهم است و احتمال آپاندیسیت را از بین می‌برد. به این دلیل که جراح‌ها در زمان اعمال جراحی‌های دیگری هم در پایین شکم آپاندیس را خارج می‌کنند تا در صورت آپاندیسیت بعدی، به علت چسبندگی محل و مشکلات جراحی، بیمار به خطر نیفتد.
● درمان آپاندیسیت
درمان اصلی و قطعی آپاندیسیت، انجام عمل جراحی و خارج کردن آن است. تقریباً بلافاصله بعد از تشخیص آپاندیسیت و یا مطرح شدن احتمال آن و انجام آزمایش‌های مقدماتی، بیمار برای انجام عمل آپانوکتومی یا خارج کردن آپاندیس آماده می‌شود. قبل از انجام جراحی برای بیمار آنتی‌بیوتیک تزریقی هم شروع می‌شود تا شرایط برای انجام عمل مساعد شود.
در حین مراحل تشخیص اگر از روش لاپاراسکوپی استفاده شده باشد می‌شود از همان طریق آپاندیس را خارج کرد. در بعضی مواقع، در زمان التهاب‌های ضعیف بدن قادر است خود شرایط را کنترل کند و مشکل را برطرف کند. در این هنگام اغلب بعد از مدت کوتاهی علائم برطرف می‌شود و در کل از همان ابتدا شرایط بیمار خیلی بد نیست.اما گاهی در اثر دسترسی نداشتن به پزشک و یا تشخیص اشتباه و یا دیر هنگام، ممکن است آپاندیس ملتهب پاره شود. درمان در این مرحله بسیار سخت‌تر است.
آپاندیس پاره شده در یک شکل حاد به نام پرتیوتیت یا عفونت فضای داخل شکم به وجود می‌آورد که نیاز به جراحی وسیع‌تری دارد. آپاندیس باید خارج شود، فضای داخل شکم باید شست‌وشو داده شود و آنتی‌بیوتیک‌هایی با طیف وسیع و به مقدار زیاد تجویز شود. در صورت به وجود آمدن آبسه هم به خاطر پاره شدن آپاندیس باید بعد از انجام جراحی یک درن (لوله باریک توخالی برای تخلیه چرک‌های آبسه) تا مدتی داخل شکم قرار گیرد.جراحی آپاندیس جراحی کم خطر و آسانی است که دوره درمان کوتاهی دارد اما به علت جایگاه‌های مختلف آپاندیس، انجام آن می‌تواند برای پزشک کمی مشکل باشد.
معمولاً یک تا دو روز بعد از جراحی بیمار از بیمارستان با دریافت نسخه آنتی‌بیوتیک مرخص می‌شود.
● عوارض آپاندیسیت
مهم‌ترین و خطرناک‌ترین عارضه این بیماری، پاره شدن آن و انتشار عفونت‌ در فضای شکمی و بعد در خون است. در یک درصد موارد این اتفاق می‌تواند منجر به مرگ شود. به غیر از این، انتشار التهاب و عفونت به فضای دور آپاندیس مشکلاتی مثل آبسه، فلگمون، دردهای منتشر و یا توده‌های شکمی را ایجاد می‌کند که این مسأله در افراد سالمند و کسانی که آپاندیسیت‌شان را درمان نمی‌کنند بیشتر دیده می‌شود.
