آزمایش‌های روانشناسی با نتایج باورنکردنی و ناراحت کننده (۱)

برترین‌ها - : اگرچه ما به عنوان انسان همیشه مجذوب عملکرد مغز و دلایل رفتارمان بوده ایم، اما اوایل قرن بیستم بود که روانشناسی تجربی واقعا کار خود را آغاز کرد. به مطالعات به دقت کنترل شده‌ای که محدوده وسیعی از مطالعات رفتاری تا پویایی اجتماعی و فرآیندهای بیولوژیکی پیچیده‌ای که در مغز اتفاق می‌افتند را در برمی گیرد روانشناسی تجربی می گویند که اطلاعات زیادی درباره انسان و درک عمیق‌تری درباره چرایی رفتار و عملکردمان می دهد.

در این مطلب تعدادی از مشهورترین و تفکربرانگیزترین آزمایش‌های روانشناسی که در قرن اخیر انجام شده اند را مشاهده می‌کنید. از آزمایش‌های اجتماعی ساده تا الگوهای رفتاری پیچیده که کارهای ناخودآگاه را نمایش می‌دهند و مرزهای اخلاقی را تحت تاثیر قرار می‌دهند، این آزمایش‌های عجیب و غریب باعث می‌شوند تا درباره آنچه از خودتان به عنوان انسان می‌دانید بیشتر فکر کنید. شاید ما واقعا کمتر از آنچه فکر می‌کنیم می‌توانیم خودمان را کنترل کنیم!

آزمایش تقسیم کلاس

در سال ۱۹۶۸، پس از قتل مارتین لوتر کینگ، رهبر مدافع حقوق مدنی، «جین الیوت» سعی کرد مسائل تبعیض، نژادپرستی و پیش داوری را در میان دانش آموزان کلاس سومی خود مطرح کند. خانم الیوت آزمایش دو روزه «چشم آبی/چشم قهوه ای» را برای تقویت ناعادلانه بودن تبعیض و نژادپرستی در کلاس اجرا کرد. ساکنان شهر او همه سفید پوست بودند و اکثر بچه‌های ۸ ساله کلاسش هم در همان شهر به دنیا آمده و بزرگ شده بودند. همگی سفیدپوست و مسیحی بودند و با آنکه سیاه‌پوست‌ها را فقط در تلویزیون دیده بودند، همگی نسبت به آن‌ها عقاید ضد سیاه‌پوستی و نژادپرستانه داشتند.

او به به مدت یک روز با دانش آموزانی که چشمان آبی داشتند بهتر رفتار می‌کرد و در آن‌ها این حس مثبت را تقویت می‌کرد که از چشم قهوه ای‌ها برتر هستند، روز بعد این روند برعکس شد؛ و به دانش آموزانی که چشم قهوه‌ای داشتند بیشتر توجه می‌کرد. نتیجه این آزمایش این بود که هرگروهی که بیشتر مورد توجه الیوت قرار می‌گرفتند، اشتیاق بیشتری در کلاس داشتند؛ سوالات را بهتر و سریعتر جواب می‌دادند و عملکرد بهتری در امتحانات داشتند. آن هایی که مورد تبعیض قرار گرفته بودند احساس افسردگی می‌کردند، در پاسخ هایشان تردید داشتند و عملکرد ضعیفی در امتحخانات داشتند.

آزمایش پله‌های پیانو

این ایده مبتکرانه فولکس واگن می‌خواست ثابت کند که می‌توان با جالب کردن وظایف روزمره و خسته کننده، رفتار مردم را تغییر داد و بهتر کرد. آن‌ها در این آزمایش پله‌های پیانوی موزیکالی را در راه پله یک ایستگاه مترو نصب کردند تا ببینند آیا در این صورت مردم گزینه سالم‌تر پله را به جای پله برقی انتخاب می‌کنند. نتیجه نشان داد که مردم ۶۶ درصد بیشتر از روزهای معمول از پله‌ها استفاده می‌کنند، زیرا همه ما کمی سرگرمی را دوست داریم. همه ما کودکان درونی داریم که در شهرهای سرگرم کننده‌تر شادتر، متناسب‌تر و سالم‌تر خواهند بود.
 

آزمایش نوزانده ویولن در مترو

در ۱۲ ژانویه ۲۰۰۷، حدود ۱۰۰۰ مسافر صبحگاهی در حال عبور از ایستگاه متروی واشنگتن دی سی، از مقابل نوازنده ویولن «جاشوا بل» عبور کردند که مشغول اجرای کنسرت کوچک رایگان و بدون تبلیغاتی به مدت ۴۵ دقیقه بود، او شش قطعه کلاسیک (دو قطعه از باخ) اجرا کرد که برای اجرای آن ۳.۵ میلیون دلار دریافت کرده بود. تنها ۶ نفر در مقابل او متوقف شدند و برای مدتی به موسیقی او گوش دادند. حدود ۲۰ نفر به او پول دادند، اما متوقف نشدند و با سرعت عادی به راه خود ادامه دادند. او در مجموع ۳۲ دلار جمع کرد.

وقتی نوازندگی او به پایان رسید و ساکت شد هیچکس متوجه نشد. هیچکس او را تشویق نکرد، هیچکس متوجه او نشد، هیچکس نفهمید یکی از بهترین نوزاندگان دنیا یکی از پیچیده‌ترین قطعات موسیقی را با ویولون و به ارزش ۳۵ میلیون دلار می‌نوازد. واشنگتن پست این رویداد را به عنوان آزمایش زمینه، ادراک و اولویت‌ها و همچنین ارزیابی غیرمنتظره از سلیقه عمومی انجام داد: در یک محیط پیش پاافتاده و در یک زمان نامناسب، آیا باز هم زیبایی برتری می‌یابد؟

وقتی کودکان گاهی متوقف می‌شدند تا به او گوش دهند، والدین آن‌ها را می‌گرفتند و به سرعت دنبال خود می‌کشیدند. جالب اینجاست که سه روز قبل بل این موسیقی را در تالار سمفونیک بوستون نواخته بود، جایی که بلیت صندلی‌ها به قیمت بیش از ۱۰۰ دلار فروخته شده بود.

