دانش فني فرزندان ايران اسلامي بر بيكرانه‌هاي آسمان

به مناسبت روز فناوري فضايي و رونمايي از دستاوردهاي جديد هوا- فضا

دانش فني فرزندان ايران اسلامي بر بيكرانه‌هاي آسمان

خبرگزاري فارس: جمهوري اسلامي ايران هم‏اينك جزو10 كشوري است كه از فناوري ساخت و پرتاب ماهواره برخوردار است و اين جايگاهي رفيع به جمهوري اسلامي ايران در بهره‏مندي از تكنولوژي‏هاي نوين بخشيده است.

به گزارش خبرگزاري فارس، فعاليت‏هاي دامنه‏دار و آينده‏نگرانه كشور در زمينه فناوري‏هاي فضايي، امروزه ايران را به باشگاه فضايي جهان ملحق كرده است.

بنا به اعتراف كارشناسان هوا و فضاي دنياي غرب، جمهوري اسلامي ايران هم‏اينك جزو10 كشوري است كه از فناوري ساخت و پرتاب ماهواره برخوردار است و اين جايگاهي رفيع به جمهوري اسلامي ايران در بهره‏مندي از تكنولوژي‏هاي نوين بخشيده است. در اين نوشتار به مناسبت افتتاح بزرگترين آزمايشگاه و سامانه فضايي خاورميانه در كشورمان، به بررسي دستاورهاي فضايي ايران در آستانه سي و سومين سال پيروزي انقلاب اسلامي خواهيم پرداخت.



*دلايل فني حركت به سوي خودكفايي در توليد ماهواره‏

پس از وقايعي چون عمليات كربلاي‏4 بود كه تأثير اطلاعاتي كه از طريق ماهواره‏ها قابل كسب است براي اولين بار، مسؤولين را به اهميت دانش فضايي و تلاش در زمينه توليد محصولات فضايي واقف كرد.

ماهواره‏ها، به عنوان "چشم سوم بشر " در فضا، مجموعه وسيعي از امكانات را در اختيار مي‏گذارند و با توجه به همين موضوع، كشورهايي كه ماهواره‏اي متعلق به خود را ندارند، كشورهاي "كور " لقب مي‏دهند.

تصاوير ارسالي ماهواره‏ها، جهت پيش‏بيني بلاياي طبيعي و مديريت پيامدهاي آن جهت كاهش خسارات، اكتشافات معدني، بررسي تغييرات آب و هوايي و اقليمي، پايش جنگلها، مراتع، اقيانوسها و كاربردهاي متنوع ديگر به كار مي‏روند.

استفاده از ماهواره در ارتباطات، انتقال داده و تصوير مدتهاست كيفيت زندگي بشر را ارتقا داده و پخش زنده تلويزيوني و ارتباطات تلفني از اقصي نقاط جهان مديون توسعه فناوري فضايي است.

همچنين ناوبري و تعيين مسير حركت هواپيماها، كشتي‏ها و هر نوع وسيله ديگر، امروزه به كمك ماهواره‏ها تسهيل شده است.
از كاربردهاي ماهواره‏ها بايد به امكان برقراري انواع ارتباطات از جمله راديويي، تلويزيوني، بيسيم و تلفن، بين نقاط كور كشور با ساير مناطق اشاره نمود كه بدون استفاده از ماهواره در نقش يك واسطه، بايستي از تعداد زيادي ايستگاه هاي واسطه روي زمين استفاده نمود كه هزينه بسيار بالايي در بر خواهد داشت.

اما وقوع بلاياي طبيعي و نياز به پايش منابع طبيعي و بسياري كاربردهاي ديگر ماهواره‏ها نيز به جديت بيشتر اين برنامه انجاميد. وجود ماهواره‏هاي ايراني، اين امكان را به كشورمان مي‏دهد تا در عرصه‏هاي مختلف علمي و تحقيقاتي و مراقبت‏هاي محيطي، همچنان حرف اول را در منطقه بزند.

ماهواره‏هاي جديد همراه با فناوري ساخت و پرتاب ماهواره، به ايران امكان آن را مي‏دهد تا دانش فضايي را براي‏پوشش و نظارت بر سرزمين خود در ابعاد مختلف چون ارتباطات، زمين‏شناسي، نظارت بر تحولات آب و هوايي، نگهباني از جنگل‏ها و پايش ميزان گرماي زمين در اختيار بگيرد. موقعيت جغرافيايي ايران و قرارگرفتن آن در يك گستره جغرافيايي با گوناگوني‏هاي بسيار، ما را نيازمند آن ساخته است تا براي پوشش كشور از ماهواره كمك بگيريم. در واقع دانشمندان كشورمان مي‏خواهند با دسترسي به فناوري ساخت، پرتاب و ردگيري ماهواره، پديده‏هاي مذكور را تحت كنترل و نظارت داشته و قابل بهره برداري سازند.

در كاربردهاي امنيتي نيز ماهواره‏ها با داشتن دوربين‏هاي پيشرفته و با قدرت تفكيك بالا، كمك شاياني به افزايش توان نظارتي نهادهاي مربوطه در حوزه‏هاي تحت نظارت خود مي‏نمايد.

نيروي‏هاي نظامي نيز علاوه بر بهبود پوشش ارتباطي خود و نيز تأمين امنيت انتقال داده‏ها از طريق ماهواره‏ها، براي‏كاربردهاي شناسايي در داخل و خارج از مرزهاي كشور از اين وسيله ارزشمند استفاده مي‏نمايند.

