تحصيل و تدريس (تعليم و تعلّم) علما
قسمت دوم
آيت الله قاضي(ره):مرحوم آيت الله قاضي (ره ) اگر چه بيشتر در زمينة سيروسلوك و عرفان شهرت دارند ولي ايشان عالمي يك بعدي نبودند- مرحوم حاج آقا سيدهاشم حداد در مورد ايشان ميگويد:«مرحوم آقاي قاضي يك عالمي بود كه از جهت فقاهت بينظير بود. از جهت فهم روايت و حديث بينظير بود. از جهت تفسير و علوم قرآني بينظير بود. از جهت ادبيات عرب و لغت و فصاحت بينظير بودند، حتي ازجهت تجويد و قرائت قرآن.» و اين نشانة اهتمام بيش از حد ايشان به كسب علوم ظاهري و تعليم آن بوده است.[1]
آيت الله العظمي بهاء‌الديني(ره): ايشان ايام تحصيل و تدريس خود را اينگونه توصيف كردهاند: «چنان عشق و علاقهاي به تحصيل علم داشتم، كه زندگيام كتاب بود و همنشينم درس و بحث و مطالعه ـ با هيچ جلسهاي و برنامهاي به اندازة مجلس درس انس نداشتم به طوري كه در سن نوجواني حدود شانزده ساعت كار ميكردم ـ به كارهاي فكري شوق بسيار داشتم. به طوري كه لحظهاي نميآسودم و هميشه فكرم مشغول بود. در هر فرصتي كه پيش ميآمد وقت را براي مطالعه غنيمت ميشمردم و غير از كتب درسي حوزه، كتب مفيد ديگر را هم مطالعه ميكردم. هر كتابي را كه درس ميگرفتم هنوز چند روز از اتمام آن نگذشته بود كه تدريس ميكردم، علاقة عجيبي به تدريس داشتم زيرا بسياري از مجهولاتم و نقاط ابهام با تدريس حل ميشد.»و بالاخره اين جديت موجب ميشود در سن 25 سالگي اجازة اجتهاد بگيرند.[2]
مرحوم علامة طباطبائي (ره ): در زندگينامة ايشان، اينگونه آمده است:« در اوايل تحصيل كه به صرف و نحو اشتغال داشتم علاقة زيادي به ادامة تحصيل نداشتم و از اين روي هر چه ميخواندم نميفهميدم و چهارسال به همين نحو گذراندم. پس از آن يكباره « عنايت خدائي» دامنگيريم شد و در خود يك نوع شيفتگي و بيتابي نسبت به تحصيل كمال حس نمودم به طوري كه از همان روز تا پايان تحصيل كه تقريبا هيجده سال طول كشيد، هرگز نسبت به تعليم و تفكر احساس خستگي نكردم ـ زشت و زيبايي جهان را فراموش كرده، بساط معاشرت با غير اهل علم را برچيدم ودر خورد و خواب به حداقل ضروري قناعت نموده باقي را به مطالعه پرداختم بسيار ميشود كه شب را تا طلوع آفتاب به مطالعه ميگذراندم و هميشه درس فردا را پيش مطالعه كرده، اشكالات آنرا حل ميكردم، به طوري كه ميتوانم بگويم هرگز اشكال و اشتباه پيش استاد نبردهام.» كه البته عنايت الهي كه به ايشان شده بود در اثر انابهاي بود كه ايشان به درگاه خدا داشتند و اين مطلب را بعدا براي آقاي صدرالدين حائري شيرازي نقل كرده بودند.[3]
و همت ايشان در فراگيري دروس آنقدر بوده كه وقتي در نجف مي خواستند رياضي بخوانند، چون استاد تنها ساعت يك بعد از ظهر وقت داشتند ايشان مسافت زيادي را در گرما و موقع ظهر ميرفتند تا يكساعت درس رياضي فرا بگيرند.[4]
آري، وصول به درجات بالاي علم و معرفت و فتح قلههاي دانش تلاش، جديت و پشتكار ميطلبد و از اينرو است كه اين استوانههاي علم و فضيلت توانستند اثرات ارزشمند علمي از خود به يادگار بگذارند. به فرمايش مولا علي (عليه السلام) « قرن الاجتهاد بالوجدان »[5] هر كس در راه رسيدن به چيزي تلاش و كوشش خستگي ناپذير داشته باشد به آن دست مييابد.
پی نوشتها :
[1] . اسوة عارفان ـ گفتهها و ناگفتهها دربارة مرحوم علامه سيد علي آقا قاضي (ره ) ص 19 صادق حسن زاده، محمود طيار مراغي ـ انتشارات مؤمنين اول 1378.
[2] . حاج آقا رضا همداني، آيت بصيرت ـ ص 34 .
[3] . جرعههاي جانبخش فرازهائي از زندگي علامة طباطبائي (ره) ـ ص 53ـ54 ـ غلام رضا گلي زواره انتشارات حضور، اول 1375 قم .
[4] . همان ص 57.
[5] . تصنيف غررالحكم ـ ص 444 ح 10127، عبدالواحد آمدي، دفتر تبليغات اسلامي چاپ اول بي تا.
