مسائل عبادی خانواده‏

يك. احكام نماز

بيدار كردن اعضای خانواده برای نماز

1 . بيدار نمودن افراد خانواده برای نماز صبح با چه كيفيتی مجاز است؟

باسمه تعالی؛ اگر بيدار نكردن آنها موجب سهل‏انگاری و استخفاف به امر نماز باشد، بايد آنها را بيدار نمايد.484

2. اگر سر سوزنی خون حيض يا نفاس در بدن يا لباس نمازگزار باشد نماز او باطل است؛ و بنابر احتياط واجب بايد خون استحاضه در بدن يا لباس نمازگزار نباشد. ولی خونهای ديگر مثل خون بدن انسان يا خون حيوان حلال گوشت و خون سگ و خوك و كافر و مردار و حيوان حرام‏گوشت اگر چه در چند جای بدن و لباس باشد، در صورتی كه روی هم كمتر از درهم باشد، (كه تقريباً به اندازه يك اشرفی می‏شود)485 نماز خواندن با آن اشكال ندارد. ولی احتياط مستحب آن است كه از خون سگ و كافر و مردار و حيوان حرام گوشت اجتناب كند.486

3 . دختری هستم كه به علت فقر مالی، پدرم قادر نيست برايم لباس تهيه كند و درآمدی‏كه دارد جز به‏خوراك و بعضی از مخارج ضروری ديگر نمی‏رسد، لذا لباسهايم را از ديگران می‏گيرم؛ مثلاً مقداری از لباسهايم را از خواهرم می‏گيرم كه او بدون اجازه شوهرش برايم می‏آورد و ... آيا نماز خواندن با اين لباسها صحيح است؟

باسمه تعالی؛ اگر پارچه يا لباس با رضايت صاحب آن به شما داده می‏شود، می‏توانيد بپوشيد و نماز شما در آن صحيح است.487

4. محلی را كه انسان برای اقامت و زندگی خود اختيار كرده وطن اوست، چه در آن جا به دنيا آمده و وطن پدر و مادرش باشد، يا خودش آن جا را برای زندگی اختيار كرده باشد.488

استفتائات‏

ازدواج و تغيير شهر سكونت‏

زنانی كه بدون التفات (از اعراض و عدم اعراض) از وطن اصليشان به شهر ديگر به خانه شوهر می‏روند، و پس از التفات هم لابد قصد دارند كه اگر زناشويی‏شان تا آخر عمر برقرار و باقی ماند در شهر شوهر اقامت كنند و الاّ به وطن اصليشان برگشت بنمايند. بفرماييد كه حكم نماز و روزه اين زنها در ورود به وطن اصليشان چه می‏باشد؟

باسمه تعالی؛ وطن اصلی تا از آن اعراض نشده به حكم وطن باقی است.489

منزل پدری كه هنوز در حيات است برای فرزندی كه خودش شخصاً مستقل زندگی می‏كند، آيا وطن محسوب شده و در آنجا به جا آوردن نماز و روزه به طور كامل صحيح است؟ همچنين منزل فرزند از پسر برای پدر كه البته از نظر مادی با هم جدا هستند؟

باسمه تعالی؛ ميزان منزل پدر يا فرزند نيست، بلكه ميزان وطن به حساب شخص مكلّف است. جايی كه وطنِ مكلّف بوده تا از آن اعراض نكرده به حكم وطن باقی است.490

دختری در وطن خود متولد شده، پس از 5 سال به شهری كوچ می‏كنند كه در آن شهر ازدواج می‏كند و سپس به تهران مهاجرت می‏كند، نماز اين دختر در كجا شكسته است و در كجا درست؟

باسمه تعالی؛ در زادگاه كه وطن اصلی اوست نماز تمام است، مگر از آنجا اعراض كرده باشد. و در ساير جاها حكم مسافر دارد، مگر در محلی كه وطن قرار دهد.491

شخصی هستم اهل و ساكن بيارجمند شاهرود، اما همسرم اهل طزره دامغان و هر چند ماه يك مرتبه 2 تا 3 روز به وطن همسرم می‏رويم، حكم نماز و روزه من و همسرم چيست؟ ضمناً بچه اين جانب در شهرستان شاهرود متولد شده است، اما الاَّن ساكن بيارجمند است وطن اصلی او كجاست و آيا می‏تواند در شاهرود نماز تمام و روزه به جا آورد يا خير؟

باسمه تعالی؛ همسر شما در زادگاهش نماز او تمام و روزه او صحيح است، مگر اينكه اعراض نمايد. و شما در آنجا حكم مسافر داريد، مگر اين كه قصد ماندن ده روز نماييد. و قصد سفر در اثنای ده روز با قصد ماندن ده روز منافات دارد. و بچه شما اگر بزرگ شده محل تولدش هست، محل تولد وطن اوست و تا از آن اعراض نكرده، باقی به حكم وطن است، و در محل سكونت بدون قصد توطّن و قصد ده روز حكم مسافر دارد.492

در مورد همسر و يا فرزندی كه مكلّف شده و در منزل تابع شوهر و يا پدر خود می‏باشند، آيا در مسأله ترك وطن تابع پدر و يا شوهر خود هستند، و اگر پدر و يا شوهر ترك وطن نمود، آنها هم همان حكم را پيدا می‏كنند و يا بايد مستقلاً تصميم بگيرند؟

باسمه تعالی؛ زن و فرزندی كه از حد تبعيت بالطبع بيرون آمده و صاحب اراده است، در اتخاذ وطن و اعراض از آن و قصد اقامه تابع نيست و ميزان تصميم خود اوست.493

