يَآ أَيُّهَا الَّذِينَ كَفَرُواْ لَا تَعْتَذِرُواْ الْيَوْمَ إِنَّمَا تُجْزَوْنَ مَا كُنتُمْ تَعْمَلُونَ
ترجمه
(در قیامت به كافران خطاب مى‌شود:) اى كسانى كه كافر شدید! امروز عذرخواهى نكنید، زیرا جز این نیست كه جزا و كیفر شما همان عملكرد خودتان است.
نکته ها
در تمام قرآن، فقط همین یك آیه با جمله «یا ایّها الّذین كفروا» شروع شده و كافران را مورد خطاب قرار داده كه آنهم مربوط به قیامت است.
قیامت مواقف گوناگونى دارد: در موقفى از قیامت اجازه عذرخواهى داده نمى‌شود. «لا یؤذن لهم فیعتذرون»(24) و در مواقف دیگر هم كه عذرخواهى مى‌كنند، پذیرفته نمى‌شود. «لا ینفع الّذین ظلموا معذرتهم»(25) و موقفى حتى اجازه سخن گفتن داده نمى‌شود.(26)
نمونه‌هایى از عذرخواهى در قیامت:
گاهى به دروغ سوگند مى‌خورند: «و اللّه ربّنا ما كنا مشركین»(27) به خدا سوگند ما مشرك نبودیم. آرى یا به خاطر آن كه دروغ‌گویى جزء ذات آنان شده است و یا به گمان آن كه در آن روز مى‌توانند نجات یابند، سوگند دروغ یاد مى‌كنند ولى در هر صورت، در این سخن آنان نوعى عذرخواهى و پشیمانى است.
گاهى دیگران را مقصّر مى‌دانند: «ربّنا هؤلاء اضلّونا»(28) پروردگارا! (ما نمى‌خواستیم گمراه شویم) پیشینیان ما را گمراه كردند.
گاهى به اطاعت از بزرگان و پیشینیان عذر مى‌آورند: «انّا اطعنا سادتنا و كبرائنا»(29) پروردگارا! ما به خاطر پیروى از بزرگانمان گرفتار شدیم.
گاهى به بى‌توجّهى و كم فكرى خود عذر مى‌آورند: «لو كنّا نسمع او نعقل...»(30) اگر به نداى انبیا گوش مى‌دادیم یا تعقل مى‌كردیم بدبخت نمى‌شدیم.
گاهى به پشیمانى وجبران گذشته وعده مى‌دهند: «ربّ ارجعون لعلّى اعمل صالحاً فیما تركت»(31) پروردگارا! مرا به دنیا بازگردان، شاید در آنچه به جا گذاشته‌ام، عمل صالحى انجام دهم.
24) مرسلات، 36.
25) روم، 57.
26) یس، 65.
27) انعام، 23.
28) اعراف، 38.
29) احزاب، 67.
30) كهف، 10.
31) مؤمنون، 99 و 100..
پيام ها
1- كفر، در قیامت بخشیدنى نیست و توبه كافر در آن روز بى ثمر است. آرى، عناد و لجاجت و عصبیّت در برابر منطق و موعظه و معجزه، راه هر عذرى را مى‌بندد. «یا ایّها الّذین كفروا لا تعتذروا الیوم»
2- كیفرهاى قیامت، چیزى جز عملكرد انسان نیست. «انّما تجزون ما كنتم تعملون»
