نگاهي به كتاب های مهدوي، از دنياي واقعي تا فضاي مجازي در مقاله پيش رو سعي شده آثار مهدوي در حوزه‌هاي

نگاهي به كتاب های مهدوي، از دنياي واقعي تا فضاي مجازي در مقاله پيش رو سعي شده آثار مهدوي در حوزه‌هاي مرتبط با كتاب بررسی شود تا واقعيت هاي پيدا و ناپيداي كتب مهدوي شناخته، و ضرورت ها و اهداف لازم براي برنامه ريزي، به منظور توليد كتب مهدوي در دنياي واقعي و فضاي مجازي مشخص گردد.

كتابخانه تخصصي مسجد مقدس جمكران

در بررسي وضعيت كتاب هاي مهدوي، نخستين جايي كه از نظر مي گذرد مسجد مقدس جمكران است كه به دليل انتسابش به آقا امام زمان (عج) و به عنوان مستحكم ترين پايگاه مهدوي از آن انتظار مي رود در عرصه توليد و عرصه كتاب مهدوي اگر پيشروترين نباشد، حداقل از پيشروان باشد.

در خصوص كتابخانه تخصصي مسجد جمكران بايد گفت كه اين کتابخانه به رغم سابقه ۱۳ ساله، اسفندماه ۸۷ افتتاح شده و مشتمل بر دو بخش کتاب‌هاي مکتوب و ديجيتالي است که به دو صورت قفسه باز و مخزن در اختيار علاقه مندان قرار مي گيرد.

اين کتابخانه داراي ۲۰ هزار عنوان کتاب به صورت ديجيتالي و ۱۲ هزار و ۶۰۰ جلد کتاب مکتوب به دو زبان فارسي و عربي است.

اين کتاب ها با محوريت مهدويت و امام زمان(عج) در زمينه هاي گوناگوني چون منابع اهل تسنن، فرق، مهدويت، امامت، حکومت، ادبيات و اشعار، اماکن، آينده جهان و پيشگويي و فقه و حقوق مي باشند.

همچنين فهارس، ادعيه و زيارت به زبان عربي، و تفاسير و علون قرآني مهدوي از ديگر منابع مطالعاتي و تحقيقاتي اين کتابخانه است.

از برجستگي هاي اين كتابخانه ۱۴۴ عنوان نسخه هاي خطي کم ياب و ناياب تخصصي مربوط به صاحب الزمان(عج) است كه در قالب ۳۵۰ جلد و با قدمتي از قرن سوم هجري تاکنون را شامل مي شود.

مهدويت و امامت با هفت هزار و ۴۰۰ جلد و احاديث و تفاسير نيز در پنج هزار و ۲۰۰ جلد در اين کتابخانه گردآوري شده است.

اين کتابخانه داراي مدارک و منابع غير مکتوب از جمله تابلو، سکه، صنايع دستي و پوستر در زمينه مهدويت نيز هست که در آينده مي توان اين اشيا را در موزه اي تخصصي به نمايش گذاشت.

گشايش کتابخانه عمومي مهدوي با ۶۰ هزار عنوان کتاب در مسجد مقدس جمکران از رويكردهاي تازه مديريت اين مسجد است تا زایران علاوه بر نماز و نيايش به ارتقای سطح علمي و آگاهي خود از حضرت ولي عصر(عج) نيز بپردازند.

در خوش بينانه ترين حالت مي بينيم كه عمر اين كتابخانه تخصصي مهدوي در چهاردهمين ساله خود قرار دارد كه اين امر شامل پيام هاي متعددي است كه هم ميزان توجه به كتب مهدوي در دهه هاي گذشته را نشان مي دهد و نيز حاكي از آن است كه اگر به گمان بسياري دهه سوم انقلاب را دهه مهدويت نام نهاده‌اند، بيراه نگفته اند.

