درمان ريزش مو
در انسان پياز يا فوليکول مو به دو دسته تقسيم ميشود :
موی کرکی : در سراسر پوست بدن بجز کف دست و پا اين نوع مو ديده ميشود .
موی انتهايی يا ترمينال : در قسمت سر ديده ميشود ( بعد از بلوغ جنسی اين نوع مو در قسمتهای تناسلی و زير بغل و همچنين صورت مردان ديده ميشود ) اين نوع مو زبر و خشن ميباشد .
رشد مو دارای دورهايی يا سيکلهايی است که شامل : دوره رشد ، دوره انتقالی و دوره استراحت ميباشد .طول مدت دوره رشد مو در سر حدود سه سال ، دوره انتقالی 2 تا 4 هفته و دوره استراحت حدود 3 تا 4 ماه ميباشد .بر روی سر انسان حدود صد هزار پياز مو وجود دارد و با احتساب اينکه هر مو حدود هزار روز رشد دارد ; پس ريختن روزانه صد مو در سر طبيعی ميباشد و بيشتر از آن نياز به پيگيری دارد .
علل ريزش مو :
ريزش مو دارای علتهای فراوانی است که از آن جمله ميتوان به موارد ارثی ، هورمونى ، تغذيه اى ،اعصاب و روان ، مصرف دارو ، بيماريهاى داخلى و پوستی ، اعمال جراحی و حاملگی اشاره کرد.طاسی سر نوعی ريزش مو در قسمت جلو و پيشانی سر ميباشد که ادامه يافته و تا وسط سر پيش ميرود . البته گاهی در مواردی اين ريزش از وسط سر شروع ميگردد .
طاسی در بيشتر موارد در مردان ديده ميشود و علت ارثی - هورمونی دارد ، اين نوع ريزش مو قابل پيشگيری و درمان است و افراد درگير بايستی با حوصله طول مدت طولانی درمان را تحمل کنند . داروها و توصيه های درمانی گوناگونی وجود دارد که بسته به افراد مختلف اين درمان متفاوت ميباشد .
سوء تغذيه چه بصورت عدم دسترسی به مواد غذائی و چه بصورت رژيم غذائی جهت کاهش وزن و غيره يکی از علتهای ريزش مو ميباشد ; کمبود تغذيه ای پروتئين , اسيدهای چرب ضروری ( بدن قادر به توليد آنها نيست و بايد از طريق غذا به بدن برسد ) و کمبود ويتامينها و املاح از علل مهم ريزش مو که قابل پيشگيری و درمان ميباشند.
شــايعــــــــــــترين علت ريزش مو در خانمـــــــــــــها از سنين نوجوانی تا سنين ميانسالی کمبود آهن بدن ميباشد ، که با مصرف غذاهای حاوی آهن و يا قرص آهن اين مشکل بر طرف ميگردد.
وجود استرس ، فشار روحی ، ناراحتی و افسردگی ميتوانند از علل ريزش مو در افراد باشند. مثلا" استرس از امتحان و يا افسردگی در جوانان که امروزه بطور فراوان ديده ميشود.
با کنترل اين هيجانات ( که البته اگر بوسيله خود شخص صورت گيرد نتيجه مطلوبتری دارد؛ چون مصرف داروهای اعصاب نيز باعث ريزش مو در بعضی افراد ميگردد .) در مدت زمان کوتاهي اين ريزش مو برطرف ميگردد .
از علل ديگر ريزش مو ميتوان مصرف داروها را نام برد، همه داروها باعث ريزش مو نميشوند و يک داروی خاص نيز در تمام افراد باعث ريزش مو نميشود ( بعضي افراد به داروهای خاصي حساسيت بيشتری نشان ميدهند که مربوط به سيستم داخلي بدن در غير فعال کردن و هضم دارو دارد.
البته داروهايي هستند که در بيشتر افراد باعث ريزش مو ميشوند از اين گروه داروها ميتوان داروهايي که بعنوان شيمی درماني استفاده ميشوند را نام برد.
