راه رهايى از شبهات و شهوات

متن حديث:

ترجمه حديث:

شرح حديث:

پی نوشتها:.

1. «تعصّب» و «عصبيّت» در اصل، از ماده «عَصَب» به معنى پيهايى است كه مفاصل را به هم ارتباط مى دهد، سپس هرگونه ارتباط و پيوستگى را تعصّب و عصبيّت ناميده اند، اما معمولا اين لفظ در مفهوم افراطى و مذموم آن به كار مى رود.
در روايات اسلامى تعصّب به عنوان يك اخلاق مذموم، شديداً نكوهش شده است تا آنجا كه در حديثى از پيامبر گرامى اسلام(ص) مى خوانيم: «مَنْ كانَ فى قَلْبِه حَبَّةٌ مِنْ خَرْدَل مِنْ عَصَبِيَّة، بَعَثَهُ اللهُ يَوْمَ الْقِيامَةِ مَعَ اَعْرابِ الْجاهِلِيَّةِ; كسى كه در قلبش به اندازه دانه خردلى، عصبيّت داشته باشد خداوند روز قيامت او را با اعراب جاهليّت محشور مى كند.» در حديث ديگرى از امام صادق(ع) مى خوانيم: «مَنْ تَعَصَّبَ اَوْ تُعُصِّبَ لَهُ، فَقَدْ خَلَعَ رِبْقَةَ الاْيمانِ مِنْ عُنُقِه; كسى كه تعصّب به خرج دهد يا براى او تعصّب داشته باشند، پيوند ايمان را از گردن خويش برداشته است.»
از روايات اسلامى استفاده مى شود كه، ابليس نخستين متعصّب بود.
على(ع) بحث گويا و رسا و كوبنده اى در خطبه «قاصعه» (نهج البلاغه خطبه 192) در زمينه تعصّب بيان فرموده است كه گوشه اى از آن را ذيلا ملاحظه مى كنيد:
«اَمّا اِبْليسُ، فَتَعَصَّبَ عَلى آدَمَ لاَِصْلِه وَ طَعَنَ عَلَيْهِ فى خِلْقَتِه، فَقالَ: اَنَا نارِىٌّ وَ اَنْتَ طينِىٌّ; ابليس در برابر آدم به خاطر اصل و اساس خويش تعصب ورزيد و آدم را مورد طعن قرار داد و گفت: من از آتشم و تو از خاك!»
سپس حضرت(ع) اضافه مى فرمايد: «فَاِنْ كانَ لابُدَّ مِنَ الْعَصَبِيَّةِ، فَلْيَكُنْ تَعَصُّبُكُمْ لِمَكارِمِ الْخِصالِ وَ مَحامِدِ الاَْفْعالِ وَ مَحاسِنِ الاُْمُورِ; اگر قرار است تعصّبى داشته باشيد اين تعصّب شما به خاطر اخلاق پسنديده، افعال نيك و كارهاى خوب باشد.»
ضمناً از اين حديث به خوبى روشن مى شود كه ايستادگى سرسختانه براى طرفدارى از واقعيّت مطلوبى، نه تنها تعصّب مذموم نيست، بلكه مى تواند خلأ روحى انسان را در پيوندهاى نادرست جاهلى پر كند. لذا در حديثى از امام على ابن الحسين(ع) مى خوانيم كه از آن حضرت درباره «تعصّب» سؤال كردند، فرمود: «اَلْعَصَبِيَّةُ الَّتى يَأْثِمُ عَلَيْها صاحِبُها، اَنْ يَرَى الرَّجُلُ شِرارَ قَوْمِه خَيْراً مِنْ خِيار قَوْم آخِرينَ; وَ لَيْسَ مِنَ الْعَصَبِيَّةِ اَنْ يُحِبَّ الرَّجُلُ قَوْمَهُ، وَلكِنْ مِنَ الْعَصَبِيَّةِ اَنْ يُعينَ قَوْمَهُ عَلَى الظُّلَْمِ; تعصبى كه انسان به خاطر آن گناهكار مى شود اين است كه اشرار قومش را بهتر از نيكان قوم ديگر بداند; اما اين كه انسان قوم و قبيله خويش را دوست دارد عصبيّت نيست، بلكه عصبيّت آن است كه انسان قوم و قبيله خود را در ستمگرى يارى دهد.» (تفسير نمونه، ج 15، ص 354)
2. بحار، ج 74، ص 180.

پایگاه حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی(دامت برکاته)