گزارش ميداني فارس از حكاكي «شرفالشمس» همراه با تصاوير
دل ز گوهر بر كن اي گوهر طلب
خبرگزاري فارس: به فرض آن كه حكاكي «شرفالشمس» وسعت روزي و توفيق در كسب علم و عبادت را به همراه داشته باشد، اما نبايد فراموش كرد كه: «گرچه زآن گوهر سليمان شاه شد / آن گهر بودش كه بند راه شد».
به گزارش خبرنگار آيين و انديشه باشگاه خبري فارس «توانا»، انسان شرقي همواره نيم‌نگاهي به معنويت و رهبانيت داشته و دارد. سرگذشت او در آسياي شرقي با «بودا»، «مهاويرا»، «لائوتسه»، «گورو نانك» و ... عجين بوده و همواره دنباله‌رو اين پيشوايان معنوي بوده است.
اين علاقه به ماوراء و معنويات، به چشم‌بادامي‌ها محدود نشده و امروزه در داخل كشورمان نيز افرادي وجود دارند كه دانسته يا نادانسته، همچون «بودا» در جست‌وجوي ريشه‌هاي آسمان هستند كه سهم جوانان در اين ميان بيش از ديگران است. جواناني كه مسلمانند اما اين اعتقاد، در مناسك آنان كم‌تر به چشم مي‌خورد و اين خلأ ناشي از اعتقادات عميق و فريفتگي ظاهري عرفان‌هاي جديد، آنان را به سوي «كابالا»، «اوشو»، «ساي بابا» و حتي «حلقه» سوق مي‌دهد.
شايد اين موضوع در ميان جوانان به صورت رسمي و جدي ظهور و بروز نيابد اما خريد «گردنبند ماه تولد»، «سنگ ماه تولد» و ... نشان از علاقه آنان به مباحث فرازميني دارد. شايد اين علاقه‌مندي فصل مشتركي نيز با خريد «نگين شرفالشمس» داشته باشد. نگيني كه بايد در نوزدهمين روز از ماه فروردين و با شرايطي خاص حكاكي شود.
از همين رو و با فرارسيدن روز 19 فروردين، به بررسي چگونگي و ميزان اعتبار اين موضوع مي‌پردازيم.
* برخي معتقدند انگشتر شرفالشمس باعث وسعت رزق مي‌شود
نقل قول‌هاي مختلفي در ميان علما و اساتيد در باره شرفالشمس وجود دارد؛ برخي به آن اعتقاد داشته و گروهي ديگر آن را جزو خرافات مي‌پندارند. براي يافتن پاسخ اين موضوع به يكي از اصلي‌ترين محل‌هاي حكاكي شرفالشمس، يعني بازار قديم ري مي‌رويم.
اين روزها وقتي به حرم مطهر حضرت عبدالعظيم (ع) مي‌روي و گذرت به بازارچه قديمي ري مي‌افتد و از كنار نقره‌فروشي‌ها كه عبور مي‌كني ناخودآگاه توجه‌ات به پلاكاردهايي جلب مي‌شود كه از گوشه و كنار بازارچه و از سردر بيشتر مغازه‌ها آويزان است و از حكاكي شرفالشمس با رعايت آداب شرعي و با حضور اساتيد مجرب (!) نويد مي‌دهد.
ساعت 9 صبح كركره مغازه‌ها كم‌كم يكي پس از ديگري توسط صاحبانشان گشوده مي‌شود. دو جوان به سفارش يكي از اساتيد دانشگاهشان از محله جنت‌آباد براي سفارش انگشتر شرفالشمس به شهرري آمده‌اند و پس از ارائه سفارش خود بايد به موقع در محل كار خويش حاضر شوند. آنها معتقدند همراه داشتن انگشتر شرفالشمس وسعت رزق مي‌‌آورد و باعث بركت در كسب و كارشان خواهد شد.
زوج ميانسال ديگري كه براي چندين سال متوالي انگشتر شرفالشمس را تهيه كرده‌اند، مي‌گويند: اگر كسي نمي‌تواند سنگ شرفالشمس را بخرد شخصي مقيد و مؤمن، روي كاغذ زرد رنگ مخصوصي پس از نوشتن ذكر و دعاي مخصوص، آن را ميان افراد علاقمند پخش مي‌كند تا حوائج و مشكلات خويش را بر روي آن نوشته و صدقه‌اي را به نيت حضرت زهرا (س) كنار گذاشته و آن برگه را همراه خود تا يك سال نگه مي‌دارند تا حوائجشان برآورده شود.
* دغدغه حكاكان؛ حل مشكلات خود يا مردم؟
جواد عابدين يكي از حكاكاني است كه سال‌ها در بازارچه قديمي حرم حضرت عبدالعظيم (ع) به انجام اين كار مشغول بوده و به كار خويش اعتقاد فراوان دارد.
وي هدف خود از 15 سال فعاليت در اين حرفه را گره گشايي از مشكلات مردم معرفي مي‌كند و مي‌گويد: يكي از دوستانم در خصوص يك معامله بارها تلاش كرده بود اما به نتيجه مطلوب نمي‌رسيد اما با توكل بر خدا و همراه داشتن انگشتر شرفالشمس به مقصود خود رسيد.
اما در اين ميان نيز هستند حكاكاني كه بدون رعايت اصول لازم به حكاكي شرفالشمس مي‌پردازند و تنها هدفشان نيز كسب درآمد است. آنها براي حكاكي 13 حرف شرفالشمس ـ كه 4 حرف اول از تورات، 4 حرف دوم از انجيل و 5 حرف آخر از قرآن است ـ از 3000 تا 5,000 تومان طلب مي‌كنند، در حالي كه اين كار كم‌تر از 15دقيقه زمان مي‌برد.
