برآوردن نياز دشمن

برآوردن نياز دشمن

درس اخلاق حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی(دامت برکاته)

متن حديث: قال الصادق(ع) انّى لاسارع الى حاجة عدوّى خوفاً أن أردّه فيستغنى عنّى.(1) ترجمه حديث: من سرعت مى كنم در قضاى حاجت دشمنم براى اين كه مى ترسم عقب بياندازم و او از من بى نياز شود و اين براى من مايه تأسّف است كه دشمن به من نياز پيدا كند و من نياز او را برنياورم. شرح حديث: دانشمندان علم اجتماع اختلاف دارند كه آيا در جامعه بشرى اصالت با جامعه است يا فرد؟ به عبارت ديگر فرد اصيل است يا جمع؟ آنچه معلوم است اين است كه از نظر طبيعى تا اجزاء نباشد كل نيست، و تا افراد نباشد جامعه نيست، تا قطره ها نباشد دريا نيست و جماعت از افراد تشكيل شده است بنابراين اصل اجزاء افراد است ولى منظور آنها اين نيست، بلكه منظورشان يكى از اين دو چيز است: 1- اصالت جامعه: بركات و آثار براى جمع و جامعه است و آثار فرد جزئى است و انسان هاى مستقل به تنهايى آثار و بركات چندانى ندارند بلكه آثار علمى و پيشرفت ها و تمدّن ها براى جمع است پس اصل به معنى پايه پربركت و منظور از آن جماعت است. 2- اصالت فرد: در تضادّ بين منافع فرد و جامعه اگر منافع جامعه را بخواهيم، باعث مى شود افراد قربانى شوند. طرفداران اصالت جامعه منافع جمع را مقدّم مى كنند. اسلام هم اصالت الاجتماعى است و مى گويد يداللّه مع الجماعة، عليك بالسواد الاعظم و الشاذ من الغنم للذئب پس مطابق اين تعبيرات هر چه هست در جامعه است و در جاهايى افراد بايد فداى جامعه شوند. وقتى كيان اسلام به خطر مى افتد افرادى بايد قربانى شوند و حركت هاى انتحارى در اصل شهادت طلبانه هستند يعنى شخص خود را قربانى دين اسلام مى كند. عبادت هاى ما هم جمعى است به عنوان مثال نماز رسمى، نماز جماعت است و يا عمره مراسم فردى است ولى مهمّ حج است كه گروهى و جمعى است، پس اسلام طرفدار جامعه است، و بر همين اساس يكى از چيزهايى كه در اسلام جايگاه مهمّى دارد كمك هاى مردمى است، در همين راستا مى فرمايد: الناس كلهم عيال اللّه، انفاق در راه خدا هم انفاق بر بندگان خداست و مى فرمايد «لن تنالوا البر حتّى تنفقوا ممّا تحبون» اگر مى خواهيد بنده خوبى باشيد انفاق كنيد. در پاداش هاى اسلامى هيچ چيز مانند انفاق پاداش ندارد. در بعضى از تعابير براى اعمال حسنه ده برابر و در بعضى هفتاد برابر ثواب گفته شده است ولى در مورد انفاق حداقل ثواب آن هفتصد برابر است: مثل الذين ينفقون اموالهم فى سبيل اللّه كمثل حبّة انبتت سبع سنابل فى كل سنبلة مئة حبّة واللّه يضاعف لمن يشاء (ضِعف به معنى دو برابر نيست بلكه به چند برابر هم مى گويند).(2) مهمتر اين كه كمك شوندگان فقط مسلمانان نيستند بلكه مى فرمايد: لكل كبد حرّاء اجر، كه حتّى حيوان را هم شامل مى شود، پس دامنه كمك ها و انفاق شامل دوست و دشمن، مسلمان و غير مسلمان و انسان و حيوان مى شود، نمونه آن حديث امام صادق(ع) است كه مى فرمايد اگر كسى چيزى از من بخواهد و دشمن من باشد بيشتر عجله مى كنم تا اين كه مبادا سراغ من نيايد تا من از كمك به دشمن محروم شوم. حال با وجود اين تعاليم چگونه اين مكتب را به خشونت متّهم مى كنند؟! در كدام ملّيت چنين برنامه هايى را سراغ داريد؟ اين برنامه ها است كه به اسلام جاذبه مى دهد. انتقام باعث تداوم عداوت و اگر ادامه يابد به جاهاى خطرناك مى رسد ولى چيزى كه عداوت را خاتمه مى دهد عدم مقابله به مثل است. اگر مى خواهيد مردم عاشق امام زمان، ائمه و پيامبر شوند راه آن عمل به اين تعاليم است. پی نوشتها: 1. بحار، ج 75، ص 207. 2. آيه 261 سوره بقره. پایگاه حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی(دامت برکاته)