اشاره :
پنجم مهر ماه 1360 نقطه عطفي درتاريخ8 سال دفاع مقدس به شمار مي آيد. در اين روز اولين عمليات گسترده ايران در مقابل ارتش متجاوز عراق كه يك سال بود در داخل سرزمين اسلامي ما جا خوش كرده بود.آغاز شد و با موفقيت كامل پايان يافت . هفته دفاع مقدس فرصتي است تا با هم مروري بر گزارش اين عمليات داشته باشيم .
وضعيت :
عليرغم برتري كامل نيروهاي دشمن , ايستادگي و مقاومت مدافعين جانباز نيروهاي مسلح جمهوري اسلامي ايران و نيروهاي مردمي مانع سقوط سريع خرمشهر شد. دشمن پس از برخورد بامقاومت سرسختانه نيروهاي خودي ضمن محاصره خرمشهر در شمال و غرب كارون , در 19 مهرماه 1359 با عبور از رودخانه كارون درمقابل آبادي مارد واقع در 15 كيلومتري شمال بهمنشير , محور اهواز ـ آبادان راقطع و در محور ماهشهر ـ آبادان تلاش نمود كه از رودخانه بهمنشير نيز عبور نموده و باورود به جزيره آبادان , خرمشهر را كاملا محاصره و آبادان را اشغال نمايد كه جريان وقايع اين مرحله عمليات و تلاشهائي كه بمنظور ممانعت از اشغال آبادان توسط دشمن و عمليات آفندي كه قرارگاه اروند ولشگر 77 پياده بمنظور آزاد سازي قسمتي از جاده ماهشهر ـ آبادان اجرا كردند قبلا تشريح گرديده است .
محاصره آبادان از شرق كارون واستمرار تهديد اشغال آن از سوي نيروهاي دشمن ازجنبه هاي مختلف سياسي و نظامي براي كشور ما بسيار خطرناك بود. حساسيت و اهميت فوق العاده اين مسئله سبب شد كه نگراني شديدي در مقامات تصميم گيري سياسي و نظامي بوجود آيد و در راس همه , رهبر كبير انقلاب اسلامي در دهه اول آبانماه 1359 ضمن ابلاغ پيامي فرمودند :
حصر آبادان بايد شكسته شود.
از زمان صدور اين فرمان تا پديد آمدن توان رزمي مناسب نيروهاي خودي (تغيير نسبي توان رزمي بنفع خودي ) براي اجراي عمليات ثامن الائمه , تلاشهاي زيادي بعمل آمد و دو بار عمليات ناموفق قرارگاه اروند و عمليات موفق لشگر 77 پياده در محور ماهشهر ـ آبادان منجر به محدود شدن منطقه سرپل دشمن در شرق كارون و خودداري دشمن از ادامه تلاش براي تصرف جزيره آبادان ويا توسعه در محور اهواز ـ آبادان و آبادان ماهشهر گرديده , نيروهاي دشمن نتوانستند جزيره آبادان را اشغال يا محاصره كامل نموده و راه آبي از قسمت شرقي بهمنشير باز نگه داشته شد.
طرح انهدام نيروهاي دشمن درمنطقه سرپل شرق كارون بدلائل زير در اولويت قرار داشت :
1- فرمان رهبر كبير انقلاب اسلامي مبني بر شكست حصر آبادان كه بايد اجرا مي گرديد.
2- محورهاي اهواز ـ آبادان و ماهشهر ـ آبادان باز شده و دركنترل نيروهاي خودي قرار مي گرفت .
3- با انهدام يا عقب راندن دشمن به غرب كارون و اتكا مواضع پدافندي نيروهاي خودي به رودخانه غير قابل عبور كارون سبب صرفه جوئي در نيرو و در نتيجه رها شدن قسمت عمده لشگر77 پياده و سپاه پاسداران از اين منطقه و امكان كاربرد آنها در عمليات تعرضي ساير جبهه ها فراهم مي گرديد.
4- با شكست نيروهاي متجاوز روياي حاكمان رژيم بعث عراق در مورد تسلط كامل بر اروندرود نقش بر آب شده , ضربه سياسي ورواني بزرگي به صدام و ارتش عراق وارد مي شود.
5- تصرف يا تخريب سريع پلهاي احداثي دشمن روي رودخانه كارون امكان محاصره , انهدام و اسارت قسمت عمده اي از نيروهاي متجاوز را ميسر مي ساخت .
در اوايل فروردين ماه 1360 لشگر 77 پياده مسئوليت منطقه عملياتي خرمشهر و آبادان را از فرماندهي اروند كه تا آن زمان هدايت عمليات درمنطقه را عهده دار بود , تحويل گرفت . لشگر از همان ابتدا ضمن تحكم مواضع پدافندي و سد پيشروي و تثبيت دشمن . جاده ارتباطي منشعب ازمحور ماهشهر ـ آبادان به جزيره آبادان (از طريق خور كويران به چويبده ) بنام « جاده وحدت » را احداث نمود و مشكل تدارك و اصولا هرگونه تردد به جزيره آبادان را كه صرفا از راه دريا انجام مي گرفت بر طرف ساخت .