كتابخانه هاي تخصصي مهدويت در استان ها

در سال هاي اخير در مراكز بسياري از استانها و بعضا" برخي شهرستانها هم كتابخانه هايي با رويكرد تخصصي مهدوي راه اندازي شده اند كه اغلب با فعاليت نمايندگي هاي استاني بنياد فرهنگي امام مهدي (عج) در ارتباط هستند، غالبا اين كتابخانه ها با همكاري ادارت فرهنگ و ارشاد اسلامي، سازمان اوقاف و امور خيريه، شوراهاي اسلامي شهر و تعدادي ديگر از ادارات در هسته هاي مركزي شهرها راه اندازي شده اند و به موازات برگزاري دوره هاي آموزشي مهدويت مورد استفاده قرار مي گيرند كه اكثر استفاده كنندگان از آنها قشر بانوان هستند.

تعداد عناوين كتاب هاي موجود در اين كتابخانه ها به لحاظ تنوع كمتر به هزار عنوان مي رسند.

كتابخانه هاي ديجيتال و تخصصي مهدويت در فضاي مجازي

اگر كتابخانه هاي مجازي را به دو گونه تقسيم كنيم. يك گونه آن هايي هستند كه روي الواح فشرده يا حافظه هاي جانبي در بازار محصولات ديني و فرهنگي موجودند و با استفاده از كامپيوتر قابل استفاده اند و در مقايسه با كتابخانه هاي حقيقي از امتيازات ويژه اي شامل حجم كم و امكانات جستجو و غيره بهره مندند كه در ذيل بررسي آنها از نظر خواهد گذشت و گونه دیگر كتابخانه هاي مهدوي مجازي، همان هايي هستند كه روي شبكه اينترنت قرار گرفته اند.

امروزه اينترنت به عنوان يك فن‌آوري نو و قابل دسترس براي همگان فرصت ها و تهديداتی را در حوزه مهدويت مانند ساير عرصه‌ها ايجاد كرده است. به طوري كه از گوشه گوشه عالم، دوستان و دشمنان انديشه متعالي مهدويت با يك ابزار مشترك و در عرصه اي كه در بسياري مواقع نظارت كارشناسي هم بر آن مترتب نيست رو در روي هم قرار گرفته اند.

كتابخانه هاي مجازي مهدوي بر روي شبكه اينترنت اگر چه به لحاظ تعداد و تنوع كم نيستند و هر مركز، كانون يا نهاد داخلي و خارجي به فراخور توان خود به اصطلاح كتابخانه مجازي مهدوي راه اندازي كرده است، اما نكته مهم اين جاست كه راه اندازي كنندگان كتابخانه هاي مجازي مهدوي به زبان فارسي از ايران خودمان از قبيل كانون هاي مساجد ، مراكز علمي و فرهنگي ، ادارات مختلف و حتي افراد را نيز شامل شده و در خارج از كشور به موسسات مختلف اجتماعي آمريكا و كانادا هم ختم مي شوند كه نمونه هايي از اين كتابخانه در ادامه معرفي خواهند شد.

و مهم تر آنكه اين تعداد از كتابخانه هاي مهدوي اگر چه در عرض رشد منطقي را نشان مي دهند ولي به لحاظ محتوا و جذب مخاطب نه فقط موفق نبوده اند بلكه به نوعي بر از هم گسيختگي مهدوي پژوهان نيز دامن زده اند. به طوري كه هم اينك چندان نمي توان به يك كتابخانه مهدوي تخصصي براي مرتفع ساختن نيازهاي علمي و پژوهشي اشاره و از آن بهره كافي و كامل برد.

در بسياري از كتابخانه هاي مجازي مهدوي در خوش بينانه ترين حالت فقط امكان دانلود كتاب مورد نظر با سيستمي ساده و فقط با نرم افزار pdf و با حجم بسيار بالا مورد پيش بيني واقع شده است كه با در نظر داشتن سرعت كنوني اينترنت در كشور عملا وقتي با حجم بالاي برنامه مورد دانلود مواجه مي شويم نمي توانيم فايل سنگين مورد نظر را دانلود نمائيم.