فردی از شمال در تهران ازدواج كرده و حال اينكه شمال وطن شوهر است، وظيفه همسر در قبال اعمال عبادی در وطن شوهر چه كيفيّت دارد؟

باسمه تعالی؛ وطن يكی از دو همسر حكم وطن برای ديگری ندارد.494

وطن حقير ورامين است و وطن همسرم كرج، فرزندم در تهران متولد شده و پس از چند روز به كرج برده شده و پس از يك ماه به شاهرود برده شد (چون حقير كارمند و محل كارم شاهرود بوده است) پس از حدود دو سال با انتقال حقير به سمنان، به سمنان آمد و اكنون هفت سال است كه در سمنان می‏باشد، وطن فرزندم كدام يك از اين شهرهاست؟

باسمه تعالی؛ در فرض مرقوم جای معينی برای فرزند شما وطن محسوب نمی‏شود تا خودش بعد از بلوغ محلی را برای خود وطن انتخاب كند.495

در آغوش گرفتن و يا شير دادن بچه در نماز

سؤال: آيا در آغوش گرفتن و يا شير دادن بچه در نماز با رعايت حجاب واجب، نماز را باطل می‏كند؟

جواب: اگر موالات و پی‏درپی اجزأ نماز رعايت می‏شود و صورت نماز به هم نمی‏خورد، نماز را باطل نمی‏كند.496

بردن مُهر نماز به وسيله بچه‏

اگر در بين نماز چيزی كه بر آن سجده می‏كند گم شود و چيزی كه سجده بر آن صحيح است نداشته باشد، چنانچه وقت وسعت دارد بايد نماز را بشكند، و اگر وقت تنگ است، بايد به لباسش اگر از پنبه يا كتان است سجده كند، و اگر از چيز ديگری است بر همان چيز، و اگر آن هم ممكن نيست بر پشت دست، و اگر آن هم نمی‏شود به چيز معدنی مانند انگشتر عقيق سجده نمايد.497

استفتا

اقتدای زن به شوهر در نماز

اقتدا كردن زن به شوهر عادل در صورتی كه بخواهند دو نفری نماز جماعت بخوانند اشكالی دارد يا خير؟

باسمه تعالی؛ اشكالی ندارد.498

دو. احكام روزه‏

أ. شرايط وجوب روزه‏

روزه با شرايط زير بر انسان واجب می‏شود:

1. بالغ بودن؛

2. عاقل بودن؛

3. مسافر نبودن؛

4. روزه برای روزه‏دار ضرر نداشتن؛

5. از حيض و نفاس پاك بودن (برای بانوان).499

استفتائات‏

روزه و انجام امتحانات تحصيلی‏

اگر دانش‏آموزی امتحانات آخر سالش مصادف با ماه رمضان و تابستان شود و نتواند هم درس بخواند و هم روزه بگيرد، می‏تواند برای اينكه زحمت يك سالش به هدر نرود در چند روز از ايام ماه رمضان روزه خود را افطار كند؟

باسمه تعالی؛ بايد روزه بگيرد و تا حَرَج واقع نشود نمی‏تواند افطار كند، بلی می‏تواند مسافرت كند و در سفر افطار نمايد و بعد از برگشتن در آن روز لازم نيست امساك كند.500

اگر به گمان اينكه بلوغ پسر پانزده سال شمسی است، ماه رمضان را روزه نگرفت و بعد معلوم شد كه قبل از ماه رمضان پانزده سال قمری‏اش تمام بوده، آيا كفاره هم لازم است يا نه؟

باسمه تعالی؛ كفاره واجب نيست، لكن بايد قضا كند.501

بچه‏های بالغ يا جوانهايی كه در اثر ضعف مُفرِط روزه گرفتن برايشان سخت است چه كنند؟

باسمه تعالی؛ ضعف ناشی از روزه مُجَوِّز ترك روزه نيست، مگر آنكه حرجی باشد و بايد اكتفا به رفع ضرورت كند و قضا نمايد.502

در سالهای اول تكليف (9 سالگی به بعد) به توصيه و تأكيد مادرم مبنی بر اين كه توانايی روزه گرفتن را ندارم و با توجه به اينكه خودم نيز نمی‏توانستم تشخيص دهم كه آيا می‏توانم روزه بگيرم يا نه، چند سالی را روزه نگرفته‏ام، و در حال حاضر چون مدت زيادی از آن گذشته، تعداد روزه‏های فوت شده را نمی‏دانم، و ثانياً نمی‏دانم كه آيا كفاره هم بر من واجب است يا نه؟

باسمه تعالی؛ به مقداری كه يقين داريد كه بعد از بلوغ روزه نگرفته‏ايد بايد قضا نماييد و كفاره در فرض مسأله واجب نيست.503

ب. بانوانی كه روزه بر آنها واجب نيست‏

1. زنی كه زاييدن او نزديك است و روزه برای حملش ضرر دارد روزه بر او واجب نيست. و بايد برای هر روز يك مدّ طعام يعنی گندم يا جو و مانند اينها به فقير بدهد. و نيز اگر روزه برای خودش ضرر دارد، روزه بر او واجب نيست و بنابراحتياط واجب بايد هر روز يك مدّ طعام به فقير بدهد. و در هر دو صورت روزه‏هايی را كه نگرفته بايد قضا نمايد.504

2. زنی كه بچه شير می‏دهد و شير او كم است چه مادر بچه يا دايه او باشد، يا بی‏اجرت شير دهد، اگر روزه برای بچه‏ای كه شير می‏دهد ضرر دارد روزه بر او واجب نيست، و بايد برای هر روز يك مدّ طعام يعنی گندم يا جو و مانند اينها به فقير بدهد، و نيز اگر برای خودش ضرر دارد، روزه بر او واجب نيست، و بنابراحتياط واجب بايد برای هر روز يك مدّ طعام به فقير بدهد. و در هر دو صورت روزه‏هايی را كه نگرفته بايد قضا نمايد، ولی اگر كسی پيدا شود كه بی‏اجرت بچه را شير دهد، يا برای شير دادن بچه از پدر يا مادر بچه يا از كس ديگر كه اجرت او را بدهد اجرت بگيرد، احتياط واجب آن است كه بچه را به او بدهد و روزه بگيرد.505

