تنها در كشور ايران و افغانستان اين جشن مقارن با جشن آغاز سال نو برگزار مي‌شود و در ديگر كشورها علي‌رغم اين كه يك جشن رسمي است، اما با تقويم رسمي آن كشورها كه تقويم ميلادي است، منطبق نخواهد بود. بدون ترديد نوروز بزرگ‌ترين نشان مليت و وحدت فرهنگي اقوام ايراني است كه با وجود فراز و نشيب‌هاي بسيار همچنان پابرجا مانده است. نوروز آغاز سال نو و سرآغاز فصل بهار است. نتايج به دست آمده از مطالعات انجام شده توسط پژوهشگران حاكي از آن است كه گاهشمار خورشيدي كه از آن به عنوان گاهشمار ايراني نام برده مي‌شود، زيباترين و دقيق‌ترين گاهشمار است كه با نوروز آغاز مي‌شود.
جغرافياي نوروز از گذشته تا امروز
در كشورهايي كه محاسبه روز و ماه و سال بر مبناي حركت زمين به دور خورشيد انجام مي‌شود جشن سال نو در نخستين روز بهار يعني درست زماني كه زمين نسبت به خورشيد در نقطه اعتدال بهاري قرار مي‌گيرد، آغاز مي‌شود. نقطه اعتدال بهاري در نيمكره شمالي لحظه‌اي است كه خورشيد از صفحه استوا گذشته و به طرف شمال حركت مي‌كند. بي‌شك نوروز يكي از كهن‌ترين جشن‌هايي است كه قدمت آن به دوران باستان مي‌رسد. اما امروز جغرافياي نوروز در مقايسه با گذشته گسترش يافته و از اين رو در نخستين روزهاي بهاري جشن‌هاي مشابهي در بسياري از كشورهاي حوزه خاورميانه و همچنين كشورهايي مانند قزاقستان، تاجيكستان، سودان، چين، قفقاز و همچنين هندوستان، پاكستان، تبت و بنگلادش برگزار مي‌شود. اگرچه در گذشته برگزاري جشن نوروز در كشورهايي مانند مصر و چين مرسوم نبود، اما امروزه جشن‌هايي مشابه جشن نوروز در اين كشورها برگزار مي‌شود. گسترش جغرافيايي نوروز در سال‌هاي اخير به اندازه‌اي بوده است كه سال گذشته ميلادي سازمان ملل متحد با تصويب قطعنامه‌اي عيد نوروز را به عنوان روز بين‌المللي نوروز و فرهنگ صلح در جهان به ثبت رساند. اهميت نوروز در برخي از كشورها مانند ازبكستان، ارمنستان، تاجيكستان، افغانستان، سوريه و بخش‌هاي كردنشين تركيه كه پيشينه تاريخي آنها به نوعي با ايران پيوند زده شده به اندازه‌اي است كه در اين كشورها نوروز به يكي از سنت‌هاي فرهنگي حاكم بر آن جوامع تبديل شده است و جالب اين كه بسياري از آداب و رسوم و فرهنگ‌هاي نوروزي در اين كشورها مشابه ايران برگزار مي‌شود.
نوروز به سبك ايراني
تا 50 سال پيش در كشور بحرين، نوروز به سبك ايراني برگزار مي‌شد. اما از زمان استقلال بحرين، حكومت اين كشور تصميم گرفت با فرهنگ ايراني حاكم بر اين جامعه بشدت مبارزه كند و به همين دليل در نخستين سال‌هاي پس از جدايي خاك بحرين از ايران بسياري از مردم در تلاش بودند تا مراسم نوروزي را به طور مخفيانه در خانه‌هاي خود برگزار كنند، اما با گذشت زمان و پس از اين كه سنت و فرهنگ جامعه عرب كشور بحرين را تحت تاثير خود قرار داد اين فرهنگ كهن و ديرينه بتدريج در اين كشور به دست فراموشي سپرده شد در حالي كه در سال‌هاي اخير فرهنگ ايراني توانسته است بسياري از كشورهاي عرب زبان حاشيه خليج فارس، مانند امارات متحده عربي را تحت تاثير خود قرار دهد تا جايي كه در اين كشور نيز مراسم نوروز باشكوه خاصي برگزار مي‌شود. در سوريه و لبنان جشن نوروز شبيه به مراسم نوروز در ايران برگزار مي‌شود با اين تفاوت كه زمان برگزاري اين جشن هر سال تغيير مي‌كند و معمولا در هفته نخست فروردين يك روز به عنوان نوروز جشن گرفته مي‌شود كه مراسم اين روز شبيه به روز سيزده بدر ايران است. يعني در كشورهاي سوريه و لبنان و همچنين كشور مصر مردم روزي را كه به عنوان نوروز نامگذاري مي‌شود در خارج از خانه و در طبيعت مي‌گذرانند و با تعارف شيريني و مواد غذايي مختلف به همديگر، اين روز را در كنار هم جشن مي‌گيرند. در بسياري از كشورها نيز نخستين روز فروردين كه مصادف با روز بيست و يكم مارس و فرارسيدن بهار است به عنوان روز مادر جشن گرفته مي‌شود. پيش از فرارسيدن اين روز مردم خانه‌هايشان را تميز مي‌كنند و فرزندان خانواده در اين روز كه در برخي از كشورها مانند سوريه و لبنان تعطيل رسمي است، در خانه پدر و مادرها دور هم جمع شده و با تقديم هديه‌اي به مادر از او قدرداني و سپاسگزاري مي‌كنند.