تجارت در بخش فناوري فضايي اكنون رونق بسياري دارد و در تمام دنيا از ماهواره‏ها براي خدمات مخابراتي، انتقال داده و بسياري موارد ديگر استفاده مي‏شود. رويكرد به فضا به دليل جنبه‏هاي اقتصادي باعث شده اغلب كشورهاي‏دنيا، با ديد اقتصادي به فناوري فضايي نگاه كرده و اين موضوع حتي موجب روي آوردن كشورهاي در حال توسعه به اين حوزه از فناوري است.

موفقيت ايران در پرتاب و قرار دادن ماهواره اميد و ماهواره‏هاي جديد در مدار، اين امكان را مي‏دهد تا در آينده به عنوان يك توليدكننده بالابرها و پرتاب‏كننده ماهواره، سهمي از بازار پرسودي كه اينك در اختيار تعداد اندكي از كشورها از جمله آمريكا، روسيه، فرانسه، چين و هند قرار دارد، ازآن خود كرده و در نتيجه مي‏توان حدس زد كه رقبا بيكار ننشسته و جوسازي‏هاي خود را عليه تهران با پوششي سياسي، تشديد كنند.

در دانشگاهها و پژوهشكده‏هاي ايران در سالهاي اخير، رشته‏هاي تحصيلي جديدي در زمينه علوم فضايي داير شده است و اين مراكز، فارغ التحصيلاني داشته‏اند كه اينك بدنه علمي هيات‏هاي تحقيقاتي و علمي كشور را در امور فضايي مي‏سازند. ساخت ماهواره در دانشگاه علم و صنعت به اين معنا است كه ايران علاوه بر دستيابي به فناوري ساخت و پرتاب ماهواره و در مدار قراردادن آن، اين فناوري را آنقدر بومي كرده كه توانسته است طراحي و ساخت ماهواره‏ها را به دانشگاه‏هاي خود نيز گسترش دهد.

در نخستين تلاش‏ها، براي كسب دانش فوق پيشرفته طراحي و ساخت ماهواره‏ها، كارهاي مشتركي با كشورهاي روسيه و ايتاليا صورت گرفت. ماهواره سينا با كمك روسيه طراحي شد و ماهواره مصباح با كمك ايتاليا. در ادامه و با فراگيري و توليد دانش طراحي و ساخت ماهوراه‏ها، اميد، مصباح-2، زهره، طلوع، رصد-1، فجر و نويد علم و صنعت نيز ساخته شدند.

*ماهواره سينا

ماهواره سينا-1 (Z.S.4) به عنوان اولين تلاش كشور در اين زمينه، 35دقيقه پس از پرتاب در سال 1384، از موشك روسي كاسموس جدا شده و در مدار زمين قرار گرفت و پس از گذشت 5/1 ساعت از جدا شدن موشك، با ارسال سيگنال بين زمين و ماهواره، خبر قطعي قرار گرفتن ماهواره در مدار داده شد.

فعاليتهاي كاربردي اين ماهواره 160 كيلوگرمي، در دو محور مخابراتي و تصويربرداري از سطح زمين براي نيازهاي‏عمومي بود. تصويربرداري اين ماهواره براي فعاليتهايي نظير حوادث غيرمترقبه، كشاورزي، منابع زميني و ساير نيازهاي عمومي مورد استفاده قرار گرفت.

اين ماهواره مي‏توانست اطلاعاتي را بصورت محدود در باندهاي فركانس وي.اچ.اف و يو.اچ.اف ارسال و دريافت كند. ماهواره سينا-1 طي قراردادي با انستيتو هواپيمايي روسيه "مايي " و شركت‏هاي روسي "آپتك " و "پاليوت " و با شركت چند گروه از تيم‏هاي تخصصي ايراني از طرف وزارت علوم و نيز انستيتوي نقشه‏برداري و شركت صنايع الكترونيك ايران در سال 2005 ساخته شد.

اين ماهواره توانست محققين و دانش‏پژوهان ايراني را با يافته‏هاي دانشمندان روس آشنا كرده و از تركيب اين دو گروه، كار انجام شده است.
اين ماهواره مزين به پرچم جمهوري اسلامي ايران با نمايي از نقشه ايران و خليج فارس بر روي بدنه آن بود و دوره مأموريت خود را با موفقيت به پايان رساند.

*ماهواره مصباح‏

پروژه مصباح از سال 1376 شروع شده و ماهواره مصباح با همكاري شركت ايتاليايي CGساخته شد. بدين ترتيب، ايران به جمع معدود كشورهاي داراي فناوري طراحي ماهواره پيوست. طرح ماهواره مصباح جهت دستيابي به فناوري فضايي، مأموريت انتقال داده بين ايستگاه‏هاي زميني به صورت ذخيره و ارسال (Store & Forward) را هدف گذاري نمود.

مراحل ساخت نمونه آزمايشگاهي ماهواره در خرداد 1380 به پايان رسيده و اقدامات بعدي جهت اجراي مراحل ساخت نمونه مهندسي (EM) و نمونه فضايي (FM) آغاز شد كه در بهمن ماه سال 1381 منجر به عقد قرارداد انتقال دانش فني گرديد.

با كارشكني روسها، برنامه پرتاب اين ماهواره كه قرار بود با موشك كاسموس‏3ام انجام شود، لغو گرديد. اما اين عدم پايبندي به تعهدات از سوي روسيه كه در اينگونه حركات، در سطح جهان بسيار بدنام مي‏باشد موجب تصميم جدي متخصصان داخلي براي توسعه سريعتر ماهواره‏برهاي بومي گرديد. قرار است ماهواره مصباح براي قرارگيري‏در ارتفاع مداري بيش از 800 كيلومتر و براي تعداد 14 دور در شبانه روز گرد زمين و طول مدت رؤيت 45 دقيقه، توسط ماهواره‏برهاي بومي به فضا پرتاب شود.