مصرف داروهاي اعصاب و قرص های پيشگيری از حاملگي و داروهاي قلبي در افراد زيادي باعث اين عارضه ميشوند .
بعضي از بيماريهايي داخلي و پوست ميتوانند ريزش مو ايجاد کنند؛ مثلا" وجود تب بالا باعث ريزش مو در افراد در آينده ( حدودا" بعد از 3 ماه ) ميشود .
افرادي که داراي بيماري موضعي پوستي در قسمت سر باشند و يا درگيري پوستي وسيع دارند ميتوانند ريزش مو داشته باشند از جمله اين بيماريها ميتوان درگيري گسترده داءصدف ،لوپوس ، بيماريهاي تاولي و غيره را نام برد .
اعمال جراحي و حاملگي نيز ميتوانند باعث ريزش مو شوند . فاصله مدت اين بيماريها و شروع ريزش مو معمولا" 3 ماه ميباشد ؛ مثلا" در خانمها حدود 3 ماه بعد از زايمان ريزش مو شروع ميشود که علتهاي زيادی براي آن وجود دارد از جمله : کم خوني ، وجود استرس زايمان ، بالا بودن هورمونهاي جنسي در طول حاملگي و غيره .
در اين افراد با بيماری خاص و ريزش مو با برطرف شدن و درمان بيماري زمينه اي ريزش مو نيز بر طرف ميگردد .
در واقع ريزش مو تنها يکى از عوارض جانبى ترشح هورمون هاى مردانه در کسانى است که از بدشانسى شان ژن خاصى را در سلولهاى بدنشان دارند. حدود 100 هزار تار مو جمجمه انسان را مى پوشاند.چيزى حدود 100 تار مو در روز مى ريزد و 100 تار موى جديد جاى آن را مى گيرد.به اين ترتيب تعداد تارهاى مو در کل ثابت مى ماند؛ اما هورمون تستوسترون مى تواند اين سيکل طبيعى را به هم بزند.تستوسترون همان هورمونى است که باعث رويش مو در صورت و بدن مى شود. مردانى که ژن خاصى دارند همين هورمون مى تواند در مورد سر دقيقا بعکس عمل کند، يعنى باعث ريزش موى سر شود، در حالى که به طور همزمان موهاى بيشترى در قسمتهاى ديگر بدن مثل گوش ، بينى و شانه ها رشد مى کنند.
شايع ترين دليل ريزش مو در زنان کمبودهاي غذايي است، زيرا معمولاً براي کاهش وزن خود رژيم هاي غير اصولي را به کار مي برند که نتيجه ي آن بروز اين مشکل است. همچنين کساني که مواد غذايي حيواني مصرف نمي کنند و به اصطلاح گياهخوار هستند، به دليل عدم اطلاع کافي در زمينه چگونگي مصرف غذاهاي گياهي، دچار کمبود پروتئين ، روي ، آهن ، اسيدهاي آمينه ي ضروري ، ويتامين هاي گروه B و ... مي گردند.
داروهاي مخصوص درمان ريزش مو
در زير منابع برخي از عناصر مهم و موثر در سلامت مو ذکر شده است :
پروتئين :
اساس و پايه ي نياز بافت هاي بدن مانند مو، ناخن ، پوست و ... مي باشد و در موادي مانند انواع گوشت مرغ ، ماهي و گوشت قرمز ، تخم مرغ ، لبنيات و حبوبات به ميزان فراوان وجود دارد. در مواد نشاسته اي مثل نان ، برنج ، ماکاروني و سبزي ها نيز به مقدار کمي وجود دارد. اسيدهاي آمينه اجزاي تشکيل دهنده پروتئين ها هستند که در مواد ذکر شده در بالا وجود دارند.