جشن نوروز در آينه اقوام
در كشور تاجيكستان مردم از شب چهارشنبه سوري و بابرگزاري مراسم سنتي به استقبال عيد نوروز مي‌روند. در اين كشور به مناسبت نوروز، 4 روز اول فروردين ماه تعطيل رسمي خواهد بود. در كشور تاجيكستان كودكان، زنان و دختران با پوشيدن لباس‌هاي نوروز در مراسم جشن نوروزي كه به صورت دسته جمعي در ميان كارمندان ادارات، كارخانه‌ها و سازمان‌هاي مختلف برگزار مي‌شود، شركت مي‌كنند. پختن سمنو و كلوچه‌هاي مخصوص عيد نوروز از جمله سنت‌هاي مردم اين كشور در روزهاي پيش از آغاز سال نو است.
آنها در نخستين روز بهار پس از برگزاري مراسم جشن نوروز به ديدن بيماران و سالمندان مي‌روند، اما در كشور افغانستان رسم بر اين است كه در نخستين روز سال نو علم امام علي(ع) طي مراسم خاصي بر افراشته شود تا به اين ترتيب جشن نوروزي كه تا چهل روز ادامه خواهد داشت رسما آغاز شود. آنها بر اين باورند كه اگر اين علم به آرامي و بدون لرزش از سطح زمين بلند شود يعني اين كه سالي خوب و خوش يمن را پيش‌رو خواهند داشت. در اين كشور نيز مردم با خانه تكاني و شستن فرش‌ها به استقبال فصل بهار مي‌روند. در افغانستان مردم به جاي سفره هفت‌سين، سفره هفت‌ميوه مي‌چينند كه اين هفت ميوه عبارتند از پسته، فندق، قيسي، گردو، آلو، كشمش و سنجد. در اين كشور نيز مانند ديگر كشورها جشن نوروز پس از 2 هفته پايان مي‌يابد و زندگي عادي مردم از سرگرفته مي‌شود. البته در برخي از شهرهاي كشور افغانستان جشن نوروز تا 40روز ادامه دارد. در كشور تركمنستان جشن سال نو يك بار به استناد تقويم ميلادي و به عنوان جشن بين‌المللي سال نو و يك بار به نشاني گراميداشت آداب و رسوم ديرينه و در روز عيد نوروز برگزار مي‌شود. در كشور پاكستان تقويم خورشيدي از اهميت بسيار زيادي برخوردار است.
