مکیدن انگشت رفتاری است که از زمان بارداری و هنگامی که جنین در شکم مادر است آغاز می‌شود. بعد از تولد نیز نوزادان انگشت دست خود را در دهان می‌گذارند که این رفتار به نوعی یک بازتاب است که به صورت غیرارادی انجام می‌گیرد. این بازتاب در سنین 6 تا 7 ماهگی به مرور محو می‌شود. با این حال ممکن است تا سن 2 تا 4 سالگی نیز ادامه داشته باشد اما پس از آن این عادت رفته رفته باید کم رنگ شده و کنار گذاشته شود. این در حالی است که برخی کودکان بالعکس دچار تشدید این رفتار شده و به طور افراطی دائماً به مکیدن انگشت روی می‌آورند که در نتیجه رفتار آن‌ها باعث نگرانی پدر و مادرها می‌شود. عوامل مختلفی در این شرایط می‌توانند مسئول رفتار کودک باشند که از جمله آن‌ها می‌توان به استرس‌ها و ترس‌های دوران کودکی اشاره کرد.
علت مکیدن انگشت در کودکان و نوزادان
مکیدن انگشت در کودکان و نوزادان علل و زیربنای متفاوتی دارد که در ادامه به طور جداگانه به هرکدام از آن‌ها پرداخته‌ایم.
علت مکیدن انگشت در نوزادان
نوزادان از دوران پیش از تولد و در واقع زمانی که هنوز در رحم مادر قرار دارند مکیدن انگشت را آغاز می‌کنند. این شرایط در واقع ناشی از وجود برخی رفلکس‌ها و بازتاب‌های طبیعی در بدن نوزاد است. مکیدن انگشت در دوران نوزادی امری اختیاری تلقی نمی‌شود بلکه واکنشی غیر ارادی است که برای آن‌ها احساس امنیت و آرامش بیشتری را به همراه می‌آورد. با این حال به مرور زمان و با از بین رفتن بازتاب مکیدن نوزادان یاد می‌گیرند که برای آرام کردن خود در زمان گرسنگی یا زمانی که خواب آلود هستند می‌توانند از مکیدن انگشت خود استفاده کنند. در این شرایط است که می‌گوییم بازتاب به رفتاری ارادی تبدیل شده است.
علت مکیدن انگشت در کودکان
وقتی مکیدن انگشت به رفتاری ارادی تبدیل شد می‌تواند به صورت یک عادت در کودک در بیاید و به میزان بیشتری تکرار شود. در واقع کودک یاد گرفته است که انگشت خوردن می‌تواند به او احساس امنیت و آرامش بدهد حال اگر در جریان رشد روانی کودک نتواند منابع حمایتی کافی برای کسب آرامش و امنیت را بیابد به مکیدن انگشتان خود ادامه می‌دهد. این رفتار ممکن است به صورت وابستگی افراطی به پستانک و ناتوانی در جدایی از آن نیز خود را نشان دهد. از همین روست که کودکانی که در شرایط دشوارتری قرار دارند و با استرس‌ها و ترس‌های زیادی دست و پنجه نرم می‌کنند بیش از سایرین رفتار انگشت خوردن را از خود نشان می‌دهند.
مکیدن انگشت تا چه زمانی طبیعی است؟
هر کودکی عادات رفتاری مخصوص خود را دارد به طور کلی بازتاب مکیدن در سنین 6 تا 7 ماهگی به مرور محو می‌شود. با این حال ممکن است تا سن 2 تا 4 سالگی نیز ادامه داشته باشد. پس از این زمان کودکان اغلب در شرایط استرس‌زا مجدداً به عادت خوردن انگشت باز می‌گردند و این رفتار را تکرار می‌کنند.
راه‌هایی برای ترک عادت مکیدن انگشت
والدین نقش بسیار مؤثری در شکل‌دهی رفتار فرزندشان در دوران کودکی دارند. به همین خاطر اگر بتوانید روش تربیتی مناسبی اتخاذ کنید خواهید دید که عادت انگشت مکیدن تا حد زیادی در فرزندتان کاهش پیدا خواهد کرد. مگر اینکه مشکل و یا ترس خاصی در زندگی کودک وجود داشته باشد که در این شرایط دریافت مداخلات حرفه‌ای روانشناسی ضرورت پیدا می‌کند. ما در ادامه به چند توصیه مهم اشاره کرده‌ایم که می‌توانند در این زمینه به شما یاری برسانند.