* هر فردي صلاحيت حكاكي بر روي شرفالشمس را ندارد
براي بررسي ميزان وثاقت دعاي شرفالشمس ـ كه برخي آن را اسم اعظم مي‌دانندـ به سراغ يكي از اساتيد حوزه علميه حضرت عبدالعظيم (ع) مي‌رويم.
مؤمنه عربي در خصوص مستند و مستدل بودن شرفالشمس مي‌گويد: اصل شرفالشمس حقيقت دارد اما سنگي كه امروزه در بازار به عنوان شرف شمس در ميان مردم رواج دارد سنگ شرف شمس نبوده و هر شخصي صلاحيت حكاكي بر روي آن را ندارد.
وي ادامه مي‌دهد: نويسنده دعاي شرفالشمس بايد فردي متقي و به دور از گناه باشد لذا افرادي كه با تعيين قيمت و نصب آن در سردر مغازه‌ها نه تنها شايسته انجام اين كار نبوده بلكه براي رسيدن به منافع خويش به اين كار روي آورده‌اند.
عربي با بيان اينكه شرفالشمس زماني مؤثر است كه ذكر مخصوص روي نگين اصل حك شود، معتقد است: به دليل آنكه امروزه نگين شرفالشمس اصل، بسيار كمياب بوده و اين مسئله كه امروزه در برخي از مكان‌ها شاهد تبليغات سوء هستيم كه منجر به ترويج خرافات شده است.
* حكاكي شرفالشمس در قرون اخير باب شده است
اما حجت‌الاسلام والمسلمين مهدي طائب اعتقاد چنداني به حكاكي شرفالشمس ندارد. وي معتقد است: برخي از اشخاص مطلبي شبيه حق را بيان مي‌كنند كه شايد در ابتدا مخالفاني داشته باشد اما به مرور زمان به يك رفتار خرافي تبديل مي‌شود.
وي در خصوص فهم صحيح حقايق ديني اظهار مي‌كند: علماي ديني، بهترين شاخص براي ما هستند و با توجه در اعمال و رفتار آنها مي‌توان حق را از امور باطل تشخيص داد چرا كه در طول تاريخ براي ما ثابت شده كه علما در انجام واجبات، مستحبات و ترك محرمات و مكروهات نسبت به ساير مردم پيشي داشتند.
اين استاد حوزه و دانشگاه تصريح مي‌كند: اگر انجام كاري مستحب بود بألاخره براي يك‌بار هم كه شده از سوي ائمه اطهار (ع) و علما بايد انجام مي‌شد لذا عملي كه مطلقاً براي يك دفعه هم علما به انجام آن مبادرت نورزيده‌اند به احتمال قوي ريشه در خرافات دارد.
وي در ادامه مي‌گويد: حكاكي شرفالشمس به قرن‌هاي اخير باز مي‌گردد و در كتب روايي متقدم مطلب يا روايتي با اين مضمون يافت نمي‌شود.
اين كارشناس مذهبي، پرهيز از امور خرافي، توكل بر خداوند متعال و توجه به هدايت و ارشادهاي حضرات معصوم(ع) را از جمله مسائلي مي‌داند كه ما را از توسل به مسائل غير واقعي بي‌نياز مي‌كند و در واقع توجه به برخي حاشيه‌ها انسان را از مسير اصلي دور خواهد كرد.
وي چنين مطرح مي‌كند: خرافات، مخرب واقعيت‌هاست به دليل آنكه اصل و مبدأ خرافه از سوي كساني است كه براي دستيابي به منافع دنيايي خويش، چيزي شبيه حق را در ميان مردم مطرح مي‌كنند بنابراين وقتي انسان‌ها به امور شبيه حق مشغول شوند در نتيجه از حقايق باز خواهند ماند.
طائب در پايان ابراز داشت: شايد برخي خرافات در ظاهر ضرري براي انسان نداشته باشد اما سود و بهره‌اي كه بايد از حق نصيب او مي‌شد را از دست داده و به طور كلي، خرافات مكتبي است كه نه تنها هيچ سنخيتي با كمالات انساني ندارد بلكه در مقطع زماني خاص، انسان را از رشد معنوي باز خواهد گذاشت.
* دل ز گوهر بر كن اي گوهر طلب
با مراجع به كتاب‌هاي حديثي صحت سخنان حجت‌الاسلام طائب بيشتر آشكار مي‌شود. چرا كه با وجود «اسم اعظم» دانستن شرفالشمس و منصوب‌كردن آن به حضرت علي (ع) قديمي‌ترين مطالب در اين باره به حداكثر 4 قرن پيش باز مي‌گردد و هيچ نشاني از آن در كتاب‌هاي متقدم به ويژه كتب اربعه شيعه يافت نمي‌شود.
تا نيمه شب چيزي نمانده است. بازار قديم ري به حالت نيمه‌تعطيل در آمده است، اما هنوز هم معدود افرادي به دنبال ارائه سفارش براي حكاكي شرفالشمس هستند.
با خود مي‌انديشم؛ شايد اين حكاكي به ظاهر ساده ضرر و زياني براي صاحبش نداشته و حتي اين نگين انگشتري زينت‌بخش او باشد، اما نبايد دل به خرافات بست و براي كسب روزي حلال و توفيق در عبادت اقدامي نكرد.
ناخودآگاه اين شعر زيباي عطار نيشابوري در ماجراي حضرت سليمان و انگشتري او به ذهن متبادر مي‌شود كه: «دل ز گوهر بر كن اي گوهر طلب / جوهري را باش دائم در طلب».