کلسيم و منيزيم :
گروه شير و لبنيات منابع غني کلسيم و منيزيم و نيز پروتئين هستند. اگر فردي دچار عدم تحمل لاکتوز ( قند موجود در شير ) باشد و از ساير مشتقات لبنياتي نيز براي تامين نيازهاي بدن خود استفاده نکند، بايد به طور روزانه مکمل کلسيم مصرف کند و مصرف ساير غذاهاي غني از پروتئين را نيز افزايش دهد.
ويتامين هاي گروه B:
يکي از راههاي درمان ريزش مو مصرف مواد مغذي حاوي ويتامين B زياد است که در گروه ويتامين هاي B ، ويتامين B6 و بيوتين اهميت خاصي دارند. بيوتين ويتاميني است که دربسياري از محصولات آرايشي به عنوان مکمل بهبود دهنده وضعيت مو اضافه مي شود، زيرا عارضه مشخص کمبود بيوتين، ريزش مو است. منابع غذايي غني از ويتامين B6 و بيوتين را برايتان ذکرمي کنم. منابع غني از B6 : جگر، موز ، دانه آفتابگردان، ماهي ، مرغ، جوانه گندم ، آلوي خشک ، گوشت ، غلات سبوس دار ، مخمر و زرده تخم مرغ و منابع غني بيوتين : جگر و گوشت مرغ، جوانه گندم، سبوس گندم، تخم مرغ و بادام زميني است . آنتي اکسيدان هاشامل ويتامين E ، ويتامين C ، بتاکاروتن پيش ساز ويتامين A که در سيب زميني شيرين، هويج ، اسفناج پخته، کدو حلوايي ، طالبي ، زرد آلو ، کلم بروکلي ، گريپ فروت قرمز وجود دارد ، روي و سلنيوم مي باشد. رژيم هاي غذايي نامناسب توام با سيگار کشيدن و آلودگي هوا باعث فعال شدن راديکال هاي آزاد و به خطر افتادن سلامت فرد مي شود. آنتي اکسيدان ها مولکول هايي هستند که مي توانند اثر راديکال هاي آزاد را خنثي کنند. همچنين باعث ساخته شدن موي جديد و استحکام آن مي شوند.
طبق نظر کارشناسان تغذيه مي توان گفت ويتامين ها به خصوص ويتامين هاي گروه B مانند بيوتين، اسيد فوليک ، پانتوتنيک اسيد و برخي املاح مانند روي، آهن، گوگرد، سيليس و مس اثرات مثبت زيادي بر روي مو دارند. آزمايش ها حاکي از آن است که مصرف بيوتين به صورت مکمل باعث تقويت و بهبود پوست به خصوص فوليکول هاي مو مي شود.
در ضمن در مورد کاهش مصرف نمک و اثر آن در توقف ريزش مو نظريه هايي ارائه شده است، اما در صحت اين نظريه ها ترديد وجود دارد . ولي در هر حال کاهش مصرف نمک براي سلامت عمومي بدن مفيد است.
دانشمندان ژاپني بر اساس تحقيقات خود معتقدند که وجود چربي زياد در رژيم غذايي مردان، مکانيسم طاسي را سرعت مي بخشد. به اين ترتيب که قسمتي از پوست سر آنزيمي به نام گاما- آلفا- رداکتاز توليد مي کند. اين آنزيم باعث تبديل هورمون تستوسترون به دي هيدروتستوسترون (DHT) مي شود که اين ترکيب باعث ريزش مو مي شود. غدد چربي مجاور هر فوليکول مو نيز اين آنزيم را توليد مي کنند. وجود چربي زياد در غذا باعث تحريک غدد چربي و افزايش فعاليت اين غدد براي توليد آنزيم نام برده مي شود.
بهترين توصيه اين است که غذاهاي مفيد و خوشمزه اما کم چرب مصرف نماييد. البته اين عمل باعث رويش موي جديد نمي شود، اما مي تواند از ريزش ساير موها جلوگيري کند. به طور کلي باعث سلامت جسم نيز مي شود.