مشكل در كتابخانه هاي مجازي يا مراكز انتشاراتي بدين جا ختم نمي شود و در بسياري مواقع امكان دانلود كتاب هاي مورد نظر در اين سايتها از طريق خود سايت مورد مراجعه امكان پذير نيست و در واقع ميزباني دانلود كتابها توسط سايتهاي مخصوص دانلود خارجي امكان پذير مي‌شود كه اين امر براي كاربران ايراني با توجه به مشكلات سياسي و اجتماعي حاكم بر آن به پيچيدگي هايش مي افزايد و در بسياري مواقع از بهره مندي از اين كتابها باز مي مانند.

كتابخانه مهدوي راديو معارف

براي اثبات ادعاي خود سراغ يك كتابخانه مهدوي در فضاي مجازي مي رويم كه راديو معارف كشورمان بر روي اينترنت در دسترس علاقه مندان قرار داده است.

در اين كتابخانه مهدوي فقط ۷۳ عنوان كتاب در حوزه مباحث مهدوي عرضه شده است كه براي دانلود آن هيچ برنامه اي معرفي نشده است و عملا كليك بر روي كتابهاي اين كتابخانه فقط هدر رفت زمان را در پي دارد و امكان بهره مندي از كتاب ها امكان پذير نيست. در حالي كه سايت هايي كه براي كاربران خود مطالبي را مورد پيش بيني قرار مي دهند، معمولا نرم افزار مورد نياز را يا حداقل معرفي كرده يا خود نرم افزار مورد نياز براي اجراي برنامه را جهت دانلود در كنار مطالب قرار مي دهند كه كتابخانه مجازي راديو معارف كشورمان كه از پرمخاطب ترين رسانه هاي شنيداري حوزه دين هست از اين قاعده پيروي نكرده است.

كتابخانه مهدوي تبيان

كتابخانه سايت تبيان وابسته به سازمان تبليغات اسلامي از ديگر مواردي است كه براي بررسي آن به سراغش مي رويم چراكه تبيان از سايت هاي موفق و پرمخاطب ديني كشور است كه توانسته در اقصي نقاط كشور با بهره بردن از انواع تمهيدات خدمات قابل قبولي را براي كاربران خود ارائه دهد.

سايت تبيان در كتابخانه ديجيتال خود بخش ويژه امام مهدي(عج) را راه اندازي کرده است که حاوی ۱۹ كتاب با موضوع امام عصر(عج) است.

اين سايت در كتابخانه خود بيش از آنكه به ارائه كتب مهدوي بپردازد قريب به ۶۰۰مطلب و مقالات مهدوي علماي دين و نويسندگان را منتشر كرده و به شيوه اي راحت در اختيار مخاطبان خود قرار داده است.

كتابخانه مهدوي مركز تعليمات اسلامي واشنگتن

مركز تعليمات اسلامي واشنگتن يا آن طور كه معروف است آي ئي سي (IEC)، در شهر پوتومَك ايالت مريلند و در حومه شهر واشنگتن دي سي، پايتخت ايالات متحده امريكا نيز از مراكز خارجي است كه به راه اندازي كتابخانه مجازي دست زده است.

در كتابخانه مهدوي اين مركز خارج از كشور نيز ۳۰ كتاب براي دانلود يا استفاده كاربران گذاشته شده است كه به سهولت و با كليك بر روي آن و بدون نياز به برنامه خاصي امكان بهره مندي از كتب مهدوي وجود دارد.

