معجزه ارزان مرطوبکنندهها
خارش، پوستپوست شدن و قرمزی پوست، همه از علایم خشكی پوستند كه اگرچه بسیار آزاردهنده اما قابل درمانند.
مهمترین توصیه ای كه پزشكان برای مقابله با خشكی پوست میكنند مصرف منظم كرمهای مرطوب كننده است. كمتر چیزی به اندازه یك پوست سالم و با طراوت در زیبایی آدم نقش دارد.
اهمیت سلامت پوست به حدی است كه خیلی وقتها صفاتی كه با دیدن یك نفر به ذهنمان میرسد، چیزی نیستند جز همان ویژگیهای پوست او: شاداب، زنده، با طراوت، زیبا و... بنابراین تعجبی ندارد كه بعضیها به همان اندازه كه به سلامت بدنشان اهمیت میدهند و حتی بیشتر از آن، به زیبایی پوستشان اهمیت دهند.
یكی از مشكلات پوستی كه با شروع فصل سرما بیشتر دیده میشود، خشكی پوست است. حتما شنیدهاید كه میگویند پوستهای خشك، زودتر پیر میشوند. این یك واقعیت است. پوست خشك، یك پوست بیمار و آسیبپذیر است. خیلی راحتتر چروك میشود، خیلی سریعتر دچار لك میشود و خیلی زودتر پیر میشود. اما اینها عوارض بلند مدت خشكی پوست هستند. خشكی پوست در كوتاهمدت حتی آزاردهندهتر است، زیرا باعث خارش، تركخوردگی و پوستهریزی میشود.
● چرا پوست خشك میشود؟
برای اینكه بهتر متوجه شوید چه چیزهایی باعث خشكی پوست میشوند، ابتدا باید كمی با ساختمان پوست آشنا شوید. پوست از ۳ لایه تشكیل شده است كه عبارتند از:
۱) اپیدرم: خارجیترین لایه پوست است كه ضخامتی در حد یك ورقه كاغذ دارد.
۲) درم: لایه میانی و قسمت عمده تشكیلدهنده پوست است. درم حاوی الیاف كلاژن و الاستین است، یعنی همان چیزهایی كه پوست شما را محكم و انعطافپذیر نگه میدارند. قوام پوست شما به وجود این الیاف بستگی دارد.
۳) زیر پوست: این لایه كه در زیر درم قرار گرفته، عمدتا از چربی تشكیل شده است. عروق و اعصاب، فولیكولهای مو، غدد چربی و غدد عرق هم در همین قسمت قرار دارند.
در قاعده لایه اپیدرم، یكسری سلول بهنام سلولهای قاعدهای وجود دارند. این سلولها دائما تقسیم میشوند و تكثیر مییابند و سلولهای پوستی جدید ایجاد میكنند. سلولهای پوستی جدید سپس به طرف خارج پوست حركت میكنند و وقتی به سطح پوست رسیدند، به تدریج چروكیده میشوند و میمیرند و جای آنها را سلولهای جدید میگیرند. این سلولهای مرده، لایه شاخی پوست را تشكیل میدهند كه خارجیترین قسمت اپیدرم به حساب میآید.
با این توضیحات ممكن است تصور كنید كه لایه شاخی پوست به هیچ دردی نمیخورد و فقط باید با لیف و كیسه به جنگ آن رفت، در حالی كه سلولهای لایه شاخی وظیفهای به مراتب مهمتر از مردن دارند! در واقع لایه شاخی یك ساختار كاملا پویا است كه نه تنها در ظاهر شما نقش عمدهای دارد، بلكه بهطور مستقیم روی سلامتی شما تا‡ثیر دارد. بهطور طبیعی، عمده فضای بین سلولها در لایه شاخی از چربیها پوشیده شده است. این چربیها یك سد حفاظتی قوی بهوجود میآورند كه باعث میشود رطوبت بدن حفظ شود و اگر به هر دلیلی این چربیها از بین بروند، رطوبت بدن و پوست شما از دست میرود. حتما تا حالا متوجه شدید كه وقتی پوست شما خشك میشود، چه اتفاقی برای آن رخ داده است.
