سومالی

سومالی کشوری است در شرق قارهٔ آفریقا. پایتخت آن موگادیشو است. از سال ۱۹۹۱ چند قبیله در شمال این کشور با نام سومالی‌لند اعلام استقلال کرده‌اند.

«سومالی» (به زبان سومالیایی: «سوومالیاً ؛ به زبان عربی: الصومال) ، که قبلا با نام » جمهوری دمکراتیک سومالی" شناخته می‌شد ، یک کشور ساحلی است که در منطقه شاخ آفریقا در شرق آفریقا واقع شده‌است. مرز‌های این کشور در غرب به اتیوپی ، از شمال و نیمه غربی به جیبوتی ، از جنوب غرب به کنیا، از شمال به خلیج عدن و اقیانوس هند در شرق محدود می‌گردد. در حال حاضر حاکمیت سومالی انحصاراً در حد حقوق قانونی قرار داشته و این کشور فاقد حاکمیت دولت مرکزی برسمیت شناخته شده بوده و از هرگونه شاخص‌های مرتبط با دولت مستقل ثابت محروم است. مقامات غیر رسمی در اختیار دولت‌های نهادی غیر منتخب مناطق سومالی لند، پانت لند، شورای عالی دیوان اسلامی و دولت انتقالی موقت ضعیف ولی قابل قبول سازمان ملل متحد مستقر در شهر بایدوا واقع در حدود ۲۵۰ کیلومتری شمال غرب پایتخت، موگادیشو قرار دارد . خشونت بمانند آفتی مهلک سومالی را از زمان جنگ‌های داخلی منتج از اخراج محمد زیادباره دیکتاتور قبلی در سال ۱۹۹۱ فرا گرفته‌است.

حكومت : جمهوری
مساحت : 000/630 كیلومترمربع
جمعیت : 000/497/7 نفر
رشد سالانه جمعیت : 3 درصد
پایتخت : موگادیشو
زبان : سومالیایی
دین : مسیحی– اسلام
واحد پول : شلینگ

در سال 1960 استقلال یافت. كشوری خشك و لم یزرع در شمال آفریقا است كه شاخ آفریقا لقب گرفته است. قسمتهای شمال سومالی، كوهستانی و نیمه صحرایی است، و در جنوب كشور، بوته زارها، محیط مناسبی برای حیات وحش پدید آورده اند. بیشتر جمعیت این كشور چادرنشین بوده و شغل اصلی آنان پرورش گوسفند، شتر، بز و گاو می باشد. وسعت زمینهای زیر كشت بسیار كم بوده، و كتان – ذرت – نیشكر و گندم در آنها به عمل می آید. موز، مهمترین محصول صادراتی این كشور محسوب می شود. معادن سومالی شامل: سنگ آهن – ژیپس و اورانیوم می باشد، اما به علت عقب ماندگی تكنولوژی و عدم وجود امكانات و كارشناسان فنی، از این معدن، بهره برداری نمی شود.


تاریخ
نوشتار اصلی: تاریخ سومالی‎

استقلال از سلطه قیمومیت انگلیسی سومالی لند پادشاهی انگلستان در مورخ ۲۶ ژوئن سال ۱۹۶۰ اعلام گردید. در تاریخ ۱ ژوئیه سال ۱۹۶۰ ، اتحاد انگلیسی و سومالی لند ایتالیائی سابق بوقوع پیوست . در این زمان دولت توسط عبداللهی عیسی شکل گرفته و عادن عبدالله عثمان دار بعنوان رئیس جمهور سومالی و عبد الرشید علی شرماکه بعنوان نخست وزیر سومالی انتخاب گردیدند . بعد‌ها در سال ۱۹۶۷ ، محمد ابراهیم ایگال در دولت تعیین شده توسط عبد الرشید علی شرماکه به نخست وزیری رسید . ایگال بعدا بعنوان رئیس جمهور در دولت خود-اظهار مستقل سومالی لند انتخاب شد . او در مورخه ۳ می‌سال ۲۰۰۲ در بیمارستانی در پرتوریا بدورد حیات گفت.