آزمایش اتاق پر از دود

در این آزمایش به افراد تنها در یک اتاق یک پرسشنامه می دهد که پر کنند، وقتی دود از زیر در بیاید، چه کار می‌کنید؟ شما بلند می‌شوید، از اتاق بیرون می‌روید و به کسی که مسئول است خبر می‌دهید. حالا همان موقعیت را تصور کنید، اما تنها نیستید، چند نفر دیگر هم در اتاق هستند که به نظر می‌رسد متوجه دود نیستند حالا چه کار می‌کنید؟

هنگام تنهایی، ۷۵ درصد افراد فورا ورود دود را گزارش می‌دهند. متوسط زمان گزارش دادن ۲ دقیقه بعد از متوجه دود شدن بود. اما زمانی که دو نفر دیگر حضور داشتند و با آزمایشگر کار می‌کردند و وانمود می کردند هیچ اتفاقی نیفتاده، تنها ۱۰ % افراد اتاق را ترک کردند و دود را گزارش کردند. ۹ نفر از ۱۰ نفر به کار پر کردن پرسشنامه خود ادامه دادند، در حالی که چشمان خود را می‌مالیدند و دود را از صورتشان دور می‌کردند.

این آزمایش مثال خوبی بود که نشان می‌داد در مواقع اضطراری انسان‌ها در حضور افراد دیگر که منفعل هستند، کندتر واکنش نشان می‌هند یا اصلا واکنش نشان نمی‌دهند. به نظر می رسد حتی با وجود غرایز خودمان، به شدت به واکنش‌های دیگران متکی هستیم. اگر گروه طوری رفتار کند که به نظر برسد همه چیز خوب است پس باید خوب باشد. اما آیا این درست است؟ اجازه ندهید که انفعال دیگر باعث بی حرکتی و رکود شما شود. فکر نکنید همیشه شخص دیگری کمک خواهد کرد، یا کس دیگری وجود دارد که از طرف دیگران اقدام کند. شما همان کسی باشید که وارد عمل می‌شود.
 

آزمایش رابرز کیو

این آزمایش، نظریه نزاع واقع گرایانه را آزمایش کرد و نمونه‌ای از چگونگی وقوع نگرش‌ها و رفتارهای منفی بین گروه ها به دلیل رقابت بر سر منابع محدود است. آزمایشگران دو گروه از پسران ۱۱ و ۱۲ ساله را به یک اردوی تابستانی بردند. هفته اول دو گروه از هم جدا شدند و چیزی درباره یکدیگر نمی‌دانستند. در این مدت پسران به سایر پسران گروه خود پیوستند و دوست شدند.

سپس دو گروه به هم معرفی شدند و فورا نشانه هایی از درگیری بین آن‌ها مشاهده شد. آزمایشگران بین گروه‌ها رقابت ایجاد کردند و همان طور که پیش بینی کرده بودند سطح خصومت و رفتار تهاجمی بین آن‌ها افزایش یافت. در هفته سوم، آزمایشگران شرایطی ایجاد کردند که نیاز بود هر دو گروه با هم برای حل یک مشکل مشترک کار کنند. یکی از این مشکلات آب آشامیدنی بود. هر دو گروه با هم برای حل این مشکل مشغول به کار شدند. تا پایان آزمایش، پیوند دوستانه بین آن‌ها به طور قابل ملاحظه‌ای افزایش یافته بود؛ و نشان داد که کار گروهی یکی از موثرترین روش‌های کاهش تبعیض و تعصب است.

آزمایش اجتماعی کالسبرگ

در این آزمایش اجتماعی، سوژه زوج‌های بی خبری بودند که برای تماشای فیلم به یک سینمای شلوغ می‌آمدند. تنها دو صندلی خالی در این سینما وجود داشت که آن هم درست وسط صندلی هایی بود که مردانی با ظاهر نسبتا خشن و بدن خالکوبی شده روی آن‌ها نشسته بودند. همان طور که این آزمایش نشان می‌دهد، بیشتر زوج‌ها با دیدن چنین افرادی تصمیم می‌گیرند فورا سینما را ترک کنند، اما برخی دیگر هم روی صندلی خود در میان آن‌ها می‌نشینند و با تشویق جمعیت حاضر در سالن روبرو می‌شوند. این آزمایش نمونه خوبی بود که چرا افراد نباید همیشه براساس ظاهر قضاوت کنند.

آزمایش میلگرم

این آزمایش در سال ۱۹۶۱ توسط روانشناس «استنلی میلگرم» برای بررسی میزان اطاعت افراد از مافوق طراحی شده بود، حتی اگر کاری که به آن‌ها دستور داده شده بود مشخصا به دیگران صدمه می‌زد. به سوژه‌ها نقش معلم و دستور داده می شد که هربار شاگرد درست جواب نمی‌داد به او شوک الکتریکی وارد کنند. در حقیقت به هیچکس واقعا شوکی وارد نمی‌شد. شاگرد عمدا سوالات را اشتباه جواب می‌داد و طوری رفتار می‌کرد که به نظر می‌رسید درد زیادی می‌کشد، زیرا شدت شوک با هر سوال غلط افزایش می‌یافت.

