صفات مؤمن قسمت دوم

صفات مؤمن قسمت دوم

درس اخلاق حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی(دامت برکاته)

مقدمه: در بحث اخلاقى گذشته حديثى از پيامبر اكرم(ص) خطاب به على(ع) نقل كرديم كه حضرت فرمود مؤمن مؤمن نمى شود مگر اين كه صد و سه صفت در او جمع شود كه اين صفات در پنج دسته جمع مى شود. پنج صفت در جلسه قبل بيان شد و اكنون به پنج صفت ديگر اشاره مى كنيم: متن حديث: ... كريم المراجعة، اوسع الناس صدراً، أذلّهم نفساً، صحكه تبسماً، و اجتماعه تعلماً... .(1) ترجمه حديث: ... مراجعاتش كريمانه است، سعه صدرش از همه بيشتر، تواضعش زياد است، با صداى بلند نمى خندد و حضورش در اجتماعات همراه با تعليم و تعلّم است. ششمين صفت مؤمن «كريم المراجعة» است، يعنى مراجعاتش كريمانه است كه دو احتمال دارد: 1- مراجعاتى كه مردم به او دارند كريمانه برخورد مى كند، يعنى يا الان توانائى آن را دارد و انجام مى دهد يا وعده انجام آن را در آينده مى دهد و يا نمى تواند انجام دهد كه عذرخواهى مى كند، قرآن مى فرمايد: «قول معروف و مغفرة خير من صدقة يتبعها اذى».(2) 2- مراجعه اش به ديگران كريمانه است يعنى اگر از كسى چيزى مى خواهد مؤدّبانه است و طلبكارانه نيست و اصرار نكرده و طرف را مأخوذ به حيا نمى كند. هفتمين صفت مؤمن «أوسع الناس صدراً» است، يعنى سينه اش از همه گشاده تر است قرآن در مورد سعه صدر مى فرمايد: «فمن يرد الله أن يهديه يشرح صدره للاسلام و من يرد أن يضله يجعل صدره ضيّقاً حرجاً»(3) هركس را خدا بخواهد هدايت كند (لايق هدايت بداند) براى پذيرش اسلام شرح صدر به او مى دهد و هركس را بخواهد گمراه كند (لايق هدايت نباشد) سينه اش را تنگ مى كند. «سعه صدر» به چه معنى است؟ اشخاصى كه شرح صدر دارند همه چيز را تحمّل مى كنند (ناملايمات، مشكلات، حوادثِ سخت...) بدگويى ها در آنها اثر نكرده و زود نااميد نمى شوند. حوادث، علوم، دانش ها و معارف را در خود جاى مى دهند و اگر كسى درباره آنها بدى كند در گوشه اى از ذهن خود جاى مى دهند و تمام وجودشان را پر نمى كند ولى كسانى كه ضيّق الصدر هستند با اندك ناملايماتى جابه جا شده و پذيرش و تحمّل و حوصله ندارند. هشتمين صفت مؤمن «اذلّهم نفساً» است، «ذلت» در لغت عرب به معنى تواضع و «ذلول» به معنى رام است، ولى در فارسى ذلّت يك بار منفى دارد پس اين صفت به معنى تواضع است يعنى مؤمن تواضعش زياد است و در مقابل مردم تواضع مى كند، به كوچك و بزرگ آنها احترام مى كند، و توقع ندارد همه به او احترام بگذارند. نهمين صفت مؤمن «ضحكه تبسماً» است، مؤمن با صداى بلند نمى خندد در روايات داريم كه پيامبر هيچگاه با صداى بلند نخنديد، پس خنده مؤمن هم مؤدّبانه است. دهمين صفت مؤمن «اجتماعه تعلّماً» است يعنى مؤمن وقتى در جلسه اى مى نشيند سعى مى كند تعليم و تعلّم در آن باشد و به غيبت و چيزهايى كه به درد او نمى خورد و فايده اى براى او ندارد نمى پردازد. پی نوشتها: 1. بحار، ج 64، ص 310. 2. آيه 263، سوره بقره. 3. آيه 125، سوره انعام.