آیا اسرای کربلا بعد از ۴۰ روز به کربلا بازگشتند؟
درباره اربعین اختلاف نظر است. سه دیدگاه از اهمیت بیشتری برخوردار است: دیدگاه اول و مشهور (کاروان اسرا ۴۰ روز پس از واقعه عاشورا به کربلا رسیدند) بعضی عقیده دارند اهل بیت امام حسین علیه السلام در سال ۶۱ هجری از شام برگشته و در بیستم صفر همان سال در کربلا با جابر بن عبدالله انصاری ملاقات کردند و همگان برای امام عزاداری نمودند.[۱] از این اربعین به عنوان اربعین اوّل یاد می شود. این دیدگاه از شهرت بیشتری برخوردار است. مرحوم سید محمدعلی قاضی طباطبایی کتابی مستقل برای اثبات این ادعا تدوین کرده است[۲] مرحوم ابن طاووس از طرفداران این دیدگاه است وی می نویسد: «راوی گفت: چون زنان و عیالات حسین(ع) از شام بازگشتند و به کشور عراق رسیدند، به راهنمای قافله گفتند ما را از راه کربلا ببر، پس آمدند به قتلگاه رسیدند، دیدند جابر بن عبدالله انصاری و جمعی از بنی هاشم و مردانی از اولاد پیامبر صلی الله علیه و آله وسلم آمدند برای زیارت قبر حسین(ع) پس همگی به یک هنگام در آن سرزمین گرد آمدند و با گریه و اندوه با هم ملاقات کردند و مجلس عزایی که دل ها را جریحه دار می کرد، برپا نمودند و زنانی که در آن نواحی بودند، جمع شدند و چند روزی به همین منوال گذشت»[۳] ابن نما[۴] و برخی مقتل نویسان دیگر نیز طرفدار این نگرش هستند.[۵] طرفداران این دیدگاه شواهد و قرائنی را دستمایه خویش قرار داده و دلائل مخالفان دیدگاه خود را پاسخ داده اند. دیدگاه دوم(کاروان اسرا اصلا به کربلا نرفتند و اربعین وجود ندارد) بعضی دیگر برگشت اهل بیت به کربلا و ملاقات آنان با جابر را قبول ندارند.بر اساس این دیدگاه اربعین وجود نداشته است که تاریخ و نحوه رفتن اهل بیت (ع) به کربلا مطرح باشد. مرحوم آیتی از طرفداران این نگرش است: در داستان آمدن اهل بیت(ع) از شام به عراق و رسیدن آنها در اربعین یعنی بیستم صفر به کربلا را به هیچ وجه نمی توان قبول کرد یا سند قابل اعتماد برای افسانه تاریخی به دست داد. اهل بیت عصمت (ع) در ماه رجب سال ۶۰ هجری از مدینه به مکه رفتند... پس از مدتی که در کوفه گرفتار بوده اند، طبق دستوری که از شام رسید، آنان را به شام فرستادند و از آن جا هم بعد از مدتی که معلوم نیست، به مدینه طیبه بازگشتند و حق آن است که تاریخ حرکت اهل بیت به شام و تاریخ رسیدن آنان به شهر دمشق و مدت توقف اسیران در مرکز حکومت یزید و تاریخ حرکت آنان از دمشق به طرف مدینه و تاریخ ورود آنان به شهر مقدس مدینه، هیچ کدام از این ها به درستی معلوم نیست»[۶] استاد شهید مطهری نیز رفتن اهل بیت به کربلا و ملاقات آنان با جابر بن عبدالله را قبول ندارد.[۷] به نظر ایشان، مدت زمانی و تاریخ رفت و برگشت آنها به گونه ای است که امکان ندارد پس از چهل روز دوباره به کربلا برگشته باشند. طرفداران این دیدگاه برخی از شواهد را دستمایه خویش قرار داده و اربعین اوّل را به صورت عادی از محالات دانسته اند.[۸] دیدگاه سوم(کاروان اسرا در اربعین سال ۶۲ و یا سال های بعد به کربلا رفتند) بعضی دیگر بر این عقیده هستند که اربعین وجود داشته است؛ بدین معنا که اهل بیت (ع) در کربلا حضور یافته و برای امام حسین (ع) و یاران او عزاداری کرده اند. ولی در سال اوّل و یا سال های بعد بوده است، معلوم نیست.[۹] از آن چه گذشت می توان نتیجه گرفت که بر اساس مبنای اوّل مدت چهل روز از آغاز حرکت اهل بیت (ع) تا برگشت آنان به کربلا طول کشیده است؛ ولی بر اساس مبنای سوم اربعین وجود داشته و اهل بیت (ع) به کربلا بازگشته اند، اما تاریخ و مدت آغاز حرکت اهل بیت از کربلا و بازگشت آنان بدان جا معلوم نیست، همچنین معلوم نیست برگشت در سال اوّل بوده است یا سال بعد. اما بر اساس دیدگاه دوم اصلاً ملاقات با جابر وجود نداشته تا تاریخ حرکت اهل بیت(علیهم السلام) از شام به کربلا و پیمودن مسافت شام تا آن شهر مطرح باشد.
منبع: سایت تخصصی امام حسین (ع) ------------------------- پی نوشت: [۱] علی نجاتی، قطعه از بهشت، ج ۲، ص ۶۰۷. [۲] تحقیقی دربارهُ اربعین حسین(ع)، ص ۶۰۸ به بعد. [۳] عاشورا، ص ۱۴۸ ـ ۱۴۹. [۴] مثیر الاحزان، ص ۵۹. [۵] قاضی طباطبایی، تحقیقی درباره امام حسین(ع)، ص ۱۲ به بعد [۶] بررسی تاریخی حسین، ج ۱، ص ۳۰. [۷] حماسه ترجمه لهوف، ص ۱۹۶. [۸] علی نجاتی، پیشین، ص ۶۰۹ [۹] همان، ص ۶۱۲.
از همه دل بریده ام،دلم اسیر یک نگاست،تمام آرزوی من زیارت امام رضـــــــــاست