علیرغم این تظاهرات، بسیاری از افراد همچنان تحت دستور مافوق خود به خود شوک دادن ادامه دادند. در نهایت ۶۵ درصد سوژه ها به شاگردان خود شوک الکتریکی کشنده، ۴۵۰ ولت وارد کردند. این نتایج نشان می‌دهد که افراد عادی هم به دنبال دستوراتی که یک شخصیت مهم بدهد می‌توانند یک انسان بی گناه را بکشند و اطاعت از اقتدار در همه ما وجود دارد.
 

آزمایش تصادف اتومبیل

آزمایش تصادف در سال ۱۹۷۴ توسط لوفتوس و پالمر با هدف اثبات اینکه کلماتی که با آن سوال می کنیم به نوعی روی یادآوری شرکت کننده تاثیر می‌گذارد انجام شد. آن‌ها با استفاده از سوالات مختلف از افراد خواستند سرعت وسایل نقلیه موتوری را تخمین بزنند. تخمین سرعت خودرو چیزی است که مردم به طور کلی در آن ضعیف هستند. شرکت کنندگان اسلایدهایی از تصادف اتومبیل را مشاهده کردند و سپس از آن‌ها خواسته شد اتفاقی که افتاده را توصیف کنند. شرکت کنندگان به دو گروه تقسیم شدند و از هر گروه با استفاده از افعال مختلفی مثل «هنگامی که اتومبیل برخورد کرد/ تصادف کرد/ در هم کوبیده شد/ ضربه خورد/ آسیب دید چه سرعتی داشت؟» سوال شد.

نتایج نشان می‌دهد که فعل تصوری از سرعت خودرو را همراه خود دارد و این درک شرکت کنندگان را تغییر می‌دهد. شرکت کنندگانی که با فعل در هم کوبیدن از آن‌ها سوال شده بود نسبت به کسانی که از فعل ضربه زدن در سوالشان استفاده شده بود سرعت بیشتری را تصور می‌کردند. به عبارت دیگر ممکن است شهادت شاهدان عینی براساس سوالی باشد که از آن‌ها پرسیده می‌شود.
 

 
آزمایش مارشمالو

آزمایش مارشمالوی استنفورد مجموعه مطالعاتی بود که روی به تعویق انداختن لذت‌ها در اواخر دهه ۱۹۶۰ و اوایل دهه ۱۹۷۰ و به رهبری روانشناس «والتر میشل» انجام شد. در این آزمایش بچه‌های ۴ تا ۶ ساله به اتاقی هدایت می‌شدند که در آن یک مارشمالو یا گاهی یک شیرینی روی یک میز قرار داده شده بود. بچه‌ها می‌توانستند آن را بخورند، اما محققان به آن‌ها می‌گفتند اگر یک ربع خودشان را کنترل کنند و به آن‌ها دست نزنند دو مارشمالو به آن‌ها داده خواهد شد. برخی از آن‌ها چشمشان را می‌گرفتند یا روی خود را برمی گرداندند که مارشمالو را نبینند، برخی دیگر به میز لگد می‌زدند یا مارشمالو‌ها را مثل یک حیوان پشمالوی کوچک نوازش می‌کردند، برخی دیگر هم به محض اینکه محققان اتاق را ترک می‌کردند مارشمالو را می‌خوردند.

از میان بیش از ۶۰۰ کودکی که در این آزمایش شرکت کردند، تعداد کمی مارشمالو را فورا خوردند. از بین کسانی که تلاش کردند خوردن آن را به تعویق بیندازند، یک سوم توانستند آنقدر دوام بیاورند که به مارشمالوی دوم برسند. سن عامل مهمی در به تعویق انداختن لذت بود. در تحقیقات بعدی محققان متوجه شدند بچه هایی که توانسته بودند خوردن مارشمالو را برای به دست آوردن یکی دیگر به تعویق بیندازند زندگی بهتری از نظر میزان تحصیلات، شاخص توده بدنی و سایر ابعاد زندگی داشتند.

آزمایش گوریل نامرئی

فکر کنید از شما خواسته می‌شوید یک ویدئوی کوتاه را ببینید که در آن سه نفر با تیشرت سفید و سه نفر با تیشرت سیاه با هم بسکتبال بازی می‌کنند. همین طور که تماشا می‌کنید باید تعداد پاس هایی که تیشرت سفید‌ها به هم می‌دهند را بشمارید. در یک نقطه یک گوریل وسط بازی می‌آید به دوربین نگاه می‌کند و به سینه خود مشت می‌زند و سپس می‌رود و نه ثانیه در صفحه نمایش می‌ماند. آیا گوریل را می‌بینید؟ احتمالا همه شما پاسخ می‌دهید که بله، معلوم است که می‌بینم، چطور می‌شود متوجه چیزی به این واضحی نشوم؟

اما در این آزمایش که چند سال پیش در دانشگاه هاروارد انجام شد و نیمی از کسانی که ویدئو را تماشا کرده و تعداد پاس‌ها را شمرده بودند متوجه گوریل نشدند. مثل اینکه گوریل نامرئی بود. این آزمایش دو چیز را نشان می‌دهد: ما متوجه خیلی از چیزهایی که در اطرافمان اتفاق می‌افتد نمی‌شویم، و اینکه نمی‌دانیم متوجه چیزهای زیادی می‌دهیم.
 

