عفت

عفت

درس اخلاق حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی(دامت برکاته)

متن حديث: و قال على(عليه السلام): ما المجاهد الشهيد في سبيل اللّه بأعظم أجراً مِمّن قدر فعفّ لكاد العفيف أن يكون ملكا من الملائكة.(1) ترجمه حديث: مجاهدى كه در راه خدا شهيد مى شود اجرش بيشتر از كسى نيست كه قادر بر گناه است ولى مرتكب گناه نمى شود نزديك است كه شخص عفيف، ملكى از ملائكه باشد. شرح حديث: مقام شهدا در اسلام بسيار بالاست و مقامى بالاتر از آن نيست. آيه تعبيرى دارد كه در مورد هيچ كس در قرآن چنين تعبيرى نيامده است: ولا تحسبنّ الذين قُتلوا في سبيل اللّه أمواتاً بل احياء عند ربّهم يرزقون.(2) مخاطب در اين آيه پيامبر است و تعبيراتى در آن است كه در مورد هيچ كس نيامده است. در احاديث هم به شهداء خيلى اهمّيّت داده شده است; مرحوم كلينى روايتى از پيامبر نقل مى كند: فوق كلّ ذى برّ برّ (بالاتر از هر خوبى خوبى است) حتّى يُقتل الرجل فى سبيل اللّه فإذا قتل فى سبيل اللّه فليس فوقه برّ.(3) تعبيرى هم مولى على(عليه السلام) در ذيل نامه مالك اشتر دارد و مى فرمايد: و أنا أسئل اللّه بسعة رحمته و بعظيم قدرته أن يختم لى و لك بالسعادة و الشهادة آيات و روايات متعدّد ديگرى هم در اين زمينه وجود دارد كه نشان دهنده مقام والاى شهدا است. از سوى ديگر در اسلام معناى شهادت گسترش داده شده است. معناى شاخص آن، اين است كه در راه خدا، در معركه جنگ كشته شود كه احكام خاصّى دارد به طورى كه اگر در بيرون معركه باشد بعضى از آن احكام را ندارد ولو شهيد است. ولى معناى ديگرى هم دارد كه مطابق آن، مفهوم وسيعى پيدا مى كند; يعنى هر كسى كه در راه انجام وظيفه الهى بميرد شهيد است به عنوان مثال مَنْ قتل دون ماله فهو شهيد، من مات فى طلب العلم مات شهيداً، من مات على فراشه و هو على معرفة حقّ من ربه و حق رسوله مات شهيداً، حتّى درباره زن باردارى كه در موقع وضع حمل مى ميرد و جان مى دهد فرمودند كه ماتت شهيدة و من مات على حبّ آل محمّد(صلى الله عليه وآله) مات شهيداً; چون در راه وظيفه يعنى حبّ توأم با عمل مرده، شهيد است پس معناى شهادت وسيع و گسترده شده، بنابراين شهادت مفهوم جامعى دارد. حال مطابق اين بيان حضرت على(عليه السلام) مى فرمايد كسى كه در راه خدا شهيد و به خون خود آغشته مى شود از كسى كه قادر بر گناه است ولى به خاطر خدا از آن چشم مى پوشد بالاتر نيست. عفيف در اينجا فقط به معنى چشم پوشى از لذّت جنسى نيست بلكه معنى آن وسيع است و چشم پوشى از هر گناهى را عفّت مى گويند. مطابق اين تعبير هر روز انسان مى تواند ثواب شهيد را داشته باشد. تمام وسايل گناه براى حضرت يوسف(عليه السلام) فراهم بود ولى چشم پوشى كرد و دو جمله گفت: قال ربّ السجن احبّ الىّ ممّا يدعوننى اليه و الا تصرف عنّى كيدهنّ اصب اليهنّ و اكن من الجاهلين.(4) 1- مى دانم كه اگر از گناه چشم پوشى كنم به زندان مى افتم ولى زندان از آن چه كه از من مى خواهند برايم بهتر است. 2- خدايا خودم را به تو مى سپارم. آسيه همسر فرعون تمام امكانات در اختيارش بود و مى توانست مشرك باشد و در كنار فرعون زندگى كند ولى چشم پوشى كرد، «قالت ربّ ابن لى عندك بيتاً فى الجنّة و نجّنى من فرعون و عمله»(5) اينها داراى مقام شهيد هستند. دليل اين كه اين افراد داراى مقام شهيد هستند روشن است چون ما مى گوييم جهاد اكبر، جهاد با نفس است و كسى كه در ميدان جهاد اكبر باشد مانند كسى است كه در ميدان جهاد اصغر بوده بلكه بالاتر از آن است. راه خدا و رسيدن به قرب الى اللّه و مقام صالحان و مقام شهود روشن ولى راه رفتن در آن مشكل است، بايد خود را به خدا بسپاريم خصوصاً ما در زمانى زندگى مى كنيم كه وسائل گناه زياد است و دسترسى به آن آسان شده، بايد سعى كنيم كه خود، خانواده و جامعه را حفظ كنيم. پی نوشتها: 1. نهج البلاغه، كلمه قصار شماره 474. 2. آيه 169، سوره آل عمران. 3. كافى، ج 2، ص 348. 4. آيه 33، سوره يوسف. 5. آيه 11، سوره تحريم. پایگاه حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی(دامت برکاته)