پس از مدتها انتظار بلاخره شرکت موزیلا نسخه نهائی چهارمین ورزن Firefox را برای دانلود در اختیار عموم قرار داده است این مرورگر که تا این لحظه به رکورد دانلود فوق العاده ای در 24 ساعت اولیه قرارگیری آن بروی سرورهای موزیلا دست یافته است موضوع ادامه مقاله این نوبت عصر نوشتن است. با ما در نگاهی به این مرورگر جدید و قابلیت های آن همراه شوید.


فایر فاکس بعنوان رقیبی برای اینترنت اکسپلورر و یک مرورگر پیشرو در دنیای وب اولین بار در سپتامبر 2002 با نسخه 0.1 این Browser پا به عرضه وجود گذاشت در آن زمان که نسخه ششم اینترنت اکسپلورر بعنوان مدرن ترین مرورگر در دنیای کامپیوترهای شخصی مطرح بود و به لطف سیستم عامل جدید مایکروسافت یعنی ویندوز XP از اقبال فراوانی نیز در میان کاربران برخوردار بود کمتر کسی جایگاه مناسب و مطلوبی برای این مرورگر نوپا و جدید قائل بود اما شرایط خاص و بخصوص تاخیرهای پیاپی مایکروسافت در ارائه ورژن های جدیدتر مرورگر خود اندک اندک موزیلا را در موقعیتی قرار داد که نه تنها در مدت زمانی کوتاه سهم نسبتا بزرگی از بازار مرورگرها به فایرفاکس تعلق گرفت بلکه اعتبار ویژه ای نیز برای این مرورگر مخصوصا در میان کاربران حرفه ای دنیای اینترنت فراهم شد بطوریکه تقریبا همگی یوررهای حرفه ای به این مرورگر جدید روی آوردند. اوج هنرنمائی موزیلا پس از ارائه هفت نسخه مختلف از فایرفاکس در طی نزدیک به 6 سال به ژوئن 2008 و زمان ارائه نسخه سوم فایرفاکس بعنوان یک مرورگر سریع و پیشرفته باز می گردد جائیکه علاوه بر سرعت بسیار بالای این مرورگر لیست بلند بالائی از افزونه ها یا Add-on های مختلف نیز برای این نرم افزار فراهم آمد که قابلیت های جانبی فایرفاکس را تا سطح کاملا بی رقیبی افزایش می دهند. موزیلا پس از ارائه فایر فاکس 3 در طی دو سال و 9 ماه گذشته آپدیت های متعددی را از این مرورگر که در اکثر مواقع به مواردی نظیر بهبود در عملکرد کلی سیستم و مسائل امنیتی محدود می شدند بسنده کرده است فعالیت دیگر شرکت موزیلا در کنار توسعه نسخه های مختلف فایرفاکس 3.0 کار بروی نسخه چهارم این مرورگر است که از سال گذشته و با ارائه نسخه Alpha 1 در دهمین فوریه 2010 کلید خورد پس از آن و با ارائه 5 نسخه آلفا و 12 ورژن بتا در طی 13 ماه بلاخره به فاز نهائی و آخرین پله خود رسید؛ مرورگری که سه روز پیش بعد از مدتها انتظار در دسترس دوستداران این برند قرار گرفت و در 24 ساعت اول به رکوردی در حدود 10 میلیون دانلود دست یافت که رقم فوق العاده ای در قیاس با 2.3 میلیون دانلود IE 9.0 به حساب می آید.

با دانلود فایرفاکس 4.0 و انتخاب محل متفاوتی برای نصب در مقایسه با نسخه سوم می توان هر دو ورژن این مرورگر را در کنار یکدیگر داشت با گشودن فایرفاکس جدید، Add-on های مرورگر قبلی همچون همیشه شروع به نصب شدن در این مرورگر می کنند در این لحظه برخلاف نسخه های بتا فایرفاکس چهار که از هیچکدام از add-on های قبلی پشتیبانی نمی کردند حالا برخی از این افزونه ها در این مرورگر نیز قابل نصب هستند تعداد افزونه های مورد پشتیبانی در firefox 4.0 چیزی حول و حوش 60 درصد add-on های نسخه های قبلی ست و بقیه عناوین مشکل دار در این لیست نیز با حضور نسخه نهائی این مرورگر و ارائه ورژن های تازه تر، در آینده نزدیک مورد پشتیبانی این Browser قرار می گیرند. با پایان مراحل نصب وارد صفحه کاملا جدید فایر فاکس چهار می شویم. نخستین تغییرات قابل ذکر در شکل ظاهری این قسمت به جابجائی مکان آدرس بار و Tab bar تعلق دارد که منجر به انتقال تب ها به بالای آدرس بار شده است. تغییر دیگر در هنگام عدم نمایش منوها نمایان می شود در اینجا از یک آیکون نارنجی رنگ بزرگ در گوشه بالای سمت چپ استفاده شده که با فشردن آن تقریبا تمامی تنظیمان مورد نیاز کاربر ظاهر می شود و نیازی به استفاده از منوها نیست و در نتیجه فضای بیشتری در اختیار کاربر برای مشاهده صفحات قرار می گیرد.