پس از كسب دانش طراحي و ساخت ماهواره‏ها، گام منطقي بعدي، اقدام به طراحي و ساخت يك ماهواره كاملاً بومي با اتكا به دانش داخلي و بدون مشاركت هيچ كشور خارجي بود كه نتيجه آن، ماهواره ملي "اميد " است. اين ماهواره، با اولين نسل از پرتابگرهاي بومي با نام "سفير " با موفقيت كامل پرتاب شد و جالب اين‏كه فراتر از حد انتظار نيز ظاهر شد.

*ماهواره‏بر ايراني سفير

حضور كشور عزيزمان در فضا و پرتاب موفقيت‏آميز ماهواره ايراني اميد توسط ماهواره‏بر ايراني سفير خبر بهت‏آوري بود كه در پانزدهم بهمن 1387 منتشر گرديد.

البته برخي خبرگزاري‏ها و رسانه‏هاي غربي با غير بومي نشان دادن اين فناوري و انتساب آن به تكنولوژي چين، روسيه و كره شمالي، سعي در كم‏رنگ نشان دادن اين رخداد داشتند، اما حقيقت اين بود كه علي‏رغم ميل همه بدخواهان، اين تكنولوژي در دست ايران بود.

ايران پيش از اين نيز در فضا حاضر شده بود اما تفاوت اين ماهواره كه در واقع حضور ايران را در اين عرصه علمي نشان داد، در بومي بودن تكنولوژي استقرار آن در فضاست زيرا ماهواره پيشين توسط روسيه در مدار قرار گرفته بود.

پرتاب ماهواره اميد از همان ابتدا با واكنش‏هاي صريح كشورهاي غربي روبه‏رو شد، واكنش‏هايي كه پس از پرتاب سينا-1 ديده نشده بود. همين موضوع نشان‏دهنده اهميت ماهواره اميد و پرتاب بومي آن است.

ايران اولين كشورمنطقه و از اندك كشورهاي جهان بود كه به فناوري فاخر و بسيار پيچيده و دقيق و ظريف پرتاب ماهواره و سامانه‏هاي فوق العاده حساس و پيچيده پرتاب، راهبري و استقرار آن در مدار كره زمين آن هم به صورت كاملا بومي، دست يافت. ماهواره ملي اميد بوسيله ماهواره‏بر سفير-2 كه در كشورمان طراحي و ساخته شد، درمدار زمين قرار گرفت كه فناوري پيچيده اين صنعت در ايران را نيز كامل كرد.
اين پروژه از پانزدهم اسفند ماه سال 1384 آغاز گرديد و طي 2 سال آماده انجام تستهاي مشترك شد.

اميد، اولين ماهواره‏اي است كه تمام قطعات در صنايع فضايي كشور ساخته شد. ماهواره اميد 3 فوريه 2009 ميلادي‏15 بهمن 1387 در مدار زمين قرار گرفت و در 5 ارديبهشت 1388 با جو غليظ مناطق غربي آمريكاي جنوبي و اقيانوس آرام برخورد كرد و به عمر 82 روزه خود كه حدود 30 روز بيش‏تر از پيش‏بيني طراحان آن بود، پايان داد.

طراحي سامانه‏اي ماهواره اميد با توجه به شرايط و امكانات داخلي طي سه ماه نهايي گرديد و پس از آن طراحي اوليه زيرسامانه‏هاي ماهواره با هدف تعيين مشخصات كليدي و تفصيلي هر كدام آغاز گرديد.

هدف از اين مرحله (طراحي زيرسامانه‏ها) رسيدن به مرحله ساخت نمونه‏هاي آزمايشگاهي هر يك از زيرسامانه‏ها بود تا بتوان طراحي انجام‏شده را بصورت آزمايشگاهي مورد ارزيابي قرار داد.

كليه مشخصات طراحي در مراحل بعدي پروژه و توسط آزمايش‏هاي مختلف مورد ارزيابي قرار گرفت و اصلاحات مورد نياز در طراحي اعمال گرديد.

در مرحله ساخت نمونه آزمايشگاهي، كليه اشكالات و اصلاحات عملكردي ناشي از طراحي اوليه مشخص و مورد بررسي قرار گرفت و با توجه به آخرين اصلاحات به‏دست آمده، مرحله ساخت نمونه مهندسي ماهواره آغاز گرديد.

هدف در اين مرحله، دستيابي به يك نمونه كامل ماهواره از لحاظ مشخصات فيزيكي و عملكردي بوده است.

با توجه به عدم تجربه قبلي كشور در خصوص انجام تستهاي مورد نياز يك محصول فضايي، تلاشهاي ارزشمندي در خصوص شناسايي و يا تجهيز امكانات داخلي براي انجام چنين تستهايي صورت پذيرفت.

تست نمونه مهندسي ماهواره توانست شرايط كار را براي ساخت نمونه پروازي هموار سازد.

تست‏هايي كه براي نمونه پروازي ماهواره در نظر گرفته شده بود، مطابق استانداردهاي معتبر فضايي و با توجه به شرايط داخلي كشور تنظيم شده بود.