كتب مهديه تهران

اين مركز پرمخاطب مهدوي نيز در سايت خود در بخش كتب، فقط به معرفي مختصر ۱۵ كتاب مهدوي پرداخته است و از ارائه كتابها به صورت يك برنامه در آن خبري نيست. در حالي كه اين مركز مهدوي پايتخت به لحاظ داشتن مخاطبان بي شمار خود كه بسياري از آنها هم علاقه مند به ارتقای كيفيت و تاثيرگذاري سايت اين مجموعه و داراي توان مندي هاي بالا در زمينه هاي مربوطه هستند مي تواند زمينه اي فراهم كند تا اين پايگاه اطلاع رساني مهدوي به يكي از پرمحتواترين پايگاههاي اطلاع رساني مهدوي ارتقا يابد و در زمينه ارایه كتب مهدويت نيز مرجع پايتخت نشينان در فضاي مجازي باشد.

كتابخانه تخصصي موسسه تبلیغ و انفاق امام زمان (عج)

سایت موسسه تبلیغ و انفاق امام زمان (عج) بزرگترین کتابخانه دیجیتال مهدویت را با ۱۵۵ کتاب بر روی اینترنت در اختیار علاقه مندان به منابع مهدویت قرار داده است.

این کتاب ها با فرمت اچ تی ام ال به راحتی قابل مطالعه است و کاربران می توانند آن ها را در سیستم خود بارگزاری کنند.

از این تعداد کتاب بیش از صد مورد به زبان فارسی و حدود ۵۰ مورد هم به زبان عربی ارایه شده اند. در بین کتاب های این کتابخانه نوشته های ارزشمندی به چشم می خورد که نتیجه تلاش های علما و بزرگان شیعه در طول صدها سال است.

از جمله کتاب های فارسی این کتابخانه می توان به عناوینی چون عصر ظهور، در فجر ساحل، دولت مهدي (عج)، گفتمان مهدويت، مسجد مقدس جمكران، در طلب خورشيد، جهانگشاي عادل، نجم الثاقب، رهبري بر فراز قرون، سپيده اميد، امامت و مهدويت و جوانان ياوران حضرت مهدي (ع) اشاره کرد.

برای دسترسی به این کتابخانه و استفاده از منابع آن كافي است به نشانی الکترونیکی www.m-imamzaman.com مراجعه شود.

نرم افزارهاي كتابخانه تخصصي مهدوي

در سالهاي اخير و با فراگير شدن شركت هاي توليد محصولات فرهنگي و ديني اهتمام بسياري از مراكز حوزوي و ديني به توليد نرم افزارهايي كه گاه امكان استفاده از صدها كتاب پر حجم ديني را فقط در قالب يك لوح فشرده ميسر مي سازد افزايش يافته است. به طوري كه هم اينك بخش قابل توجهي از نرم افزارهاي اسلامي موجود در بازار را اين گونه الواح فشرده تشكيل مي دهند كه نمونه هايي از آنها در ذيل معرفي مي گردد.

نرم افزار كتابخانه امام مهدي(ع)

نرم‌افزار مزبور كه به همت شركت «حديث‌نما» توليد شده است، يكي از برنامه‌هاي زيبا و چند منظوره درباره امام زمان(ع) به شمار مي‌آيد و چنان كه از نام آن پيداست، بيشتر به معرفي كتاب‌ها و منابع مربوط به شخصيت آن حضرت پرداخته است.

از كتب اين برنامه، ۵۱ موضوع كلي در مورد امام زمان(ع) استخراج شده است كه هركدام از آنها داراي موضوعات ريزتري نيز مي‌باشند. كاربر مي‌تواند با انتخاب موضوع دلخواه، متن مربوط به آن را همراه نام كتاب و نشاني مشاهده و متن عربي آن ‌را نيز ملاحظه كند.

فهرست و متن ۵۴ كتاب درباره وجود مقدس امام زمان(عج) در اين نرم‌افزار موجود است كه ۱۱ كتاب آن به ۹ زبان از جمله انگليسي، آلماني و فرانسوي مي‌باشد.