3. روزه بر زن حائض و نفسأ واجب نيست، و اگر زن بعد از اذان صبح - حتی لحظه‏ای - از خون حيض يا نفاس پاك شود، يا در بين روز خون نفاس ببيند، اگر چه نزديك مغرب باشد، روزه او باطل است.506

استفتائات‏

روزه زنان باردار

آيا بر زن حامله در مدت حاملگی بخصوص ماههای اول، روزه واجب است؟و برای حمل او ضرری ندارد؟

باسمه تعالی؛ روزه بر او واجب است، مگر برای خود او يا حمل ضرر داشته باشد.507

زنی كه مدتهاست كه يا حامله است و يا بچه شير می‏دهد و در ماه رمضان نمی‏تواند روزه بگيرد، تكليفش در مورد قضای روزه چگونه است؟

باسمه تعالی؛ وجوب قضا ساقط نيست.508

اين‏جانب در سنين اول بلوغ به علت نادانی، بيشتر روزه‏هايم را خورده‏ام و روزه‏های حاملگی به علت دستور دكتر روزه نگرفتم و سال اول عروسی يك ماه روزه نگرفتم، اكنون 50 ساله هستم و نمی‏توانم همه آنها را بگيرم. البته تا آنجا كه ممكن است روزه می‏گيرم. از طرفی برای هر روز 60 نفر را نمی‏توانم طعام يا پولش را بدهم، بفرماييد چه كنم تا دِيْنَم ادأ شود؟

باسمه تعالی؛ اگر روی علم و عمد روزه‏ها را نگرفته‏ايد، علاوه بر قضا كفاره هم واجب است، ولی زن اگر بچه شير می‏دهد و روزه برای او يا بچه‏اش ضرر دارد، می‏تواند افطار كند و فقط روزه را قضا كند و كفاره ندارد509 و دادن پول به جای كفاره كفايت نمی‏كند.510

يادسپاری‏

بانوانی كه در ايام حيض و نفاس روزه نگرفته‏اند واجب است قضای آن را به جا آورند.511

ج. مُبطِلات روزه‏

نُه چيز روزه را باطل می‏كند:

اول: خوردن و آشاميدن؛

دوم: جِماع؛

سوم: استمنا؛ و استمنا آن است كه انسان با خود كاری كند كه منی از او بيرون آيد.

چهارم: دروغ بستن به خدا و پيغمبر و جانشينان پيغمبر(عليهم السلام)؛

پنجم: رساندن غبار غليظ به حلق؛

ششم: فرو بردن تمام سر در آب؛

هفتم: باقی ماندن بر جنابت و حيض و نفاس تا اذان صبح؛

هشتم: اِمالِه‏512 كردن با چيزهای روان؛

نهم: قِیْ‏513 كردن.514

برخی احكام مبطلات روزه عبارتند از :

خوردن و آشاميدن‏

1. جويدن غذا برای بچه يا پرنده و چشيدن غذا و مانند اينها كه معمولاً به حلق نمی‏رسد، اگر چه اتفاقاً به حلق برسد، روزه را باطل نمی‏كند، ولی اگر انسان از اول بداند كه به حلق می‏رسد چنانچه فرو رود، روزه‏اش باطل می‏شود و بايد قضای آن را بگيرد و كفاره هم بر او واجب است.515

2. انسان نمی‏تواند برای ضعف، روزه را بخورد، ولی اگر ضعف او به قدری است كه معمولاً نمی‏شود آن را تحمل كرد، خوردن روزه اشكال ندارد.516

جماع (آميزش جنسی)

1. جماع روزه را باطل می‏كند، اگر چه فقط به مقدار ختنه‏گاه داخل شود و منی هم بيرون نيايد.517

2. اگر كمتر از مقدار ختنه‏گاه داخل شود و منی هم بيرون نيايد، روزه باطل نمی‏شود.518

3. اگر شك كند كه به اندازه ختنه‏گاه داخل شده يا نه، روزه او صحيح است ... .519

4. اگر فراموش كند كه روزه است و جماع نمايد، يا او را به جماع مجبور نمايند به طوری كه از اختيار او خارج باشد، روزه او باطل نمی‏شود. ولی چنانچه در بين جماع يادش بيايد، يا ديگر مجبور نباشد، بايد فوراً از حال جماع خارج شود، و اگر خارج نشود روزه او باطل است.520

استمنا

1. اگر روزه دار استمنا كند يعنی با خود كاری كند كه منی از او بيرون آيد، روزه‏اش باطل می‏شود.521

2. اگر بی‏اختيار منی از او بيرون آيد، روزه‏اش باطل نيست. ولی اگر كاری كند كه بی‏اختيار منی از او بيرون آيد، روزه‏اش باطل می‏شود.522

3. اگر به قصد بيرون آمدن منی كاری بكند، در صورتی كه منی از او بيرون نيايد روزه‏اش باطل نمی‏شود.523

4. اگر روزه دار بدون قصد بيرون آمدن منی با كسی بازی و شوخی كند، در صورتی كه عادت نداشته باشد كه بعد از بازی و شوخی منی از او خارج شود، اگر چه اتفاقاً منی بيرون آيد روزه او صحيح است. ولی اگر شوخی را ادامه دهد تا آنجا كه نزديك است منی خارج شود و خودداری نكند تا خارج گردد روزه‏اش باطل است.524