در خرداد ماه 1360 طرح عملياتي ضربت قرارگاه مقدم نيروي زميني ارتش درجنوب تهيه ومنتشر گرديد.
ماموريت لشگر 77 پياده در اين طرح عبارت بود از :
1- انهدام نيروهاي دشمن در منطقه بين آباديهاي مارد وسلمانيه .
2- انهدام نيروهاي دشمن درجنوب محور ماهشهر ـ آبادان .
3- انهدام كليه نيروهاي دشمن در شرق رودخانه كارون وتامين كرانه شرقي آن .
بر اساس اين ماموريت , ستاد لشگر 77 پياده از اواسط خرداد ماه 1360 بر آوردهاي ستادي خود را تهيه و ماموريتهاي يكم و دوم را به ترتيب در منطقه دارخوين (21 خردادماه 1360 ) و در شمال رودخانه بهمنشير (31 خرداد ماه 1360 ) باموفقيت اجرا نمود و براي اجراي ماموريت سوم فعاليتهاي لشگر از تيرماه 1360 آغاز شد . تلاشهاي فرماندهي وستاد براي آمادگي حمله به سرپل دشمن در شرق كارون بطور فعال وبمدت سه ماه ادامه يافته كه منجر به تهيه طرح عملياتي ثامن الائمه در 15 شهريور ماه 1360 گرديد .
طرح مذكور توسط قرارگاه مقدم نيروي زميني ارتش بررسي شد و ابهاماتي بنظر رسيد كه در 26شهريور ماه 1360 به لشگر ابلاغ گرديد ولي با توجيه و تشريح طرح توسط مسئولين لشگر درمنطقه عمليات براي فرمانده نيروي زميني , طرح مورد تصويب و تاييد قرار گرفت .
طرح ريزي هاي اوليه يگانهاي تابعه لشگر كه با دستورات شفاهي و توضيحات وتوجيهات ارائه شده در كميسيون فرماندهان آغاز شده بود بر اساس طرح مصوبه لشگر بطور رسمي انجام و پس از بررسي و ابلاغ نظرات لشگر , مراحل آمادگي براي انجام ماموريت انجام پذيرفته و عمليات ثامن الائمه كه در حقيقت مي توان آنرا مرحله يكم عمليات آزادسازي دانست در زمان مقرر آغاز گرديد.
آغاز عمليات : 5مهر ماه 1360
پايان عمليات : 10 مهر ماه 1360
مدت عمليات :6 روز .
قرارگاه هدايت كننده : قرارگاه مقدم نيروي زميني ارتش در جنوب وقرارگاه لشگر 77 پياده .
منطقه عمليات : شرق رودخانه كارون , شمال آبادان و منطقه دار خوين .
يگانهاي خودي :
1- نيروي هاي ارتشي : لشگر 77پياده . تيپ 37 زرهي . گروه رزمي 291 تانك از لشگر 16 زرهي . گردان 251 تانك از لشگر 16زرهي . گردان 107 ژاندارمري . گروههاي توپخانه . يگانهاي مهندسي رزمي . هواپيماي نيروي زميني (هوانيروز). نيروي هوائي در پشتيباني عمومي .
2- نيروي سپاه پاسداران : يگانهائي از سپاه پاسداران انقلاب اسلامي .
يگانهاي دشمن :
1- تيپ 6زرهي لشگر3 زرهي .
2- تيپ8 مكانيزه لشگر 3 زرهي .
3- تيپ53 (-) مختلط لشگر 3 زرهي .
4- گردان شناسائي صلاح الدين لشگر 3 زرهي . 5
- تيپ 44 پياده .
6- تيپ 113گارد مرزي .
7 ـ گردان 3 تيپ 31 نيروي مخصوص .
8- عناصري از ارتش خلقي .
ماموريت :
لشگر 77 پياده با همكاري سپاه پاسداران آبادان ماموريت دارد در مورخه 5 مهرماه 1360در منطقه تك نموده , شرق رودخانه كارون را در منطقه مربوطه تامين وسپس پدافند نمايد.
تدبير عمليات :
لشگر 77 ثامن الائمه با سه تيپ در خط , تيپ 1 درمنطقه ذوالفقاريه , تيپ 2 درمنطقه فياضيه تلاش اصلي , تيپ 3 دارخوين تك نموده به ترتيب خط سبز و هدفهاي الف و ب را تامين و تصرف مي نمايد.