یك لایه شاخی سالم، حدود ۳۰ درصد آب دارد كه وجود آن برای حفظ شفافیت و انعطافپذیری ضروری است. میزان این آب هم ارتباط مستقیم با رطوبت هوا دارد. این قانون را به خاطر بسپارید كه: <هرچه هوا خشكتر، پوست خشكتر>
● یك پوست بی طراوت
خشكی پوست میتواند یك مشكل موقتی باشد كه فقط زمستانها شما را آزار دهد و یا اینكه یك مشكل دائمی باشد. علائمی كه در اثر خشكی پوست ایجاد میشود، به سن فرد، وضعیت سلامتی او، محل زندگی او، مدت زمانی كه در فضای باز میگذراند و البته علت ایجاد خشكی پوست بستگی دارد. این علائم عبارتند از:
▪ احساس كشیده شدن و سفتی پوست بهویژه بعد از استحمام یا شنا
▪ از دست رفتن طراوت پوست و چروكیده شدن آن
▪ ناصافی و زبری پوستخارش كه گاهی میتواند شدید باشد
▪ پوستهریزی خفیف تا شدید
▪ خطوط یا تركهای پوستی
▪ قرمزی
البته این علائم همیشه در اثر یك خشكی پوست معمولی بهوجود نمیآیند، گاهی اوقات بعضی بیماریها هم میتوانند چنین علائمی را ایجاد كنند كه معمولا هم، علائمشان شدیدتر است. معروفترین بیماریهایی كه باعث خشكی پوست میشوند عبارتند از اگزما، پسوریازیس و ایكتیوز. هر ۳ این بیماریها باعث خشكی شدید پوست، پوستههای خشن، تركهای عمیق و قرمزی شدید پوست میشوند و نیاز به درمانهای جدیتر دارند. كمكاری غدد تیروئید هم به دلیل اینكه باعث كاهش فعالیت غدد چربی و غدد عرق میشود، باعث خشكی پوست میشود. با این وجود، در اغلب اوقات خشكی پوست یك بیماری نیست، بلكه وضعیتی است كه در اثر یك سری عوامل محیطی و به دست خود شما ایجاد شده است.
● عواملی كه پوست شما راخشك می كنند
۱) آب و هوا: بهطور طبیعی در زمستان و مواقعی كه درجه حرارت و رطوبت محیط كاهش مییابد، پوست خشكتر است. وضع وقتی بدتر میشود كه شما از هوای سرد بیرون وارد فضای گرم و خشك منزل شوید. وزش باد و زندگی در ارتفاع هم خشكی پوست را تشدید میكند.
۲) ایركاندیشن و سیستمهای حرارت مركزی: با وجودی كه این سیستمها در زندگی یك موهبت محسوب میشوند اما برای پوست شما چندان مفید نیستند. سیستمهای گرمایشی مركزی، شومینهها، اجاقهایی كه با سوزاندن چوب كار میكنند و ... همگی باعث از دست رفتن رطوبت پوست شما میشوند.
۳) شستشوی زیادی: دوش گرفتنهای مكرر بهویژه اگر شما علاقه دارید برای مدت طولانی زیر آب داغ بمانید، سد چربی موجود در پوست شما را میشكند. شنا كردن مكرر بهویژه در استخرهایی كه كلر زیادی دارند نیز همین اثر را دارد.
۴) صابونها و پاككنندههای قوی: بسیاری از صابونها و پاككنندههایی كه مردم بهطور عادی از آنها استفاده میكنند، چربی و رطوبت موجود در پوست را با خود میبرند. دئودورانتها و صابونهای آنتیباكتریال هم وضع بدتری دارند و به شدت برای پوست مضر هستند. علاوه بر این موارد كه بهطور مشخص باعث خشكی پوست میشوند، عوامل دیگری هم وجود دارند كه خطر ابتلا به خشكی پوست را در شما افزایش میدهند. برخی از این موارد عبارتند از:
▪ سن: با بالارفتن سن، فعالیت غدد تولیدكننده چربی در پوست كاهش مییابد و در نتیجه پوست خشك میشود.
▪ نور خورشید: مثل هر چیزی كه حرارت تولید میكند، خورشید هم باعث میشود پوست شما رطوبت خود را از دست بدهد. در ضمن اشعه ماوراء بنفش خورشید از اپیدرم عبور میكند و آسیب عمدهای هم به الیاف كلاژن والاستین لایه درم وارد میكند. تخریب بین الیاف باعث ایجاد چین و چروك و شل و آویزان شدن پوست میشود.
▪ جنس: معمولا پوست آقایان در مقایسه با خانمها مدت طولانیتری رطوبت خود را حفظ میكند. همچنین كاهش تولید چربی در پوست آقایان در حدود ۸۰ سالگی شروع میشود در حالی كه پوست خانمها بعد از یائسگی شروع به خشكشدن میكند.