استفتائات‏

اگر انسان در حال روزه ماه رمضان با همسر خود بازی كند تا وقتی كه ديگر احساس می‏كند كه ممكن است منی بيايد و در حالی كه مطمئن است اگر خودداری كند منی بيرون نمی‏آيد، از ادامه بازی خودداری كند، ولی بر خلاف اطمينان وی منی بيايد روزه‏اش باطل است يا خير؟ و آيا در صورت بطلان، كفاره هم واجب است يا نه؟

باسمه تعالی؛ در فرض مذكور روزه صحيح است.525

اگر انسان در ماه رمضان در حال ملاعبه با همسر خويش جنب شود، چه صورتی دارد؟

باسمه تعالی؛ اگر قصد اِنزال نداشت و عادت او هم انزال با چنين عملی نبود و اتفاقاً بدون اختيار انزال شد، روزه صحيح است.526

خانمی از مسأله جنابت زنان بی‏اطّلاع بوده و خيال می‏كرده كه خروج منی اختصاص به مردان دارد و برای زنان فقط آنچه باعث بطلان روزه می‏شود مسأله دخول است، لذا در بعضی از روزه‏های ماه رمضان با همسر خويش ملاعبه می‏كرده و فقط از دخول جلوگيری می‏نموده، ترشحاتی از او خارج می‏شده كه هم اكنون فكر می‏كند آنها منی بوده است؛ با توجه به اينكه اين شخص، جاهل به حكم بوده، تكليفش در قبال روزه‏های اين ايام چيست؟

باسمه تعالی؛ اگر دخول متحقق نشده و يقين نداريد ترشحاتی كه خارج می‏شد منی باشد، روزه‏ها محكوم به صحت است و قضا و كفاره ندارد، ولی اگر يقين داريد همراه ترشحات منی خارج می‏شده، روزه‏ها قضا دارد و با فرض اينكه جاهل به حكم بوديد كفاره ندارد.527

باقی ماندن بر جنابت و حيض و نفاس تا اذان صبح‏

1. اگر جنب عمداً تا اذان صبح غسل نكند، يا اگر وظيفه او تيمم است عمداً تيمم ننمايد، روزه‏اش باطل است.528

2. اگر در روزه واجبی كه مثل روزه ماه رمضان وقت آن معيّن است تا اذان صبح غسل نكند و تيمم هم ننمايد، ولی از روی عمد نباشد روزه‏اش صحيح است.529

3. كسی كه جنب است و می‏خواهد روزه واجبی بگيرد كه مثل روزه رمضان وقت آن معيّن است، چنانچه عمداً غسل نكند تا وقت تنگ شود، می‏تواند با تيمم روزه بگيرد و صحيح است ولی معصيت‏كار است.530

4. كسی كه در شب ماه رمضان برای هيچ كدام از غسل و تيمم وقت ندارد، اگر خود را جنب كند، روزه‏اش باطل است و قضا و كفاره بر او واجب می‏شود، ولی اگر برای تيمم وقت دارد، چنانچه خود را جنب كند، با تيمم روزه اوصحيح است ولی گناهكار است.531

5. اگر گمان كند كه به اندازه غسل وقت دارد و خود را جنب كند و بعد بفهمد وقت تنگ بوده، چنانچه تيمم كند روزه‏اش صحيح است.532

6. كسی كه در شب ماه رمضان جنب است و می‏داند كه اگر بخوابد تا صبح بيدار نمی‏شود، نبايد بخوابد و چنانچه بخوابد و تا صبح بيدار نشود، روزه‏اش باطل است و قضا و كفاره بر او واجب می‏شود.533

7. هرگاه جنب در شب ماه رمضان بخوابد و بيدار شود، اگر احتمال بدهد كه اگر دوباره بخوابد بيدار می‏شود برای غسل، می‏تواند بخوابد.534

8. كسی كه در شب ماه رمضان جنب است و می‏داند يا احتمال می‏دهد كه اگر بخوابد پيش از اذان صبح بيدار می‏شود، چنانچه تصميم داشته باشد كه بعد از بيدار شدن غسل‏كند و با اين تصميم بخوابد و تا اذان خواب بماند روزه‏اش صحيح است.535

9. كسی كه در شب ماه رمضان جنب است و می‏داند يا احتمال می‏دهد كه اگر بخوابد پيش از اذان صبح بيدار می‏شود، چنانچه غفلت داشته باشد كه بعد از بيدار شدن بايد غسل كند، در صورتی كه بخوابد و تا اذان صبح خواب بماند روزه‏اش صحيح است.536

10. كسی كه در شب ماه رمضان جنب است و می‏داند يا احتمال می‏دهد كه اگر بخوابد پيش از اذان صبح بيدار می‏شود، چنانچه نخواهد بعد از بيدار شدن غسل كند، يا ترديد داشته باشد كه غسل كند يا نه، در صورتی كه بخوابد و بيدار نشود روزه‏اش باطل است.537

11. اگر جنب در شب ماه رمضان بخوابد و بيدار شود و بداند يا احتمال دهد كه اگر دوباره بخوابد پيش از اذان صبح بيدار می‏شود و تصميم هم داشته باشد كه بعد از بيدار شدن غسل كند، چنانچه دوباره بخوابد و تا اذان بيدار نشود، بايد روزه آن روز را قضا كند. و همچنين است اگر از خواب دوم بيدار شود و برای مرتبه سوم بخوابد، و كفاره بر او واجب نمی‏شود.538

12. خوابی را كه در آن محتلم شده نبايد خواب اول حساب كرد، بلكه اگر از آن خواب بيدار شود و دوباره بخوابد خواب اول حساب می‏شود.539