خوشبختانه تمهيداتي كه در طراحي براي تحمل شرايط محيطي شامل لرزه‏هاي ناشي از موشك حامل، تغييرات دمايي بسيار زياد در مدار زمين و شرايط خلأ، انديشيده شده بود، با انجام موفق تست‏هاي محيطي اثبات گرديد و بدين ترتيب اولين ماهواره بومي جمهوري اسلامي ايران آماده پرتاب گرديد.

كشورهاي خارجي با در اختيار قرار ندادن اطلاعات لازم، سعي در جلوگيري از رسيدن ايران به فناوري بومي پرتاب حامل‏ها و قرار دادن ماهواره‏ها در مدار داشتند. در همين راستا، روسيه براي تبديل نشدن ايران به رقيب خود در بازار پرمنفعت فضا و عدم تقويت توان نظامي و امنيتي كشور، در فناوري پرتابگرها به ايران كمك نكرد و حتي از پرتاب ماهواره مصباح و زهره خودداري نمود.

اما پيش از اقدام به قرار دادن ماهواره در مدار، پرتاب راكت "كاوشگر يك " انجام شد كه در ارتفاع پايين، وظيفه شناسايي محيط پروازي ماهواره‏ها را قبل از پرتاب برعهده دارد. پرتاب راكت‏هاي كاوشگر، اولين و مهمترين گام در مقدمات لازم براي پرتاب ماهواره به فضا است و با اين راكت‏ها، شناسايي محيط پروازي ماهواره‏ها قبل از پرتاب انجام مي‏پذيرد.

ساخت يك مركز ويژه براي پرتاب ماهواره و ايستگاه ثابت كنترل و نيز سامانه‏هاي سيار رديابي و برقراري ارتباط با آن نيز از فعاليت‏هايي بود كه پيش از پرتاب ماهواره بومي انجام شد. ايستگاه هدايت و كنترل ماهواره در مدار ارتفاع پايين، وظيفه تعيين موقعيت ماهواره در مدار را بر عهده داشته و ارتباط راديويي با ماهواره برقرار مي‏كند و فرمان‏هاي‏كنترلي را به ماهواره ارسال نموده و پاسخ آن را دريافت مي‏نمايد.

كشورهاي آمريكا، روسيه، چين، فرانسه، انگلستان، هند، ژاپن، كره شمالي، برزيل و رژيم صهيونيستي داراي فناوري طراحي، ساخت و پرتاب ماهواره هستند اما پيش از ايران، شوروي در سال 1957، ايالات متحده آمريكا در 1958، فرانسه در1965، ژاپن 1970، چين 1970، بريتانيا 1971، هند 1980 و رژيم اشغالگر قدس در 1988 مستقلاً موفق به پرتاب ماهواره شده بودند و ساير كشورها به كمك اين كشورها اقدام به قراردادن ماهواره‏هاي خود در فضانمودند.

البته كشور قزاقستان داراي بزرگترين مجتمع پرتاب ماهواره دنيا است اما خود اقدام به پرتاب ماهواره نمي‏كند و سكوي خود را به كشورهاي ديگر براي پرتاب اجاره مي‏دهد و از اين راه، مبالغ هنگفتي نيز درآمد به دست مي‏آورد.

اما پس از اعلام پرتاب موفق ماهواره ملي اميد، به غير از واكنش‏ها و اظهارنظرهاي سياسي، مراجع معتبر علمي نيز مواضع خود را در مورد اين خبر اعلام نمودند.

سازمان فضايي آمريكا، ناسا، اولين عناصر مداري ماهواره و بدنه راكت آن را كه با پرتاب از سايت پرتاب در ساعت 18و 38 دقيقه روز دوم فوريه سال 2009 به وقت گرينويچ كاملا مطابقت دارد، منتشر كرد. بدين ترتيب، ناسا موفقيت‏آميز بودن پرتاب ماهواره ملي اميد به مدار زمين را تأييد كرد.

رصدگران آماتور ماهواره در انگليس نيز با استفاده از علايم راديويي، وجود اين ماهواره را تأييد كردند.

گزارشهاي ناسا و رصدگران مبني بر اين بود كه ماهواره با موفقيت در مدارهاي پاييني زمين قرار گرفته است.

رصدهاي نوري نشان مي‏دهد بدنه راكت بسيار درخشانتر از ماهواره است كه بيانگر آن است كه ايران احتمالا تركيب سوخت و موتور قدرتمندي براي راكت تهيه كرده است.

پس از تأييد حضور اميد در فضا، خبر پرتاب موفق سفير-2 و رساندن اميد به مقصد، در صدر اخبار رسانه‏هاي جهان قرار گرفت.

اين ماهواره با هدف برقراري ارتباطات متقابل ماهواره و ايستگاه زميني، تعيين مشخصات مداري و دورسنجي‏مشخصات زيرسامانه‏ها، در مدار زمين قرار داده شده‏است. مدت زمان فعاليت اين ماهواره، 50 روز اعلام شده است.

با توجه به اين‏كه برنامه اميد، اولين تلاش عملي براي بومي‏سازي كامل فناوري ماهواره بوده است مهمتر و پيچيده‏تر از دستيابي به اين محصول بومي، ايجاد بسترهاي لازم براي صنعت فضايي در كشور بود. بر اين اساس شناسايي‏صنايع داخلي و ظرفيت‏هاي موجود در خصوص تجهيزات ساخت، مونتاژ و تست ماهواره و ايجاد بستر فعاليت‏هاي فضايي‏در شركت‏هاي خصوصي بعنوان اهداف بسيار مهم اين پروژه بوده است.