آزمایش اثر هاثورن

هدف اصلی این آزمایش بررسی اثر شرایط فیزیکی بر بازدهی افراد بود. دو گروه از کارگران کارخانه هاثورن در این آزمایش مورد مطالعه قرار گرفتند. یک روز روشنایی محیط کار برای یک گروه به طور چشمگیری بهبود می‌یافت در حالی که نور برای گروه دیگر بدون تغییر باقی می‌ماند. محققان از فهمیدن این که بازدهی کارگران با روشن شدن محیط کار بسیار بیشتر از گروه دیگر شد شگفت زده شدند. کارگرانی که در شرایطی کار می‌کردند که به نوعی تغییر ایجاد شده بود (از نظر ساعت کاری، استراحت و ...) بازدهی بسیار بیشتری پیدا کرده بودند. درواقع حتی وقتی دوباره چراغ‌ها خاموش می‌شد بازدهی آن‌ها بهبود یافته بود. تا وقتی که همه چیز به حالت قبل از تغییر درآمده بود، بازدهی کارخانه در بالاترین سطح خود بود و غیبت بسیار کم شده بود.

آزمایشگران نتیجه گرفتند که این تغییر در شرایط فیزیکی نیست که روی بازدهی کارگران تاثیر می‌گذارد. بلکه این حقیقت است که کسی واقعا نگران محیط کار آن هاست و آن‌ها را مشاهده می‌کند. کارگران احساس مهم بودن پیدا کردند و بهره وری خود را افزایش دادند. این اثر یک فرض ساده است که سوژه‌های انسانی در یک آزمایش رفتار خود را تغییر می‌دهند، زیرا مورد مطالعه قرار گرفته اند.

مطالعه هیولا

این آزمایش توسط دکتر وندل جانسون، آسیب شناس گفتاری انجام شد که می‌خواست نشان دهد که نظریه‌های غالب درباره علل لکنت زبان اشتباه است. در دهه ۱۹۳۰ تصور می‌شد که لکنت زبان علت ژنتیکی یا ارگانیک دارد. این یعنی افراد با لکنت به دنیا می‌آیند و کار زیادی نمی‌توان برای آن‌ها کرد. دکتر جانسون معتقد بود که برچسب لکنت زدن به بچه‌ها آن‌ها را بدتر می‌کند، و در برخی موارد موجب می‌شود که بچه‌های عادی هم لکنت بگیرند. برای اثبات این ادعا، او آزمایشی مطرح کرد که به عنوان «مطالعه هیولا» شناخته می‌شود.

۲۲ کودک یتیم در این آزمایش شرکت داده شدند. آن‌ها به دو گروه تقسیم شدند. به گروه اول برچسب «عادی» و به گروه دوم برچسب «بچه‌های لکنت دار» زده شد. درواقع تنها نیمی از گروهی که به آن‌ها برچسب لکنت دار زده شده بود با لکنت حرف می‌زدند. در طول آزمایش، بچه‌های عادی تشویق‌های مثبت دریافت می‌کردند، اما به گروهی که به آن‌ها برچسب لکنت دار زده شده بود گفته شد که مراقب باشند کلمات را تکرار نکنند. سایر معلمان و کارکنان یتیم خانه نیز به طور ناخودآگاه این برچسب را تقویت می‌کردند، زیرا محققان به آن‌ها گفته بودند که کل گروه لکنت زبان دارند.

از شش کودک عادی در گروه لکنت دارها، پنج نفر بعد از این رفتار منفی لکنت گرفتند. از پنج کودکی که قبلا لکنت داشتند، لکنت سه نفر بدتر شد. در مقایسه، تنها یک کودک در گروه عادی‌ها بعد از این تحقیق مشکلات گفتاری داشت. محققان که متوجه قدرت آزمایش‌های خود شدند سعی کردند آسیب هایی که به این کودکان زده اند را جبران کنند، اما فایده نداشت. به نظر می‌رسید که اثرات برچسب لکنت زدن به بچه‌ها دائمی بود و کودکان یتیم میجبور بودند باقی عمر خود با آن زندگی کنند.

آزمایش‌های روانشناسی با نتایج باورنکردنی و ناراحت کننده (۲)

 اگرچه ما به عنوان انسان همیشه مجذوب عملکرد مغز و دلایل رفتارمان بوده ایم، اما اوایل قرن بیستم بود که روانشناسی تجربی واقعا کار خود را آغاز کرد. به مطالعات به دقت کنترل شده‌ای که محدوده وسیعی از مطالعات رفتاری تا پویایی اجتماعی و فرآیندهای بیولوژیکی پیچیده‌ای که در مغز اتفاق می‌افتند را در برمی گیرد روانشناسی تجربی می‌گویند که اطلاعات زیادی درباره انسان و درک عمیق‌تری درباره چرایی رفتار و عملکردمان می‌دهد.

در این مطلب تعدادی از مشهورترین و تفکربرانگیزترین آزمایش‌های روانشناسی که در قرن اخیر انجام شده اند را مشاهده می‌کنید. از آزمایش‌های اجتماعی ساده تا الگوهای رفتاری پیچیده که کارهای ناخودآگاه را نمایش می‌دهند و مرزهای اخلاقی را تحت تاثیر قرار می‌دهند، این آزمایش‌های عجیب و غریب باعث می‌شوند تا درباره آنچه از خودتان به عنوان انسان می‌دانید بیشتر فکر کنید. شاید ما واقعا کمتر از آنچه فکر می‌کنیم می‌توانیم خودمان را کنترل کنیم!

آزمایش عروسک بوبو

آزمایش عروسک بوبو در سال ۱۹۶۱ توسط آلبرت بندورا برای عقیده خود مبنی بر اینکه همه رفتارهای انسان از طریق تقلید اجتماعی آموخته می‌شود تا اینکه از طریق عوامل ژنتیکی به ارث برسد، انجام شد. او برای آزمایش و اثبات اینکه بچه‌ها رفتار یک مدل بزرگسال را کپی می‌کنند، شرکت کنندگان را به گروه هایی تقسیم کرد. یکی از آن‌ها با بزرگسالی روبرو بودند که رفتار پرخاشگرانه نسبت به عروسک بوبو نشان می‌داد، دیگری با بزرگسال منفعل و مطیعی روبرو بودند که با عروسک بوبو بازی می‌کرد و سومی یک گروه کنترل بود که در معرض هیچ بزرگسالی نبودند.