همچنين مصرف مقداري مخمر همراه يک ليوان آب پرتقال در صبح بسيار سودمند مي باشد؛ زيرا مخمر منبع مناسبي از ويتامين هاي گروه B و املاح کمياب ( املاحي که بدن به ميزان خيلي کم به آن ها نياز دارد) و اسيدهاي آمينه است. به علاوه مصرف روغن ماهي و گردو که داراي اسيدهاي چرب اُمگا- 3 و تخمه آفتابگردان که داراي اسيدهاي چرب اُمگا-6 است ، مفيد مي باشد.
برخي از مردم براي تامين مواد مغذي مورد نياز خود تمايل دارند از قرص و دارو استفاده کنند و کمتر سراغ مواد غذايي مفيد مي روند. متخصصان تغذيه معتقدند که تنها 10 تا 20 درصد از مواد مغذي اين قرص ها جذب مي شوند و هنوز عوامل ناشناخته ي زيادي در غذاها وجود دارد که هنوز به شکل شيميايي در داروها ساخته نشده اند، در نتيجه قرص و دارو هرگز نمي تواند جانشين غذا شود و فقط در مواقع ضروري از مکمل هاي غذايي مي توان استفاده کرد.
بررسي ها نشان مي دهند که اسيدهاي چرب اُمگا- 3 و اُمگا-6 با سلامت مو در ارتباط هستند؛ زيرا اغلب مردم وقتي منابع اين نوع اسيدهاي چرب را کمتر مصرف مي کنند و يا اصلاً مصرف نمي کنند، دچار خشکي و شکنندگي مو ، خارش و شوره پوست سر و در نهايت ريزش مو مي شوند.
منابع اسيدهاي چرب اُمگا-3 و اُمگا-6
اسيدهاي چرب اُمگا-3 شامل آلفا- لينولنيک اسيد و ايکوزا پنتانوئيک اسيد (EPA) است در ماهي هاي آب سرد مانند ماهي سالمون و ساردين، روغن سويا و کانولا، جوانه گندم ، روغن گردو ، روغن تخم کتان يا پنبه و روغن ماهي يافت مي شود.
اسيدهاي چرب اُمگا-6 شامل اسيد لينولئيک و اُمگا- لينولئيک اسيد مي باشد و در روغن هاي غير اشباع گياهي مانند روغن ذرت، روغن کانولا، روغن سويا، روغن بادام زميني و روغن آفتابگردان يافت مي شوند.
كمبود آهن پس از پروتئين ، بيشترين علت ريزش مو است . كم خوني ناشي از فقر آهن بر روي تمام سلولهاي بدن از جمله فوليكول هاي مو تأثير مي گذارد و باعث وقفه در رشد موها و ريزش آنها مي شود . همچنين در افرادي كه دچار زخم معده و يا اثني عشر و يا خونريزي در هر جاي بدن هستند نيز ديده مي شود . بايد توجه داشت كه در بسياري از خانم هايي كه دچار ريزش شديد مو هستند ، كم خوني آهن ديده مي شود . بنابراين در چنين افرادي بايد آزمايشهاي لازم انجام و نسبت به درمان آن اقدام شود . براي درمان كم خوني آهن معمولاً مي توان از داروهاي حاوي آهن استفاده كرد ؛ اما مصرف غذاهاي آهن دار در درمان و بخصوص پيشگيري از اين مشكل بسيار مؤثر است .
غذاهايي چون گوشت قرمز، مرغ ، ماهي، جگر، تخم مرغ ، و حبوبات مثل عدس و لويبا ، و سبزي ها ، آهن فراواني دارند ولي متأسفانه آهن موجود در حبوبات و سبزي ها خوب جذب نمي شود . ميزان نياز روزانه به آهن در يك فرد بزرگسال 10 ميلي گرم است كه اين مقدار در دوران بارداري و شيردهي بيشتر مي شود . به همين جهت توصيه مي شود كه در نيمه دوم بارداري و همچنين زمان شيردهي آهن بيشتري استفاده شود .