ماموريت فني ماهواره اميد به گونه‏اي تنطيم شد كه بتوان با حداقل ريسك به حداكثر اطمينان در يك ارتباط ماهواره‏اي رسيد. از اينرو ماموريت ماهواره‏اي اميد به صورت برقراري ارتباط متقابل ماهواره و ايستگاه زميني شامل ماموريت‏هاي تعيين مشخصات مداري ماهواره پس از جدايش از موشك حامل، تله متري مشخصات زيرسامانه‏هاي ماهواره (ارسال اطلاعات داخلي ماهواره به ايستگاه زميني) براي بررسي وضعيت ماهواره و ارسال فرمان از ايستگاه زميني به ماهواره تعريف گرديد.

*فناوري‏هايي كه با اميد بومي شدند

اما در برنامه ماهواره اميد، فناوري‏هاي جانبي نيز توسعه داده شده كه در واقع از ملزومات پرتاب و كنترل و كاربري ماهواره است.
ماهواره اميد به همراه ايستگاه‏هاي زيرزميني و پرتاب فضايي، جمعاً نخستين سامانه فضايي بومي ايران را تشكيل مي‏دهند.
در اين ميان انتخاب محل استقرار پايگاه پرتاب فضايي، مسأله‏اي بسيار مهم است و بايد بررسي‏هاي بسياري براي انتخاب بهينه اين جايگاه انجام شود.

همچنين تعيين جهت براي ماهواره‏ها بسيار مهم و حساس است، زيرا ماهواره‏ها در فضا ثابت نمي‏مانند و در اثر وجود عواملي، جهت آن‏ها در فضا تغيير مي‏كند. بنابراين بايد به صورت لحظه‏اي جهت ماهواره‏ها نسبت به يك نقطه مرجع، مشخص شود.

در حقيقت ماموريت يك سيستم حامل ماهواره قرار دادن محموله خود در محل مناسب و در زمان مشخص شده است و مي‏توان گفت يك سيستم پرتاب ماهواره موشكي است با دو يا چند مرحله كه هر مرحله شامل موتور راكت (با سوخت شيميايي) و سازه (بدنه) و مكانيزم جدايش است. هر مرحله پس از اتمام سوخت موجود در آن از راكت جدا مي‏شود و موتور مرحله بعد روشن مي‏شود تا با شتاب دادن به محموله، آن‏را به مقصد نهايي خود برساند.

اين سامانه همراه با فن‏آوري ساخت و پرتاب ماهواره، به كشورمان امكان آن را مي‏دهد تا دانش فضايي را براي پوشش و نظارت بر سرزمين خود در ابعاد مختلف چون ارتباطات، زمين‏شناسي، نظارت بر تحولات آب و هوايي، نگهباني از جنگل‏ها و پايش ميزان گرماي زمين در اختيار بگيرد.

ساختار ايستگاه‏هاي زميني ماهواره اميد شامل ايستگاه‏هاي رنجينگ (4 ايستگاه)، ايستگاه‏هاي تله متري و تله كامند (3 ايستگاه)، ايستگاه كنترل مركزي (يك ايستگاه) مي‏باشد.

شايد مهمترين دست‏آورد پروژه اميد به عنوان اولين سامانه فضايي بومي جمهوري اسلامي ايران، اثبات امكان كار مستقل و بومي بر روي برنامه‏هاي ساخت و پرتاب ماهواره باشد كه به معني هموار شدن راه براي فعاليت‏هاي مهمتر و كاربردي‏تر در آينده است.

ساير دستاوردهاي پروژه اميد را نيز مي‏توان در بومي‏سازي فناوري فضايي به عنوان قطب مهم مولد دانش و فناوري‏در ساير صنايع، اقتدار ملي از منظر دستيابي و تسلط به فضا، نقطه عطف در صنعت فضايي كشور، ورود اساتيد دانشگاه‏ها و دانشجويان رشته‏هاي مختلف مهندسي به عرصه‏هاي عملي فضايي، شناسايي ظرفيتهاي موجود در خصوص تجهيزات ساخت، مونتاژ و تست ماهواره، ايجاد بستر فعاليتهاي فضايي در شركتهاي خصوصي، ايجاد فضاي عملياتي ساخت و تست ماهواره و ايستگاههاي زميني در تعامل با موشك حامل داخلي، طراحي و ساخت اولين ايستگاه كنترل و هدايت ماهواره‏ها در سطح كشور بصورت بومي به دست متخصصين داخلي، دستيابي به دانش طراحي سيستمهاي سروسيستم كنترل آنتن ردگير ماهواره، كسب دانش بالستيك مدار و اختلالات فضايي تأثيرگذار ماهواره‏ها، طراحي نرم‏افزارهاي مونيتورينگ و كنترل ماهواره، طراحي نرم‏افزارهاي پردازش كدينگ و رمزگذاري داده‏هاي تله متري، تله كامند، طراحي نرم‏افزارهاي جستجوگر ماهواره (رنجينگ، داپلر، تك ايستگاهي)، كسب دانش فني طراحي و ساخت ايستگاههاي TT&C ميكروماهواره، كسب تجربه ارتباط مخابراتي بين تجهيزات ايستگاه زميني و تجهيزات ماهواره، كسب تجربه ردگيري و دريافت سيگنال از ماهواره‏هاي‏عملياتي توسط ايستگاه زميني بومي.
در نهايت، نتايج به‏دست آمده از پرتاب ماهواره اميد، به واقع مايه افتخار شد.