تغییر با اهمیت دیگر که مخصوصا برای من نبود آن در ابتدا یک نکته منفی تعبیر می شود حذف نوار وضعیت یا Status bar از پائین صفحه است جائیکه اطلاعات لینک ها و progress bar در هنگام لود شدن صفحه جای می گرفت بجای این نوار حذف شده در هنگام لود شدن صفحات و به هنگام قرارگیری موس بروی یک لینک یک نوار موقتی حاوی نشانی لینک در گوشه سمت چپ پائین صفحه ظاهر می شود که البته با حرکت موس و گذر از روی لینک این نوار نیز ناپدید می شود.

انتقال کلید Refresh از سمت چپ به سمت راست، استفاده از یک مکان مشترک برای Refresh و Stop و پیروی از شیوه Chrome در هنگام لود شدن صفحه دیگر تغییرات در این بخش هستند جائیکه به هنگام باز کردن یک لینک جدید در تب حاوی نام سایت ابتدا یک دایره فلش دار خاکستری رنگ که در جهت عکس عقربه های ساعت حرکت می کند دیده می شود و سپس با اتصال به سرور سایت این دایره به یک دایره سبز رنگ که در جهت عقربه های حرکت می کند تغییر وضعیت می دهد.

اما یکی از نکات اصلی در مورد فایرفاکس چهار قابلبت جدید این مرورگر در Pin کردن سایت های دلخواه به ابتدای نوار تب هاست بدین صورت که با کلیک کردن بروی تب هر سایت دلخواه و انتخاب گزینه Pin as App Tab این سایت بصورت یک آیکون کوچک همراه با fav icon آن به ابتدای نوار تب ها منتقل شده و حکم یک تب همیشه باز را تا زمان حذف آن از این لیست ایفا می کند این شیوه نمایش علاوه بر اینکه سایت های دلخواه را همیشه پیش روی کاربر و باز نگه می دارد، فضای بیشتری را نیز برای گشودن تب های دیگر فراهم می آورد. نکته جالب دیگر در مورد این قابلیت اصطلاحا Live بودن آن است جائیکه با آپدیت شدن محتوای سایت های Pin شده به این قسمت رنگ آیکون ها نیز تغییر کرده و با Highlight شدن، این تغییرات به اطلاع کاربر رسیده می شود که بدین ترتیب ایده App Tab در فایر فاکس چهار کاملا مناسب مواردی نظیر RSS reader ها و باکس های ایمیل است.

از دیگر قابلیت های جدید فایر فاکس گزینه ای برای تشکیل گروه های متفاوت از Tab هاست این قابلیت برای تفکیک تب ها و مدیریت سایت های متفاوت و گوناگون بسیار مفید به نظر می رسد. برای دسترسی به این قابلیت علاوه بر میانبر Ctrl+Shift+E می توان از آیکون Tab Groups در منتهی الیه سمت راست Tab bar نیز استفاده کرد که با کلیک کردن این آیکون Preview زیبائی از تمامی Tab های در حال اجرا در یک صفحه جدید به نمایش در می آید که علاوه بر اینکه راه ساده ای برای سوئیچ میان تب ها در دسترس کاربران قرار می دهد امکان تشکیل گروه از تب های مختلف را فراهم می آورد. برای ایجاد گروه از وب سایت های مختلف در این صفحه تنها کافی ست یکی از تب ها را به بیرون کادر نمایش دهنده Preview تب ها Drag نمود و سپس تب های دیگر مرتبط با این سایت را یک به یک به بالای این تب کشید. در این حالت کادر Preview سایت ها به دو بخش مجزا شامل تب های معمولی و تب های گروه بندی شده تقسیم می شوند که پس از این به راحتی می توان با همان آیکون حاضر در گوشه سمت راست صفحه، به این تب ها دسترسی پیدا کرد. اطلاعات تکمیلی در این مورد در سایت فایرفاکس در دسترس قرار دارد.

