يتيم نوازى

يتيم نوازى

درس اخلاق حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی(دامت برکاته)

متن حديث: يَا عَلىُّ: مَنْ كَفى يَتيِماً فىِ نَفَقَة بِمَالِهِ حَتَّى يَسْتَغِْنى وَ جَبَتْ لَهُ الْجَنَّةَ اَلَبَتّةَ. يَا عَلىُّ: مَنْ مَسَحَ يَدَهُ عَلَى رَأْسِ يَتِيم تَرَحُّماً لَهُ أَعْطَاهُ اللهُ عَزَّ وَجَلّ بِكُلِّ شَعْرِةِ نُوراً يَوْمَ الْقِيامَةِ. ترجمه: اى على كسى كه كفايت نمايد يتيمى را در انفاق به مالش تا اين كه آن يتيم بى نياز گردد، البتّه واجب مى شود براى او رفتن به بهشت. اى على، هر كس به عنوان نوازش دست بر سر يتيمى كشد، به تعداد هر مويى كه دست او از آن مى گذرد در روز قيامت نورى خواهد داشت. شرح حديث: در مورد يتيمان مسأله اطعام و انفاق گرچه مهمّ است، ولى از آن مهمتر دلجويى و نوازش و رفع كمبودهاى عاطفى است. البتّه نبايد از نظر دور داشت كه وجود كودكان يتيم كه سرپرست خود را در طفوليّت از دست داده اند در هر اجتماعى اجتناب ناپذير است، اين كودكان از جهات مختلفى بايد مورد حمايت قرار گيرند و از نظر عاطفى داراى كمبودهايى هستند كه اگر خلاء وجود آنها از اين نظر پر نشود كودكانى ناسالم و در بسيارى از مواقع سنگدل، جانى و خطر ناك بار مى آيند، بعلاوه عواطف انسانى ايجاب مى كند كه آنها همچون ساير فرزندان جامعه مورد حمايت و توجّه عموم باشند. و از همه اينها گذشته مردم از آينده كودكان خود كه ممكن است در چنين شرايطى قرار گيرند مطمئن شوند. يتيم نبايد احساس كند كه چون پدرش را از دست داده، خوار و ذليل و بى مقدار شده است، بايد آن چنان مورد توجّه و اكرام قرار گيرد كه جاى خالى ما در يا پدرش را احساس نكند، لذا در روايات اسلامى از جمله همين روايت مورد بحث به مسأله محبّت و نوازش يتيمان اهمّيّت خاصّى داده شده است. اين حديث از پيغمبر اكرم(صلى الله عليه وآله) معروف است كه فرمود: «هنگامى كه يتيم گريه مى كند عرش خدا به لرزه در مى آيد» خداوند به فرشتگان مى فرمايد: اى ملائكه من چه كسى اين يتيم را كه پدرش در خاك پنهان شده به گريه در آورده؟ ملائكه مى گويند: خدايا! تو آگاهترى، خداوند مى فرمايد: اى ملائكه من، شما را گواه مى گيرم كه هر كس گريه او را خاموش، و قلبش را خشنود كند، من روز قيامت او را خشنود خواهم كرد». از اين بالاتر در حديث ديگرى از پيغمبر اكرم(صلى الله عليه وآله) مى خوانيم: «هر گاه يتيمى گريه كند، اشكهاى او در دست خداوند رحمان مى ريزد». باز در حديث ديگرى از همان حضرت آمده كه فرمود: «من و سرپرست يتيم مانند اين دو در بهشت خواهيم بود ـ به شرط اين كه تقواى الهى را پيشه كند ـ سپس اشاره به انگشت «سبابه» و «انگشت وسط» نمود». اهمّيّت اين موضوع آن قدر زياد است كه اميرمؤمنان على(عليه السلام) در وصيّتنامه معروفش توجّه به يتيمان را در كنار توجّه به نماز و قرآن قرار داده، و مى فرمايد: «خدا را، خدا را، در باره يتيمان، آنها را گاهى سير و گاهى گرسنه نگذاريد، و نكند با حضور شما ضايع شوند». در حديثى از يكى از ياران پيامبر آمده است كه مى گويد: «ما خدمت رسول خدا(صلى الله عليه وآله) نشسته بوديم، پسر بچّه اى خدمتش آمد، عرض كرد: كودكى يتيم هستم، و خواهرى يتيم دارم، و مادرى بيوه زن، از آن چه خدا به تو اطعام كرده به ما اطعام كن، تا خداوند از آن چه نزد اوست آن قدر به تو ببخشد كه خشنود شوى. پيامبر(صلى الله عليه وآله) فرمود: چه زيبا گفتى اى پسر! سپس رو به بلال كرده، فرمود: برو از آن چه نزد ماست بياور، بلال بيست و يك خرما با خود آورد، پيغمبر(صلى الله عليه وآله)فرمود: هفت دانه براى تو و هفت دانه براى خواهرت، هفت دانه براى مادرت. «معاذ بن جبل» برخاست دستى بر سر كودك يتيم كشيد، گفت: خداوند، يتيمى تو را جبران كند، و تو را جانشين صالحى براى پدرت سازد (كودك يتيم از فرزندان مهاجران بود). پيغمبر(صلى الله عليه وآله): همين حديث مورد بحث را فرمود. البتّه در جوامع گسترده اى همانند جوامع امروز ما، مسلمانان بايد به كارهاى فردى در اين زمينه قناعت نكنند، بلكه بايد نيروهاى خود را متمركز كرده، يتيمان را زير پوشش برنامه هاى حساب شده اقتصادى و فرهنگى و آموزشى قرار دهند، و از آنها افرادى لايق براى جامعه اسلامى بسازند، و اين امر مهم نياز به همكارى عمومى دارد.(1) پی نوشتها: 1. تفسير نمونه، ج 27 ص 113ـ 114. پایگاه حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی(دامت برکاته)