دختران نوجوان نيز به علت اين كه در سنين رشد هستند نياز بيشتري به آهن دارند . در كشور ما دو عامل مهم در ايجاد فقر آهن عبارتند از مصرف چاي همراه غذا و مصرف نان هايي كه خمير آنها ور نيامده است. به همين جهت بهتر است چاي را يك ساعت پس از مصرف غذا نوشيد و از نان هايي كه خمير ور آمده دارند و بدون جوش شيرين پخت مي شوند استفاده كرد .
مرداني كه دچار ريزش موي سر نمي شوند، احتمالاً هورمون تستوسترون كمي دارند. هورمون مردانه تستوسترون داراي يك مشتقي بنام دي هيدروتستوسترون مي باشد كه باعث طاسي سر مي شود.
با افزايش سن، موي قسمت هاي جلو و وسط سر، نازك تر، روشن تر و كوتاه تر مي شوند تا جائيكه به سختي مي توان آنها را ديد.
محلول 2 درصد مونوكسيديل بنام (راگين)، جريان خون را به سمت موها افزايش داده و ريزش آنها را آهسته مي كند، اگر چه باعث رويش موي جديد نمي شود.
داروي ديگر اسپيرونولاكتون است كه جلوي عمل هورمون هاي مردانه را كه باعث ريزش مو مي شوند، مي گيرد ولي اگر اين دارو بصورت خوراكي مصرف شود باعث كاهش قدرت جنسي و عدم توانايي توليد مثل مي شود. اما اگر بصورت محلول2 درصد در الكل برروي پوست سرماليده شود، ريزش مو را كم مي كند.
وقتيكه محلول راگين به همراه محلول اسپيرونولاكتون به پوست سر ماليده شود، بوي نا مطبوعي ايجاد مي كند، در نتيجه نبايستي با هم مصرف شوند. براي جلوگيري از ايجاد اين بوي بد، مي توانيد محلول راگين را صبح ومحلول2 درصد اسپيرونولاكتون ( محلول در الكل اتيليك به همراه پروپيلن گليسول) را شب هنگام به پوست سرتان بماليد.
ولي اداره غذا و دارو مصرف محلول اسپيرونولاكتون را براي درمان ريزش مو يا حفظ سلامت موها مجاز نمي داند، در نتيجه در حال حاضر فقط ازمحلول مونوكسيديل ( راگين( براي درمان ريزش مو استفاده مي شود.
در حال حاضر در دنيا تنها 2 دارو هستند كه تحت تائيد سازمان FDA آمريكا قرار گرفته اند و پزشكان مجاز به استفادة از آنها مي باشد كه عبارتند از :
Minoxidil يا مينوكسيديل يا Rogaine
مينوكسيديل اصالتا يك داروي كاهش دهنده فشار خون مي باشد و هنوز محققين علت تاثير اين دارو را در جلوگيري از ريزش مو نيافته اند. دارو به صورت محلول هاي 2% و 5% در داروخانه ها موجود مي باشند. براي آقايان معمولا مينوكسيديل 5% و براي خانمها نوع 2% آن تجويز مي شود. استفاده از آن بصورت هر روز يك يا دوبار و هربار 20 قطره بصورت مالش روي پوست سر قبل از خواب مي باشد. 3 تا 4 ماه پس از استفاده از دارو ، ابتداء ريزش موي سر افزايش پيدا كرده و بعد از 6 ماه ، ريزش كاهش يافته و بعد از 9 ماه ، بيمار مي تواند اثرات درماني اين دارو را مشاهده كند. بسيار بيماراني هستند كه 2-3 ماه پس از مصرف از ادامه آن خودداري كرده و دليل آنرا عدم اثر دارو در جلوگيري از ريزش مو ذكر مي كنند و هم چنين ذكر مي كنند كه با استفاده از اين دارو ريزش موي سرشان زيادتر هم شده است. اين دقيقا درست است ولي چون بيمار روند اثر دارو در دراز مدت را نمي داند و احتمالا پزشكي كه اين دارو را براي ايشان تجويز كرده ، اطلاعات لازم را در مورد نوع اثر دارو به ايشان متذكر نشده است ، بيمار از ادامة مصرف آن امتناع مي ورزد.