بچه‌ها به صورت جداگانه به اتاقی با اسباب بازی‌های مختلف از جمله عروسک بوبو فرستاده می‌شدند. به آن‌ها گفته شده بود با اسباب بازی‌ها بازی نکنند، زیرا برای کودکان دیگر نگه داشته شده اند. این برای افزایش سطح محرومیت و ناامیدی بود. بچه هایی که در مواجهه با مدل پرخاشگر بودند رفتار پرخاشگرانه‌ای نسبت به عروسک بوبو داشتند درحالی که گروه دوم حتی نسبت به گروه کنترل، رفتار پرخاشگرانه کمتری داشتند. در میان بچه هایی که مدل بزرگسال پرخاشگر داشتند، پسران تمایل بسیار بیشتری به تقلید فیزیکی رفتار پرخاشگرانه بزرگسال نشان دادند.
 

آزمایش همنوایی اش

آزمایش اش یکی دیگر از نمونه های مشهور انطباق اجتماعی در موقعیت گروه است. سوژه همراه با افراد دیگر در یک اتاق قرار داده می‌شد. به بازیگران قبلا گفته شده بودند که چطور پاسخ دهند. شخصی که آزمایش را انجام می‌داد تصویری با سه خط شماره گذاری شده نگه داشته بود و از اشخاص داخل اتاق می‌خواست بلندترین خط را مشخص کنند. بازیگران فورا پاسخ دادند که خط اول بلندتر است، آن‌ها عمدا خط اشتباه را انتخاب کرده بودند و این خطا کاملا واضح و آشکار بود.

نتایج نشان داد که به طور متوسط، ۳۲% از سوژه‌ها در چنین موقعیتی همرنگ جماعت شدند و گزینه نادرست را تایید کردند و بار دیگر ثابت شد که افراد با وجود شواهد آشکار مقابل چشمشان باز هم ترجیح می‌دهند نظر دیگران را تایید کنند. وقتی بعد از آزمایش با آن‌ها مصاحبه شد، بیشتر سوژه‌ها گفتند که واقعا به پاسخ خوداعتقاد ندارند، اما از ترس مسخره شدن یا عجیب به نظر رسیدن نظر بقیه را تایید کرده اند. تعدادکمی از آن‌ها گفتند به درست بودن جواب گروه کاملا اطمینان دارند. ظاهرا افرادی که تایید کردند دو دلیل اصلی داشتند:‌ می‌خواستند همرنگ جماعت شوند و معتقد بودند که گروه بهتر از آن‌ها می‌داند.
 

آزمایش اثر هاله‌ای

این آزمایش در سال ۱۹۲۰ توسط روانشناس، ادوارد ثرندایک انجام شد که از دو افسر فرمانده خواست سربازان خود را بر اساس کیفیت‌های فیزیکی (صدا، هیکل، تحمل، پاکیزگی و انرژی)، هوش، مهارت‌های رهبری و کیفیت‌های شخصی (اعتماد به نفس، وفاداری، مسئولیت پذیری، عزت نفس و همکاری) ارزیابی کنند.

هدف او این بود که ببیند چطور قضاوت فرد از ویژگی‌های یک نفر روی قضاوت‌های بعدی او از سایر ویژگی هایش تاثیر می‌گذارد. ثرندایک کشف کرد که وقتی افسران فرمانده تصور خوبی از یک ویژگی سرباز به دست می‌آورند، این حس خوب روی ادراک آن‌ها از سایر کیفیت‌های او نیز تاثیر می‌گذارد؛ و برعکس، اگر فرمانده یک ویژگی منفی خاص از سرباز را برداشت کند، آن را به سایر ویژگی‌های او تعمیم می‌دهد. اثر هاله‌ای می‌گوید که تصورات مثبتی که افراد درباره یک ویژگی خاص فرد دارند روی درک آن‌ها از سایر کیفیات او تاثیر می‌گذارد. به طور مثال اگر به نظر شما فردی از لحاظ جسمی جذاب باشد، می‌تواند منجر به درک مطلوبی از سایر ویژگی‌های او مانند سخاوت، صمیمیت، هوش و ... شود. عکس این مطلب نیز صادق است. اگر تصور منفی از یک ویژگی شخص داشته باشید، دیدتان نسبت به سایر ویژگی‌های او نیز بد می‌شود.

آزمایش سامری نیکوکار

 
در سال ۱۹۷۳ در دپارتمان الهیات پرینستون، دانشجویان در آزمایشی شرکت کردند که ظاهرا آزمایشی درباره آموزش و حرفه دینی بود. آن‌ها در یک ساختمان پرسشنامه ای را تکمیل کردند، سپس به آن‌ها دستور داده شد که به ساختمان دیگری بروند و در سخنرانی درباره مشاغل یا داستانی درباره سامری نیکوکار شرکت کنند. به شرکت کنندگان گفته شد که عجله کنند، اما با درجات مختلف.

در راهشان به سمت ساختمان دوم، یکی از همکاران جلوی چشم آن‌ها روی زمین افتاده بود و ظاهرا نیاز به کمک داشت. این آزمایش برای بررسی تمایل مردم به کمک بود و اینکه عوامل محیطی چقدر روی آن تاثیر می‌گذارد. اولا محققان متوجه شدند که فرق چندانی نمی‌کرد که شرکت کنندگان به سخنرانی درباره مشاغل روند یا داستان سامری نیکوکار، هرچند کسانی که برای شنیدن داستانی درباره کمک می‌رفتند، تمایل کمی بیشتری به توقف و کمک کردن نشان می‌دادند.