13. كسی كه می‏خواهد قضای روزه رمضان را بگيرد، هرگاه تا اذان صبح جنب بماند، اگر چه از روی عمد نباشد روزه او باطل است.540

14. اگر در روزه واجبی غير روزه رمضان و قضای آن تا اذان صبح جنب بماند، روزه‏اش صحيح است چه وقت آن معيّن باشد و چه نباشد.541

15. اگر زن پيش از اذان صبح از (حيض يا) نفاس پاك شود و عمداً غسل نكند، يا اگر وظيفه او تيمم است عمداً تيمم نكند، روزه‏اش باطل است.542

16. اگر زن پيش از اذان صبح از (حيض يا) نفاس پاك شود و برای غسل وقت نداشته باشد، چنانچه بخواهد روزه ماه رمضان يا قضای آن بگيرد بايد تيمم نمايد و روزه‏اش صحيح است، و اگر بخواهد روزه مستحب يا روزه واجب مثل روزه كفاره و روزه نذری بگيرد اگر چه بدون تيمم هم روزه‏اش صحيح است، ولی احتياط مستحب آن است كه تيمم كند.543

17. اگر زن نزديك اذان صبح از (حيض يا) نفاس پاك شود و برای هيچ كدام از غسل و تيمم وقت نداشته باشد، يا بعد از اذان بفهمد كه پيش از اذان پاك شده، روزه او صحيح است، ولی اگر در وسعت وقت قضای رمضان را گرفته باشد، صحيح بودن آن اشكال دارد.544

18. اگر زن بعد از اذان صبح از خون (حيض يا) نفاس پاك شود، يا در بين روز خون (حيض يا) نفاس ببيند اگر چه نزديك مغرب باشد، روزه او باطل است.545

19. اگر زن پيش از اذان صبح از (حيض يا) نفاس پاك شود و در غسل كردن كوتاهی كند و تا اذان غسل نكند و در تنگی وقت تيمم هم نكند، روزه‏اش باطل است. ولی چنانچه كوتاهی نكند، مثلاً منتظر باشد كه حمام زنانه شود، اگر چه سه مرتبه بخوابد و تا اذان غسل نكند، در صورتی كه تيمم كند روزه او صحيح است.546

استفتا

خوردن قرص جلوگيری از حيض‏

زنی كه معمولاً حيض می‏شود، ولی از قرص جلوگيریِ حيض استفاده كرده تا روزه‏اش را نخورد، آيا صحيح است يا خير؟

باسمه تعالی؛ اگر با خوردن قرص، حيض بند آمده، روزه صحيح است.547

 آيا زن در ماه رمضان می‏تواند از قرصهای ضد رگل استفاده كند تا بتواند روزه يك ماه را كامل بگيرد؟

باسمه تعالی؛ اگر ضرر به مزاج نزند، اشكال ندارد.548

يادسپاری‏

اگر انسان عمداً و از روی اختيار كاری كه روزه را باطل می‏كند انجام دهد روزه او باطل می‏شود، و چنانچه از روی عمد نباشد اشكال ندارد، ولی جنب اگر بخوابد و به تفصيلی كه در مسأله 1630 گفته شد تا اذان صبح غسل نكند روزه او باطل است.549

مكروه است انسان بدون قصد بيرون آمدن منی زن خود را ببوسد يا كاری كند كه شهوت خود را به حركت آورد، و اگر به قصد بيرون آمدن منی باشد، در صورتی كه منی بيرون آيد روزه او باطل می‏شود.550

د. كفّاره روزه‏

1. كسی كه كفاره روزه رمضان بر او واجب است، بايد يك بنده آزاد كند يا به دستوری كه در مسأله بعد گفته می‏شود دو ماه روزه بگيرد يا شصت فقير را سير كند يا به هر كدام يك مُدّ كه تقريباً ده سير است طعام يعنی گندم يا جو و مانند اينها بدهد، و چنانچه اينها برايش ممكن نباشد، هر چند مد كه می‏تواند به فقرا طعام بدهد، و اگر نتواند طعام بدهد بايد استغفار كند، اگر چه مثلاً يك مرتبه بگويد أَستَغفِرُاللّهَ، و احتياط واجب در فرض اخير آن اين است كه هر وقت بتواند، كفاره را بدهد.551

2. كسی كه می‏خواهد دو ماه كفاره روزه رمضان را بگيرد، بايد سی و يك روز آن را پی‏درپی بگيرد و اگر بقيه آن پی‏درپی‏نباشد اشكال‏552 ندارد.553

3. اگر به چيز حرامی روزه خود را باطل كند، چه آن چيز اصلاً حرام باشد مثل شراب و زنا، يا به جهتی حرام شده باشد، مثل نزديكی كردن با عيال خود در حال حيض، بنابر احتياط كفاره جمع بر او واجب می‏شود، يعنی بايد يك بنده آزاد كند و دو ماه روزه بگيرد و شصت فقير را سير كند، يا به هر كدام آنها يك مُدّ كه تقريباً ده سير است گندم يا جو يا نان و مانند اينها بدهد. و چنانچه هر سه برايش ممكن نباشد، هر كدام آنها كه ممكن است بايد انجام دهد.554

4.اگر روزه‏دار در يك روز ماه رمضان چند مرتبه جماع كند، يك كفاره بر او واجب است. ولی اگر جماع او حرام باشد يك كفاره جمع واجب می‏شود.555

5. اگر عمداً روزه خود را باطل كند، و بعد عذری مانند حيض يا نفاس يا مرض برای او پيدا شود، كفاره بر او واجب نيست.556