نكته: در برخي از كشورها مانند ازبكستان ارمنستان، تاجيكستان، افغانستان، سوريه و بخش‌هاي كردنشين تركيه نوروز به يكي از سنت‌هاي فرهنگي حاكم بر آن جوامع تبديل شده است
در اين كشور نيز مردم با خانه تكاني، تهيه شيريني و پختن غذاهاي معروف به غذاهاي نوروزي به استقبال بهار مي‌روند. جمهوري آذربايجان تنها كشور غيرفارسي زبان است كه عيد نوروز در آن كشور به عنوان عيد ملي پذيرفته شده است. مردم آذربايجان نيز در روزهاي پيش از آغاز سال نو با تميز كردن خانه‌هايشان خود را براي استقبال از نوروز آماده مي‌كنند. پختن سمنو، انداختن كلاه پوستين به در خانه‌ها و همچنين آويزان كردن كيسه‌اي از پشت بام‌خانه در شب عيد نوروز و عيدي دادن ازجمله رسومات رايج اين كشور است. مردم روز پيش از نوروز يعني بعد از ظهر آخرين روز اسفند به مزار درگذشتگان مي‌روند تا به اين ترتيب به نوعي ياد و خاطره آنها را نيز در جشن نوروزي زنده نگه دارند. در ازبكستان جشن نوروز، جشن دولتي است و مراسم سال نو طبق تقويم اروپايي برگزار مي‌شود. آنها طبق رسومات تمام كارهاي مربوط به آماده كردن غذاي مخصوص نوروز و وسايل پذيرايي را آماده مي‌كنند. سمنوپزي هم از رسوم ديرينه اين كشور است. مردم ازبكستان بر اين باورند كه اگر در سمنوي مهمان سنگي كوچك افتاده باشد يعني اين فرد تا نوروز ديگر شاد و تندرست خواهد بود. اگر در ايام نوروز به قزاقستان سفر كرده باشيد بيش از هر چيز، آذين‌بندي و چراغاني خيابان‌ها در روزهاي نزديك به آغاز نوروز مورد توجه شما قرار خواهد گرفت. قزاق‌ها بر اين باورند كه تميزي خانه هنگام سال‌نو، سلامت اعضاي خانواده را تا سال آينده تضمين خواهد كرد. در اين كشور مردم در ايام نوروز به ديد و بازديد همديگر مي‌روند و برگزاري مراسم ازدواج جوانان در روزهاي نوروزي ازجمله آداب و روسم مردم قزاقستان است. تعطيلات نوروزي در اين كشور 3 روز است و مراسم جشن نوروزي تا يك ماه پس از آغاز فروردين‌ماه ادامه خواهد داشت. در كشور قرقيزستان نوروز جشني يكروزه است كه اگر اسفند 30 روز باشد در روز اول و اگر اسفند 29 روز باشد در روز دوم فروردين ماه برگزار خواهد شد. اگر چه جشن نوروز در گذشته در اين كشور به دست فراموشي سپرده شده بود، اما پس از فروپاشي شوروي سابق اين مراسم هر سال با شكوه‌تر از گذشته برگزار مي‌شود.
برگزاري جشن بهار در گوشه و كنار دنيا
علي‌رغم اين كه در بسياري از كشورها آغاز سال نو با آغاز فصل بهار مقارن نخواهد بود، اما تغييرات طبيعت در فصل بهار براي ساكنان نيمكره شمالي زمين از اهميت بسيار زيادي برخوردار بوده و از گذشته‌هاي دور در بسياري از اين كشورها برگزاري مراسم جشن به مناسبت تولد دوباره گياهان متداول و مرسوم بوده است. كشور ويتنام ازجمله كشورهايي است كه در آن جشن بهاري با برپايي آيين‌هاي خاصي همراه است. جشن بهاري در ويتنام از نيمه فصل زمستان آغاز شده و تا 3ماه پس از سال نو ميلادي ادامه خواهد داشت. در كشور تايوان در مراسم جشن بهاري مردم با هديه دادن به همديگر نوروز را جشن مي‌گيرند.
در كشور چين، جشن بهاري حدود يك ماه و نيم ادامه دارد. آنها با خانه‌تكاني به استقبال نوروز مي‌روند و در اين ايام شعرهاي بهاري را به روش سنتي روي كاغذهاي قرمز رنگي مي‌نويسند و به در خانه‌هايشان آويزان مي‌كنند. ژاپني‌ها روز آغاز بهار به‌آرامگاه درگذشتگان خود رفته و در كنار آرامگاه آنها هدايايي مانند گل، ميوه و برنج قرار مي‌دهند. اين مراسم در كشور ژاپن يك هفته به طول مي‌انجامد كه نخستين روز آن اولين روز فروردين‌ماه است كه از تعطيلات رسمي اين كشور است. در برخي از كشورهاي اروپايي مانند كشور سوئيس در مراسمي سنتي كه در نخستين روز بهار برگزار مي‌شود، در مراسمي خاص يك عروسك پنبه‌اي كه شبيه به يك آدم‌برفي است به نشانه پايان سرما در زمستان سوزانده خواهد شد و به اين ترتيب در اين كشورها مردم با برگزاري جشن بهاري به استقبال بهار طبيعت مي‌روند.