به طوريكه معاون رئيس سازمان هوا فضاي ايران گفت: دقت بالاي ماهواره اميد دور از انتظار بود. اگر بخواهيم منحني اطلاعات شبيه‏سازي شده قبل از پرتاب اين ماهواره و منحني اطلاعات پس از پرتاب را رسم كنيم، اين دو منحني بسيار به هم شبيه خواهد بود كه نشان از دقت بالاي ماهواره اميد دارد.

اين مسؤول بخش فضايي صنعت، ماموريت ماهواره پژوهشي، تحقيقاتي و مخابراتي اميد را ارسال داده‏هاي اطلاعاتي در بخش‏هاي شدت جريان، ولتاژ و دماي محيط برشمرد و افزود: ماهواره اميد اين اطلاعات را ثبت كرده و به زمين ارسال مي‏نمود.
اين مسؤول گفت: در ايستگاه‏هاي مركزي و فرعي كه در مناطق مركز، جنوب، جنوب شرق و جنوب غرب كشور واقع بود با تجهيزات درون ماهواره اميد ارتباط برقرار مي‏شد.

وي افزود: ماهواره اميد با وزن 27 كيلوگرم داراي ده هزار قطعه مكانيكي است و در مدار leo مدار نزديك زمين قرار گرفته و در نزديك و دورترين فاصله به زمين در مسافت‏هاي حدود 250 و 400 كيلومتر قرار داشت و به علت اين‏كه ماهواره اميد در مدار پايين قرار گرفته بود، با آن فقط سه بار در روز و سه بار در شب در تماس بوديم.

اين سخنان معاون رئيس سازمان هوا فضاي ايران و نيز عمر حدود 80 روزه ماهواره اميد كه فراتر از عمر 50 روزه پيش‏بيني شده بود، نشان‏دهنده طي شدن فرآيند طراحي و ساخت ماهواره اميد، به بهترين وجه ممكن است.

در واقع، ماهواره اميد اهميت بيشتري نسبت به ماهواره سينا دارد، زيرا برخلاف ماهواره سينا كه به كمك كشوري‏خارجي ساخته و به فضا پرتاب شد، ماهواره اميد و ماهواره‏بر آن بومي بود و تمام كار برقراري ارتباط و كنترل آن نيز از داخل خاك كشور و با تجهيزات داخلي انجام شد.

*فرزندان اميد
اميد، آغازي براي برنامه 10 ساله براي ساخت و پرتاب ماهواره‏هاي تصويربرداري و مخابراتي با ماهواره‏برهاي ايراني است كه پس از دو سال، با ساخت چندين ماهواره ديگر از جمله ماهواره طلوع، رصد-1 و نيز ماهواره فجر كه به زودي پرتاب خواهد شد پيگيري مي‏شود.
ماهواره طلوع مي‏تواند با دقت 50 متري از سطح زمين تصويربرداري كرده و داده‏ها را همزمان به ايستگاه‏هاي زميني‏ارسال نمايد؛ علاوه براين مي‏تواند داده‏هاي تصويربرداري را ذخيره نموده و پس از قرار گرفتن در ديد ايستگاه‏هاي زميني، اطلاعات ذخيره‏شده را ارسال كند. اين ماهواره چندين ايستگاه زميني عملياتي دارد كه شامل ايستگاه‏هاي ارسال و دريافت اطلاعات، ايستگاه فرماندهي و كنترل ماهواره و همچنين ايستگاه‏هاي دريافت و پردازش تصوير است. ماهواره سنجش از دور طلوع، داراي فناوري‏هاي جديد مانند محموله تصويربرداري، كنترل وضعيت، مكانيزم‏ها و سلول‏هاي خورشيدي است كه براي اولين بار در آن به كار رفته است. مأ موريت اصلي اين ماهواره، تصويربرداري تك‏طيفي با تفكيك‏پذيري 50 متر، ذخيره و ارسال داده‏ها است كه به اين منظور با ايستگاه‏هاي زميني تله‏متري، ردگيري و فرمان و مركز كنترل پرواز، قابليت تبادل داده‏هاي پايش و كنترل ماهواره را دارد. مدار ماهواره طلوع از نوع ارتفاع پايين دايروي و ارتفاع مدار آن بيش از 500 كيلومتر است و دو سال عمر مفيد براي آن پيش‏بيني مي‏شود؛ انرژي اين ماهواره را آرايه‏هاي خورشيدي بر روي بدنه و باتري‏هاي ثانويه تأمين مي‏كند.
ماهواره فجر نيز داراي تجهيزاتي براي مأموريت‏هاي اشاره شده در بالا است كه تمام اطلاعات خود را مستقيماً به ايستگاه‏هاي داخلي فرستاده، داراي دوره عمر و خدمات‏دهي مناسب است و يكي ديگر از نمونه‏هاي "چشم سوم " كشور خواهد بود.

*افتتاح بزرگ‏ترين سيستم‏هاي فضايي در خاورميانه‏
رئيس جمهور روز يكشنبه هفته‏اي كه گذشت، مركز آزمايشگاهي سازه و سيستم‏هاي فضايي ايران را افتتاح كرد. اين آزمايشگاه كه در آستانه دهه مبارك فجر به بهره‏برداري رسيد، بزرگ‏ترين واحد آزمايشگاهي خاورميانه در نوع خود به شمار مي‏آيد.
اين مجموعه را متخصصان وزارت دفاع با هدف تقويت زيرساخت‏هاي صنايع فضايي جمهوري اسلامي ايران با سه محور تأمين نيازها و تجهيزات تست، تربيت نيروي انساني خبره و مشاركت و نقش‏آفريني در پروژه‏هاي فضايي در قالب 10 آزمايشگاه مجهز به عنوان يك مركز منحصر به فرد در سطح منطقه و در بخش‏هايي نيز با قابليت‏هاي كلاس جهاني طراحي و ساخته‏اند.