6. اگر روزه دار در ماه رمضان با زن خود كه روزه‏دار است جماع كند، چنانچه زن را مجبور كرده باشد، كفاره روزه خودش و روزه زن را بايد بدهد. و اگر زن به جماع راضی بوده، بر هر كدام يك كفاره واجب می‏شود.557

7. اگر زنی شوهر روزه‏دار خود را مجبور كند كه جماع نمايد، يا كار ديگری كه روزه را باطل می‏كند انجام دهد، واجب نيست كفاره روزه شوهر را بدهد.558

8. اگر روزه‏دار در ماه رمضان با زن خود كه روزه‏دار است جماع كند، چنانچه به طوری زن را مجبور كرده باشد كه از خود اختياری نداشته باشد و در بين جماع، زن راضی شود، بايد مرد دو كفاره و زن يك كفاره بدهد. و اگر با اراده و اختيار، عمل را انجام دهد اگر چه مجبورش كرده باشد، مرد بايد كفاره خودش و زن را بدهد.559

9. اگر روزه دار در ماه رمضان با زن روزه‏دار خود كه خواب است جماع نمايد، يك كفاره بر او واجب می‏شود و روزه زن صحيح است و كفاره هم بر او واجب نيست.560

10. اگر مرد زن خود را مجبور كند كه غير جماع كار ديگری كه روزه را باطل می‏كند به جا آورد، كفاره زن را نبايد بدهد و بر خود زن هم كفاره واجب نيست.561

11. كسی كه به واسطه مسافرت يا مرض روزه نمی‏گيرد، نمی‏تواند زن روزه دار خود را مجبور به جماع كند. ولی اگر او را مجبور نمايد بنابر احتياط بايد كفاره‏اش را بدهد.562

ه' . روزه قضا

اگر روزه رمضان را عمداً نگيرد، بايد قضای آن را به جا آورد و برای هر روز دو ماه روزه بگيرد يا به شصت فقير طعام بدهد يا يك بنده آزاد كند، و چنانچه تا رمضان آينده قضای آن روزه را به جا نياورد، برای هر روز نيز دادن يك مُدّ طعام لازم است.563

استفتائات‏

 اگر شخصی كفاره تأخير قضای روزه‏هايش را در يك سال بپردازد و مجدداً تا سال بعد نيز نتواند قضای روزه‏هايش را به جا آورد، آيا باز كفاره تأخير بر او واجب می‏شود يا اينكه پرداخت كفاره سال قبل كفايت از آن می‏كند؟

باسمه تعالی؛ بيش از يك بار كفاره واجب نيست.564

 بانويی است مدت 14 سال ازدواج كرده و ماه مبارك رمضانِ هيچ سالی روزه‏هايش را مرتب نگرفته، گاهی حامله بوده و گاهی تقريباً مريض، و در ايام غير ماه رمضان كه سلامت هم بوده قضای آنها را به جا نياورده است و موانعی هم نداشته و نمی‏داند در اين چند سال، ماه رمضان چند روز را روزه گرفته و چند روز را نگرفته، چه مقدار بايد قضا نمايد؟

باسمه تعالی؛ روزه‏هايی را كه يقين دارد قضا شده، بايد قضا نمايد و بيشتر از آن واجب نيست.565

سه. احكام حج‏

حج، زيارت كردن خانه خدا و انجام اعمالی است كه دستور داده‏اند در آنجا به جا آورده شود و در تمام عمر بر كسی كه اين شرايط را دارا باشد، يك مرتبه واجب می‏شود:

اول: آنكه بالغ باشد؛

دوم: آنكه عاقل و آزاد باشد؛

سوم: به واسطه رفتن به حج مجبور نشود كه كار حرامی را كه اهميتش در شرع از حج بيشتر است انجام دهد، يا عمل واجبی را كه از حج مهمتر است ترك نمايد؛

چهارم: آنكه مستطيع باشد و مستطيع بودن به چند چيز است: اول: آنكه توشه راه و چيزهايی را كه بر حسب حالش در سفر به آن محتاج است و در كتابهای مفصّل گفته شده دارا باشد، و نيز مَركب سواری يا مالی كه بتواند آنها را تهيه كند داشته باشد؛ دوم: سلامت مزاج و توانايی آن را داشته باشد كه بتواند مكه رود و حج را به جا آورد؛ سوم: در راه مانعی از رفتن نباشد، و اگر راه بسته باشد، يا انسان بترسد كه در راه جان يا عِرض او از بين برود يا مال او را ببرند، حج بر او واجب نيست. ولی اگر از راه ديگری بتواند برود اگر چه دورتر باشد، در صورتی كه مشقت زياد نداشته باشد و خيلی غير متعارف نباشد، بايد از آن راه برود؛ چهارم: به قدر به جا آوردن اعمال حج وقت داشته باشد؛ پنجم: مخارج كسانی را كه خرجی آنان بر او واجب است مثل زن و بچه و مخارج كسانی را كه مردم خرجی دادن به آنها را لازم می‏دانند داشته باشد؛ ششم: بعد از برگشتن، كسب يا زراعت يا عايدی ملك يا راه ديگری برای معاش خود داشته باشد كه مجبور نشود به زحمت زندگی كند.566

استفتائات‏

افرادی‏كه مستطيع هستند وازدواج نكرده‏اند، حج‏را مقدم بدارند ياازدواج را؟

باسمه تعالی؛ اگر نياز به ازدواج دارند، در صورتی مستطيع هستند كه علاوه بر مصارف حج، مخارج ازدواج را هم داشته باشند.567

شخصی مقداری پول، پسرش به او بخشيده و نيز مقداری خودش داشته و با اين پولها به مكه مشرّف شده است و حج به جا آورده، آيا اين شخص مستطيع بوده يا نه؟ و آيا دوباره لازم است به حج برود؟