در اواخر سال ۱۹۶۹ ، و به‌دنبال قتل شرماکه، کسی که از سال ۱۹۶۷ -: ۱۹۶۹ بعنوان رئیس جمهور انتخاب و فعالیت نموده بود ، یک دولت نظامی قدرت را بدست گرفت . در سال ۱۹۶۹ و در پی وقوع یک کودتا ، محمد زیادباره ، یک ژنرال نیرو‌های مسلح، ریاست جمهوری را برعهده گرفت. رهبران انقلابی ارتش بسرکردگی زیادباره اقدام به ایجاد فعالیت‌های گسترده عمومی نمودند. آن‌ها همچنین اقدام به اجرای موفق طرح سواد آموزی در مناطق شهری و روستائی نموده که بنحو شگفت آوری نرخ باسوادان را از ۵٪ به ۵۵٪ در اواسط دهه ۱۹۸۰ ارتقاء داد.
خرابه‌های سلطنت ادل در زیلای سومالی

در همین زمان ، باره یک فرد شاخص کابینه خود بنام سرلشکر گبیر و دو تن دیگر از مقامات رسمی را بقتل رسانید. از سال ۱۹۷۷ جنگ‌های داخلی متناوب به بخشی از واقعیات حیات سومالی تبدیل شده‌اند . در سال ۱۹۹۱ ، اولین گروه شورشی برهبری عبداللهی یوسف احمد ، رهبر(اس اس دی اف) بوجود آمده و حکومت رئیس جمهور علی مهدی محمد توسط برخی از جناح‌ها بعنوان رئیس جمهور موقت برسمیت شناخته نگردید. در همان سال، بخش شمالی کشور استقلال خود بعنوان سومالی لند را اظهار نمود ؛ اگرچه این استقلال غیر رسمی و در مقایسه با منطقه پر آشوب جنوب دارای ثبات نسبی بود، ولی توسط هیچ یک از سازمان‌های بین المللی پذیرفته نگردید. در فاصله سال‌های ۱۹۹۱ و ۱۹۹۲ ، یک شکاف در گنگره متحد سومالی، که تلاش هائی را در جهت خلع ید باره انجام داده بود، باعث بروز جنگ داخلی بویژه در منطقه موگادیشو گردید.

در سال ۱۹۹۳ و به‌دنبال عدم موفقیت عملیات امید برگشت یک تلاش دو ساله از سوی سازمان ملل متحد (ابتدا در مناطق جنوبی) آغاز گردید که توانست وضعیت زنان را بهبود بخشد.
مسجد فخرالدین.

نیرو‌های سازمان ملل متحد شامل سربازان آمریکائی بود که ۱۸ نفر از آنها در جریان هدف قرار گرفتن هلیکوپتر حامل ایشان در موگادیشو جان خود را از دست دادند (همانگونه که در فیلم «سقوط بلاک هاوک» بتصویر کشیده شده‌است).

سازمان ملل در عملیات سپر اتحاد که در مورخه ۳ مارس سال ۱۹۹۵ انجام گردید ، ناچار از عقب نشینی شد. در این عملیات نیرو‌های سازمان ملل متحمل خساراتی سنگین گردیدند ولی هنوز نقش دولت اعاده نشده بود.

اما یک تجزیه دیگر در سومالی و در مناطق شمال شرق رخ داد. ایالت خود مختار پس از اعلام استقلال «موقت» در سال ۱۹۹۸ نام پانت لند را بخود اختصاص داد. البته این ایالت از قصد خود برای شرکت در هر نوع دولت آشتی در سومالی بجهت تشکیل یک دولت جدید مرکزی خبر داد. این نکته شایان ذکر است که این ایالت به‌دنبال تجزیه دائم از خاک سومالی نبود.

سومین تجزیه در جولای ۲۰۰۶ با اعلام استقلال ایالت جوبالند اتفاق افتاد. هم اکنون منطقه جوبالند استقلال و حکومت مردمی خود را اعلام نموده‌است. سرهنگ باره عادن شیر هیراله، رئیس تشکیلات اتحاد دره جوبا دوکسادا جوبا قدرتمند ترین رهبر منطقه محسوب می‌گردد. در این بخش نیز این دولت محلی خواستار خود مختاری کامل نیست.

