آنچه بايد از خوردني‌ها و نخوردني‌هاي شب عيد بدانيد و بكار گيريد

عيد‌ آمد و عيد ‌آمد ، شكلات و شيريني ‌آمد .
جام جم آنلاين: صداي ناصر عبداللهي هنوز تو گوش‌ها هست وقتي مي‌خوند: «بهار اومد با يه بغل جوونه... عيدو آورد از تو كوچه تو خونه». معمولا اولين نشانه آمدن عيد تو خونه آمدن آجيل و شيريني سر ميزهاست، كه متاسفانه عدم رعايت رژيم غذايي صحيح باعث مي‌شود از همان دري كه عيد مي‌آيد سلامت هم بيرون برود.

بعد از تعطيلات نوروز مطب تعدادي از پزشكان شلوغ مي‌شود. متخصصان داخلي و گوارش از جمله اين پزشكان هستند. علتش اين است كه افراد معمولا در اين ايام به دليل رفت و آمد زياد يا مسافرت، اهميت زيادي به غذاي مصرفي خود نمي‌دهند و در نتيجه بعد از اتمام تعطيلات ممكن است با عوارض ناشي از تغذيه غلط روبه‌رو شوند كه ازجمله آنها مي‌توان به چاقي، افزايش قند خون، چربي خون، فشار خون، و... اشاره كرد.

ياور هميشه مفيد

گران شدن ميوه در شب عيد موجب شده اين خوراكي مفيد و سنتي در مراسم مهماني كمرنگ ديده شود. رسم ايراني‌ها در انتخاب ميوه‌هاي درشت براي مهماني نيز به اين مشكل بيشتر دامن زده است. از طرف ديگر سخت بودن پوست كندن نيز خوردن انواع ميوه در مهماني‌هاي نوروزي كاهش مي‌يابد و به جاي آن تنقلات بيشتر مصرف مي‌شود. اين امر بخصوص در كودكان بيشتر مشاهده مي‌شود. ميوه‌ها با دارا بودن ميزان بالاي ويتامين، املاح و آب، مي‌توانند به حفظ سلامت انسان كمك كنند. ميوه‌ها چنانچه با پوست مصرف شوند، حاوي مقدار زيادي فيبر غذايي هستند كه از بروز يبوست پيشگيري مي‌كنند و موجب كاهش كلسترول و ساير چربي‌هاي نامطلوب خون و نيز باعث تنظيم تعادل فشار خون مي‌گردند و به حفظ سلامت قلب و عروق كمك مي‌كنند. فيبر موجود در ميوه‌ها از ابتلا به سرطان پيشگيري مي‌كند. در بيماران ديابتي، مصرف فيبر غذايي موجب كنترل قندخون مي‌شود. هرچند افراد ديابتي بهتر است از ميوه‌هايي مثل موز، سيب، گيلاس، خرما، انجير، هلو و آلو كه قند خون را كندتر بالا مي‌برند، استفاده كنند. البته انرژي ميوه‌هاي مختلف هم متفاوت است در حالي كه مصرف يك عدد موز حدود 100 كالري، يك خيار 7 كالري دارد، يك سيب متوسط حدود 55 كالري و يك پرتقال هم 35 كالري انرژي دارد.

سفر به سلامت

سفر جزء جدا نشدني نوروز است. همه با شادي به سفر مي‌روند و دلشان نمي‌خواهد بيمار برگردند، اما اگر به وضعيت تغذيه خود توجه نكنند يا بيمار مي‌شوند يا چاق از سفر بازمي‌گردند. به طور طبيعي در طول مسافرت اشتهاي انسان زياد مي‌شود و ميل به مصرف تنقلات و شيريني‌جات حتي چند وعده غذاي اضافي افزايش مي‌يابد و ممكن است به جاي 3 وعده، 5 وعده غذا با حجم بيشتر مصرف شود، به علاوه استفاده از نوشابه‌هاي گازدار و عدم كنترل رژيم غذايي روزمره و مصرف چربي‌ها و غذاهاي آماده، در طول سفر بيشتر شده (مخصوصا در ايام تعطيل نوروزي) كه اغلب منجر به افزايش فشار خون، چربي خون، بالا رفتن كلسترول مضر (LDL) و در نهايت چاقي مي‌شود. با اين توصيف مسافران بايد در طول مسافرت مخصوصا در تعطيلات نوروز مراقب باشند اضافه وزن پيدا نكنند و چاق نشوند چون در اين صورت فوايد سفر و تعطيلات نوروز با عوارض چاقي معاوضه مي‌شود.