باسمه تعالی؛ اگر در برگشت، وسيله امرار معاش لايق به حال خود را نداشته مستطيع نبوده، و هر وقت استطاعت حاصل شد بايد حَجْالاسلام به جا آورد.568

آيا مخارج حج استحبابی جز مؤونه محسوب است يا خير؟

باسمه تعالی؛ از مؤونه محسوب است.569

خرج حج واجب همسر كه شخصاً مستطيع است اما نقداً ندارد كه مخارج خود را بپردازد، اگر شوهرش بپردازد، جز مؤونه به حساب می‏آيد؟

باسمه تعالی؛ تحمل مصارف حج زوجه اگر مطابق شأن زوج باشد، جز مؤونه محسوب است.570

زنی مقداری طلا دارد و از آن استفاده می‏كند و مال ديگری غير از آن ندارد، و اگر آنها را بفروشد توانايی رفتن به حج را خواهد داشت، آيا زيورآلات زن مستثنا از استطاعت است يا اينكه به وسيله آنها زن مستطيع شده و بايد آنها را بفروشد و به حج برود و چنانچه مرده باشد بايد برای او نايب بگيرند؟

باسمه تعالی؛ اگر داشتن زيورآلات برای او لازم نيست و نداشتن آن عيب نيست، مستطيع است و بايد به حج برود.571

اگر شخصی از ارث پدری خود آب و املاكی داشته باشد كه اينها تأمين‏كننده مخارج زندگی محسوب نمی‏شود، و از آن طرف وسيله تأمين مخارج زندگی‏اش حقوق يا شهريه طلبگی باشد، آيا چنين شخصی مستطيع محسوب می‏شود يا خير؟ و در صورتی كه با اين وضع حج كند آيا به نيت وجوب باشد يا خير؟

باسمه تعالی؛ كسی كه درآمد كسب و ملك او برای معيشت او كافی نيست مستطيع محسوب نمی‏شود و حج بر او واجب نيست.572

مادر من از فروش خانه‏ای كه سهم ارث او بوده مستطيع شده، ولی به علت كهولت و پيری نمی‏تواند خودش به حج برود و در آينده هم اميد توانايی ندارد، آيا می‏تواند در حال حيات كسی را به نيابت خود به حج بفرستد؟

باسمه تعالی؛ اگر قبل از ناتوانی مستطيع شده است، بايد نايب بگيرد و حَجْالاسلام محسوب می‏شود.573

مادر پيری كه 70 سال دارد و مبلغ صد هزار تومان به قيمت حاضر آب و ملك دارد كه البته درآمد آن در سال به پانصد تومان نمی‏رسد، آيا مكه رفتن بر ايشان واجب است يا نه؟

باسمه تعالی؛ اگر ملك مزبور وسيله اعاشه او هست و در صورت فروش و صرف در حج، نفقه تأمين نيست، مستطيعه نيست.574

خواهری نامه نوشته‏اند: دو سال پيش مادرم برای سفر حج پولی كه دقيقاً 000/20 تومان می‏شد در بانك واريز كردند و از آن زمان تا به حال دو سال می‏گذرد. حال كه امسال مادرم می‏خواهد به حج مشرّف شوند به او گفته‏اند بايد خمس آن مقدار پول را بدهد كه خمس می‏شود 4000 تومان. از آنجايی كه مادرم استطاعت پرداخت چنين پولی را ندارد، آيا بايد از رفتن به حج خودداری كند يا از پرداخت خمس، و آيا خمس بايد از همان پول پرداخت شود يا خير؟

باسمه تعالی؛ اگر قبلا حج بر او مستقر بوده، خمس لازم نيست. و چنانچه حج بر او مستقر نبوده خمس لازم است و خمس را لازم نيست از همان پول بدهد.575

خوردن قرص در ايام حج يا بعضی مواقع كه زنها ميل دارند عادت ماهيانه نداشته باشند اشكال دارد يا نه؟

باسمه تعالی؛ در صورت مُضِر نبودن اشكال ندارد.576

بعضی از خانمها در سفر حج برای پيشگيری از عادت ماهانه قرص می‏خورند. گاهی با خوردن قرص باز هم عادت می‏شوند، اما به وسيله آمپول از ادامه آن جلوگيری می‏كنند. آيا با جلوگيری به وسيله آمپول حكم طهارت از حيض بر آنها مترتب می‏شود و می‏توانند اعمالی كه متوقف بر طهارت از حيض است انجام دهند؟ و پس از جلوگيری از ادامه عادت به چه عنوان بايد غسل كنند؟

باسمه تعالی؛ اگر سه روز متوالی خون نبيند، حكم حيض مترتب نيست و نماز و روزه صحيح است، و كمتر از سه روز حكم استحاضه را دارد.577

خانمی در زمان حج قرص می‏خورده كه حيض نشود تا بتواند اعمالش را انجام دهد، اما از موقعی كه قرض خوردن را شروع كرده، هميشه ترشحاتی زرد رنگ می‏ديده كه احتمال می‏داده خون باشد و چون در زمان حيض ايشان بوده شك می‏كرده كه آيا استحاضه است يا نه. و چون قدرت تشخيص نداشته، بنابراين گذاشته كه مستحاضه نيست و مسائل مربوط به آن را رعايت نكرده و طواف و نماز طواف به جا آورده است. با اين حال، اعمالش صحيح است يا خير؟

باسمه تعالی؛ اگر شك دارند كه ترشحات ذكر شده خون بوده حكم استحاضه ندارد و اعمالشان صحيح است.578

--------------------------------------------------------------------------------

پاورقي :

484 استفتاآت، ج 1، ص 133، س 25.