*مشخصات مركز آزمايشگاهي سازه و سيستم‏هاي فضايي‏
طراحي و ساخت مركز آزمايشگاههاي سازه و سيستم‏هاي فضايي در ادامه گام بلند و محكمي بود كه متخصصان زبده و كارآمد دفاع و پشتيباني نيروهاي مسلح در 14 بهمن ماه 1387 برداشتند و با قرار دادن ماهواره بومي سفير در مدار زمين، آرزوي ديرينه ملت سلحشور و انقلابي ايران را در دستيابي به فضا تحقق بخشيدند و چشم جهانيان را خيره و تحسين دوستان و حتي دشمنان را برانگيختند.
آزمايشگاه‏ها در علوم مهندسي جايگاه ويژه‏اي دارند و امكان توسعه تحقيقات بدون در اختيار داشتن آزمايشگاه‏هاي تحقيقاتي مناسب ميسر نيست. بطور خاص در سامانه‏هاي فضايي نقش آزمايشگاه‏ها به دليل پيچيدگي موضوع، بالا بودن سطح نيازها و ماموريت‏ها، بالا بودن قابليت اطمينان، وجود ناشناخته‏ها و عدم قطعيت‏ها از اهميت فوق العاده‏اي برخوردارند و از اين روست كه تمامي مراكز معتبر فضايي جهان مجهز به آزمايشگاه‏هاي پيشرفته‏اند.
سازه نيز يكي از بخش‏هاي اصلي يك سامانه حامل ماهواره است كه علاوه بر ساختار و الزامات خاص ماموريت خود، لازم است قيود و الزامات تحميلي از ديگر بخش‏هاي سامانه حامل را جوابگو باشد. اين در حالي است كه سازه حامل ماهواره از لحظه آماده‏سازي در كارخانه و حمل و نقل‏هاي زميني تا رسيدن به نقطه تزريق ماهواره در مدار با بارها و محيطهاي گوناگوني مانند بارهاي استاتيكي و شبه استاتيكي، بارهاي حرارتي، بارهاي شوك، ارتعاش و اكوستيكي مواجه است كه بايستي تحمل آن‏ها با قابليت اطمينان بسيار بالا را داشته باشد.
آزمون‏هاي سازه‏اي داراي تنوع بسياري است كه مي‏توان به صورت ساده آن‏ها را به سه بخش دسته‏بندي كرد:
الف) بررسي و ارزيابي صحت عملكرد بخش‏ها و مكانيزم‏هاي مختلف‏
ب) آزمون‏هاي بارگذاري جهت ارزيابي سطح تحمل و تخريب و نيز يافتن مودهاي تخريب يك بخش سازه‏اي تحت بارگذاري‏هاي مختلف‏
ج) آزمون‏هاي شناسايي و تعيين مدل رفتار سازه‏
پس از انجام اين آزمون‏ها، آزمون‏هاي متعدد ديگري تحت عنوان آزمون‏هاي تأييدي، اجرا مي‏گردند تا محصولات نهايي تاييد شوند.

* پروژه‏هاي آماده بهره برداري وزارت دفاع‏
- ماهواره بر سفير 1 - ب‏
با بالا بردن تراست موتور از 32 به 37 (افزايش در حدود 50 درصدي در وزن و 25 درصدي در ارتفاع) با قابليت حمل ماهواره تا وزن 50 كيلوگرم در مدار بيضوي 450-300 كيلومتري‏

- بهينه‏سازي ماهواره بر سفير 1 - آ
براي پرتاب ماهواره رصد (بهينه‏سازي موتور ترمزي مرحله دوم، سيستم جدايش ماهواره، سنسورها و سيستم تله متري، تجهيزات زميني و هدايت و كنترل و پايگاه پرتاب) با افزايش ارتفاع حضيض مداري از 250 كيلومتر به 275 كيلومتر

-ماهواره رصد
به عنوان اولين ماهواره تصويربرداري كشور با قابليت تصويربرداري با تفكيك‏پذيري بهتر از 200 متر

-ماهواره فجر
به عنوان اولين ماهواره با ماموريت مانورمداري كشور با قابليت تغيير مدار 450-300 كيلومتر بيضوي به مدار 450 كيلومتر دايروي است كه سبب افزايش طول عمر ماهواره به يك و نيم سال است.

-كاوشگر چهار
مجموعه آزمايشگاه فضايي با محموله زيستي و ارتفاع بيش از 120 كيلومتر با همكاري پژوهشگاه هوافضا
ايستگاه زميني ثابت‏

براي دريافت تصاوير از ماهواره‏هاي سنجش از دور با قطر آنتن 6 متر
- شبكه فرماندهي و كنترل امنيت فضايي‏
- مركز آزمايش موتور ماهواره‏بر تا تراست 150 تن‏
- سامانه جامع بهره‏برداري از اطلاعات فضايي‏
- شروع ساخت فاز اول پايگاه مراقبت فضايي كشور
- سامانه رديابي و شناسايي سيگنالي‏
- سامانه رديابي راداري آرايه فضايي‏
- پرتاب ماهواره بومي "فجر " تا پايان سال‏

رضا تقي پور - وزير ارتباطات و فناوري اطلاعات گفت: بر اساس برنامه‏ريزي‏هاي انجام شده، پرتاب چندين ماهواره به فضا تا پايان سال در دستور كار است كه ماهواره بومي "فجر " تا پايان سال جاري به فضا پرتاب خواهد شد.