● چه موقع به پزشك مراجعه كنیم؟
▪ اغلب افرادی كه كه دچار خشكی پوست هستند، با یكسری مراقبتهای ساده مشكلشان حل میشود اما در این موارد مراجعه به پزشك ضرورت دارد:
▪ با وجود تلاشهای فراوان، پوست شما بهبود نمییابد.
▪ خشكی پوست و خارش مانع از استراحت شما میشود.
▪ پوست شما زخمی و دچار عفونت شده است.
▪ مناطق وسیعی از بدن شما، پوستهریزی دارد. خشكی پوست اگر درمان نشود میتواند منجر به اگزما، فولیكولیت (التهاب فولیكول مو) و سلولیت (عفونت میكروبی بافتهای زیر پوست) شود.● نكاتی برای درمان
چقدر شستشو؟ وسواسی نباشید كه یك بار دوش گرفتن در روز برای رعایت بهداشت معمولا كفایت میكند. اما اگر پوست شما خیلی خشك است، دوشگرفتن یك روز در میان برای شما مناسبتر است. به یاد داشته باشید كه هرچه بیشتر زیر آب بمانید، پوست شما چربی بیشتری از دست میدهد، بنابراین مدت زمان استحمام را به حداكثر ۱۵ دقیقه یا كمتر كاهش دهید. بهجای لذتبردن از آب جوش هم بهتر است زیر آب گرم ملایم خود را شستشو دهید.
در مورد صورت، حتی باید كمتر شستشو دهید.
اگرچه خیلی از مردم عادت دارند یكبار صبح و یك بار بعدازظهر صورتشان را بشویند، اما واقعا یك بار شستشو در روز برای پاككردن چربیهای اضافی و آلودگی پوست صورت میتواند كافی باشد. اگر این وضع شما را راضی نمیكند، توصیه میكنیم صبح صورتتان را با آب سرد بشویید و هنگام شب از یك پاككننده استفاده كنید. از صابونهای قوی پرهیز كنید: اگر شما پوست خشكی دارید، بهترین كار این است كه از كرمها و ژلهای پاككننده كه داخل خود مرطوبكننده دارند، استفاده كنید. اما اگر شما بدون استفاه از صابون دلتان آرام نمیگیرد، از یك صابون ملایم كه چربی یا روغن به آن افزوده شده باشد مثل نوتروژنا، بیسیس یا داو میتوانید كمك بگیرید. از مصرف دئودورانتها و محصولات آنتیباكتریال هم خودداری كنید زیرا خیلی قوی هستند.
پوست خود را نسابید: برای شستشوی صورت از كیسه یا لیف استفاده نكنید. كمك گرفتن از یك اسفنج و یا حتی دستهایتان، برای شستشوی صورت كافی است.
بعد از شستشو، با یك حوله لطیف به آرامی آب روی بدن خود را جمع كنید. در واقع نباید آنقدر حوله را به بدنتان بكشید كه هیچ اثری از رطوبت روی بدن شما نماند. سپس بلافاصله از یك مرطوبكننده استفاده كنید. مرطوبكنندهها را فراموش نكنید:شاید مهمترین توصیهای كه میتوانیم به شما بكنیم، مصرف مداوم مرطوبكنندههاست.
اشتباه نكنید؛ مرطوبكنندهها مخصوص خانمهای پولدار كه نمیدانند با پولشان چه كار كنند، نیست. در واقع همه افراد، زن و مرد، به مرطوبكنندهها نیاز دارند. مرطوبكنندهها اكنون چیزی مابین محصولات زیبایی و دارویی هستند.
● كرمهای مرطوبكننده
مكانیسم اصلی مرطوبكنندهها، حفظ رطوبت در لایه شاخی پوست است. همچنین آنها بهعنوان یك سپر موقتی عمل میكنند كه به سلولهای آسیبدیده پوست زمان میدهد تا خود را ترمیم كنند. در كرمهای مرطوبكننده اجزای مختلفی وجود دارد كه مهمترین آنها موارد زیر هستند.
جذبكنندههای رطوبت (Humectants): موادی مانند اوره و گلیسیرین كه تمایل به جذب آب دارند. نرمكنندهها : (Emollients) این مواد فضای بین سلولها در لایه شاخی را پر میكنند و به جایگزین شدن چربیها در این نواحی كمك میكنند و به این ترتیب باعث چرب و لطیف شدن پوست میشوند. برای پوستهای بسیار خشك و نیز افراد مسن، نرمكنندههایی كه بهصورت محلول آب در چربی هستند، مفیدتر است.