از تکنیک بی‌توجهی استفاده کنید
گاهی اوقات پدر و مادرها حساسیت زیادی نسبت به این رفتار از خود نشان می‌دهند و هر بار که این رفتار را می‌بینند واکنش‌های خاصی را از خود نشان می‌دهند. در این شرایط اگر فرزند شما کودک توجه طلبی باشد از این فرصت برای جلب توجه استفاده کرده و اتفاقاً شدت این رفتار خود را افزایش می‌دهد. این مسئله به خصوص در کودکانی که توجه مثبت چندانی از والدین دریافت نمی‌کنند بیشتر دیده می‌شود. این بچه‌ها به مرور به گرفتن توجه منفی از دیگران عادت می‌کنند و حتی دعوا کردن، سرزنش و تنبیه نیز به نوعی برای آن‌ها خوشایند محسوب می‌شود.
در این شرایط لازم است تلاش کنید میزان توجه خود را به رفتارهای مثبت کودک افزایش دهید تا نیاز او به دریافت توجه منفی کاهش یابد. در مقابل تلاش نمایید تا نسبت به رفتار مکیدن انگشت فرزندتان کاملاً بی‌توجه باشید و هرچقدر کودک تلاش کرد تا این رفتار خود را به شما نشان دهد سعی کنید آن را نادیده بگیرید به طوری که انگار متوجه آن نیستید یا آن را نمی‌بینید.
از تقویت مثبت استفاده کنید
در مورد رفتار مکیدن انگشت با فرزندتان صحبت کنید و با او در این مورد قراردادی ببندید. به او بگویید در صورتی که این رفتار را کمتر از خود نشان دهد شما می‌توانید جایزه‌های مورد علاقه او را در اختیارش قرار دهید. سعی کنید از جایزه‌های بسیار کوچک شروع کنید تا فرزندتان برای انجام رفتارهای مناسب به پاداش‌های بیرونی وابسته نشود. آنچه بسیار اهمیت دارد این است که هرگز قرارداد خود را زیر پا نگذارید و زمانی که کودک رفتار غلط را از خود نشان داده جایزه را به او ندهید. این کار باعث بی‌اثر شدن این تکنیک می‌شود و تأثیر روش تربیتی شما را از بین می‌برد.
عوامل محرک مکیدن انگشت را پیدا کنید
تلاش کنید تا ببینید این رفتار در چه موقعیت‌هایی بیشتر اتفاق می‌افتد. برای مثال ممکن است فرزندتان در پاسخ به رویدادهای استرس‌زا و ترسناک به این رفتار روی بیاورد. در این شرایط تلاش کنید تا به جای سرزنش کودک پاسخ‌های جایگزینی را برای او فراهم کنید که مثل مکیدن انگشت آرامش و امنیت را برای فرزندتان به ارمغان بیاورد. مثلاً در این شرایط می‌توانید کودک را در آغوش بگیرید، او را نوازش کنید و با گفتن جملاتی اطمینان بخش نظیر اینکه " من کنار تو و مراقب تو هستم" به او کمک کنید تا از منابع سالم‌تری آرامش خود را دریافت کند.
درمان مکیدن انگشت
کودکان در بیان احساسات خود همانند بزرگسالان ماهر نیستند. آن‌ها ممکن است ترس‌ها و نگرانی‌هایی داشته باشند که نتوانند با شما در میان بگذارند اما در قالب رفتارهایی نظیر مکیدن انگشت ناراحتی‌های خود را ابراز کنند. اگر تلاش‌های شما برای تعدیل رفتار خوردن انگشت فرزندتان با نتایج چندان مثبتی همراه نیست بهتر است از یک مشاور و روانشناس متخصص در حیطه کودک مراجعه کنید تا منشأ مشکل فرزندتان به طور دقیق ارزیابی شده و درمان‌های متناسب با سن او در نظر گرفته شود.
سؤالات متداول
- مکیدن انگشت چه ضرری برای دهان و دندان کودک دارد؟
این عمل معمولاً روی سقف یا همان کام دهان تأثیر می‌گذارد و در نحوه رویش دندان‌ها نیز اثرگذار است. اگر کودک پس از 5 سالگی به طور افراطی عادت مکیدن انگشت را دارد لازم است در کنار مشورت گرفتن از یک روانشناس با یک متخصص دندان پزشک نیز در ارتباط باشید و وضعیت سلامت دندان‌های فرزندتان را نیز بررسی نمایید.