براي جلوگيري از چاقي و اضافه وزن و بيماري‌هاي ناشي از آن، مسافران مصرف آجيل، تخمه، شيريني و شكلات را به حداقل برسانند و در طول سفر از مصرف بي‌رويه نوشابه، چيپس، پفك، سوسيس، كالباس، پيتزا و به طور كلي غذاهاي آماده بپرهيزند.

خوردن يا نخوردن؛ مساله اين است

از موضوع رژيم غذايي كه بگذريم خوردن غذا در بين راه نيز نكته مهم ديگري است كه بايد به آن توجه داشت. رعايت نكردن نكات بهداشتي در بسياري از رستوران‌هاي بين جاده‌اي يكي از مشكلات عمده‌اي است كه مسافران با آن دست به گريبان هستند. كارشناسان و مسوولان در اين زمينه توصيه مي‌كنند خانواده‌ها در انتخاب يك رستوران سالم به كيفيت، ظاهر، مزه و بوي غذا توجه بيشتري داشته باشند و حتي المقدور از سفارش دادن غذا در اين مكان‌ها پرهيز كرده و در طول مسير سفر از غذاهاي سرد، سبك و خانگي استفاده كنند.

در طول سفر نوع غذايي كه مصرف مي‌شود از اهميت بسياري برخوردار است. متخصصان صنايع غذايي تأكيد دارند با توجه به اين كه رطوبت زياد، رشد و تكثير ميكروب‌ها را زياد مي‌كند بايد سعي شود در طول راه از غذاهاي نيمه خشك با رطوبت كم استفاده شود. در غير اين صورت افراد دچار بيماري‌هاي ناشي از غذاي مسموم مثل اسهال، حالت تهوع و استفراغ، درد در ناحيه شكم و تب مي‌شوند.

توجه داشته باشيد نگهداري صحيح غذاي پخته باقي‌مانده از هر وعده در طول سفر كار آساني نيست. به ‌هر حال، اگر مجبور به چنين كاري شديد، غذا را در ظروف دربسته و در جاي خنك نگهداري كنيد. همچنين، حتما قبل از مصرف غذاي باقي‌مانده از قبل، آن را به مدت 20 دقيقه روي حرارت قرار دهيد. ضمنا بهتر است در طول سفر از موادغذايي خام يا نيم‌پز استفاده نكنيد زيرا ممكن است آلوده به عوامل عفوني باشد.

كوچه بن‌بست

ميان اين همه خوردني‌هاي سفره‌هاي نوروزي كه به هم پيوستن، شيريني و شكلات كوچه‌هاي بن‌بستي هستند كه هيچ‌وقت به سلامت منتهي نمي‌شوند.

نكته: سفر جزء جدا نشدني نوروز است. همه با شادي به سفر مي‌روند و دلشان نمي‌خواهد بيمار برگردند اما اگر به وضعيت تغذيه خود توجه نكنند يا بيمار مي‌شوند يا چاق از سفر بازمي‌گردند
شيريني‌ها به لحاظ دارا بودن انرژي زياد بويژه موادي نظير خامه‌ها كه حاوي انرژي متراكمي هستند در چاقي و افزايش وزن افراد تاثير بيشتري دارند.

افراط در مصرف قند و شكر و تمام مواد غذايي تهيه شده از آنها و نيز زياده‌روي در مصرف مواد نشاسته‌اي، مي‌تواند علاوه بر چاقي موجب افزايش تري‌گليسيريد خون نيز شود. تري‌گليسيريد يكي از انواع چربي‌هاي نامطلوب خون است و افزايش دراز مدت آن در خون موجب بالا رفتن ساير چربي‌هاي نامطلوب و بروز اختلالات قلبي ـ عروقي مي‌شود. مصرف مواد شيرين به سلامت دندان‌ها نيز لطمه مي‌زند و باعث پوسيدگي ميناي دندان و فساد دندان‌ها مي‌شود.