چهارمین حکومت خود – اظهار برهبری ارتش مقاومت راهانویان (آر آر ای) در سال ۱۹۹۹ بوجود آمد. این اعلام استقلال «موقت» در سال ۲۰۰۲ مجددا اعلام گردید که به ایجاد حکومت خود مختار غیر رسمی منطقه جنوب غربی سومالی ، انجامید. آر آر ای از ابتدا اقدام به تشکیل تشکیلات خود مختاری در مناطق بای و باکول جنوب و مرکز سومالی در سال ۱۹۹۹ نموده بود.

سومالی یکی از کشور‌های متعددی بود که مورد هجوم امواج تسانومی قرار گرفت که به‌دنبال زلزله سال ۲۰۰۴ اقیانوس هند ایجاد، سواحل اقیانوس هند را در هم کوبیده، تمام روستا‌ها را از بین برده و ۳۰۰ کشته بر جای گذارد.

یک درگیری بمنظور برکناری نظامیان در می‌سال ۲۰۰۶ اتفاق افتاد. طرفین این درگیری عبارت بودند از اتحاد نظامیان مورد حمایت سی. آی. ای. موگادیشو که با نام اتحاد برای برگشت صلح و عملیات ضد تروریستی یا «ای آر پی سی تی فعالیت مینمودند از یک سو و یک گروه شبه نظامی وابسته به اتحاد دادگاه‌های اسلامی موسوم به»یو آی سی" از سوی دیگر. این در گیری در اواسط فوریه آغاز گردید. چند صد نفر از مردم که اکثر آنان را غیر نظامیان تشکیل می‌دادند در جریان آتشباری توپخانه جان خود را از دست دادند. شهروندان موگادیشو از این درگیری بعنوان سخت ترین در گیری در زمانی بیش از یک دهه بی قانونی یاد می‌کنند. اسلام گرایان ایالات متحده را متهم به حمایت مالی از نظامیان توسط سازمان اطلاعات مرکزی و در جهت جلوگیری از بقدرت رسیدن اسلام گرایان ، نمودند. وزارت امور خارجه ایالات متحده ، در عین حالی که نه این اتهام را پذیرفته و نه آن را رد نمود، اعلام کرد که ایالات متحده هیچ اقدامی در جهت نقض تحریم بین المللی تسلیحات سومالی انجام نداده‌است. بهرحال گزارشاتی از چند نامه الکترونیکی که بتوضیح عملیات سری برخی شرکت‌های نظامی در راستای نقض قوانین سازمان ملل متحد پرداخته بودند، واصل گردید[۲] سازمان ملل اقدام به وضع تحریم نظامی سومالی نمود ولی برخی ادعا می‌نمایند که ایالات متحده قوانین بین المللی را با حمایت رهبران نظامی موگادیشو، نقض کرده‌است.

عبداللهی یوسف، رئیس جمهور حکومت انتقالی سومالی به بی بی سی گفت که علیرغم اشغال بعضی از مناصب کابینه از سوی نظامیان، ائتلاف نظامیان بطرفیت از سوی دولت موقت نمی‌جنگند. چهار نظامی قدرتمند که بعنوان وزیر کابینه فعالیت می‌نمودند، از خدمت اخراج شدند.[۳]

در تاریخ ۵ ژوئن سال ۲۰۰۶ گروه شبه نظامی اسلامی ادعا نمود که کنترل کل شهر موگادیشو را در اختیار گرفته‌است. در تاریخ ۵ ژوئن سال ۲۰۰۶ آخرین استحکامات ای آر پی سی تی در مناطق جنوبی سومالی، شهر جوهار، با مقاومتی کم در اختیار یو آی سی قرار گرفت. در واقع ائتلاف نظامیان بصورتی تاثیر گذار از هم پاشیده شد.

دولت موقت درخواست مداخله یک نیروی حافظ صلح منطقه‌ای شرق آفریقا را نمود. رهبران یو آی سی با این درخواست مخالفت نموده و در یک مراسم رسمی اتحادیه آفریقا که در مورخه ۹ سپتامبر سال ۲۰۰۶ در لیبی برگزار گردید، به رایزنی با کشور‌های عضو اتحادیه آفریقا (ای یو) بر سر ترک طرح‌های ارسال نیروی‌های حافظ صلح به سومالی، پرداختند. گروه‌های اسلامی بطور قاطع با حضور سربازان خارجی در سومالی مخالفند-؛ خصوصا نیرو‌های اتیوپیائی.[۴]

در سال‌های ۷۸-۱۹۷۷ جنگی سخت بین سومالی و اتیوپی برسر استان اوگادن سومالی در گرفت که دستور آغاز آن توسط اتیوپی صادر گشته و دلیل آن نیز تجزیه سرزمین‌های سومالی در نیمه اول قرن بیستم ذکر شد. همچنین بسیاری ادعا کردند که اتیوپی ، با سابقه طولانی امپراطوری، قصد فرمانروائی با واسطه بر سومالی را دارد.

