حماسه آزادسازي شهر سوسنگرد كه باعث شد طراحي صدام براي تصرف اهواز تنها بر صفحات نقشه هاي جنگي باقي بماند و هيچگاه وعده تسخير چند روزه خوزستان محقق نشود در تاريخ 26 آبان 1359 در جبهه جنوب به فرماندهي مشترك سپاه، ارتش و ستاد جنگهاي نامنظم انجام گرفت.
شهر مرزي و عرب نشين سوسنگرد در طول هشت سال دفاع مقدس سه بار مورد تهاجم دشمن قرار گرفت اما در نهايت اين مقاومت و پايمردي مدافعان نظامي و غيرنظامي ايران بود كه باعث شد دشمن با وجود محاصره شهر نتواند آن را اشغال كند. در اين حماسه كه آزادسازي سوسنگرد را به دنبال داشت، دليرمرداني حضور داشتند كه با دستان خالي اما دلي پر اميد حماسه 26 آبان 59 را آفريدند و امروز اين شهر ميعادگاه هزاران زائر كاروان سرزمين نور است.
سوسنگرد يك بار در روز هشتم مهر اشغال و دهم مهر با عملياتي كه شهيد غيوراصلي در حميديه انجام داد، آزاد شد. بار دوم نيروهاي بعثي عراق سعي كردند از طريق لشگر پنجم مكانيزه از جبهه جنوب و از طريق لشگر 9 از جبهه شمال، جاده حميديه- سوسنگرد، اين شهر را اشغال كنند كه فرمانده سپاه سوسنگرد شهيد محمدرضا پوركيان كه دانشجوي دانشگاه اهواز و عضو سپاه اهواز بود، به دشمن حمله كرد و آن را از جاده حميديه عقب راند و بعد خود نيز به شهادت رسيد.
بعد از اشغال خرمشهر در 4 آبان، تيپ 33 نيروي مخصوص و تيپ 6 زرهي عراق براي اشغال آبادان در 8 آبان 59 به ذوالفقاريه حمله كردند اما شكست خورده و با عقب نشيني در شمال بهمنشير خط دفاعي ساختند.
با اينكه عراق برخي از شهرهاي مرزي را تا آن زمان اشغال كرده بود اما شكست در آبادان و طول كشيدن جنگ به جاي يك هفته به 55 روز، عراق را با يك بحران در تهاجم مواجه كرده بود. عراق براي برون رفت از اين بحران دست به تصرف سوسنگرد در 23 آبانماه سال 59 زد و نام آن را «خفاجيه» گذاشت و از اين طريق اهواز و دشت آزادگان را مورد تهديد قرار داد. حملات و جنايات دشمن به حدي بود كه نيروهاي بعثي صدام در روز 24 آبانماه با اشغال، بسياري را به خاك و خون كشيدند و تعداد زيادي از افرادي كه مقاومت كردند با سرنوشت نامعلومي روبرو شدند.
بر اساس گفته برخي از مسئولان سياسي و نظامي كشور در آن دوران اسنادي از خيانت بني صدر در واقعه حصر و آزادسازي سوسنگرد در دست است كه نشان مي دهد بني صدر كه در آن زمان رئيس جمهوري را بر عهده داشت با بي توجهي نسبت به حوادثي كه در ابتداي جنگ و فشارهاي متعددي كه بر جبهه هاي جنگ بود زمينه كشته شدن بسياري از رزمندگان و مردم مناطق جنگي را فراهم كرده است. بر طبق اين اسناد او طي نامهاي به مرحوم ظهيرنژاد مانع اعزام نيروي ارتش براي كمك رساني مي شود و دستور توقف تيپ 92 زرهي را كه بنا بود براي مشاركت در آزادسازي سوسنگرد وارد عمل شود، صادر كرده است.
با محاصره شديد شهر سوسنگرد، نيروهاي بعثي عراق در تاريخ 23 آبان به اين شهر حمله كردند و شهيد اسماعيل دقايقي فرمانده سپاه سوسنگرد و علي تجلايي فرمانده عمليات سپاه و فرمانده نيروهاي اعزامي از تبريز در شهر سوسنگرد به مقابله با دشمن مي پردازند اما از آنجايي كه عراقي ها ابوحميظه را اشغال كرده و از اين طريق وارد شده بودند در 24 آبان يك بخشي از شهر به تصرف دشمن در مي آيد.
در اين زمان اسماعيل دقايقي با شهيد داوود كريمي، فرمانده عمليات خوزستان و شهيد حسن باقري تماس مي گيرد و به آنها وضعيت بحراني سوسنگرد را اعلام مي كند و شهيد داوود كريمي به فرماندهان سپاه مناطق دهگانه اطلاع مي دهد. (آن زمان سپاه ده منطقه داشت). خبر به امام(ره) مي رسد كه شهر سوسنگرد درحال سقوط است و امام(ره) فرمان تاريخي خود را مبني بر آزادسازي فوري سوسنگرد در 24 آبان به نماينده خويش در شورايعالي دفاع (مقام معظم رهبري) اعلام مي كنند.
ايشان شبانه دو نامه خطاب به فرمانده لشكر 92 زرهي براي اعزام يك تيپ به عمليات آزادسازي و نامه ديگري خطاب به جانشين رئيس ستاد ارتش يعني تيمسار فلاحي مي نويسند و در آنجا جمله امام (ره) را مبني بر اينكه فلاحي بايد مباشر عمليات باشد را قيد مي فرمايند.
با تشكيل جلسه فوري در اتاق جنگ خوزستان كه با حضور مقام معظم رهبري، شهيدان فلاحي جانشين ستاد مشترك، دكتر چمران، فكوري فرمانده نيروي هوايي، رحيمنژاد، داوود كريمي، حسن باقري و فرمانده لشگر 92 و غرضي استاندار خوزستان برگزارشد، شهيد باقري وضعيت دشمن و اشغال شهر را گزارش و نحوه آزادسازي شهر را توضيح مي دهد.
در تاريخ 25 آبان نيروهاي سپاه سوسنگرد، سپاه اهواز، تيپ 2 دزفول، هوانيروز و نيروهاي شهيد چمران و... با تمام امكاناتي كه داشتند حمله را آغاز كرده و با وحدتي كه بين نيروهاي رزمنده بود سرانجام سوسنگرد در ساعت 14:30 بعدازظهر روز 26 آبان از اشغال نيروهاي بعثي در آمد و سپاه اسلام از چندين محور وارد اين شهر شد كه با گذشت سي سال از اين عمليات غرورآفرين، هنوز بقاياي آن در شهر سوسنگرد يادآور مقاومت و نبرد دليرانه رزمندگان اسلام است.
در عمليات آزادسازي سوسنگرد در كنار عشاير عرب، نيروهاي مردمي در قالب بسيج، پاسدار و ستاد جنگهاي نامنظم از 12 استان خوزستان، تهران، آذربايجان شرقي، اردبيل، بوشهر، خراسان، قزوين، لرستان، قم و نيز يك تيپ از لشگر 92 ارتش شركت و گردانهايي از جهاد سازندگي استانهاي خراسان و سمنان رزمندگان اسلام را پشتيباني كردند و به واسطه حماسه و رشادتهاي بي نظير آنان سوسنگرد به «شهر عاشقان شهادت» معروف شد.