مصرف بي‌رويه شيريني در اطفال با توجه به كاهش اشتها و سيري كاذبي كه همراه دارد، موجب كمبود ساير مواد مغذي مورد نياز جهت رشد اين گروه مي‌شود؛ همچنين استفاده از برخي تركيبات نظير رنگ‌ها، كاكائو و ساير مواد در تهيه و تزئين شيريني‌ها بر عوارض آن مي‌افزايد. بد نيست بدانيد يك شيريني خشك حدود 100 كالري، يك شيريني دانماركي 210 كالري، يك برش متوسط كيك شكلاتي 400 كالري و يك شكلات كوچك 30 كالري انرژي دارد.

دارو بخوريد، دارو نخوريد

خوردن دارو در تعطيلات نوروز هم آداب خاص خود را دارد.برخي بيماران به علت مسافرت يا مهماني داروهاي خود را بموقع مصرف نمي‌كنند و دچار مشكلاتي مي‌شوند. برخي بيماران بخصوص بيماران ديابتي نيز به علت تغيير رژيم غذايي نياز به تغيير ميزان يا ساعت دارو دارند كه به آن توجه نمي‌كنند. برخي هم فكر مي‌كنند در تعطيلات مي‌توان مصرف دارو را نيز تعطيل كرد؛ اين در حالي است كه بسياري از داروها مانند داروهاي ضد تشنج، داروهاي بيماري‌هاي قلبي، داروهاي ضدافسردگي و اختلالات رواني، داروهاي ضد ديابت و چربي خون و برخي داروهاي مسكن و همچنين آنتي‌بيوتيك‌ها بايد مرتب مصرف شوند و قطع ناگهاني اين داروها، بيمار را دچار مشكل خواهد كرد.

از طرفي برخي نيز به غلط سراغ مصرف دارو مي‌روند. پرخوري و بدخوري در ايام نوروز عواقبي هم دارد. در كوتاه‌مدت ترش كردن، نفخ معده، سوزش و درد شايع‌ترين مشكلات است، برخي افراد در مواقع بروز اين مشكلات، خودسرانه دارو مي‌خورند و اين دارو ممكن است مشكلات ديگري را براي آنها ايجاد كند. مصرف دارو حتما بايد زير نظر پزشك معالج و با نظر او باشد. اگر علاقه‌اي به مراجعه به پزشك نداريد و از طرفي با پيشگيري و كنترل خورد و خوراك هم ميانه‌اي نداريد، بهتر است براي حل مشكل خود به سراغ عرقيات خانگي برويد كه در اكثر مواقع مفيد است و درد شما را آرام مي‌كند.

فيتيله، سلامت تعطيله

چاق شدي! اين تقريبا بدترين جمله‌اي است كه بعد از تعطيلات نوروز افراد به هم مي‌گويند، هر چند خانم‌ها بعد اين جمله را تلطيف مي‌كنند و مي‌گويند: «يه كمي تپلي هم بهت، اما خب اين جمله تلخ كار خودش را مي‌كند. تعطيلات نوروز تغييراتي را در تغذيه به دنبال دارد؛ به اين ترتيب كه معمولا صرف وعده‌هاي اصلي غذا با تاخير انجام شده يا به علت استفاده از تنقلات به وعده‌هاي غذايي بي‌توجهي مي‌شود.

متخصصان تغذيه همواره بر كنترل ميزان انرژي دريافتي و توجه به وعده‌هاي اصلي غذايي بويژه صبحانه تاكيد دارند، اما اين مساله در نوروز فراموش مي‌شود. حذف وعده‌هاي اصلي غذايي يكي از مشكلاتي است كه در نوروز رخ مي‌دهد. از آنجا كه در ايام نوروز انواع شيريني‌ها، شكلات و آجيل‌ها در دسترس هستند، حذف يك وعده غذايي ريزه‌خواري را به دنبال دارد و اين ريزه‌خواري احتمال اضافه وزن و چاقي را بيشتر مي‌كند. استفاده از كربوهيدرات‌ها و پروتئين‌ها در وعده صبحانه علاوه بر رفع گرسنگي، كالري تنظيم‌شده‌اي را به بدن مي‌رساند. بهترين كار اين است كه وعده‌هاي اصلي غذا و ميان‌وعده‌هاي غذايي هر كدام در جاي خود مصرف شوند.

علي اخوان بهبهاني / جام جم