تغذیه مناسب جهت درمان زخم مری و معده
این نوع زخم‌های گوارشی زخم‌هایی هستند که درون مری (لوله‌ای که غذا را از دهان به معده منتقل می‌کند) ایجاد می‌شوند. وجود این زخم‌ها موجب احساس درد در ناحیه زیر و پشت استخوان‌های دنده و جناغ سینه می‌شود و بسته به عامل ایجادکننده آن ممکن است از انواع داروهای آنتی‌اسید کاهش‌دهنده ترشح اسید معده یا سایر داروها و نیز رژیم‌های مخصوص غذایی برای کاهش این درد استفاده شود.
آقایی هستم که جدیداً زمانیکه غذا و یا مایعات گرم می خورم به سختی می خورم و راحت از گلویم پایین نمی رود. پزشکم حدس زدند که مبتلا به زخم مری شده ام. لطفا بفرمایید زخم مری چگونه به وجود می آید و آیا درمان پذیر است؟
زخم‌های گوارشی (Peptic ulcers) زخم‌هایی هستند که بر روی مخاط و زیر مخاط مری، معده و بخش‌های بالایی روده کوچک درنتیجه فرسایش این بافت‌ها توسط اسید معده رخ می‌دهند. در مورد این زخم‌ها باید اشاره کرد که امروزه ثابت‌شده استرس و ادویه‌جات تأثیری بر این بیماری نداشته و نوعی عفونت باکتریایی و بعضی از انواع داروها عامل این بیماری می‌باشند.
این نوع زخم‌های گوارشی زخم‌هایی هستند که درون مری (لوله‌ای که غذا را از دهان به معده منتقل می‌کند) ایجاد می‌شوند. وجود این زخم‌ها موجب احساس درد در ناحیه زیر و پشت استخوان‌های دنده و جناغ سینه می‌شود و بسته به عامل ایجادکننده آن ممکن است از انواع داروهای آنتی‌اسید کاهش‌دهنده ترشح اسید معده یا سایر داروها و نیز رژیم‌های مخصوص غذایی برای کاهش این درد استفاده شود. این درد در برخی مواقع با درد ناشی از بیماری‌های قلب یا ریه اشتباه گرفته می‌شود.
عوامل ایجادکننده این‌گونه زخم‌ها
در ایجاد زخم مری عوامل متعدد و گسترده‌ای می‌توانند دخالت داشته باشند که ازجمله آن‌ها می‌توان به برگشت اسید از معده (رفلاکس معده)، اشاره نمود که این بازگشت اسید به‌تنهایی یا همراه با غذا به داخل مری موجب التهاب مری (ازوفاژیت) و سپس ایجاد زخم در آن می‌شود که خود آن‌هم می‌تواند ناشی از شل شدن اسفنکتر فوقانی معده به هر علت باشد. مواد خورنده و سوزاننده غیرخوراکی سمی مثل محلول‌های لوله‌بازکنی، برخی اسیدها که در منزل نگه‌داری می‌شوند و …، یا حتی خوراکی در مقادیر و دوزهای بالا و نیز خوردن و گیرکردن قرص در مری باشد. یکی دیگر از عواملی که ممکن است در ایجاد این زخم‌ها نقش داشته باشد، ممکن است اشتباهات پزشکی در مواردی مثل آندوسکوپی و برخورد لوله آندوسکوپی با دیواره مری و ایجاد زخم در آن باشد. تشخیص نهایی زخم مری با آندوسکوپی امکان‌پذیر است.
با توجه به اینکه مری از قسمت‌های ابتدایی لوله گوارشی هست حالت فیزیکی غذا و اینکه آبکی و شل باشد یا از قطعات جامد و سخت تشکیل‌شده باشد و حتی جویدن مناسب یا ناکافی غذا می‌تواند در کاهش یا افزایش طول دوره‌ترمیم زخم‌ها اثرگذار باشد.
کاهش حجم وعده‌های غذایی و افزایش تعداد وعده‌ها نیز چون احتمال رفلکس اسید معده را کاهش می‌دهد می‌تواند در بهبود هر چه سریع‌تر زخم‌ها مؤثر باشد.
عدم نوشیدن آب فراوان قبل، هنگام و تا دو ساعت پس از صرف غذا و خودداری از دراز کشیدن بلافاصله (حداقل 30 دقیقه) پس از صرف غذا نیز احتمال رفلکس که اصلی‌ترین عامل ایجاد زخم است را به میزان چشمگیری کاهش می‌دهد.