.485 تقريباً به اندازه يك دوريالی.

.486 توضيح المسائل، م 855.

.487 استفتاآت، ج 1، ص 140، س 47.

.488 توضيح المسائل، م 1329.

.489 استفتاآت، ج 1، ص 264، س 429.

.490 استفتاآت، ج 1، ص 266، س 433.

.491 استفتاآت، ج 1، ص 260، س 416.

.492 استفتاآت، ج 1، ص 265، س 432.

.493 استفتاآت، ج 1، ص 264، س 428.

.494 استفتاآت، ج 1، ص 265، س 430.

.495 استفتاآت، ج 1، ص 265، س 431.

.496 تحرير الوسيلْ، ج 1، ص 189، سابعها.

.497 توضيح المسائل، م 1087.

.498 استفتاآت، ج 1، ص 286، س 510.

.499 تحريرالوسيلْ، ج‏1، ص‏293، م‏1 و ص‏294، م‏3.

.500 استفتاآت، ج 1، ص 320، س 52.

.501 توضيح المسائل، بخش استفتائات، ص 418، س 10.

.502 توضيح المسائل، بخش استفتائات، ص 419، س 11.

.503 استفتاآت، ج 1، ص 328، س 76.

.504 توضيح المسائل، م 1728.

.505 توضيح المسائل، م 1729.

.506 توضيح المسائل، م 1640؛ تحرير الوسيلْ، ج 1، ص 293، م 1 و ص 294، م 3.

.507 استفتاآت، ج 1، ص 326، س 68.

.508 استفتاآت، ج 1، ص 332، س 87.

.509 يعنی لازم نيست كفاره كسی را كه عمداً روزه نگرفته است بپردازد، اگر چه كفاره مخصوص زنی كه به خاطر شير دادن، روزه خود را نگرفته است در محل خود بيان شده است.

.510 استفتاآت، ج 1، ص 329، س 79.

.511 تحرير الوسيلْ، ج 1، ص 298، پيش از مسأله 1.

.512 شكل صحيح آن، امالَه است كه معمولاً امالِه خوانده می‏شود وبه معنی تنقيه كردن است.

.513 شكل صحيح آن، قَی است كه معمولاً قِی خوانده می‏شود و به معنی استفراغ كردن است.

514- نپ توضيح المسائل، م يييی.

.515 توضيح المسائل، م 1582.

.516 توضيح المسائل، م 1583.

.517 توضيح المسائل، م 1584.

.518 توضيح المسائل، م 1585.

.519 توضيح المسائل، م 1586.

.520 توضيح المسائل، م 1587.

.521 توضيح المسائل، م 1588.

.522 توضيح المسائل، م 1589.

.523 توضيح المسائل، م 1594.

.524 توضيح المسائل، م 1595.

.525 استفتاآت، ج 1، ص 307، س 12.

.526 استفتاآت، ج 1، ص 307، س 13.

.527 استفتاآت، ج 1، ص 308، س 14.

.528 توضيح المسائل، م 1619.

.529 توضيح المسائل، م 1620.

.530 توضيح المسائل، م 1621.

.531 توضيح المسائل، م 1623.

.532 توضيح المسائل، م 1624.

.533 توضيح المسائل، م 1625.

.534 توضيح المسائل، م 1626.

.535 توضيح المسائل، م 1627.

.536 توضيح المسائل، م 1628.

.537 توضيح المسائل، م 1629.

.538 توضيح المسائل، م 1630.

.539 توضيح المسائل، م 1631.

.540 توضيح المسائل، م 1634.

.541 توضيح المسائل، م 1636.

.542 توضيح المسائل، م 1637.

.543 توضيح المسائل، م 1638.

.544 توضيح المسائل، م 1639.

.545 توضيح المسائل، م 1640.

.546 توضيح المسائل، م 1642.

.547 استفتاآت، ج 1، ص 316، س 39.

.548 رساله نوين، عبدالكريم بی‏آزار شيرازی، ج 1، ص 113.

.549 توضيح المسائل، م 1653.

.550 توضيح المسائل، م 1657.

.551 توضيح المسائل، م 1660.

.552 برای آشنايی بيشتر با جزئيات دو ماه كفاره روزه به مسائل 1662 تا 1664 از رساله توضيح المسائل مراجعه فرماييد.

.553 توضيح المسائل، م 1661.

.554 توضيح المسائل، م 1665.

.555 توضيح المسائل، م 1667.

.556 توضيح المسائل، م 1675.

.557 توضيح المسائل، م 1678.

.558 توضيح المسائل، م 1679.

.559 توضيح المسائل، م 1680.

.560 توضيح المسائل، م 1681.

.561 توضيح المسائل، م 1682.

.562 توضيح المسائل، م 1683.

.563 توضيح المسائل، م 1710.

.564 دفتر امام خمينی: بخش استفتا.

.565 استفتاآت، ج 1، ص 325، س 67.

.566 توضيح المسائل، م 2036.

.567 استفتاآت، ج 1، ص 435، س 4.

.568 استفتاآت، ج 1، ص 435، س 5.

.569 استفتاآت، ج 1، ص 380، س 109.

.570 استفتاآت، ج 1، ص 380، س 110.

.571 استفتاآت، ج 1، ص 438، س 14.

.572 استفتاآت، ج 1، ص 436، س 7.

.573 استفتاآت، ج 1، ص 436، س 8.

.574 استفتاآت، ج 1، ص 438، س 13.

.575 دفتر امام خمينی: بخش استفتا.

.576 استفتاآت، ج 1، ص 470، س 111.

.577 استفتاآت، ج 1، ص 71، س 166.

.578 استفتاآت، ج 1، ص 71، س 167.