اما متغیر «عجله» به طور قابل توجهی با رفتار کمک کردن ارتباط داشت، هرچه شرکت کنندگان بیشتر عجله داشتند، کمتر کمک می‌کردند. در واقع تنها ۱۰% از افرادی که در دسته «پر عجله» قرار داشتند برای کمک متوقف شدند. کسانی که کمتر عجله داشتند بیشتر کمک کردند، ۶۳% از آن‌ها برای کمک متوقف شدند. عجله به شدت و بسیار بیشتر از عوامل شخصی میزان کمک کردن را تحت تاثیر قرار داد. به نظر می‌رسد که عمل مهربانی کردن بیشتر از آنچه فکر می‌کنیم تحت تاثیر عوامل محیطی قرار دارد.
 

آزمایش موج سوم

موج سوم یک جنش اجتماعی تجربی بود که توسط معلم تاریخ دبیرستان کالیفرنیا «ران جونز» ایجاد شد تا توضیح دهد که جمعیت آلمان چگونه توانستند اقدامات رژیم نازی را جنگ جهانی دوم بپذیرند. او در حالی که در کلاس تاریخ معاصر خود به دانش آموزان درباره آلمان نازی می‌گفت، دریافت که توضیح اینکه چطور مردم آلمان توانستند اقدامات نازی را قبول کنند دشوار است و تصمیم گرفت یک جنبش اجتماعی ایجاد کند و این موضوع را به صورت عملی به دانش آموزانش بیاموزد.

جونز در یک دوره پنج روزه، مجموعه تمریناتی را با تاکید بر نظم و جامعه در کلاسش انجام داد تا ویژگی‌های خاصی از جنبش نازی را شکل دهد. وقتی این جنبش در بیرون از کلاس او هم گسترش یافت و بزرگ شد و تعداد اعضا به صد‌ها نفر رسید، جونز احساس کرد که کنترل این جنبش از دستش خارج شده است. او دانش آموزان را متقاعد کرد که در یک راهپیمایی شرکت کنند که در آن نامزدهای انتخابات تشکل موج سوم از تلویزیون اعلام خواهند شد. دانش آموزان پس از ورودشان با یک شبکه تلویزیونی خالی مواجه شدند. جونز ماهیت واقعی این جنبش را به عنوان آزمایش فاشیسم به آن‌ها توضیح داد و فیلم کوتاهی درباه اقدامات آلمان نازی برایشان پخش کرد.
 

آزمایش فیسبوک

در سال ۲۰۱۲ فیسبوک بدون اینکه به کاربرانش اطلاع دهد، آزمایش بزرگی روی آن‌ها انجام داد. این غول رسانه‌های اجتماعی به مدت یک هفته نیوز فیدی که ۶۸۹۰۰۳ نفر دریافت می‌کردند را دستکاری و آن‌ها را بر اساس محتوای مثبت یا منفی اولویت بندی کرد. سپس پست‌های جدید این کاربران را بررسی کرد تا ببیند آیا آن‌ها تحت تاثیر خبرهایی که دریافت می‌کنند قرار گرفته اند یا خیر. آن‌ها متوجه شدند که این کار در فرآیندی که «سرایت احساسی» نام دارد، توانسته کاربران را شادتر یا غمگین‌تر کند. آن‌ها در این تحقیق به این نتیجه رسیدند که احساساتی که توسط دوستان در شبکه‌های اجتماعی آنلاین بیان می‌شوند روی خلق و خوی ما تاثیر می‌گذارد و احساسات به طور مسری در بین کاربران و دوستان پخش می شود.
 

آزمایش ناهماهنگی شناختی

آزمایش ناهماهنگی شناختی بر اساس این نظریه است که افراد شناخت متفاوتی از جهانشان دارند، برای مثال در مورد محیط و شخصیت هایشان. در سال ۱۹۵۹ «لئون فستینگر» آزمایشی انجام داد که در آن از شرکت کنندگان خواسته می‌شد یک سری کارهای خسته کننده و سختگیرانه انجام دهند مثل ورق زدن بی فایده صفحات به مدت یک ساعت. واکنش شرکت کنندگان به این کار بسیار منفی بود. سپس به آن‌ها ۱ یا ۲۰ دلار داده می‌شد تا به شرکت کننده‌ای که در اتاق انتظار منتظر است بگویند که این کار واقعا جالب است.

وقتی بعدا از شرکت کنندگان خواسته شد که آزمایش را ارزیابی کنند، از نظر شرکت کنندگانی که تنها ۱ دلار دریافت کرده بودند که به شرکت کنندگان منتظر دروغ بگویند نسبت به شرکت کنندگانی که ۲۰ دلار به آن‌ها پرداخت شده بود که دروغ بگویند، این کار سرگرم کننده‌تر و لذتبخش‌تر بود. به نظر می‌رسید که پرداخت یک دلار انگیزه کافی برای دروغ گفتن نیست و بنابراین آن‌ها ناهماهنگی را تجربه کرده و چون توجیه خوبی برای دروغ خود ندارند مجبورند همچنان به دروغ گفتن ادامه دهند. آن‌ها فقط با اعتقاد به اینکه این کار واقعا جالب و لذتبخش است می توانستند بر این ناهماهنگی غلبه کنند و دروغ بگویند. اما پرداخت ۲۰ دلار دلیلی برای ورق زدن صفحات فراهم می‌کند و بنابراین هیچ ناهماهنگی وجود ندارد و آن ها می توانند دروغ خود را به این 20 دلار نسبت بدهند. بنابراین افرادی که قانع شده اند تا بدون توجیه کافی دروغ بگویند، به جای اینکه دروغ بگویند خودشان را متقاعد می‌کردند.