درهمين حال سردار احمد وحيدي وزير دفاع و پشتيباني نيروهاي مسلح نيز با بيان اين‏كه ماهواره "فجر " امسال به فضا پرتاب مي‏شود، گفت: اين ماهواره، ماهواره شناسايي است كه ماندگاري و پايداري خوبي داشته و مي‏تواند مدت طولاني‏تري در فضا بماند.
وي با بيان اين‏كه ماهواره "فجر " از سلول‏هاي خورشيدي براي تأمين انرژي خود استفاده مي‏كند، گفت: خودانتقالي‏مداري دستاورد جديدي است كه اين ماهواره از آن برخوردار است.

همچنين پرتاب كاوشگر با محموله‏هاي زيستي و تحويل و پرتاب ماهواره "رصد1 " كه كار مشتركي از وزارت دفاع و پشتيباني نيروهاي مسلح و وزارت ارتباطات و فناوري اطلاعات است، برنامه‏هاي آينده وزارت دفاع و پشتيباني نيروهاي مسلح خواهد بود.

*مصباح 2 و رصد 1 آماده پرتاب‏
در همين حال وزير ارتباطات و فناوري اطلاعات از آمادگي ماهواره "مصباح 2 " براي پرتاب به فضا خبر داد و در تشريح وضعيت ماهواره "مصباح 2 " و "رصد يك " كه توسط محققان كشور طراحي شده‏اند، گفت: ماهواره "مصباح دو " آماده پرتاب است اما شايد بايد مدتي منتظر پرتاب اين ماهواره بمانيم چرا كه قبل از آن پرتاب‏هاي ديگري را برنامه‏ريزي كرده‏ايم.

ماهواره ملي "مصباح 2 " از نوع ماهواره‏هاي مخابراتي است كه در باند UHF كار مي‏كند. ماموريت اين ماهواره ذخيره و بازيابي اطلاعات، جمع‏آوري و پخش داده‏ها روي مناطق وسيع و پراكنده، خواندن از راه دور و ناوبري است.

هدف از توسعه طرح "مصباح 2 " كسب دانش فني طراحي، تحليل، ساخت و آزمايش ماهواره به صورت بومي، دستيابي به فضا از طريق طراحي و پرتاب يك ماهواره نزديك زمين براي جمع‏آوري، ضبط، پردازش و ارسال مجدد داده‏ها و نيز ايجاد يك شبكه ارتباطي ماهواره‏اي براي ارتباط با كاربران در مناطق دورافتاده ايران با ديگر نواحي‏جغرافيايي دنيا است.

تقي پور همچنين در مورد آخرين وضعيت ماهواره "رصد 1 " گفت: "رصد يك " در مرحله نهايي ساخت آزمايشات قرار دارد و به‏زودي براي تست نهايي تحويل مي‏شود كه اميد مي‏رود در صورت عدم بروز مشكل خاص، طبق برنامه تا پايان امسال با پرتابگر داخلي به فضا پرتاب شود.

*جزئيات ديگر دستاوردهاي فضايي ايران‏

سيد مهدي موسوي بادجاني - جانشين صنعت سامانه‏هاي فضايي ايران نيز در تشريح دستاوردهاي فضايي كشور با اشاره به برنامه‏هاي درنظر گرفته شده براي ساخت و پرتاب ماهواره‏هاي ملي فضايي گفت: سال گذشته از نمونه ماهواره‏هاي ملي "طلوع، نويد و مصباح 2 " رونمايي شد و هم‏اكنون اين ماهواره‏ها در نوبت زمان‏بندي براي پرتاب قرار گرفته‏اند.

وي با بيان اين‏كه سه ماهواره مذكور احتمالاً از طريق پرتابگر بومي در مدار قرار مي‏گيرند، افزود: احتمالا ماهواره "طلوع " با پرتابگر ملي "سيمرغ " در مدار قرار خواهد گرفت.

موسوي بادجاني كاربرد ماهواره ملي "طلوع " را كه اولين ماهواره سنجشي بومي كشور است، براي تصاوير عملياتي و سنجش از دور عنوان كرد و گفت: ماهواره "نويد " ماهواره تحقيقاتي دانشگاهي است و "مصباح 2 " نيز ماهواره‏اي مخابراتي و ورژن اصلاح‏شده و توسعه‏يافته "مصباح‏1 " است.

به گفته وي، برنامه‏هاي فضايي كشور در سال جاري تنها به اين سه ماهواره ختم نمي‏شود و كشور به طور قطع برنامه‏هاي ديگري نيز در دستور كار دارد. بهره‏برداري، ارتباط گرفتن و پايدار كردن سيستم از جمله اقدامات فني است كه پس از پرتاب ماهواره به فضا نيز انجام مي‏پذيرد.
اميدواريم در آينده‏اي نه چندان دور، فرزندان رشيد اين مرز و بوم با عبور از مرزهاي فناوري‏هاي نوين، حماسه‏هاي علمي ديگري خلق كرده و جمهوري اسلامي ايران را به عنوان كشور الگو در ميان ملل ديگر معرفي نمايند.

آن‌چه اشاره شد نمونه‌هايي از دستاوردهاي بزرگ ايران اسلامي در عرصه هوا و فضا بوده است و امروز نيز از دستاوردهاي جديد ديگري رونمايي مي‌شود.