همچنین در صورت وجود اضافه‌وزن، وزن بیمار باید متعادل گردد.
غذاهایی که باید از مصرف آن‌ها اجتناب کرد یا مصرفشان را محدود نمود:
به‌طورکلی غذاهای با بافت خشن، پرچرب و حاوی فیبر فراوان را باید محدود کرد.
غذاها و نوشیدنی‌هایی که باید از مصرفشان خودداری کرد عبارت‌اند از الکل و نوشیدنی‌های الکلی، نعنا، پیاز، سیر، ادویه‌جات، فلفل‌ها، شکلات، قهوه، چای پررنگ، سایر مواد حاوی کافئین، سیگار، نوشیدنی‌های گازدار، غذاهای سرخ‌شده، غذاها، نوشیدنی‌ها و فرآورده‌های غذایی اسیدی مثل رب گوجه‌فرنگی و …
درصورتی‌که زخم موجود در دیواره مری خونریزی داشته باشد این خونریزی می‌تواند خودش را در استفراغ نشان دهد.
باید توجه داشت که مراقبت‌های بالینی در افرادی که بازگشت مکرر اسید دارند اهمیت بیشتری پیدا می‌کند چون تماس اسید با سطح زخم‌ها موجب التهاب و برانگیخته شدن آن‌ها می‌شود. همچنین به خاطر احتمال سرطانی شدن این زخم‌ها، ارزیابی وضعیت زخم‌ها و در مواردی، آندوسکوپی و نمونه‌برداری از زخم لازم به نظر می‌رسد.
با در نظر گرفتن این نکته که برای ترمیم بافت آسیب‌دیده مری، نیاز به دریافت کافی پروتئین داریم، به یاد داشته باشید که اگر در رژیم غذایی کفایت پروتئین دریافتی مدنظر قرار نگیرد سرعت‌ترمیم زخم کاهش می‌یابد.
علاوه بر پروتئین عوامل دیگری مانند آهن (Fe)، روی (Zinc)، ویتامین C، ویتامین D، ویتامین‌های گروه B به‌خصوص B9 و B12 (ایفای نقش در تولید و بازسازی DNA) نیز در تکامل چرخه سلولی و تولید سلول‌های جدید نقش قابل‌توجه دارند.
علاوه بر آن نقش
ویتامین‌های B9 و B12 در زخم‌هایی که خونریزی دارند، برای جبران خون ازدست‌رفته ضروری به نظر می‌رسد.
کاهش حجم وعده‌های غذایی و افزایش تعداد وعده‌ها نیز چون احتمال رفلکس اسید معده را کاهش می‌دهد می‌تواند در بهبود هر چه سریع‌تر زخم‌ها مؤثر باشد.
از
منابع غنی آهن و روی که اغلب مشترک‌اند می‌توان به گوشت‌ها، جگر، حبوبات و سبزی‌ها بارنگ سبز تیره اشاره کرد. البته گوشت قرمز، به دلیل محتوای بالای کلسترول، باید به‌صورت کنترل‌شده مصرف شود و جگر (کبد) هم در برخی شرایط خاص نظیر دوران حاملگی باید جهت محدود کردن دریافت ویتامین A تحت کنترل باشد.
ویتامین C به مقدار فراوان در سبزی و میوه‌های «تازه» یافت می‌شود.
ویتامین D را می‌توان در غذاهای دریایی (جگر ماهی، ماهی‌های پرچرب و…) و از تابش نور خورشید بر پوست تأمین کرد. ویتامین‌های گروه B منابع نسبتاً گسترده‌ای دارند، از این منابع می‌توان به غذاهای حیوانی، محصولات لبنی، غلات و جوانه غلات، مخمر، سیب‌زمینی، سبزی‌ها و… اشاره کرد، اما ذکر این نکته ضروری به نظر می‌رسد که ویتامین B12 را فقط در منابع حیوانی می‌توان یافت. ازاین‌جهت افرادی که از یک رژیم گیاه‌خواری پیروی می‌کنند باید مراقب کمبود این ویتامین باشند و نیاز خود را از غذاهای غنی‌شده با این ویتامین یا مکمل‌های تغذیه‌ای حاوی آن برطرف کنند.
منبع: پرسش و پاسخ های عمومی مشاوره سلامتی مرکز مشاوره تبیان