یکی دیگر از بخش های تغییر یافته در فایرفاکس چهار، Add on Manager جدید این مرورگر است این قسمت که حالا بصورت یک Tab جداگانه و در یک صفحه کامل به نمایش در می آید بجز موارد همیشگی این قسمت مثل گزینه های تغییر ظاهر مرورگر، افزودن Add on های جدید و نمایش Plug in ها، در صفحه اول این قسمت به معرفی افزونه های پیشنهادی برای فایر فاکس و توضیحاتی در مورد نحوه استفاده آنها می پردازد. تعداد بسیار زیاد Add on های حاضر در این بخش یکی از بزرگترین نقاط قوت کلی فایر فاکس در تمامی ورژن های آن به حساب می آید جائیکه هیچ مرورگر دیگری توان رقابت و حتی نزدیک شدن به لیست بسیار کامل افزونه های این مرورگر را ندارد.

از جمله دیگر امکانات جذاب نسخه چهارم فایرفاکس قابلیت Sync گسترده آن است که برای افرادی که مدام از یک سیستم به یک سیستم دیگر نقل مکان می کنند امکان بسیار کاربردی و مناسبی ست. فایرفاکس چهار نه تنها امکان Symc کردن بوک مارک های مرورگر بلکه قابلیت انتقال اطلاعات history و حتی تب های باز کاربر را نیز دارد. نحوه انجام این کار بدین صورت است که تمامی اطلاعات مورد نظر کاربر همچون بوک مارک ها، History و تب های باز بصورت آنلاین در سرورهای فایرفاکس ذخیره می شود و سپس در هر لحظه می توان آنها را به مرورگر فایرفاکس دیگری حتی در گوشی های موبایل منتقل کرد.

در بخش کارکردی سرعت کاملا مناسب فایر فاکس جدید و ثبات بیشتر آن در مقایسه با نسخه های قبلی این مرورگر ار موارد مشهود و غیر قابل انکار است. در رابطه با تست های انجام شده بروی نرم افزار نیز تست مشهور Acid 3 امتیاز 96 یا 97 از 100 را نصیب فایرفاکس چهار می کند که با اینکه امتیار بسیار قابل قبولی ست و فاصله اندکی با امتیاز 95 در IE 9.0 دارد اما همچنان فاصله خود را با امتیاز کامل 100 از 100 در گوگل کروم حفظ می کند. پشتیبانی از HTML 5 و CSS 3 دیگر نقاط قوت در Firefox 4.0 را تشکیل می دهند. تست Sunspider که سرعت اجرای اسکریپت های جاوا در مرورگر را ارزیابی می کند در فایرفاکس چهار در زمانی در حدود 308 میلی ثانیه به پایان می رسد که این در مقایسه با 288 میلی ثانیه IE 9.0 کند تر و در قیاس با 346 میلی ثانیه کروم سریع تر است. در بنچمارک موتور جاوا اسکریپت V8 گوگل که عدد بزرگتر نشانگر کیفیت بالاتر است Firefox 4.0 به رقم 3269 دست پیدا می کند در حالیکه این عدد در IE 9.0 برابر 2053 و در کروم برابر 7101 است که البته بالا بودن این رقم در کروم بعلت آنکه تست را نیز خود شرکت گوگل ترتیب داده چندان عجیب به نظر نمی رسد. در دنیای واقعی سرعت فایرفاکس چهار در سطح گوگل کروم و بطرز مشهودی بیش از IE 9.0 است امری که البته در رابطه با برتری سرعتی نسبت به اینترنت اکسپلورر تقریبا در همه نسخه های قبلی فایرفاکس نیز تکرار شده است.

در مجموع و در یک نگاه کلی نکات مثبت فایرفاکس جدید را می توان در طراحی مجدد تب ها، امکان تشکیل گروه از تب های متفاوت، اختصاص فضای بیشتر با به حداقل رساندن منوهای برنامه، سرعت و ثبات مناسب و بلاخره قابلیت Sync با دیگر ابزارها خلاصه کرد. در سوی مقابل نقاط منفی این مرورگر نیز به ظاهر ساده آن، پشتیبانی نکردن از تقریبا نیمی از Add on های ورژن های پیشین مرورگر و شاید از همه مهمتر یکپارچه گی کل نرم افزار تعلق دارد که این آخری در صورت ایجاد مشکل برای یکی از تب ها و هنگ کردن آن کل نرم افزار را با فریز مواجه می کند این در حالیست که IE 9.0 بصورت مجرا طراحی شده و در صورت هنگ کردن یکی از تب ها مشکلی برای سایر صفحات ایجاد نمی شود.