اين نرم‌افزار به صورت چندرسانه‌اي طراحي شده است. در بخش صدا، چندين دعا و زيارت، مولودي‌هاي متنوع، مناجات با امام زمان(ع)، حكايت تشرف برخي بزرگان به محضر آن حضرت با صداي مرحوم كافي، عرضه شده است و در بخش تصوير نيز تصاوير جلد برخي از كتب مربوط به آن حضرت، نماي نسخه خطي كتاب چاپ نشده از مرحوم شيخ حر عاملي درباره امام زمان(ع)، تصوير «اعترافات العباد» درباره مهدويت، و نيز فيلم برنامه مهديه تهران در سال ۱۳۷۹ شمسی با صداي مداحان معروف، قابل مشاهده مي‌باشد.

اين نرم‌افزار به رغم تنوع در گزينه‌ها و امكانات، از منابع اندكي برخوردار است كه به تناسب نام آن؛ يعني كتابخانه امام مهدي(ع) انتظار بيشتري از آن مي‌رفت.

نرم افزار انتظار (المهدي ۲)

اين نرم‌افزار در واقع نسخه جديدي از نرم‌افزار پيشين، و محصول نويني از شركت طاووس رايانه با صاحب امتيازي شركت «مهندسي ايمانتك» است كه در سال ۱۳۸۰ شمسی توليد و به نام «المهدي ۲» نامگذاري، و به نام «انتظار» مشهور شده است.

اين لوح فشرده افزون بر امكانات و منابع اطلاعاتي نسخه قبلي، امكانات عديده ديگري را نيز عرضه کرده است.

«انتظار» مشتمل بر معرفي گوياي ۱۰۰ عنوان كتاب درباره حضرت مهدي(ع) در چهار سطح: كودك، نوجوان، جوان دبيرستاني و دانشگاهي است كه امكان محدود نمودن كتب به سطح موردنياز براي كاربر فراهم شده است.

در قسمت «احاديث»، متن كتاب غيبت نعماني كه از جمله قديمي‌ترين متون درباره حضرت مهدي(ع) است، با ترجمه فارسي به نمايش درآمده است. ضمن اينكه فهرستي از نمايه‌هاي استخراج شده از اين كتاب در معرض استفاده كاربر قرار دارد و به كمك قابليت و جستجو، مي‌تواند به پژوهش در اين كتاب بپردازد.

در بخش «حكايات» ۱۲ حكايت درباره زندگاني آن حضرت و تشرف بزرگان به محضر ايشان عرضه شده كه در قالب صوت و تصوير اجرا مي‌شود.

از ديگر امكانات اين برنامه، دسترسي به صوت و تصوير است كه مجموعه‌اي از مدايح، سرودها، ادعيه، تواشيح و نيز تصاوير جذاب دربارة امام زمان(عج) را دربرگرفته است.

نرم افزار مرجع مهدويت

اين برنامه به همت پژوهشگران مؤسسه اطلاع‌رساني «پارسا»، با موضوع كتاب‌شناسي امام زمان(ع) عرضه شده و مطالب و منابع فراواني را در مورد شخصيت حضرت مهدي(ع) معرفي كرده است.

در صفحه اصلي اين لوح فشرده با ۴۱۰۲ منبع در سه موضوع كلي: امام مهدي (در دو بخش آثار وجودي و آخرالزمان)كودكان و معارف مهدوي (در دو بخش اخلاق و ادبيات) آشنا مي‌شويم. ۵۱ موضوع جزيي نيز كه زيرشاخه‌هاي موضوعات كلي به شمار مي‌آيند، در اختيار كاربر قرار گرفته است.

«كتاب‌سراي ناشران» از ديگر بخش‌هاي اين برنامه است كه در آن به ترتيب حروف الفبا، ناشران متعددي كه درباره امام زمان(ع) آثاري را به چاپ رسانده‌اند، معرفي شده‌اند كه مجموعه اين آثار بيش از ۱۷۰۰ عنوان است.