گردان 107 ژاندارمري وگردان 214 سوار زرهي پوشش حاشيه شرق رودخانه كارون را از دارخوين تا سلمانيه برقرار مي نمايد . گردان 134 پياده (ـ) و گروه رزمي 104 و گردان تانك واگذاري از نيروي زميني ارتش احتياط لشگر را تشكيل مي دهند.
نتيجه :
1- عملياتي : تصرف و تامين ساحل شرقي رودخانه كارون . خارج كردن آبادان از محاصره يكساله . آزادسازي بيش از 150 كيلومترمربع از اراضي اشغال شده .
2- تلفات پرسنلي دشمن : كشته و زخمي بيش از سه هزار نفر , اسير 1656 نفر .
3- ضايعات لجستيكي دشمن : انهدام 90دستگاه تانك و نفربر و 100 دستگاه انواع خودرو وسرنگوني سه فروند هواپيما ويك فروند هليكوپتر.
4- غنائم : تعداد 100 دستگاه تانك ،60 دستگاه نفربر , سه دستگاه لودر , 5 عراده توپ و150 دستگاه خودرو به غنيمت نيروهاي خودي در آمد.
تحليل : از زيباترين حوادث اين عمليات كه كاملا كلاسيك و برمبني اصول نظامي طرح ريزي و اجرا گرديد مواردي است كه بصورت خلاصه به آن اشاره مي شود.
1- سرهنگ ناصر نژاد آذر از خلبانان هوانيروز نقل مي كند كه قبل از عمليات ثامن الائمه جهت شناسايي روي نيروهاي عراقي در غرب كاروان پرواز مي كردم چون زمينه مناسب بود همكاران ديگر را صدا زده و آتش انبوهي از انواع موشك ها را بر عراقيها ريخته و تلفات و ضايعاتي سنگين را وارد كرديم . در موقعيتي خاص احساس كردم تعداد قابل توجهي عراقي داخل يك سنگر روباز پناه گرفته اند , فرود آمدم و با يك اسلحه يوزي به طرف آنها رفتم از ترس اسلحه را زمين گذاشته و دست ها را بالا بردند آنهارا سوار بالگرد نموده و بطرف شرق كاروان پرواز كردم .
2- يكي از زيباترين صحنه هاي بعد از عمليات كه در نوع خود بي نظير است رژه اسراي عراقي از مقابل امير سرتيپ ظهيرنژاد فرمانده نيروي زميني ارتش ميباشد كه بااحترامات نظامي به اجرا درآمد.
3- پس از مراسم رژه , سرهنگ جوادي فرمانده وقت لشگر 77 در جمع اسراي عراقي مدت 20 دقيقه به زبان عربي سخنراني كرد. محتوي كلي سخنراني كه به شكل حماسي بيان شده است , تشريح وضيعت نيروهاي اسلامي و ابراز اميدواري براي وحدت مسلمانان جهت مبارزه و جنگ با رژيم اشغالگر قدس بوده است .
4- عمليات ثامن الائمه در حقيقت نتيجه اقدام يك ساله ايران در اين منطقه بود در طول سال گذشته يگانهاي نيروي زميني ارتش جمهوري اسلامي ايران ضمن استقرار در مواضع پدافندي از بهمنشير تا حوالي دارخوين , بارها با حمله به مواضع دشمن در طول اين خطوط توانستند ضمن حفظ روحيه آفندي , نقاط ضعف دشمن را بررسي و بر اساس آن طرح عملياتي ثامن الائمه را ارائه نمايند وبا بهترين حالت ممكن به نتيجه برسانند. عمليات ثامن الائمه نمونه كاملي از بكارگيري اصول كلاسيك جنگ در كنار بهره گيري از روحيه شهادت طلبي وايثار رزمندگان اسلام به شمار مي رود.
منبع : نيروي زميني در 8 دفاع مقدس ـ اشكانفر , هاديان
سرهنگ مجتبي جعفري
طرح ريزي هاي اوليه يگانهاي تابعه لشكر كه با دستورات شفاهي و توضيحات و توجيهات ارائه شده در كميسيون فرماندهان آغاز شده بود بر اساس طرح مصوبه لشكر بطور رسمي انجام و پس از بررسي وابلاغ نظرات لشكر مراحل آمادگي براي انجام ماموريت انجام پذيرفت .
عمليات ثامن الائمه نمونه كاملي از بكارگيري اصول كلاسيك جنگ در كنار بهره گيري از روحيه شهادت طلبي و ايثار رزمندگان اسلام به شمار مي رود.
يكي از زيباترين صحنه هاي بعد از عمليات ثامن الائمه كه در نوع خود بي نظير است رژه اسراي عراقي از مقابل امير سرلشكر ظهيرنژاد , فرمانده نيروي زميني ارتش مي باشد كه با احترامات نظامي به اجرا در آمد.