● چه بیماری‌هایی با آپاندیسیت اشتباه می‌شوند؟
بیماری‌های التهابی روده بخصوص در ناحیه راست شکم، عفونت‌های لگنی مثل عفونت‌های ناشی از بیماری‌های زنان، سنگ حالب در ناحیه راست، مشکلات کلیوی مثل سنگ کلیه می‌توانند علائمی شبیه دردهای آپاندیسیت ایجاد کنند. به علت نزدیکی کلیه راست به محل آپاندیس هر نوع التهابی در کپسول کلیه می‌تواند دردی شبیه آپاندیسیت به وجود بیاورد. انسدادهای جزئی روده و وجود مشکلاتی مثل دیورتیکول‌ها هم باعث علائمی شبیه این بیماری می‌شوند. اسهال‌های ویروسی و دل‌دردهای ناشی از آن، عفونت رحم، کیست‌های تخمدان، مشکلات بیضه و نوعی بیماری خونی خاص و همچنین سنگ کیسه صفرا هم می‌توانند علائم این بیماری را تقلید کنند که باید آنها را هم به خاطر داشت.     دکتر سیداحسان بیکایی
 

  ● اطلاعات‌ اولیه‌
انتروكولیت‌ با غشای‌ كاذب‌ یك‌ بیماری‌ شدید و نادر مربوط‌ به‌ روده‌ كوچك‌ و بزرگ‌. این‌ عارضه‌ معمولاً ۷-۵ روز پس‌ از جراحی‌های‌ وسیع‌ گوارش‌ و درمان‌ آنتی‌بیوتیكی‌ در یك‌ فرد دچار ناتوانی‌ عمومی‌ قبل‌ از جراحی‌ بروز می‌كند. مشخصه‌ آن‌ التهاب‌ و مرگ‌ بافتی‌ غشای‌ پوشاننده‌ سطح‌ داخلی‌ روده‌ و لایه‌ عمقی‌ روده‌هاست‌.
● علایم‌ شایع‌
▪ اسهال‌ آبكی‌ (گاهی‌ خونی‌) همراه‌ با انقباضات‌ شكمی‌
▪ تب‌
▪ بالا بودن‌ تعداد گلبول‌های‌ سفید در آزمایش‌ خون‌
▪ افت‌ فشار خون‌، گاهی‌ تا حد شوك‌، همراه‌ با نبض‌های‌ ضعیف‌ و ضربان‌ قلب‌ سریع‌
▪ تهوع‌ و استفراغ‌
▪ عدم‌ آگاهی‌ به‌ موقعیت‌
▪ علایم‌ ممكن‌ است‌ در طی‌ درمان‌ آنتی‌بیوتیكی‌ یا ۱۰-۱ روز پس‌ از قطع‌ آن‌ بروز كند.
● علل‌
عفونت‌ باكتریایی‌، عمولاً ناشی‌ از كلسترویدیوم‌ دیفیسیل‌ كه‌ با تولید سم‌ باعث‌ ایجاد علایم‌ می‌شود ـ یا ناشی‌ از استافیلوكوك‌ . این‌ باكتری‌ها به‌ طور طبیعی‌ درون‌ روده‌ها زندگی‌ می‌كنند ولی‌ هنگامی‌ كه‌ سایر باكتری‌های‌ طبیعی‌ ساكن‌ روده‌ در اثر مصرف‌ مقدار بالای‌ آنتی‌بیوتیك‌های‌ وسیع‌الطیف‌ از بین‌ می‌روند این‌ باكتری‌ها ایجاد انتروكولیت‌ می‌كنند. این‌ امر تعادل‌ باكتریایی‌ درون‌ روده‌ را برهم‌ می‌زند. این‌ بیماری‌ معمولاً به‌ عنوان‌ عارضه‌ای‌ از جراحی‌ بروز می‌كند.
● عوامل‌ افزایش‌ دهنده‌ خطر
▪ سن‌ بالای‌ ۶۰ سال‌
▪ جراحی‌ اخیر همراه‌ با افت‌ فشار خون‌ در طی‌ جراحی‌
▪ نارسایی‌ كلیه‌
▪ چاقی‌
▪ تغذیه‌ نامطلوب‌
▪ مصرف‌ آنتی‌بیوتیك‌ها، به‌ خصوص‌ لینكومایسین‌، كلیندامایسین‌، آمپی‌سیلین‌، كلرامفنیكل‌، سفالوسپورین‌ها، پنی‌سیلین‌ یا داروهای‌ گروه‌ سولفات‌
● پیشگیری‌
▪ پیشگیری‌ خاصی‌ ندارد.
● عواقب‌ مورد انتظار
علایم‌ معمولاً ۲-۱ هفته‌ پس‌ از قطع‌ آنتی‌بیوتیك‌ مسؤول‌ عارضه‌ برطرف‌ می‌شوند. تجویز یك‌ آنتی‌بیوتیك‌ دیگر به‌ جای‌ آنتی‌بیوتیك‌ قطع‌ شده‌ معمولاً توصیه‌ نمی‌شود، مكانیسم‌های‌ دفاعی‌ بدن‌ خود در غیاب‌ درمان‌ آنتی‌بیوتیكی‌ برای‌ مقابله‌ با عفونت‌ها عمل‌ می‌كنند. موارد شدید این‌ بیماری‌ ممكن‌ است‌ كشنده‌ باشد.