در بخش «شهر كتاب» نيز ۹۶۳ عنوان كتاب به ترتيب حروف الفبا، با نام و مشخصات شناسنامه‌اي و چكيده‌اي از مطالب آن به همراه تصوير روي جلد عرضه شده است.

نكته ديگر اين‌كه كاربر با استفاده از امكان «جستجو» مي‌تواند به وسيلة يك كلمه، چند كلمه و يا تركيبي از كلمات، به انجام جستجوي لفظي در برنامه مبادرت ورزد.(۱)

بزرگان چه مي گويند

مراجع عظام و بزرگان ديني نيز در دهه اخير رويكرد تاثيرگذاري به مباحث مهدوي داشته اند به طوري كه بخشي از فعاليت علمي آنان به موضوع انتظار امام مهدي (عج) و مباحث پيرامون آن اختصاص يافته است.

تامل در ديدگاه هاي اين بزرگان در ترسيم راه براي طي مسير سبز زمينه سازي ظهور به ويژه در بخش انتشارات مهدوي و كتابخانه هاي تخصصي ضروري است.

آیت الله جعفر سبحانی در خصوص ضرورت ايجاد كتابخانه هاي تخصصي مهدوي مي گويند: مهدویت و منجی گرایی در تمام امت ها و ملت ها جزو اعتقادات اصلی و بنیادین می باشد. به همین سبب کار تحقیقی در این حوزه نیازمند تلاش عمیق تری است و در اين راستا ایجاد کتابخانه های تخصصی در حوزه مهدویت از ضروریات محسوب می شود، زیرا کتابخانه های عمومی در این مورد کمک زیادی به افزایش تحقیقات مهدوی نمی کند.

ايشان اضافه مي كنند: پژوهشکده های مهدوی باید پژوهشگران مبرز را جذب و استخدام کنند زیرا این افراد باید به شکل دایمی به تولید محتوا و علم در این حوزه بپردازند و محققان باید به کتابخانه های بزرگ غرب از جمله واتیکان هم نظرداشته باشند چون می دانیم که بسیاری از نسخ نایاب خطی و منابع شیعی و اسلامی در آن مکان هاست و باید از آنها نسخه برداری کنیم.

به عقيده آیت الله سبحانی کار چریکی در عرصه نظری، تحقیقی و تبلیغی مهدویت خوب است اما در دراز مدت جواب نخواهد داد و باید در این عرصه نظم و انضباط و برنامه ریزی را حاکم کنیم.

وی مي افزايد: جهان ما جهان تحقیق و دانستن است مردم این زمان تنها مسایلی را می پذیرند که به شکل علمی و برهانی برای آنها بیان شود چراكه دنیای امروز چون دهکده ای کوچک است که همه چیز به هم ربط دارد.(۲)

آيت الله مكارم شيرازي نيز در اين مورد از زاويه اي ديگر به موضوع نگريسته و مي گویند: برخي احاديث مربوط به امام زمان(عج)مدرك معتبر دارد و گاهي نيز مدرك معتبر ندارد،گاهي محتواي حديث مي‌تواند سند حديث را تضعيف كند يا به آن اعتبار ببخشد. البته بايد يك نقد صحيح صورت گرفته و احاديث ناب را برجسته كرد زيرا دشمنان به برخي احاديث ضعيف پرداخته و آنها را دستاويز قرار مي‌دهند.

به گفته اين مرجع تقليد بايد با پالايش احاديث، راه را بر اين گونه اعمال بست.

آيت الله مكارم شيرازي مي افزايد: بهتر است در مورد احاديثي كه در رابطه با امام زمان(عج) وارد شده، پس از بررسي احاديث و جداسازي احاديث معتبر و با سند صحيح، كتاب چاپ شود تا بتوان به عنوان يك منبع معتبر به همه احاديث آن استناد كرد.