بايد بدانيم كه با مصرف مينو كسيديل 5% پس از يكسال :
در2/2% از بيماران ، افزايش قابل توجه رشد و قطع ريزش مو را شاهد هستيم ، در 4/37% موارد ، رشد متوسط مو همراه با قطع ريزش مو ، در 3/22% موارد، قطع ريزش موي سر و افزايش اندك رشد مو و در 7/31% موارد ، هيچ نوع تغييري را در بيماران مشاهده نمي كنيم و در 5% موارد ، حتي شاهد افزايش شدت ريزش مو هستيم.
هم چنين با مصرف مينوكسيديل 2% پس از يكسال :
در 8/2% از بيماران افزايش قابل توجه رشد مو و قطع ريزش مو را شاهد هستيم ، در 7/19% موارد، رشد متوسط مو همراه با قطع ريزش مو ، در 1/21% موارد ، قطع ريزش موي سر و افزايش اندك رشد مو ودر 50% موارد ، هيچ نوع تغييري را در بيماران مشاهده نمي كنيم و در 8/2% موارد ، حتي شاهد افزايش شدت ريزش موي سر هستيم.
از عوارض شايع استفاده از مينوكسيديل ، كاهش ناگهاني فشار خون ، سوزش و التهاب و برافروختگي پوست موي سر ، ايجاد پوست براق و چرمي ، طپش قلب و ايجاد موهاي زائد مي باشد.
نبايستي از اين مهم غافل ماند بيماراني كه مصرف مينوكسيديل را بصورت ناگهاني تا قبل از 9 ماه ترك مي كنند ، شاهد ريزش بسيار زياد موي سر و نتيجه عكس مي باشند و اين مسئله براي ايشان تاسف بار است. بيماران جهت قطع دارو بايستي با پزشك مشورت نمايند.
Propecia يا پروپشيا يا Finasteride
مصرف اين دارو به صورت خوراكي بوده و طرز مصرف آن يك قرص يك ميلي گرمي هر شب قبل از خواب مي باشد. انواع ايراني ، هندي و آمركائي آن در بازار موجود مي باشد.
Propecia از تبديل تستسترون به دي هيدرو تستسترون ، عامل اصلي ريزش موي سر ، جلوگيري مي كند . بايستي دانست كه نتايج حاصله از مصرف پروپشيا در طولاني مدت خود را نمايان مي سازد و اينكه بسياري از بيماران تصور مي كنند پس از 2 3 ماه مصرف ، ريزش موي سر آنها كنترل مي شود ، غلط است.
مصرف اين دارو بدليل خوراكي بودن آن از مينوكسيديل براي بيمار راحت تر است ولي در 8/1% موارد يعني تقريبا 2 نفر از 100 نفر مصرف كنندگان اين دارو، ممكن است چند هفته پس از مصرف آن دچار اختلال جنسي شوند كه 48 ساعت پس از قطع مصرف دارو، اين عارضه مرتفع مي گردد.
بايستي دانست كه با مصرف پروپشيا ، در عرض يكسال :
در 51% موارد ، ريزش موي سر قطع مي شود ولي هيچ گونه افزايش رشد مو را شاهد نخواهيم بود. در 30% موارد علاوه بر قطع ريزش موي سر ، افزايش ناچيز در رشد مو ، در 16% موارد افزايش متوسط رشد و تنها در 2% موارد علاوه بر قطع ريزش موي سر ، افزايش قابل توجه رشد مو را شاهد هستيم.
لازم است بدانيد كه تنها برخي از موارد ريزش مو مربوط به تغذيه مي شود و در بيشتر افراد ريزش موها ربطي به نوع تغذيه ندارد و تغيير در عادات غذايي باعث به صورت كامل جلوگيري از ريزش مو نمي شود.
دراين مبحث راه هاي جراحي بيان نشده است.