● عوارض‌ احتمالی‌
▪ عوارض‌ زیر تنها در صورت‌ عدم‌ تشخیص‌ درمان‌ این‌ بیماری‌ بروز می‌كنند:
▪ شوك‌ و از دست‌ دادن‌ شدید مایعات‌ بدن‌
▪ پریتونیت‌ ناشی‌ از پاره‌ شدن‌ روده‌
● درمان‌
▪ بررسی‌های‌ تشخیصی‌ ممكن‌ است‌ شامل‌ كشت‌ مدفوع‌، آندوسكوپی‌، یا نمونه‌برداری‌ لایه‌ پوشاننده‌ سطح‌ داخلی‌ روده‌ بزرگ‌ در طی‌ كولونوسكوپی‌ باشد. توجه‌ به‌ این‌ نكته‌ ضروری‌ است‌ كه‌ عكس‌برداری‌ با تنقیه‌ باریم‌ (باریم‌ انما) نباید برای‌ بیمار انجام‌ شود زیرا ممكن‌ است‌ باعث‌ پارگی‌ روده‌ گردد.
▪ مهمترین‌ جنبه‌ درمان‌، قطع‌ مصرف‌ آنتی‌بیوتیك‌ مسؤول‌ بیماری‌ است‌.
▪ در موارد متوسط‌ تا شدید، بستری‌ در بیمارستان‌ جهت‌ تجویز تغذیه‌ وریدی‌ و مراقبت‌های‌ ویژه‌ ممكن‌ است‌ لازم‌ باشد.
● داروها
▪ كلستیرامین‌، وانكومایسین‌ یا مترونیدازول‌ برای‌ پیشگیری‌ از عفونت‌های‌ غیر باكتریایی‌ ثانویه‌ كه‌ در شرایط‌ بهم‌ خوردن‌ تعادل‌ ارگانیسم‌های‌ روده‌ای‌ رخ‌ می‌دهد، تجویز می‌گردد.
▪ كورتون‌ با مقدار بالا برای‌ یك‌ مدت‌ كوتاه‌ برای‌ كاهش‌ التهاب‌ ممكن‌ است‌ تجویز شود.
▪ از مصرف‌ داروهای‌ ضد اسهال‌ خودداری‌ كنید مگر با دستور پزشك‌. این‌ داروها ممكن‌ است‌ در پارگی‌ روده‌ نقش‌ داشته‌ باشد.
● فعالیت‌
تا برطرف‌ شدن‌ همه‌ علائم‌ بیماری‌ در بستر استراحت‌ نمایید. برای‌ كاهش‌ احتمال‌ لخته‌ شدن‌ خون‌ در وریدهای‌ عمقی‌ پا در همان‌ حال‌ كه‌ در بستر استراحت‌ می‌كنید، پاهای‌ خود را خم‌ و راست‌ كنید. فعالیت‌های‌ طبیعی‌ خود را پس‌ از برطرف‌ شدن‌ علایم‌ به‌ تدریج‌ از سر بگیرید.
● رژیم‌ غذایی‌
در ابتدای‌ درمان‌، تغذیه‌ وریدی‌ لازم‌ خواهد بود، پس‌ از آن‌ به‌ تدریج‌ تغذیه‌ دهانی‌ با رژیم‌ مایعات‌، سپس‌ غذاهای‌ نرم‌ و در نهایت‌ رژیم‌ معمولی‌ شروع‌ می‌شود.
● در این‌ شرایط‌ به‌ پزشك‌ خود مراجعه‌ نمایید
▪ اگر شما یا یكی‌ از اعضای‌ خانواده‌ تان دچار علایم‌ انتروكولیت‌ با غشای‌ كاذب‌ پس‌ از جراحی‌ روده‌ها شده‌ باشید.
▪ اگر علایم‌ پس‌ از درمان‌ عود نماید.
▪ اگر دچار علایم جدید و غیر قابل توجیه شده اید. داروهای‌ تجویزی‌ ممكن‌ است‌ با عوارض‌ جانبی‌ همراه‌ باشند.