خطبه غدير در كلام امام رضا(علیه السلام)

خطبه غدير در كلام امام رضا(علیه السلام)

گستره پيام واقعه عظيم غدير در گستره معارف دين نهفته است؛ به گونه اي كه بهترين عرصه تبليغ شعاير ديني و مهمترين زمينه ايجاد انسجام فكري در جامعه اسلامي، تكيه بر مسأله عظيم غدير است. بي شك، جامع ترين و رساترين ابزار تبليغ غدير، خطبه غدير است كه از ناحيه پيامبر عظيم الشأن اسلام- حضرت ختمي مرتبت(صلی الله علیه وآله)صادرشده است. مهمترين نكته اي كه اين خطبه در خود نهفته دارد، ارتباط تنگاتنگ سه ولايت الهي، نبوي و علوي است. "خطبه غدير" در بردارنده اسراري است كه ضرورت هدايت بشر و سعادت جوامع اسلامي را مي توان در آن تفسير كرد. اين خطبه، از يك امر حياتي كه حافظ اسلام و مسلمانان از آسيبهاست سخن مي گويد و آن امر حياتي "امامت"است. حل مشكلات جهان چه در صدر اسلام و چه در زمان حاضر و چه آينده و كمال انساني، در عمل به دستورات اين خطبه نهفته است.چراكه مقدمه خطبه غدير، توحيد، عصاره آن موعظه و احكام متن آن تثبيت امامت و نتيجه اش سعادت وكمال انسان است.

مراجعه به فرازهايي از اين خطبه شريفه نشان مي دهد كه پيامبر اسلام(صلی الله علیه وآله)در اين خطبه مفاهيم اصلي فرهنگ تشيع و عناصر اصلي اعتقادات شيعه در باب امامت را به روشني بيان فرموده اند. به همين دليل، مي توان ادعا كرد هيچ كس درباره مباني فكري شيعه، بيش از آنچه در اين خطبه شريفه آمده، چيزي نگفته است. از آنجا كه نبي گرامي اسلام(صلی الله علیه وآله)اولين پايه گذار مفاهيم اساسي اعتقادات شيعه درباب امامت هستند، خطبه غدير همواره مورد توجه امامان معصوم(علیهم السلام)بوده و ايشان به توضيح و تفسير آن پرداخته اند. از جمله امامان معصومي كه به شرح و تفسير اين خطبه پرداخته اند، امام رضا(علیه السلام)است. غدير، تلفيق نبوت و امامت امام رضا(علیه السلام)درباره روز غدير خم مي فرمايند: "غدير روزي است كه در آن پيامبر(صلی الله علیه وآله)علي(علیه السلام)را به عنوان جانشين خود معرفي و فضيلتهاي او را بيان نمود و خداوند بدين وسيله، دين خود را كامل كرد."(1) امام رضا(ع)، در توضيح حقيقت غدير به مسأله حياتي دين اشاره مي كند وآن وصايت و جانشيني پيامبر(صلی الله علیه وآله)است. حضرت در مسأله جانشيني پيامبر(صلی الله علیه وآله)به اين نكته مي پردازد كه امام علي(علیه السلام)به دليل داشتن فضايل الهي به اين منصب رسيده اند و آنچه در اين روز توسط پيامبر(ص)، مطرح شده، غير از محبت به علي(علیه السلام)است. تكيه بر مسأله "اكمال دين" در اين روز، از ديگر نكاتي است كه حضرت رضا(علیه السلام)آن را مدنظر قرار داده اند، حتي در حديث معروف "سلسلة الذهب" از ولايت به عنوان شرط پذيرش توحيد ياد كرده و بر آن تأكيد مي كنند. به گونه اي كه گويي تحقق هر زعامت و امامتي غير از رهبري امام علي(علیه السلام)از نظر اسلام ارزشي ندارد و دليل آن هم نزول آيه معروف "اليوم اكملت لكم دينكم و..." (2) است. بنابراين، امام رضا(علیه السلام)توحيد را مقصدي مي دانند كه رسيدن به آن جز با عبور از جاده ولايت ممكن نيست. امام رضا(علیه السلام)ولايت و امامت را به عنوان يكي از مباني و اصول اوليه و اساسي باور مسلمانان دانسته و ضمن تأكيد بر اين مسأله، مي فرمايند: "ولايت علي بن ابي طالب حصني فمن دخل حصني امن من عذابي" (3) خداوند ولايت علي(علیه السلام)را در رديف كلمه توحيد به عنوان دژ محكم و استوار معرفي كرده است. در بيان نوراني حضرت رضا(علیه السلام)اين مسأله به روشني پيداست كه قبولي اعتقاد به توحيد و عمل به دستورات الهي در گرو اعتقاد و التزام به ولايت است. همان گونه كه امام علي(علیه السلام)فرمودند: "اعتقاد به توحيد پذيرفته نيست، مگر با اعتراف به نبوت محمد(صلی الله علیه وآله)و هيچ اعتقادي و عملي قبول نيست مگر با قبول ولايت و سرپرستي آن كس كه خداوند خود او را ولي و سرپرست قرار داده است"(4). غدير روز آمرزش گناهان امام رضا(علیه السلام)با اشاره به پذيرش ولايت اميرالمومنين(علیه السلام)توسط شيعيان، كه مهر ولايت را بر نامه اعمالشان ثبت نموده و اين مجوز ورود به بهشت رضوان خواهد بود، مي فرمايند: "(غدير) روزي است كه جبرئيل دستور مي دهد: كرسي كرامت خدا را روبه روي بيت المعمور قرار دهيد. آن گاه بالاي آن رفته و فرشتگان تمامي آسمانها گرد او جمع شده، محمد(صلی الله علیه وآله)را ستايش كرده و براي شيعيان و دوستداران اميرالمومنين(علیه السلام)و امامان(علیه السلام)آمرزش مي خواهند."(5) امام رضا(علیه السلام)بعد از بيان اين مسأله كه دين بدون ولايت و امامت علي(علیه السلام)ناقص است، به مسأله مهم ديگري اشاره مي كنند كه رضايت خداوند و خشنودي او بدون ولايت و عشق علي(علیه السلام)حاصل نمي شود. امام رضا(علیه السلام)با اشاره به بزرگداشت اين روز به عنوان عيد مي فرمايند: (غدير) روزي است كه هر كس در آن روز، خدا را پرستش نموده و خانواده و خود و برادرانش را در وسعت قرار دهد، خداوند مال او را افزايش داده و او را از آتش رها مي كند.(6) پي نوشتها 1- المراقبات، ص 448 ملكي تبريزي 2- مائده 3 3- عيون اخبارالرضا ج 2 ص 136 4- حماسه غدير، ص 66 5- المراقبات، ص 448 6- همان منبع: روزنامه قدس