گروه شبه نظامی اسلامی که یو آی سی را حمایت می‌کردند بطور مستمر کنترل اکثر مناطق نیمه جنوبی سومالی را بصورت عادی از طریق مذاکره با سران اقوام محلی و نه با استفاده از زور، برعهده گرفت. مواضع اسلام گرایان در خصوص شهر بایدوا که مرکز دولت در آن قرار داشته و اتیوپی نیز اعلام کرده بود که در صورت تهدید آنرا را مورد حمایت قرار خواهد داد، بصورتی شفاف بیان گردید. لکن در مورخه ۲۵ سپتامبر سال [[۲۰۰۶ (میلادی)|]۲۰۰۶] ، یو آی سی بسمت بندر جنوبی کیس مایو یعنی آخرین بندر تحت کنترل دولت حرکت نمود. [۵]

در روز چهار شنبه ۱ نوامبر سال ۲۰۰۶ مذاکرات صلح بین دولت موقت که از سوی سازمان ملل شناخته شده در شمال از یک سو و اسلام گرایان جنوب معلق گردید. بسیاری از مقامات از جنگ داخلی هراس داشتند. در این میان، اتیوپی و نیرو‌های رقیب اریتره‌ای نیز از گروه‌های متخاصم در جنگ قدرت و بن بست سیاسی بین دولت موقت تعیین شده و گروه محبوب یو آی سی حمایت می‌کردند




پایتخت

موگادیشو، بهمراه سایر نواحی سومالی سابق، بعنوان نمونه‌ای دارای رژیم سرمایه هرج و مرج یاد می‌شود. علیرغم (یا شاید بدلیل) بی قانونی، موگادیشو در زمینه ارتباطات و اینترنت در شرق آفریقا سرآمد است. در این شهر یک شبکه مدرن ارتباطی ایجاد و توسعه یافته‌است که شامل سیستم‌های تلفن سلولی محلی با اتصالات بین المللی ماهواره‌ای می‌گردد. عدم وجود سیستم جامع اخذ مالیات باعث برخورداری شبکه ارتباطی این کشور از قیمت هائی نازل گردیده که در سراسر قاره آفریقا قابل رقابت نیستند. کافی نت‌های بسیار زیادی دراین کشور بوجود آمده‌اند و علاوه بر آن دو شبکه تلویزیونی و یک فراهم کننده سرویس اینترنت نیز به فعالیت مشغول هستند


جغرافیا
نوشتار اصلی: جغرافیای سومالی‎

سومالی در سواحل شرق قاره آفریقا و بروی خط استوا و قسمت شمالی آن بین خلیج عدن در قسمت شمال و اقیانوس هند در شرق واقع شده‌است. این کشور به همراه اتیوپی و جیبوتی را معمولا بعنوان شاخ آفریقا مورد اشاره قرار می‌دهند . مرز‌های سومالی در شمال غرب به جیبوتی ، در غرب به اتیوپی و در جنوب غرب به کنیا محدود می‌گردد. سومالی از مستعمره سابق ایتالیا منطقه تراست سومالی و مستعمره سابق انگلستان سومالی لند تحت الحمایه انگلستان (که هم اکنون در پی شناخت استقلال خویش توسط جامعه جهانی است) تشکیل شده‌است. طول خط ساحلی سومالی ۳۰۲۵ کیلومتر است که بیشترین ساحل در بین کشور‌های آفریقائی بحساب می‌آید.

سومالی با دارا بودن وسعتی برابر با (۶۳۷۶۵۷کیلومتر مربع)، چهل و دومین کشور بزرگ دنیا پس از افغانستان می‌باشد. اندازه این کشور قابل مقایسه با جمهوری مرکزی آفریقا و بنوعی کوچک تر از ایالت تگزاس ایالات متحده می‌باشد.