با تامل در محتواي سخنان آيت الله مكارم شيرازي روشن است كه بدون داشتن كتب قوي و كتابخانه هاي پربار مهدوي نمي توان در امر تحقيق و پژوهش مهدوي چندان موفق بود و ضروري است تا راه اندازي كتابخانه هاي تخصصي مهدويت چه در فضاي مجازي و چه در دنياي واقعي در دستور كار نهادهاي مسئول قرار گيرد.

آيت الله جوادي آملي نيز كه از پيشگامان تاليف كتب تاثيرگذار مهدوي است در اين باره مي گويد: شناخت وجود مبارك حضرت ولي‌عصر(عج) براي ما داراي اهميت حياتي است، اهميت حياتي؛ يعني واقعاً حياتي است و تعارف هم ندارد.

به گفته ايشان كسي كه با امام زمان(عج) رابطه ندارد و او را نمي‌شناسد، مرده است و كسي كه با او رابطه دارد، زنده است.

بر اين اساس روشن است كه اين فقيه ضمن توجه و اهتمام به اهميت تاليف و انتشار كتب مهدوي خود در اين راه قدم هاي عملي برداشته و با اين كار بر ضرورت ايجاد كتابخانه هاي تخصصي و پر بار مهدوي تاكيد كرده است.

نتيجه گيري

آنچه هم اينك با جستاري حتي سطحي در جامعه روشن مي شود آن است كه اطلاعات عمومي آحاد جامعه از موضوع مهدويت در سطحي بسيار ابتدايي قرار دارد، به طوري كه گاهی همين كم اطلاعي از موضوع مهمي چون امام زمان(عج) پيامدهاي انحراف در تعيين مسير كلي زندگي افراد و زمينه گرايش به فرقه های ديگر و جريان هاي نوظهور را در پي داشته است كه اين امر ناشي از فقدان منابع معتبر و در دسترس اعتقادي و نيز عدم اجراي برنامه هاي پرمخاطب و محتوايي در اين حوزه است كه بي ترديد نقش كتاب در تحول آفريني علمي و اعتقادي در جامعه به عنوان شاخص ترين عوامل قابل اغماض و چشم پوشي نيست.

هم چنين در حوزه فن آوري هاي نوين آن گونه كه بايد مراكز علمي و پژوهشي ديني كشور به لحاظ نرم افزاري و گاهی حتي سخت افزاري نيز مجهز نشده اند يا حداقل با وضعيت جديد جهان هماهنگ نشده اند كه اين امر ضمن اينكه نياز به پوست اندازي مراكز علمي و ديني كشور دارد، نيازمند عزم ملي مجموعه دستگاه هاي متولي نيز هست كه در اين راستا مي توان به نوآوري هاي نرم افزاري در حوزه هاي اعتقادي و به ويژه در مباحث مربوط به برنامه نويسي هاي مربوط به كتابخانه هاي ديجيتال چه به صورت لوح های فشرده و حافظه هاي جانبي يا بر روي اينترنت اميدوار بود.

با دقت در مجموعه آنچه از نظر گذشت روشن مي شود كه وضعيت موجود كتب مهدوي و كتابخانه هاي واقعي و مجازي مرتبط با آن با وضع مطلوب و مورد نياز، فاصله زيادي دارد چرا كه هم به لحاظ كميت و هم در محتوا و نيز در بهره مندي از ابزارهاي روز جهاني در اين عرصه اختلاف چشم گيري وجود دارد كه ضرورت برنامه ريزي براي جهش در عرصه توليد علم و محتواي مهدوي را دو چندان مي سازد.

منابع و مأخذ:

(۱) ماهنامه موعود شماره ۵۴

(۲) سخنراني آيت الله سبحاني در مراسم افتتاح كتابخانه تخصصي مهدويت مسجد مقدس جمكران

(۳) سخنراني آيت الله مكارم شيرازي در ديدار با دست اندركاران برگزاري پنجمين همايش دكترين مهدويت