در این نرمكنندهها، پایه اصلی چربی است كه مقداری آب هم به آن افزوده شده است. اكثر كرمهای شب چنین فرمولاسیونی دارند. اما اگر شما جوان هستید، پوست شما مستعد جوش و تاول است و نیز اگر دچار خشكی خفیف یا موقتی پوست هستید، نرمكنندههایی كه بهصورت محلول چربی در آب هستند، برای شما مناسبتر است. فراموش نكنید كه بعضی از اجزاء كرمها بهویژه مواد معطر و مواد نگهدارنده، خودشان میتوانند باعث تحریك و خشكی پوست شوند. بنابراین دنبال كرمهایی باشید كه بو ندارند و مواد نگهدارنده آنها هم، به كمترین میزان ممكن است. مواد نگهدارندهای كه بیشترین احتمال خطر را دارند عبارتند از: كواترنیوم۱۵-، ایمیدازولیدینیل اوره و پروپلین گلیكول.
در مورد مصرف مرطوب كنندهها زمان خاصی وجود ندارد و هر وقت خودتان احساس نیاز كردید میتوانید از آنها استفاده كنید. اما بهطور كلی بهتر است بعد از هر بار استحمام و شستشوی صورت و قبل از ورزش در فضاهای باز و هوای سرد حتما از مرطوبكنندهها استفاده كنید. دستهایتان را هم فراموش نكنید. پوست دستهای شما به اندازه پوست بقیه بدنتان اهمیت دارد و باید دائما با كرمهای مرطوبكننده چرب شود. برخی متخصصین حتی توصیه میكنند كه قبل از خواب هم از مرطوبكنندهها استفاده كنید.
● چند اقدام عملی
▪ خانه را مرطوب نگه دارید: بهترین دما برای منزل بین ۲۰ تا ۲۵ درجهسانتیگرادوبهترین رطوبت بین ۴۰ تا ۵۰ درصد است. استفاده از دستگاههای مرطوبكننده كمی هزینه دارد اما شما میتوانید همین كار را با یك دستگاه بخور و حتی یك كتری آب جوش انجام دهید. بهترین مكان برای استفاده از دستگاه بخور یا كتری هم اتاق خواب شماست.
▪ هر لباسی را نپوشید: اگر پوست شما حساس و یا خشك است، بهتر است از خیر ژاكت یا لباسهای پشمی و یا ترمه بگذرید. در مقابل، پارچههای طبیعی از جنس كتان و سیلك به پوست شما اجازه نفس كشیدن میدهند. هنگام شستشوی لباسها هم از پاككنندههای دارای رنگ یا بو استفاده نكنید، زیرا هر دو باعث تحریك پوست میشوند. چربی بخورید. رژیم كمچربی ممكن است دور كمر شما را باریك كند ولی به پوست شما كمكی نمیكند. پوست شما به انواع خاصی از چربی بهویژه چربی امگا۳- برای حفظ عملكرد مناسب خود نیاز دارد. اما بدن انسان قادر به تولید امگا۳- نیست و شما باید آن را از طریق برخی مواد غذایی بهویژه روغن ماهی، روغن دانه كتان، گردو، دانه سویا و روغن كانولا بهدست آورید.
بعضی از سبزیجات دارای برگ تیره مثل اسفناج، كلم پیچ وكلم بروكلی هم به میزان متوسطی امگا۳- دارند. روش دیگر، مصرف مكملهای امگا۳- است. وارد كردن این مواد در رژیم غذایی نه تنها باعث میشود پوستی لطیف و انعطافپذیر داشته باشید، بلكه خطر سكته قلبی و مغزی را كاهش میدهد و فشارخونتان را نیز پایین میآورد.
اگر فكر میكنید همه این صحبتها به نوعی قرتیبازی! است، به شدت در اشتباهید، اشتباه شما هم ناشی از این است كه پوست را فقط یك عامل زیبایی میدانید. فراموش نكنید كه به عقیده تمام پزشكان، پوست سالم اولین سد دفاعی بدن در مقابل همه انواع میكروبها و مواد آسیبرسان خارجی است.
قُلْ سِیرُوا فِی الْأَرْضِ فَانظُرُوا کَیْفَ بَدَأَ الْخَلْقَ ثُمَّ اللَّهُ یُنشِئُ النَّشْأَةَ الْآخِرَةَ إِنَّ اللَّهَ عَلَى کُلِّ شَیْءٍ قَدِیرٌ (بگو در زمین بگردید و بنگرید خداوند چگونه آفرینش را آغاز کرده است، سپس خداوند به همین گونه، جهان را ایجاد می کند خداوند یقیناً بر هر چیز تواناست) /عنکبوت20