بخش شمالی کشور دارای تپه‌های زیاد بوده و ارتفاع بسیاری از مناطق از سطح دریا از ۹۰۰ تا ۲۱۰۰ متر در نوسان است. نواحی مرکزی و جنوبی مسطح بوده و ارتفاع متوسط آن کمتر از ۱۸۰ متر می‌باشد. رود خانه‌های جوبا و شابله از اتیوپی سرچشمه گرفته و در طول کشور بسمت جنوب و اقیانوس هند جاری می‌باشند. البته رود شابله بجز در فصول پر باران به دریا نمی‌رسد.

عوامل اصلی آب وهوائی این کشور عبارتند از آب وهوای گرم درسراسر سال، باد‌های موسمی فصلی و باران‌های غیر منظم که باعث بروز خشکسالی‌های تکرار شونده می‌گردند. متوسط حداکثر دمای روزانه از ۳۰ تا ۴۰ درجه سانتیگراد (۱۰۵-۸۵ فارنهایت) می‌باشد که استثنای آن مناطق مرتفع و در امتداد خط ساحلی شرق است. متوسط حداقل دمای روزانه از حدود ۱۵ تا ۳۰ درجه سانتیگراد (۸۵-۶۰ فارنهایت) می‌باشد. وجود باد‌های موسمی جنوب غرب، یک نسیم دریائی، باعث می‌شود که دوره زمانی بین ماه‌های می‌تا اکتبر ملایمترین فصل موگادیشو بحساب آید. دوره دسامبر تا فوریه نیز با وجود باد‌های موسمی جنوب شرق، هوای نسبتا ملایمی دارد، اگرچه وضعیت‌های آب و هوائی جاری در موگادیشو بندرت لذت بخش می‌باشند. دوره زمانی «تنگامبیلی» که در بین دو فصل موسمی (اکتبر – نوامبر و مارس – می) قرار دارد، دوره‌ای گرم و مرطوب بحساب می‌آید.


اقتصاد

از زمان فروپاشی دولت، سومالی از آنچه محمد زیاد باره آن را «سوسیالیسم علمی» می‌خواند به یک اقتصاد بازار آزاد تبدیل شده‌است.

سومالی بدلیل مسامحه «جامعه جهانی» بصراحت رشد ونمو یافت. در سومالی "همین نبود دولت به پرورش یک نوع روش عجیب آفریقائی کمک نمود – بخش تجاری کارآ و قابل اتکاء که در ملاء عام کنترل مقامات فاسد بر خود را آشکار نمینمود. سازماندهی صنایع ارتباطات، حمل و نقل و شرکت‌های کشتیرانی در جهت ارائه خدمت به بخش خصوصی آزاد می‌باشد. کافی نت‌ها در موگادیشو رشد زیادی داشته‌اند. شرکت‌های خصوصی امنیتی به بازرگانان در حفظ سرمایه‌ها و مایملک ایشان خدمات ارائه می‌نمایند.

تحقیق اخیر بانک جهانی از روی لجبازی به این امر اذعان دارد که: «سومالی در خصوص اعلام نرخ‌های شدید فقر اغراق نموده و در برخی موارد از زیر ساخت هائی مناسب تر از کشور‌های ثروتمند تر آفریقا، برخوردار است.» دلیل مسلم این امر آنست که این بانک با دولت مرکزی تحت حمایت یارانه‌ای خود، در چپاول ثروت ملی، همزبان نگشته‌است.[۹]

کشاورزی مهمترین بخش فعالیت‌های اقتصادی بوده و حدود ۴۰٪ درآمد سرانه و حدود ۶۵٪ درآمد صادراتی را بخود اختصاص می‌دهد. اقوام ایلیاتی و شبه ایلیاتی کوچ نشین که برای ادامه حیات به دام‌های خود وابسته هستند نیز بخش عمده‌ای از جمعیت کشور را تشکیل می‌دهند. پس از دام، موز دیگر قلم صادراتی مهم کشور است؛ شکر، ذرت خوشه‌ای، ذرت و ماهی اقلام تولیدی برای مصرف داخلی هستند. بخش صنعتی کوچک کشور که در رشته پردازش محصولات کشاورزی فعالیت می‌کند، ۱۰٪ درآمد سرانه را ایجاد مینماید.