آزمایش مادر جایگزین

هار هارلو، در اواخر دهه ۱۹۵۰ و اوایل دهه ۱۹۶۰، می‌خواست اهمیت عشق مادر را در سلامت کودک بررسی کند. او برای این کار مجموعه آزمایش هایی روی میمون‌ها انجام داد تا ببیند انزوا و جداسازی میمون‌ها در سال‌های بعد زندگیشان چقدر روی آن‌ها تاثیر می‌گذارد. آزمایش میمون هارلو در نهایت اهمیت پیوند مادر و کودک را تقویت کرد. هارلو میمون‌ها را در نوزادی و ۶ تا ۱۲ ساعت بعد از تولد از مادرشان جدا کرد. سپس آن‌ها را در یک اتاق با مادران جایگزین بی روح قرار دارد که یکی از آن‌ها از سیم و دیگری از چوبی ساخته شده بود که روی آن پارچه نرمی کشیده شده بود. هر دو جایگزین هم اندازه بودند، اما مادر سیمی هیچ سطح نرمی نداشت، در حالی که مادر حوله‌ای نرم و گرم بود.

در آزمایش اول، هر دو مادر را در مقابل میمون‌ها قرار دادند، بنابراین آن‌ها می‌توانستند انتخاب کنند کجا بروند. مادر جایگزین سیمی می‌توانست به نوزادان غذا دهد. در آزمایش دوم، میمون‌های نوزاد به دو گروه تقسیم شدند و انتخابی نداشتند که نزد کدام مادر بروند. پس از مشاهده میمون‌های نوزاد در گذر زمان، متوجه شدند اگرچه نوزادان از مادر سیمی تغذیه می کردند، اما بیشتر وقت خود را صرف بغل کردن و مهربانی مادر حوله‌ای می‌کردند.

 
این نشان می‌دهد که پیوند بین مادر و نوزاد تنها بر اساس توانایی آن‌ها در تامین نیازهای فیزیولوژیک نیست. علاوه بر این نتایج آزمایش دوم نشان داد که در حالی که نوزادان دو گروه یک میزان شیر از مادرشان دریافت می‌کردند، نوزادانی که با مادر حوله‌ای بزرگ شدند دلبستگی‌های عاطفی از خود نشان می‌دادند و در مواجهه با متغیرهای استرس زا رفتار طبیعی داشتند و وقتی احساس تهدید می‌کردند به مادر حوله‌ای خود نزدیک می‌شدند و آن را بغل می‌کردند تا آرام شوند. نتایج برای مادر سیمی برعکس بود، آن‌ها در مقابل محرک‌های یکسان نسبتا متفاوت واکنش نشان می‌دادند، خودشان را روی زمین می‌انداختند، به جلو و عقب حرکت می‌کردند و برای آرام شدن نزد مادر سیمی نمی‌رفتند.
 

آزمایش زندان استنفورد

آزمایش زندان استنفورد تلاشی برای بررسی اثرات روانشناختی قدرت درک با تمرکز بر درگیری بین زندانیان و افسران زندانبان بود. این تحقیق در دانشگاه استنفورد در سال ۱۹۷۱ توسط یک گروه تحقیقاتی به رهبری روانشناس پروفسور «فیلیپ زیمباردو» و با استفاده از دانشجویانش به عنوان سوژه انجام شد.

زیمباردو می‌خواست فرضیه هایی را آزمایش کند که بیان می‌کردند ویژگی‌های شخصیتی ذاتی زندانیان و نگهبانان عامل اصلی سوء رفتار آن‌ها در زندان است. شرکت کنندگان به طور تصادفی نقش زندانی یا زندانبان گرفته بودند و محیط زندان هم شبیه سازی شده بود. با زندانیان مثل مجرمان رفتار می‌شد. وقتی زندانیان وارد زندان شدند، آن‌ها را برهنه کردند، ضد شپش روی آن‌ها پاشیدند، همه اموال شخصی آن‌ها را گرفتند، آن‌ها را بستند و زندانی کردند و به آن‌ها لباس و رختخواب مخصوص دادند و آن‌ها را با شماره صدا می‌زدند. استفاده از شماره برای این بود که زندانیان احساس ناشناس بودن داشته باشند.

بعد از گذشت چند ساعت از آغاز آزمایش، آن هایی که به عنوان نگهبان تعیین شده بودند شروع به آزار و اذیت زندانیان کردند. زندانیان را با توهین سرزنش می‌کردند، به آن‌ها وظایف بی اهمیت و خسته کننده می دادند، و به طور کلی آن ها را خوار می‌کردند. در کمتر از یک هفته برخی از نگهبانان از خود ویژگی‌های سادیستی نشان می‌دادند و هرچه می‌گذشت زندانیان را بیشتر آزار می دادند. زندانیان از نظر فیزیکی و احساسی شکسته شده بودند.

نتایج این تحقیق نشان داد که افراد نقش‌های اجتماعی که از آنها انتظار می‌رود را بازی می‌کنند، به خصوص اگر نقش‌ها مثل نگهبان زندان، قالبی و کلیشه‌ای باشد. به نظر می‌رسید که این موقعیت است که موجب رفتار ظالمانه و سادیستی نگهبانان می‌شود نه ویژگی‌های شخصیتی آن ها. هیچ یک از شرکت کنندگانی که نگهبان شدند قبل از شروع تحقیق نشانه هایی از شخصیت سادیستی را از خود نشان نمی‌دادند.
 

