راهکارهایی در تربیت عبادی فرزندان

راه رستگاری، کمال و سعادت در پرتو اقامه نماز است

هدف خلقت انسان، خداشناسی و رسیدن به کمال و رستگاری است که برای این مهم دستوراتی از جانب خالق انسان، یعنی خدای عالم حکیم صادر شده است. از دستورات خداوند در قرآن کریم این گونه برداشت می شود که یکی از مهم ترین کارها و اعمالی که انسان را به این هدف می رساند، نماز است. خداوند متعال در قرآن کریم چهار مرتبه واژه «قَد أفلَحَ» را تکرار کرده که قبل از یکی از آنها یعنی در سوره شمس، خدای متعال یازده قسم را بیان فرموده است؛ با بررسی این آیات در سوره های مبارکه اعلی، شمس و مؤمنون، این نتبجه به دست می آید که راه رستگاری، کمال و سعادت در پرتو اقامه نماز است. این مطلب با عبارت های گوناگونی از اهل بیت علیهم السلام و علمای راستین نیز آمده است که در دین مبین اسلام عملی بالاتر از نماز نیست؛ چرا که در مقایسه نماز با دیگر عبادات مشخص می شود که:

برخی عبادات در طول عمر یک بار است؛ یعنی حج؛

برخی از عبادات در طول سال یک بار است؛ یعنی خمس و زکات؛

برخی عبادات در طول سال یک ماه است؛ یعنی روزه؛

برخی عبادات در طول عمر ممکن است واجب نشود، مانند جهاد؛

علاوه بر اینکه تمامی این عبادات با وجود شرایط لازم بر انسان واجب می شود و با نبودن آن شرایط یا حتی یکی از آنها، حج، خمس، زکات و... وجوبش بر انسان مستقر نمی شود؛ اما آنچه که واجبی روزانه است، همیشگی و همگانی است و تأکید بسیاری بر آن شده، نماز است.

نقش مهم خانواده در تربیت نسل نمازخوان

با توجه به تحقیقات صورت گرفته درباره میزان پایبندی و اقامه نماز در نوجوانان و جوانان این مطلب برای ما روشن می کند که افرادی که در این تحقیق به اقامه نماز مقید بوده اند، اولین رکن را اعتقاد خانواده و یادگیری و عادت به نماز از درون خانواده ذکر کرده و از خانواده نیز نقش مادر و توجه او به نماز را بسیار موثر دانسته اند. بنابراین مادران نقش اساسی را در آشنایی فرزندان به نماز و پایبندی به آن دارند. لذا خانواده ها باید به این مهم توجه داشته و به خوبی نقش خود را ایفا کنند.

مادران نقش اساسی را در آشنایی فرزندان به نماز و پایبندی به آن دارند.

نکاتی کاربردی در دعوت به نماز

برای علاقه مند کردن فرزندان به ویژه نوجوانان به نماز رعایت چند نکته اساسی مهم است. باید گفت: خانواده مهم ترین رکن اجتماع است و به نوعی عامل اصلی سعادت و شقاوت انسان به شمار می رود.

نکته اول: در تشویق فرزندان به نماز، دغدغه داشتن پدر و مادر همراه با آگاهی است؛ در این باره امیرالمؤمنین علیه السلام فرمود: «یا کمَیلُ مَا مِنْ حَرَکةٍ إِلَّا وَ أَنْتَ مُحْتَاجٌ فِیهَا إِلَی مَعْرِفَةٍ؛ ای کمیل! هیچ حرکتی نیست جز اینکه در آن به معرفت (و شناسایی صلاح و فساد و خیر و شرش) نیازمندی».[1]

والدین باید توجه داشته باشند که تربیت فرزند آن هم از نوع تربیت عبادی، مقوله ای نیست که بدون آگاهی بتوان در آن به نتیجه رسید و تجربه نشان داده والدینی که می خواهند با زور و اجبار به این هدف مهم برسند نتیجه عکس گرفته اند.

نکته دوم: اقدام به موقع است که باید قبل از رسیدن فرزندان به سن تکلیف آغاز شود.

نکته سوم: رعایت اصل جامعیت در این مقوله بسیار مهم است. یعنی هماهنگی آموزش در عقل، قلب و عمل. نوجوانان و جوانان به دلیل آنکه به دنبال کشف هویت و چرایی ها هستند باید با حرکتی آگاهانه در این زمینه قانع شوند. همچنین برای رسیدن به مطلوب باید استمرار و استقامت وجود داشته باشد.

شیوه های دعوت به نماز در سوره لقمان

در آیات شریف سوره لقمان شیوه تربیتی قرآن کریم بر اساس آموزه های دینی و انبیاء بیان شده است. نکته اول در دعوت فرزندان به نماز اصل وقت گذاری است. پدر و مادر باید حتماً و زمانی از روز را به فرزندان خود و گفت وگوی با آنها اختصاص دهند. نکته دیگر اصل موعظه است. در استفاده از این اصل باید خیرخواهی و در مقابل دیگران نبودن و نیز استفاده از محبت فراموش نشود.

پدر و مادر باید حتماً و زمانی از روز را به فرزندان خود و گفت وگوی با آنها اختصاص دهند.

گفت وگوی چهره به چهره در میان اعضای خانواده و وقت گذاشتن کافی و به اندازه بر آنها از نکات مهم دیگر است. آیات این سوره به ما می آموزد که در تربیت دینی فرزندان اولویت ها باید لحاظ شوند. مطلب مهم دیگر اینکه نمی شود بدون آشنایی نوجوانان با عقاید ناب خصوصاً توحید و معاد و تحکیم آنها، پایبندی به نمازی که هدف تربیت عبادی است تحقق یابد؛ این مطلبی است که به خوبی از این سوره و رفتار حضرت لقمان (علیه السلام) با فرزندش به دست می آید. تقید به نماز مساوی است با فرد، خانواده و جامعه ای صالح و عدم تقید به نماز مساوی است با گمراهی و شهوت گرایی.

نتیجه نپرداختن کافی و لازم به نماز، رفتن به سمت ناهنجاری و بزهکاری است و اگر پدران و مادران خواهان آینده ای زیبا همراه با رشد صفا و معنویت در خانواده هستند راهی جز توجه به خدا، معنویت و خصوصاً نماز نیست، و راز اینکه جامعه امروز دچار فسادهای علنی و مخفیانه بسیاری شده در آیه 59 سوره مریم «فَخَلَفَ مِنْ بَعْدِهِمْ خَلْفٌ أَضَاعُوا الصَّلَاةَ وَاتَّبَعُوا الشَّهَوَاتِ فَسَوْفَ یلْقَوْنَ غَیا؛ آنگاه پس از آنان جانشینانی به جای ماندند که نماز را تباه ساخته و از هوسها پیروی کردند و به زودی [سزای] گمراهی [خود] را خواهند دید» آمده است. وقتی که نماز ضایع شود پیروی از شهوات، گمراهی و فساد در مردم به وجود می آید.

منبع: پایگاه مرکز تخصصی نماز.

پی نوشت ها:

[1]. بحارالأنوار، ج74؛ ص267