آزمایش گم شدن در بازار

آزمایش گم شدن در بازار یک تکنیک القای خاطره است که نشان می‌دهد صحبت کردن درباره اتفاقاتی که هرگز نیفتاده مثل گم شدن در بازار در کودکی، می‌تواند از طریق تلقین ایجاد شود. اولین بار جیم کوئن مطرح کرد که می‌توان خاطرات کاملا غلط را به اشخاص القا کرد.

جیم مادر، خواهر و برادرش را به عنوان سوژه‌های آزمایش خود در نظر گرفت. او چهار دفترچه حاوی چهار روایت کوتاه که اتفاقات دوران کودکی را توصیف می‌کردند در اختیار آن‌ها گذاشت و از آن‌ها خواست در شش روز آینده هرچیزی که می‌توانند درباره این چهار اتفاق به یاد بیاورند را با جزئیات زیر آن بنویسند. شرکت کنندگان نمی‌دانستند، اما یکی از این داستان‌ها اشتباه بود و گم شدن برادر جیم را در یک مرکز خرید در ۵ سالگی توصیف می‌کرد که سپس توسط یک فرد سالمند پیدا و به خانواده اش بازگردانده شده است.

در این آزمایش، برادر کوئن به طور ناخواسته جزئیات بیشتری را به این روایت دروغین اضافه کرد. در پایان آزمایش وقتی گفته شده که یکی از روایت‌ها دروغ بوده است، برادر کوئن نمی‌توانست بفهمد کدام یک دروغ بوده و باور نمی‌کرد. لوفتوس این مطالعه را «اثبات وجود» برای پدیده ایجاد خاطره غلط می‌نامند و اشاره می‌کند که خاطره غلط در نتیجه ترکیب رویداد پیشنهادی (گم شدن در بازار) با  خاطرات موجود رفتن به بازار تشکیل می‌شود. به مرور زمان برای افراد سخت‌تر می‌شود که بین آنچه واقعا اتفاق افتاده و آنچه تصور شده تفاوت قائل شوند و این خطاهای حافظه را ایجاد می‌کند.

آزمایش آلبرت کوچولو

این آزمایش بحث برانگیز در سال ۱۹۲۰ توسط جان واتسون و روزالی راینر در دانشگاه جان هاپکینز انجام شد. یک کودک یک ساله به نام آلبرت روی تشکی روی میز وسط اتاق قرار داده شد. یک موش آزمایشگاهی سفید در نزدیکی آلبرت قرار داده و به او اجازه داده شد با آن بازی کند. در این مرحله، هر بار که آلبرت موش را لمس می‌کرد، آزمایشگران با کوبیدن چکش روی یک میله فلزی پشت سر او صدای بلندی ایجاد می‌کردند. آلبرت با گریه کردن و ترسیدن به این صدا واکنش نشان می‌داد.

بعد از چند بار تکرار این محرک ها، آلبرت تنها با موش روبرو شد. اما به محض دیدن موش شروع به گربه کرد و دور شد. ظاهرا آلبرت موش سفید را با سروصدا مربوط دانسته و موش که در اصل یک محرک خنثی بوده به یک محرک شرطی تبدیل شده و واکنش عاطفی (پاسخ شرطی) شبیه به ناراحتی (واکنش غیر شرطی) ایجاد کرده که در اصل نسبت به سر و صدا (محرک غیر شرطی) داده می‌شده است.

در آزمایش‌های بعدی، به نظر می‌رسید که آلبرت کوچولو واکنشش نسبت به موش سفید را عمومیت داده است. او با دیدن چیزهای خزداری مثل خرگوش، سگ پشمالو، کت پشمی و حتی ماسک بابا نوئل واکنش نشان می‌داد و می‌ترسید.

آزمایش درماندگی آموخته شده

مفهوم «درماندگی آموخته شده» توسط مارتین سلیگمن در سال ۱۹۶۵ مورد بررسی قرار گرفت. کشف این مفهوم تصادفی بود و در یک سری مطالعات درباره تقویت منفی اتفاق افتاد. مطالعات بر روی سگ‌ها انجام شد و تلاشی برای توسعه تحقیقات پافوف بود که وقتی سگ‌ها صدای زنگ را می‌شنیدند آب دهانشان راه می‌افتاد.

سلیگمن می‌خواست این موضوع را از جهات دیگری بررسی کند به همین دلیل وقتی زنگ می‌زد به جای ارائه غذا، به سگ‌ها شوک الکتریکی وارد می‌کرد و برای اینکه آن ها را در طول آزمایش نگه دارد با یک افسار می بست که نتوانند فرار کنند. پس از اینکه آن‌ها شرطی شدند، او سگ‌ها را در یک جعبه بزرگ قرار دارد که یک حصار کوچک آن را به دو نیمه تقسیم می‌کرد. پیش فرض این بود که اگر او زنگ را به صدا درآورد، سگ برای فرار از روی حصار می‌پرد تا فرار کند، اما این اتفاق نیفتاد و سگ همان جا نشست. او تصمیم گرفت که دوباره بعد از به صدا درآوردن زنگ به آن‌ها شوک دهد، اما سگ باز هم آن جا نشسته بود.

وقتی آن‌ها سگی را که قبلا شوکی به او وارد نشده بود داخل جعبه قرار دادند و می‌خواستند به او شوک بدهند فورا از روی حصار پرید. همان طور که سگ‌ها از اولین بخش آزمایش آموخته بودند که هیچ کاری برای جلوگیری از شوک‌ها نمی‌توانند انجام دهند، در قسمت دوم هم تسلیم شدند و خودشان را به سرنوشت سپردند. این وضعیت را درماندگی آموخته شده می‌نامند، جایی که انسان یا حیوان برای خارج شدن از وضعیت منفی تلاشی نمی‌کند، زیرا گذشته به او آموخته است که درمانده است.